Dissertatio de potissimis historicis Latinis. Cujus partem tertiam venia ampl. facult. philos. Ups. exhibent mag. Olavus Bredberg ... et Johannes Mathesius stip. Victorin. Westrogothi. In audit. Gust. die XXXI Maji MDCCCXXIII. H. a. m. s

DISSERTATIO 1 \ de POTISSIMIS _HISTORICIS

LATINIS,

cujus partem tertiam

venia ampl» facult. philos. ups»

exhieent

Mag.

_OLAVUS

_BREDBERG

.litter« rom. docens. stip, tengmalm.

1 _-' ■ ■ * \ ' ' jet j o hannes mathesius STtF. VICTORIN. WESTROCOTBI.'

ilf _{aubit. gust. die xxxi}

maji mbcccxx1ii.

k. a. m. s.

u p s Å l i JE,

konungens

troman kammarherren

«t ...

kogvalborne herr grefve

CARL

_ADOLF.

_LUDVIG

S.TACKELBERG

EVA

S.

STACKELBERG

-y# . •g

23

!■

causfas _{igitur rerum ita funt nonnumquam}

abscondirse,

ut _{mortalium nemo eas}

exquirere & inveftigare queat,

non _{committendum erit hifiorico, fi}

quidem fantum no. men tueri _{voiet, ut fontes ilios}

prsetipuos, qui quam-quam fua fponte non pateant, tarnen induftria fcrutantis

& acumine _{aperiri posfint, ingenia hominum &}

mores, omnino deferat. _{Quocirca operas pretium erit,}

diligen-ter _{perpendere, ad rationem}

rerum _{iliufirandam quanti}

fint in bidoria niomenti _{defcriptiones animi}

morumque.

Non _{epim dubium ed, quin}

fons rerum» _{uberrimus, quas}

expiicat hiftoria, ipfe fit animus humanas _{i). Ab hoc}

ubi difcesferit hiftorise _{fcriptor, etiamfi omnes}

confedtatus

rivulos, res vel minimas _collegerit,

easque univerfas

diiigentisfime _{perfcripferit, nihilominus tamen a fine}

omnis hidorise _{antiquisfimo aberret}

necesfe erit.

Su>-icepto qui _poterit munere generis huinani inftifcuendi

rite _{perfnngi aj, fi, fadta}

perfequens, fadtorum causfas

C , &

i) Saint - Evremont. Tom. I. p.

159.

o) As it is the office of an Orator to _{pc-rsuade, it is that of an}

-'

■%

z4 =====

& rationem neglexerit? Res niintrum antegresfae* cum

per fe non gignanfc

fequentes,

folae

indi-canfe causfas. _{Frugum proventus fementi non}

_femper

respondet: qualis foli fit indoies, non minimum

refert.

Eft in _{fuperiorum temporum eventis ad res futuras vis} magna illa quidem , fed homines, reruco ifti a&ores,

quibus fui funt mores aimnlque aftetftus, plurimum etiam ipfi adferunt. Ita, unde manarint res enarrandse, inqui-renti hiftorico non iunt _{femper antiquiora & prseterita}

repetenda, quippe cum causfas haud raro prsefentis fint

temporis, intimoque in recesfu latitent animi humant 3). Quo, moribus hominum explorandis, fi viam

fibiaperu-erit _{fcriptor, id interdum intelligi pofeerit,}

_cujus

videt, artis hiftoricae quam propria fit ifta follertia, quae

in

Hiftorian to record truth for the inftruftion of mankind. This is the _{proper objeét and end of hiftory, from which may bo} dedueed _{many of the laws rebting to it. H. Bt.Ai>R: Leffurss} on Rketoric and Beiles Lettres♦ Art. _{Bißorical IVrit ing. T. %.} P«

in notandis moribus hornmüm & exprimendis verfetur.

Ac de ratione _{quidem imaginum anlmi morumque}}

&

Sequitur, ut disferamus,

quisnam

fit locus

hiice

imaginthus opportunus mrrxinie

cenfendus.

Cum igitur

in _{promtu fit, ip geni-a ho minum nusquam}

_ad

_majorem

_{tra&antur, ad}

_lire

interefi, ut causfas & rationem rerum cognofcant, mo¬

res adhiri _perfpexisfe, & _{natura«! ;} is _verum

vidssfe

* • ~

tandus _eft, a quo de hac re ita prsecipitnr, ut

colloca-tionis _{negotium ad fimiiitudinem defcriptionum, qute,} defmitiones _{didhe, in difcipiinis frequentantur, dirigi}

appareat, quemadmodum artinin

dectores

disferere _{adgredianfcur, lucide breviterque explicant,} quam vim & notionem verbis

fubje&am

velint,

re-étius

4) J. C, Gatterer. Aligemeine hiftorifche Bibliothek. Tom, I. p.

20 maeBsessuitmmammm

~ dtius intelligantur

fequentia: Tic quoque hiftorico esfe in

ipTo »arrationis exordio exponendas imagines iftorum

hominnm, in quibus ad rerum eventa plunmum fuerit

niomenti, ut quodammod > perfpiciantur res enarrandse,

earumque ratio & nexus 5). Difficile omnino erit

ne-gare, iftatn esfe coliocatlonem cum re & verifcate appri-me coofentaneam. _{Cujuscumque enim actione« olirn} ad nos _{pertinebnnt, ejus}

mores vel ip{] ex vultu, mo¬ do _{argutidr fit, augurari ftudemus, vel ex aiiis, fi}

• "

, ...

experti aderunt, ante cogtiofcere, quam ex faétis,

quo-rum teftes. Turnus _{nosmetipfi futuri, de natura homi¬} nis & _{ingenio data fit copia jüdicandi. Accedit, quod} tum in fermone, tura in oratione _{perpetua non aiio}

ftu-dipfius, quam in dicentem intuempr, _{ejusque adfpecturn} ideo necesfarium _{ducimus, ut ex ocuJis vultuqoe omnern} orationis vim _{penitus intelligamus. Non igitur} miran-dum _{eft, fimiliter} in _{cognifcione rerum geftarumexpres*}

fioreg _{agentium vültus nobis}

pergratos esfe, eorum-que

5) Videfis Cic, de Orstore Lib» II. xv.

*

t»

que ad imagines, quas anitno conceptas circumferre

volu-mus, fubindenos, ut quasqueres obiata fué-rit» respscere,

ex animi _{morumque lineamentis nnentem hominis atque}

confilia fcifcitantes. IIae c fere totidem funt _argumenta,

quibus id comprobatur, bas ingeni i & niorum _imagines,

^

*-quas _{fsepe dicimus,} com magna & ufcilitate &

obltcta-tione _{Iegentium in narrationis principio collocari.}

Quod

fi contra fit a _{qnibusdam rerum}

fcriptoribus, qui

in ceteris artein fatis tenere _{videntur, id} non tantum va¬

let, iit _{prasceptum tollafc, quod res & ratio pariter} con-ftituant & confinnent. _{Quid enim efi aliud, qoos inter}

I

a_{gendum ignotos esfe fiveris, iis, quurn res peradlae fint,}

torn döinum _{perfonas exuere, nifi homines defcribere,}

eorumque imagines exprimere, memoria jam decurfa, actisque expofitis. Nec i(lam rationem ab _{ejus valde}

abhorrentein _{judicamus, fi quis librum a fine}

infcribe-ret. _{Sed haec haélenus.}

Deinceps ad eonftituta _praecepta funfc Salluftianae imagines exigendse, earumque collocatio. Quod igitur

\

-... *

2:8 ^

pa-ullo ante, tum

interrupto

narrationis

tenore,

tumjeju-nitate eorum _{cominofci, quse, quamvis a re}

explicanda

aliena, in hiftoriam ingerere, necesfe

fuerafc

Salluffoo,

ut _{imaginesCaesaris et Catonis quacutnque ratione}

hiftoriae

sdnebteret, (umus _{fnfpieati, iftas imagines} non ioco

_deproir.to

con-firmare licet. Huc himirum id _{pertinet, quod}

praecspi-"tur, ut in eo narratiönis Ioco animi morumque imagines intexat tiHloriae _fcriptor5 ubi ex his homines

pernosfe

jegentium maxinne intersit, quo facilius diétorum

lege

fi

agendum erit, vitiofam omnino judicare harum

imagi-num _{collocationem, quis du bitet? Cum enim partes} Caefaris et Catonis fcantummodo in fenfcentia de

fuppSi-cio _{coujuratorum dicenda verfentur, cunique orationem,}

ab _{utroque in fenatu hoc tempore habitam, in}

hifto-riani fuam referre non alienum duxisfet Salluflins; _ima¬

gines iftorum horoinum, fi quidem utiiiter et opportu¬

ne

ne fierefc, ante _{exprimere debuit, quam fuerife orationes}

eorum _{exponere adgresfus. Patefaclo enitn animo}

di-éturi, quid in dicendo fpe&aret, quove _fingula pertine-rent _{verba, multo fuisfet evidenrius. Quinetiam} imagi-nes, fic collocatae, non folum _{copiaai utriusque} oratio-nis _{illuftrasfent, fed omnern etiam fuftulisfent} coliocan-di _{difficuftatera, ut Noftro} non fuisfet laborandum de inventione eorum, _{quibus haj in hiftoriam iliigarentur 7),}

Quod vero ejusmodi collocationem feu non vidit Nofter feu ratione _{aliqua duclus minus probavit, certe non}

ad-hibuit, ex eo etiam id exftitit incormnodi, ut ne hoc

quidem confequi potuerit fummus fcribendi artifex, quod

a Fabio bene _prsecipitur

7 ut nulla peliuceat

eommisfu-ra 8>

Quid-7) Bellum Catilin. XL VIIL

8) QuintiL Lib. VII. x. fub fin Fläc quoque pertinent, quse ma' nita tradidit Lucianus in libro de_{confcribenda Hifloria: unoXvru}

y&o y.oti tvTS/^y/ rexvroc noiyTH, xxi ro TtgMrtv t^tgytcruysvos> srtx^ttro

~ c ' c _$

otvrtcov tysoytvov ccurov, y.ctt ccAvctcos rporto ovvt]gyosytvov, ws yrt ota-, y.r,St rtoXXxs saxi, xXX^Xous nugu-y.tiyivxs, uXA

So ■

Quldquid autem in meliorem ordinandi rationem hoc

loco _{peccatur, id magna ex parte datur oblivioni, vel}

fairem Noftro conceditur fumrnam _{propter praeftantiam}

artificii, _{quo ipfas imagines Caefaris & Catonis effinxit.}

Qnemadmodum enim ingenio & arte effecerit, ut naturam

animique formam imitando asfequeretur, ficconfiiio, quo contentionem _{arripuit morum diverfi generis, id debetur,}

quod nulluni animi lineamentum3 tamquam tenue & de-presfum., rece&fit, fed _{fingula, dum luminis & umbrse}

fiinul habent _{vices, exfurgunt & eminent:}

quodque

uni-verfa _{vultum effingunt}

expresfiorem, juftaque luce

illu-minatnm. Nec _{magnopere quisquam dubitet, quin}

Sal-JnPnanae, de _{quibus loquimur, imagines Caefaris & Ca¬}

tonis veritatem ita fint _{imitatse, ut} vultus _utriusque exftiterit definitus _{maximeque proprius. Quis}

enim haec

Jcgens: In altero _{miferis perfugium erat, in altero malis}

per'

nicies, illius facilitas hu_{jus conßaniia laudabatar. Caesar}

fibi

ma¬

nn to _{k^wtov tw}

hvTtcw, yt, yttTUM yovbv, «XX« xoti y.oivwvnv, *«*