• No results found

Coloniæ plantarum in Svecia pars secunda quam venia ampliss. fac. philos. Upsal. publico examini subjiciunt Arvid. August. Afzelius ... et Andreas Svanbeck Uplandus in audit. Gust. d. XXV Novemb. MDCCCIX, P. 2

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Coloniæ plantarum in Svecia pars secunda quam venia ampliss. fac. philos. Upsal. publico examini subjiciunt Arvid. August. Afzelius ... et Andreas Svanbeck Uplandus in audit. Gust. d. XXV Novemb. MDCCCIX, P. 2"

Copied!
12
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

i

C O L O N I Æ

P L A N T A R U

I N

S V E C I A

‘Mi P A R S S E C U N D A Q U A M V E N I A A M P L I S S . F A C . P H I L O S . U P S A L . P U B L I C O E X A M I N I S U B J I C I U N T

ARVID. AUGUST. A F Z ELIUS

P H I L O S . M A G I S T E R . S T I P E N D . V I C T O R , E T

A n d r e a s

S v a n b e c k

U P L A N D U S I N A U D I T . G U S T . D. X X V N O V E M B . MDCCCIX U P S A L I Æ T Y P I S E D M A N N I A N I S

O

1

tj

0

ct t <

3.

(2)

N O B I L I S S I M O D O M I N O

P E T R O

T R A M

A D A U L A M R E G I A M I N T E N D E N T I C E L E B . D O M I N O

O L A O

S

P R O F E S S O R I E T E Q U . A U R . OR D , V A S . C E L . D O M I N O

A.

/ •

R E

P R O F E S S O R I F l o r a s i n S v e c i a c o l o n i a r u m P a t r o n i s S A C R U M

(3)

P R U

V Å L Å D L E

herr

ADOLPH LÖFVING

4

S A M T

ANNA ELÏSAB. LOFV1NG

Fö d d X B C O ä S S O K

O huru lycklig, lyfi a f Eder vdnfkap, Flydde ej margen f u n d a f det fu r fn tn a Och Edra biickar dnnn ned huld omforg

Folja min fram tid. A lldrig ett hjerta mera villigt lydde Heliga p ligt e r , dn m itt, ror dt vid minnet

U taj E r godhet, g h r att tackfamt bara garden dt E d e n

(4)

F R U C O M M I N I S T E R N Är e v ö r d i g e OCH H Ô G V A L L A R D E

» . K R Ï C A H L G E E i

S A M T

A N N A CH, A H L G R E N

FÔDD f R A Ä S R f r T A C K S A M T T I L L Å G N A B T A F P A N D . S V A N Q E C K .

(5)

P I N U S Pmta a) W i l l d . S p . P I (Silfver - Fur) n o n m o n t i ­ u m S v e c i æ e t S cotiae b~) u t v o lu it celeb. W i l l - d e n o w , fed p la g æ außralioris Europe? e t Afiœ c)

in c o la eft: F r i g o r i s t a m e n v a ld e p a tie n s d ) n oftra fa c ile r e d d e r e t u r n o b ilis e ) arbor. A d Dagsnds W e f t r o g o t h i æ , ubi flr o b ilo s l e g i m u s m a t u r o s , e t

Lundce in h o r t o A c a d e m i c o c u m fu c c e s fu c o litu r / ) etc. In v a rio cr e fc it Jolo: S u b h u m id a e t a l g e n ­

tia a m a t loca; ficca ve« o et aprica refpuit. C u l t u facillima eft l o c i s q u e alias cultu* æ haud fe r e c a ­ p a c ib u s e f e m i n i b u s , e x adulta at b o r e l e t t is j f ' )

B p ro ­

ci') A b i e s iXotrti StiXtioc v e t e r u m , q u i n e t * n p i r u s , mrvs, larix

et p i c e a q u o r u n d a m . E f e r i p t i s a u & o r u m , P o e t a r u m p r æ f e r t i m ,

quænam fpecierum L i n n æ i , f u e r i t ip fi s abies v e l p ic e a , d i s q u i - r e n d i f t u d i u m v a n q m f o r e f u f p i c o r . Pic eam B a u h i n i et P l i n i i e s f e L i n n æ o abietem c o n f i â t ; c u m v e r o V i r g i l i u s :

I t u r in a n ti q u a m f i lv a m f l a b u la alta f e r a r u m : P r o c u m b u n t picece: j o n a t icta fecurib us ilex :

hanc p i c e a m , quæ in funus Mifeni adhibebatur et quæ filvam anti­ quam in litoribus Campaniae conflituebat, noflram esfe abietem quis

c o n t e n d a t ? —* E t p i c e a , quæ A f r ic æ incoluit o r a s , apud S i l i u a c Italicum :

U r b e f u i t m edia f a c r u m g e n i t r i c i Elifce M a n i b u s , et p a t r i a T y r i i s f o r m id i n e c u l t u m , Q u o d t a x i circu m et picece fqualentibus u m b r is A b d i d e r a n t , coelique a r c e b a n t lumine t e m p l u m ,

num abie s n o f t r a s , frigoris a m a n s , fu erit? — A b ies denique v e ­ terum qaæ B accho erat facra et qua coronabantur T h y a d e s facri- f i c a n t e s , non noflra fuerit a b i e s , quæ foliis pungentibus ad c o r o ­

nas min ime apta videtur,

b ) V id e Smith , fl, Brittannica. c) G m e l. FI. Sib. T o m . I pag. 176. d ) U s q u e gradum 5 8 latitudinis borealis in Siberia obvia eft,

e ) (Germanice ob eximiam utilitatem e t pulcritudineui E d e l - Tanne d i ­

cit ur: Horatio Carm. I. 14.

S ylvce fi li a uobilis.

/ ) A t t . A c a d . S cien t. A nn. 1798. Pag* 6

4-0

A r b o r , de qua femina le g a n t u r , 3 0 annos habeat, Du Roi Harbk. 2. p. l o i .

(6)

propagavi p o t e f l : o p e rc u lo n o n indiget; n a m a bun­

d anti refina c o ntr a frigus f e r v a t u r g ) . C e te ra n a t u r æ altrici m a n d e t agricola Ufur e ju s p l u r i ­

m i s v i t æ o p e r i b u s praecipuus: m a t e ri e s levisfima, a t t a m e n t e n a x , n a v ib u s , malis et vafis aquariis i nfe r vit A): e x tuberculis in cortice fluit refina liqui disf ima, q u æ laricea p r æ f ta n t io r h a b e t u r , et e ftrob;lis o l e u m nobile te r e b in t h in u m praepara­ t u r i).

P I N U S Cembra k') Willd. Sp. Pl. (Siberifk Ce der - F ur), A l p i u m t o t i u s fere Afice et E u ro pa, ex c eptis B rit-

tomice e t Svecice, ind ge na eft. H a n c a r b o r e m eam

h a b u i t n o f l r a s a L inné, qua praecipue fteriles Lap- p o n u m a lpe s foecundae r e d d a n t u r , qu ippe quae coeli duritiei parientisfima c u lt u q u e digna eft. H o r ­ t o r u m Lundce m) et D a g s n ä s ? etc. incola. Loca fteril ia, e t ubi venti illam a g i t a n t , a m a t »). S e ­ m i n a , q u æ f æ pe p e r biennium in t e r r a l a t e n t , p r i u s q u a m p r o g e r m i n a n t , p r im a reg elation e vel a u & u m n o feruntur. M a t e r i e s ligni fcriniis fabri­ c a ndi s a p ta d u c itur et nuclei ed ules praecipue ho­ m i n i b u s ufui v e n iunt.

P I N U S

jf) D i e kalte fu rchten die Tannen n ic h t, fie fchmachten aber im hei/m

E r d r e ic h e . Du Roi Harbk. 2 pag. 9 9 , h) Hinc ipfte naves abies et pinus difiae:

L a b i t u r unffa v a d is abies. V i r g . - - M e d i is tua p in u s in undis

n a v i g a t — O v i d .

i ) B om sre D ift. d’hift. nat. T o m . 10 pag. 2 3 6 . 5/C/>

k) Italorum Cembro ex arabum Celf. Hierobot, pag, 112.

m ) Adt. Acad. Scient, ann. 1798* pag. 73.

(7)

P I N U S haîfnmm W i i I d . Sp. Pl . (balfam ■ F ur} Virgineam e t

Canadam a g n o ' c i t p a tr i am . Coeli n o f h i t e m p e r i e m t o l e r a n s , ob p u l c r i t u d i n e m e t e g r e g i a m e x arbo» e deft ill ant em r ef i n a i n , a q u a balfamia f a l u r a t u r , o) q u æ c o l a t u r , digna e(r. O b v e n i t iti h o r t o 13 *r- g i a no H o l m i æ , oo) Lan dm e t *d Dagsnâ's etc. F e r t i l i o r i s e t r e f o l u t æ a m a n s U r r œ , l o c u m in v i ­

r i d i b u s o bt in ea t. E va fis q u i b u s d a m t u b e r c u l o f i s in fùperficie c o rt i c i s refina vfu e t o d o r e balfami G t - l e a de n li s m an a t.

P I N U S alba W il l d . S p Pl. ( fl v it fu r e!:r H u it- Grau) o r i ­ u n d a e x Canada Am trlcæ feptentrionaiir r e c e n s a d h u c in Sue cia i ncol a, t n o x v e r o c i v i t a t e m a d e p t u r a . F r i g i d a e t fterilia m o n t i u m c a c u m i n a foli n a t a l i s e l i g i t , n e c p i n g u e r e c u l â t folum . A d Dagsnds fe­ m i n a d edit m a t u r a , e q u i b u s j a m n u n c ibi n o v a f ro n de f ci t p r o l e s q). A d u l t o a u c t u m n o ftrobili l e g a n t u r ; f l e x u e n i m e j u s f emi na facile d i m i t t u n t . S u m m i t a t i b u s c u m foliis utuntur A m e r i c a n i ad p o ­ t u m fibi p a r a n d u m : r ) æ f t at i s c al or e e t r u n c o e x - f u d at refina l i q ui d a, q u æ u t r e m e d i u m v u l n e r i b u s f al u ta re r e c e n t i b u s a d h i b e t u r . P I N U S nigra W il l d . Sp. Pl . (S va rt-G ra tt) o r ig in it us h ab i­ t a t in America feptentrionali n o f t r i q u e e t i a m coeli

B 2 haud

o) V ion fotchen T erp en tin hat d e r B a u m feinen N a m e n in dem d i t f e r in E n g la n d gerneinlich f ü r den B alfan t von G ilead v e r k a u f e t v i r d . Du Roi.

oo) U b i acerrimas perduravit h i e m e s , quotannis ftrobilos feren s: quod

henig nisfim e nobiscum c o m m u n i c a v i t Cel. Prof. e t E q u . S w a r t z . p ) A6t. A cad. Scient, ann. 1 7 9 8 paR. 6 4 .

q ) A £ t . Acad. Scient, ann. 1 7 9 8 . pag, 6 s .

(8)

...

h a u d i mp a t i e n s in h o r t i s H olm ia, Lundce et D ags- wir fe p r æ b e t . E i d e m , q u a p in us alba, foror a n ­ t e c e d e n s , humo e t c u r a c o l i t u r , e o d e m q u e fere

ufu e f t : exiiis v e r o e t t a r d e c ref cen s a i b o r , cui

o p e r a m i m p e n d a t a g r i c o l a , v i x digna vi d et u r f ) . P I N U S Canadenßs W il l d . S p . Pl. (Canada- Fur) q u a m v i s

v i x alibi q u a m in h o r t i s r egiis Hohnice et Lundce, in Sver,ia r e p e r i u n d a fit; nihil t a m e n in p ed ire v i d e t u r , q u o m i n u s i n t e r v u l g ar i o re s apud n o s fa­ cile e v a d e r e t colonias.

T H U J A t ) occidentalis W i l l d . Sp. PI. ( T uj trad. Lifvets-

jr d d j u ) e x America borcali e t A fia ducit o rig in em v'). Utilis e t p u l c r a a d m o d u m a r b o r , frigoris h a u d i m pa ti e ns e v a d i t , n o f t r o q u e coelo facile ad- fvefcit. In h o r t i s Lundce, ad D agsnds, D rottning­

holm, etc, c o lo ni æ e jus f unt * ) . S u b h u m id a terrae

n at al is o c c u p a t loca. M a l l e o l i s , qui a u é t u m n o ad p r o p a g i n e s d e p r i m u n t u r in t e r r a m , propagatur.

y >

j ) A f t . Acad. Scient, ann. 1798- pag. 6 5 et Du Roi Harbk. 2 pag. 129. f ) Gemina de caufa ita vocatur: altera, a $vu fuffio , quod in facrificiis

turis lo c o haberetur: altera quoniam Cimbris The ■ hui et inde

Thui vocata fuit.

Crematæ hujus odorem in deliciis infulæ Calypfus refert Homerus î hanc etiam in his Virgilii intelleftam voluerunt:

U r i t o d o r a t a m norïurna in lumina cedrum .

ne vero haec fublimia leg en s carmina arborum fpeciem nobis demonftres.

u) arbor viræ forte ob æternam c o m a m , odorem falubrem aut duri­ tiem falutatur.

V) H æ c e x Canada A m ericæ feptentrionalis provincia in Galliam pri­

mum illata e t Fr a n s i s c o r e g i , fub nomine arbre de v ie, d on a­

ta. 1 Bauh. Lib. 9 pag. 2 8 7 .

(9)

y ) A d i n f t r u m e n t a n i ti di or is v i t æ m a t e r i e s ufn

p r æ f t a t : l i gn um ett a c a r i e vet mic u li s qu e alie­ n u m n ec facile c o r r u p t i o n i o b n o x i u m .

IL Uibanarum *).

Æ S C U L U S z) Hippoeaßanum a ) W i l l d . Sp. Pl. Lilj. S v .

Fl. C

H dft-K aftanie) i n t e r nobi les L i n n æ i a r b o ­

r e s u r b a n a s n u m e r a n d a e t t , h æ c A f i æ b o r ea l i s i ndigena. A n t e a n n o s C C C e x Oriente in E uro­

pam t r a n s l a t a , iam /ponte a pu d n o s e f e mi n ib us propagatur, e t coe lo pati iæ n o f t r æ familiarisfi-

m a elt. I n t e r a r b o r e s e x o t i c a s , q ui b u s c i v i t a ­ t e m l a r g i a m u r in Arboreto Suecico j a m p r i d e m l o c u m o b t i n u i t b /.

A C E R 0 Pßvdoptatanuf d) W i ll d. S p . PI. (Sw eizer - Lonn) p u l c r i t u d i n e e t ut il it a te acere platanoide p r æ f t a n t i o r

b r e v i

y ) Du R oi Harbk. 2 pag. 4 5 6 .

*) { G å r d s - i r å d ) quæ ad p a g o s , vias e t palatia r e e non ad ambulacra in apricis praecipue plantari debent. Linn. A m o e n . A cad. V . 5. pag. 181.

z ) Cur non Efculus ab efca d ic a t u r J. Bauh. L. 6 . p, 74.

d ) Equinam caft aneam appellant Cor ttantio opolitani, te ile Clufio, qui

ait T ureis p aiiio nom ine A d C aßanefi vocari.

b ) Linn. A m o e n . A c. V. 5 pag. 2 0 0 .

D e ufu et praeparatione fruftuum vide Du Roi Harbk. I. p. 4 0 . qui inventum Celeb. Prof. R e z i i in A f t . A cad . Scie nt, ann. 1798- pag. 5 0 illuftret.

c) / i c r ve l a c e r i s , u t Solinus in J u is m em orabilibus d i c i t , fie q u ib u s­ d a m d iS ta , ( nominis r a tio n e tonge J a t i s p e t i t a ) , quod artificum a c r i a i n g e n i a , p r o p t e r ejus m a t e r i e i p r a f l a n t i a m ac elegantiam, e x e r c e a t . J. Bauh- Lib. 8- pag. 165.

(10)

’ V> ''.« —V ■»— v*-«"

b r e v i , h a u d feens a r fi indigena es fet n o f t ' u m fibi c o e l u m vindicavit. I n t e r no bi le s a rbo re ti Svecici coloni <s p æ l ul gef. Iu horti s et ambulacri« ad vil­ las f u b u r b a n a s h a u d rara jam confpicitur e).

A C E R rubrum W 'Ild. Sp. Pl. ( Ru ’a- N ord /luierihanfka-Lon-

neri) e x Virginia e t Penfylvania r ec e n s admodum

a p u d n o s incola eft. A d Ü aginat et Holwiæ colitur e t Upfalice in h o r t o L i n n æ m o , negleéta licet et cafu d u b i u m q u o , læl’a, t a m e n vig et; un de frigoris esfe p a t i e n t e m et apud nos posfe lu cc e dere , non eft q u o d d u b i te m us . A q u o f i s terraque fertiliori delet ft atur g ) . Ufus ligni ad v aria o p e ra p r æ f e r t u r e t c or t i c e American!* c æ r u le i u u t i n g u n t h).

ACER. Tataricum, Pcnfylvanicum , Opulus et Negando, in hor­ tis tantummodo botanicis nobis obviæ, heic omittuntur. U L M U S Americana Willd. Sp . Pl. (Amerikanß.- A ln i) in

Europam e x America boreal i p r o x i m e \ ræterlapfo

f ecul o t r a n s l a t a fuit. E x t r a h o r t o s Aca demicos coloniae e jus a N o b D. A l f t r ö m e r c o n d i t æ , ad

AUngsas in V e f tr o g o t h ia p>æcipue flo re nt i). Terra a t r a e t fertili malleolis propagatur. In p r o ­

c e r a m crefcit a r b o r e m , fi v e r o t o n d e t u r , furcu- l o s a g i t , f rut ic efcit et ad faepes vivas idonea e v a di t. I n f e d t o r u m injuriis non o b n o x i a ; in

fe ru m

i ) Linn. A m o e n . ac. V . 5 pag. 2 0 0 .

D e u f i et cultura vide R e z i i FI O econ. pag. 9.

g ) Kalm. It. Americ. 2. pag. 218* h) Du R oi i . pag. 21.

t) Ubi pulcram et proceram , qualis Ulmus adultu noftra, olim vidit C eleb. Dem onftr. Dr. Af z e l i u s, quod n o s b en evole edocere

(11)

____ FF"

f e r u m a u å u m n u m , ubi a r b o r e s q u a m p l u r i m æ n u d i s p r o l l a n t r a m i s , ve ft i tu g l o r i a t u r foliaceo k). J U G L A N S /) regia W i l l d . S p . Pl. Lilj. S v . FI. ( allmänna

V allnSt-trade f ) e P erfide, ubi o r i g i n i t u s nafci-

t u r , t e m p o r e A l e x a n d r i M a g n i in Graeciam

t r a n s l a t a , o b f r u & u s e x c e l l e n t e s e t u m b r a m

p e r a m o e n a m regia fal ut at ur . Nobi lis h æ c a r b o r ,

a v e t e r i b u s t a m c e l e b r a t a , c o m a q u e d e c e n t i

o p a c a m ) c u lt u p r o f e & o di gna v i d e t u r curio*

fisfimo. C re f c i t ad KinnekuUe e t Lecko V e f t r o -

g o t h i æ , Vifings û e t c : f r e q u e n t i o r v e r o in auftra- l io ri bu s r e gn i p r o v i n c i i s , ubi h i e m e s fuftulit i n t e n fi s fi m as f r u é t u s q u e de di t u b e r r i m o s . C u ­ r a m e t o p e r a m c u lt o r i s d i ü g e n t i o r e m Hbi e x ­ p e t i t : n) L o c o fertili et edit o p l a n t a t u r , o p e r c u ­ lis a f r i g o r e t e n e r a d e fe n d e n d a . H o r t e n f i s m i n i m e f i t , n a m r ad ic ib us vaft isfi mi s p l an t i s vicinis a l i m e n t u m fubripit. o) E g egia ligni m a ­ t e r i e s et u f u s f r u & u u m fatis cogniti funt.

___________J U -k ) Du R oi Harbk. 2 pag. 5 0 8 .

t ) H æ c g l a u s o p t i m a et m a x i m a a f f ove i t g la n d e f f u g l a n s e ß appel* la ta. Varro de L. L. Lib. 4,

in ) Dat

- - a p t a m Sole m f u g i e n t i b u s u m b r a m . • - f u j f u g i u m nimbos v i t a n t i b u s , —

N o » e x fp e c t a ta cum v en it im ber aqua.

Ov i d. F.ifg. d s Nucev » ) V erfu s Ovid'i de J u g la n d e , heie non va le nt;

S p o n te mea f a c i t i s conterrito na /c or in a g r o P a r s q u e l o c i , qua J i o , publica pœr.e v i a eß.

o ) Hinc o d i u m , quod fabulae m e m o r a n t, quercum ititer et ju glandem . Mira fuit veteribus o p in i o : reddi fe c u n d i o r e m , fi fufiibus tunditur,, unde proverbium :

N u x , A f i n u s , M u l ie r ftmili f u n t lege l i g a t a : Hæ c t r i a nil f r udius f a c i u n t , /i v e r b e r a cesfant.

(12)

I6

Ad^ s * v

'Jr* \'± Z T

J U G L A N S nigra W i l l d . S p . Pl . Lilj. S v . F l . (S va rta

Vallnot ■ trade t') f p o n t e p e r Américain b o r e a l e m

p r o v e n i t . D u r i t i e i c o n t r a f ri gus e x e m p l o f i n t , q u æ Upfalice e t in Finnlandia cultae v i ­ g e nt . U t p r æ c e d e n s e m a t u r i s n u c ib u s propa­

gatur. p') Ufu l ig ni , m a t e r i e s venis o b f cu r i o r i bu s

f u fç a , d u r i t i e e t n i t o r e infignis; e r a di c i bu s p r æ c i p u e nitidisfima c onf ic iunt ur o p e r a : G r a ­

mini e t qu ib usl i bet p ' a n t i s invifa eft ejus vicinitas, J U G L A N S oblonga Mill, cinerea, Wi ll d. Sp. Pi. ( afliïnga

Vallnoten") in Europam ab America feptentrionali e-

c en ti o ri æ v o i n t r o d u f r a , q u a m p r a e c e d e n t e s m i n u s injuriis boreae v e n t i o b n o x i a h a b e t u r : c e t e r o q u i d e ufu e t vi ri bus e a r u n d e m q u o d a t t u ­ l i m u s , heic e t ia m valet.

FRAXINUS Ornur Willd. Sp Pl. F. rotund folia Ait et Tilia

alba, his forfan additurum fit poficrum tempus.

III. Pratenlium *)♦

P R U N U S O domefiica s) et Cerafus t ) W i l l d . Sp. Pl. Lilj. S v . FI. j ai n diu a p u d n o s f p o n t a n e æ f u e r u n t c o ­ loniae, ufu cultuque fatis cognitae. «).

P R U N U S

(p Du Roi Harbk. i . pag. 3 25. _ . . .

A n g s t r à d : quæ et debent et posfunt tantum in pratis et hortis pro.

pagafi. F ruftibus harum pleræquæ cornofis gaudent. Lætificant prata rorida umbra e t exficcantes arcent ventos. Lii.n. A m o en .

A c . V o l. 5. pag. 18*. ,

r ) E x nomine arboris g ræ co irpx/uves forfan P r u n u s Latinorum et P r a t t

nen Hesforum derivanda fint.

/ ) D amafc ena veteribus a D a m a fc o S y r iæ , quæ patria perhibetur, ditta.

t ) E x Cerafo urbe A f iæ , unde Lucullus illam in Europam primus transmlisfe fertu r, n o m e n habet.

References

Related documents

For the self-adjoint case the estimate (1.1) was pointed out previously by Keller in [Kel61]. In [FLS11] related estimates are found for eigenvalues of Schrödinger operators

Section 4 contains concrete Carleman type inequalities that are derived from general results by handling special tra- ditionally used weight functions.. In this way a version of

(nausea and vomiting) during radiotherapy. The overall aim of this thesis  was  to  improve  the  situation  for  patients  with  risk  for  emesis 

En uppfattning som alla specialpedagoger delade i Jalali – Moghadam Niloufar och Christina Hedmans (2016) undersökning var att det tar längre tid att upptäcka dyslexi hos tvåspråkiga

Dessa elever kan däremot ha fått ta del av högläsning av sina föräldrar på sitt modersmål vilket kan leda till att eleverna får en läsförståelse men i ett annat språk

Resultatet av denna undersökning är att både Eskilstuna skolstyrelse, finska föräldrar och finska föreningar arbetade med Skutnabb - Kangas begrepp

I likhet till prinsessan som i Grimms saga (1981) och Disneys (1959) också är kronologisk dynamisk, är prinsessan i denna berättelse inte en platt karaktär som prinsessan i de