f
• ; *
-R A T I O N E M S A C -R I F I C I I E T S A C E -R D O T I I
S A N C T I S S I M I S A L V A T O R I S
AD NORMAM FIDEI CHRISTIANAE EXPLICATURA DISSERTATIO CUJUS PARTEM PRIMAM
VENIA MAX. VEN. FÀCULT. THEOLOGIAE L’PSAL.
P R A E S I D E
L A U R E N T I O ANTONIO ANJOU
P H ILO S . ET TH E O L . D O C T O R E , TH EO L. P R O FE S SO R E , REG. ET ORD.PR O CANDI DATUR A THEOLOGICA
ê I
P . P .
MAG.
F R E D R I C U S T H E O D O R U S H A G B E R G
suDERMANNO-NERicius. S lip . P a l n i b .
IX AUDITORIO ECCLESIASTICO DIE XXIII A PR. MDCCCLI.
H. A. M . S .
* * iiaM M «9ggM ^gg5£5S55ï595S!!S9SS9E9Q Ç 3SSnB B B 8fiSSB B H 999S
U P S A L I A E
EXCUDEBAT REG. ACAD. TYPOGRAPHES.
V I R O
SUM M E V E N E R A B I L I
/
T IIE O L . E T PH IL O S . D O C T. EPISCO PO D IO E C E S . ST REN G X. R E G II O R D IN . D E STELLA POLA RI COMMEND.
H O C O P U S C U L U M
QUA O BSERVANTIA QUOQUE STUDIO DEBET
P r o o e m i u m .
D o c t r i n a de Sacrificio exp ia to rio , sive Satisfactione vica ria C h ri s t i , q u u in ad disciplinam religionis Christianae, t u m ad vitam C hristianam m axim am vim h a b e t a tq u e m o m en tu m .
Siquidem cu m hoc ipso D o g m ate, si generatim loqui velis, sim ul consistat recesse est au t corruat principium , Ecclesiae E v a n - gelico-C hristianae quum form ale, tum m ateriale. Nam in illo rec tissime d ic itu r : «Scriptura Sacra est Christus scriptus” , et q u o d ad hoc a ttin e t, intelligi sic o p o rte t, Justificationem per Fidem re vera nihil aliud esse, nisi q u a n d a m Christi Sacrificii rati et justi applicationem ad sin g u lo s, per Y e rb u m et Sacramenta m e diatam et institutam .
Jam sine Dogmate illo , q u o d q u a e rim u s , specialim si rem species, n u llu s esse potest Officio C hristi Sacerdotali locus, et q u a tenus illam Expiationis ideam e x p rim it, e q u a , tam q u am e fonte, q u u m om ne S acerdotium tum om nia religionum ante-Christiana- ruiri sacrificia s u n t re p e te n d a , et quaten u s in eo illu d factum continetur, q u o om nia m o m e n ta , q uae in Munere Sacerdotali Ve teris Testam enti su n t antea p ra e fig u ra ta , ad plenam su n t ad d u cta veritatem.
Denique sine hac d o c trin a , quam exponere huic d is p u ta tioni propositum e s t, Sacram enta S a c r a , et objectiva et su b je c tiva ratio n e, prop riu m atque verum s u u m characterem a m ittu n te x ea parlej, qua Sacramenta sunt. Verissime enim d ic itu r:
tu m est Sacrificii distrubutio«, propterea q u o d id nobis i m p e r t i t sanctum m eritum Christi, Sacerdotis sumni et a e t e r n i , om nia c o m plectentis Sacrificii, tam quam pro nobis praestiti.
Q u o d p roprie attin et ad D ivisiones et quae illis su b jectae s u n t P a rte s, quas certis n o m in ib u s in signitas, perspicuitatis et ordinis causa, instituere ausi s u m u s , a dm onem us de verbis P h il. Melancthonis *). «Socrates«, i n q u it, «in Phaedro Platonis ait, se m a x i me c u p id u m esse D iv isio n u m , q u o d sine his nihil n e q u e explicari d ic e n d o , neque intilligi possunt . . . E t ju b e t dividentem in ipsis Articulis m em bra secare«**).
* ) Apol. Augustanae Confess. Ed. Rechenb pag. 2 5 3 .
**) N e frequentiori fontium , quibus usi su m u s, repetitione opus s i t , hoc loco praecipuos nominare placet. Sunt autem , praeter Scripturam Sacram
et Ev. Luth. Eccles. Libros Sym bolicos, hi potissimum: Bähr: Sym bolik
Des Mosaischen Kultus. Hengstenberg: Christologie des Alten Testam ents. Olshausen: Biblischer Commentar über die Schriften des N. Test. Tholuck:
Commentar über den Brief an die Hebr. Hollazius: E xam en Theol. Acroam. H a se : Hutterus Redivivus, N itzsch: System der Christlichen Lehre. Mar tensen: Den Christlige Dogmatik. S artorius: Die Lehre von der heiligen
Liebe. H arless: Christliche Ethik. D orner: EnlvichlungsgeschiclUe der Lehre
von der Person Christi. Editio Prima. Hengstenberg : Evangelische Kirchen-
P A R S P R I O R . T h eologia et A nthropologia.
S e c t i o P r i m a .
De D e o ef D e i a m o r e .
'O Oebg uyûnr\ ia ri. K u l b [iériov iv tji ù yù itti, iv t q» &sw fiévei, xnl o
0 f b g i v U V T M .
1 Joh. 4: 16.
§•
I-D e E s s e n t i a I-D e i .
«Deus am or est«, in q u it Joannes, eoque essentiam Dei d e c l a r a t . A tq u i amor Dei sine Sanctitate ejus cogitari nequit. Haec etnim a ttr ib u ta Dei inter se tam arcte, q u am L e x et E vangelium , ctohaerent.
O m nia igitur Fidei Christianae mysteria sancta in u n u m i Illud c o ë u n t : Amoris sancti mysterium. Obscuritas eorum non tam lcogicis a u t metaphysicis difficultatibus c o n tin e tu r , quam eo p otiu s, q j u o d a m o r Dei major e st, quåm hominis animus angustus et aim ore sui coarctatus. (1 Job. 3 : 2 0 .)
Ad vim et essentiam Amoris pertinent Communio et Com-
rmunicatio, quâ efficitur, u t , q u o d suum est, id ille alteri alicui
dio nat et im pertiat. J a m am or Dei san ctu s, quoad o b jectu m , sm m anifestat duobusl variis m odis, q u o s, Doctrina Fidei Chri- s ttia n a , Revelationes Scripturae sacrae secuta, his n o m in ib u s, pro
p o n it u t s in t: Opera Dei ad in tra et Opera D ei ad e x tra . A d u t r u m q u e m o m e n tu m anim os advertere ad nostram q u a e s tio n e m , ratione prin cip iali, m agnopere interest.
§. II.
D e Operibus D ei ad intra scti de T rin ita te Sancta.
S ecundum testimonia diserta Scripturae Sacrae, et Veteris e t Novi Testam enti, Deus Amor s a n c tu s , ab so lu te personalis est. Atqui nec subjectum amoris sine objecto, n e q u e am or personalis sine objecto personali est. Q uam obrem to Ego req u irit a l iq u o d T u , persona prima alteram a liq u a m , idque ob earn causam q u o d am or nibil aliud nisi singularum personarum unitas est. J a m q u u m essentia amoris com m unicatio sit («Bonum est eo m m u n ie a - tivum sui«), necesse est essentia Dei, sum m i et perfecti Amoris, sit communicatio perfectissima. Q u ap ro p ter fieri non p o te s t, q u i n D eus, infinita et aeterna amoris actio n e, lotam suam majestatem in aliquam Sui conscientiam («Personam«) ta n q u a m alteram eandem colligat.Haec Persona in Litteris Sacris Filius D ei appellatur. J a m quia Acceptio absolutissim a Communicationi perfectissimae resp o n d eat necesse e st, q u e m a d m o d u m etiam omnis amoris consortio q u u m co m m u n icatio n em , t u m acceptionem amoris r e q u i r i t , s e q u i t u r , u t o m n ia , q uae Deus ta m q u a m trib u e n s, vel ta m q u a m P a te r , p o s sid e t, eadem Filii sint. (Job. 1 6 : 15.) Id e o q u e Ille , etsi non ipse p er se, sed per P a tr e m , Illi essentialiter similis est, u tpote qui Patris aeternum et substantiale verbum sit (Job. 1 : 1 — 5.) pariter atque imago ejus essentiae (Coloss. 1 : 1 5 . ) , et splendor Illius majestatis. (Hebr. 1: 3.) — F ilius non est ju x t a P a tre m , tam quam Deus alte r, sed in illo et in Illiu s u n ic a , infinita maje state, ejusdem que consors (o/mfcçtoç), et id p r o p te r Patris infini tum cm o rem , qui omnia ei attrib u it (Job. 3 : 3 5 . ) , et quem ante m u n d u m creatum dilexit. (Joh. 1 7 : 24.)
Q uod si interna haec Dei manifestatio in Filio absoluta esset, Deus tan tu m m o d o secundum naturae suae et cogitationis
necessi-ta te m , non secundum volunnecessi-tatis suae libernecessi-tatem sibi manifestus esset. Necessario enim ad com m unionem amoris et unitatem pertinet non so lu m Dare et Accipere, verum etiam amorem Reddere. — N eque ta m e n hic congruus et m u tu u s am or inter Patrem et F iliu m , qui ab u t r o q u e proficiscitur, idcirco deficit in d u a s , inter se diversas, agendi rationes, sed ubertatem suam consociat et u t S p iritu s Sanctus in tertiam Hypostasin quasi in u num cogitur. (1 Cor. 2: 11.) In Illo Dual itas Patris et Filii in u n ita te m indissolubilem ideoque in Trinita
tem congruit. («Trinitas reducit Dualitatém in Unitatem«), Q uapropter intra essentiam Divinam Spiritus Sanctus in receplivitate amo ris vitae plenissima accipit com m unicationem ejus majestatis Divi na e , q u a m semper Pater gratificatur, et quam Filius et a Patre accipit et Spiritui Sancto im pertit. Nec nisi Spiritus libera pro cessione, q u a m eandem regressionem vere dixeris, ratio q uae in ter P a tre m et Filium in tercedit vera quaedam amoris ratio evadit.
Mysterio ig itur Trinitatis Sanctae p lu rim u m lucis affertur, si intellexeris Deum, siq uidem perfectus Amor est, aeque certe se ipsum c om m unicare id eoque omnem suam majestatem non in uno aliquo et sejuncto Ego includere sed in aterna P a tris, Filii et Spiritus Sancti com m unione et com m unicatione essentiam suam et vitam habere.
§•
HI-D e Operibus HI-D ei ad extra.
A m or D ei, in interna sui m anifestatione non subsistens, cliam e x tr a essentiam suam se voluit manifestatum. Deus ig itur personalis simul se manifestavit ta m q u a m Creatorem et Dominum cujusdam m undi vel regni inter liberas et personales essentias, a
q u ib u s intelligi et amari possit. E t haec om nia fecit, amore li bero a tq u e indulgenti vel gratiâ d u c tu s , per m iraculum DiviniU- tis suae. Q uam obrem d ic itu r, «in principio Deus coelum et m u n dum creavit«. (Genes. 1 : 1.) Hanc creationem , qu alis fu e rit,
intelligere possumus ex diserlis, q u a e historia creationis s u p p e d i t a t , testimoniis. Deus enim u t d ic itu r, om nia, quae c r e a v e r a t , in tu e b a tu r et ecce perquam bona erant. (1 Genes. 1: 3 1 .)
In manifestatione dei ad extra eadem praeterea insunt m o menta , quae in manifestatione interna. Deus enim creavit m u n d u m e ju s d e m q u e , in peccata delapsi, renovationem per F iliu m efficit. Et S p iritu s q u id em Sanctus divinae virtutis et virium c u m ereaturis c o m m u n ic a n d a ru m principium est, idem q u e c o m p le x io quaedam actionum Patris et Filii et in Creatione et in R e d e m - tione interm edia: om nino vinculum illu d spirituale, q u o d D e u m cum m undo et m u n d u m cum Deo connectit.
§• IV.
D e H omine, ad imaginem D ei creato.
Creavit Deus hominem ad sui im aginem , id e s t, d e d it h o mini p erso n alitatem , q u ae grata Fide accipere et grato Amore am ori Dei Creatoris respondere et posset et deberet. Hoc autem ipso Deus dedit se ipsum h o m in i, u t hom o daret se ipsum Deo. H aec A m oris Communio et Communicatio in ter Deum et H om inem h u m a nae naturae norm a essentialis est vel idea, ad q u a m et in q u a creatus homo est: id q u o d Scriptura Sacra plurim is m u lto locis diserte et graviter adm onet. (Conf. ex. grat. Matth. 2 2 : 3 7 . sq. 1 Tim. 1 : 5 ; 1 Cor. 1 3 . cum Joh. 1 4 : 2 3 ; 1 7 : 2 1 ; 1 Job. 4 : 19).
Haec hominis norma principalis necesse est, secu n d u m fi nem s u u m , com prehendat duo m o m e n ta , et Promissionem G ratiae divinae et Praeceptum S a n ctita tis divinae. E t priorem illam si gnificavit Arbor v ita e, posterius hoc A rb o r Scientiae boni et m ali. Haec lex objectiva, Protoplastis data, duplicem praeterea indica b at co n d itio n em , in q u a bomo collocatus esset, ratio n em dico ejus ad Deum et rationem ad M undum : q u a m o b re m ad id naius eon- form atusquc e ra t, u t Deum socerdotaliter coleret, et regie in M u n
-d u m
dom inaretur, llaec ratio certe et definite expressa est in pri mo» illo praecepto, quod hom inibus, recens creatis, Deus dedit, h o c ipso m onito: «omnigenis Paradisi arboribus vesceris, arbore Sciientiae boni et mali non vesceris« (Genes. 2 : 16. squ.) His ver b i s c o n tin e tur non solum Dominium illud, quod in creaturas, vel r e s circum jectas, amor Dei homini tribuerat, verum etiam Obe- d ie m tia erga Deum sanctum , termino quodam conspicuo definita, e n u in c ia tu r.Hoc s ta tu , secundum illam legem definito, homo ereatus e r a t Innocentia nativa et Probitate amoris. Ipsa ejus consociatio a m o r i s cum Creatore, absolute sancto et misericorde, aeternum et t r i i a n e a m an te, fu ndam entum erat, quo homo, tamquam bonmn quoiddam creatum et relativum , salutem et quietem collocaret, ut c u m fonte vitae aeternae consociatio incorrupta maneret.
Talis e r a t, primis lineis ad u m b rata, prima hominis condi t i o («status institutus«) et talis «Justitia illa Originalis«, in qua e t ad q u am a Deo creatus erat, u t in amore Illi et deliciis esset.
S e c t i o A l t e r a .
D e M a l o e t d e I r a Dei.
‘H. ù/jiuQtia t a x iv r\ uvofila. 1 Joh. 3: 4. §• V.D e Possibilitate M ali.
m
Deus, ut supra ostendim us, ex aeterna suae vitae profun d i t a t e quasi deprom psit m undum quendam naturarum creatarum, q u i b u s , si tralaticio modo loqui velis, vitam a se ipsis habere dedit. Q u o d Deus creaverat, id omne bonum atque amabile erat: sed n o n u isi in Deo et per D eum , qui absolute bonus est. Qua in re ho m in i , u t iidem significavimus, propositum erat, ut amorem Dei grata fide acciperet liberoque amore redderet, itemque in
obedien-tia , huic legi p raestita, beatus in omnes creaturas d o m i n a r e tu r , id e m propositum fuisse eandem que legem fuisse S p iritib u s or dinis superioris et h u m a n u m fastigium excedentibus p ra e sc rip tam , id nobis osten d u n t L itterae Sacrae, in q u ib u s iidem A n g elo ru m
nom ine insigniuntur. (2 Petr. 2 : 4 ; J u d . 6.)
In illa, q u a m nom inavim us, A ngelorum et H o m in u m c o n ditione inerat potestas quaedam et copia ordinis Dei interv erten di- Haec autem potestas necessario consequebatur et exsistebat ex ea , ad q u a m creati e r a n t, libertate. Illa autem p ertu rb a tio h u n c c on tin e t perversum o rd in e m , u t , q u e m a d m o d u m Apostolus P a u lu s l o q u i t u r , veritas Dei in mendacium d e to rq u e a tu r et u t res c r ea tae pro Creatore a d o ren tu r et colantur. (Rom. 1 ; 2 5.) E ju sm o d i ordinis amoris Dei perversionem u su venisse, et intra s u p e rio rum S p iritu u m regionem initium cepisse, Scriptura Sacra etiam de clarat.
S-
V]-D e M alo extra hominem.
Malos et a Dei amore aversos Spiritus Litterae Sacrae D ia bolorum nom ine designant. Diabolus igitur in veritate no n p e r severavit (Job. 8 : 4 4 ) id e st, non m an sit, u t ei propositum erat, in fide et amore conjunctus cum Deo, qu i s u m m u m b o n u m est. I n tu e b a tu r com m oda et d o n a , quae ipse a Deo acceperat: neque intueri non licuit. Habebat jus et potestatem iis se d e le c ta n d i, q u a n id iu Datoris et Creatoris non im m e m o r, ad Illum oculos c on v e rte b a t, Illius gloriae inserviebat, magis su n u n a Illius b o n ita te , quam bonis, ab Illo acceptis, lactabatur. Sed im m o rab an tu r oculi donis illis et de sum m i boni veritate ipse d u b ita n s, neo ad veri tatem regrediens, lalso amore dona p lu s, quam datorem amare in cipiebat. Haec au tem dona ta m quam sui propria constituebat et amore sui sibi mirifice p la c e b a t: itaque sua ipsius v o lu n tate a Deo deficiebat.
Deseruit hac ipsa re Prin cip atu m (J u d . 6.): et propter ma je sta te m , quâ erat a Deo d o n a tu s , jam Deo servire n o lu it, sed
