PETRUS ÜISITIO

De

DÜALISMO Ρ LATO Ν IS

DISQ ÜISITIO

(JuAM

VENIA AMPL. FACE LT. PHILOSOPH. UPSAL.

τ. p.

MAG. C AR O LUS OL. DE LLDEN

PHILOSOPHIE PRACTI-CE DOCENS, J. U. C.

STIP. STJERNCR.

BT

PETRUS ST J ERN BERG

A SACRIS , MEDELPADO- JEMTLANDCS.

v

P. I.

IN AUDIT. GUST. DIE VIII NOVEMERlS MDCCCXXIH.

Η. Α. M. S.

UPSAJLIAE

EXCUDEBANT REGIA! ACADEMliE TYPOGRAPHI.

sacram regiam majestatem

spectatje fidei viro,

ad reg. gymn. hernoes, historiar. lectorf

s. s. theologie candidato celeberrimo domino

magistro

OL· FR. FORSSBERG

nec non

ad schol. triv. hernoes. apolog, prim.

prjeclarissimo domino

magistro

PETRO AUREN

S A C R U Μ

vüluit, debuit, inflitutionis et beneßciorum

pie ^{tue mar}

p. stjernberg.

Ά

MONSIEUR LE CAPITAINE DE CAVALERIE

C.O.ENGELCRANTZ

ET å

MADAME

Ε. ENG ΕLCR ΑΝ Ί Ζ

heb ΕΝ Ν ES

Jamais je noublierai ni vos bienfaits, ni cette bonfe du coeur

qui toujours en fera pour moi le plus beau charme, C'est cette

méme bonte si respecfable, qui m'a inspire Ja plus vive recon- naissance et qui doit faire redoubler mes soias afin de n'erre tout-a-fait indigne de la confiance, dont ^{vöus avez} daigne' m'ho

norer. — Pardonnez fi j'ai pris la Über te de profiter de cette occasion pour vous declarer publiquement ces sentiments et le profond respecfi avec lequel j*ai i'lionneur d'etre

Monsieur et Madame

Votre

tres-humble

et

fies-obe'issant ferviteur

P, STJERNBEKG.

MONSIEUR LE CAPITAINE

G P. STJERNHE1M

ET å

MADAME

B. STJERJSHEIM

«. ENGELCRANTZ

Accordez un accuéil indulgent, j« vous en supplie, a cette pe-

tire marque de ma reconnaissance et agre'ez les assurarces de la

trés-haute considération avec la quelle j'ai Thonneur d'eire

Monsieur et Madame

Votre

tres«humble

et

trés*obe'issant serviteur

P. STJERNBERG.

DE DUALISMO PLATONIS

b. l.

jPlATONIS _{quoties, immortalis in} philofophia Hcroi's ^nomen legiinus, relegimus, fcriptaque divini hominis quoties revolvimus,

nova totidem menii obverfantur admirationis incitamenta, nec fa-

tis quemquam mirari posie admirabilem virum vifum nobis eil.

Quidquid eniin in antiquitate prasclarum fuit atque eximium ^, quid- quid in philofophia prasilantisiimum, quidquid in rebus huma-

nis afque divinis pectus ^{vere humanuni} intime movet atque fol- licitat, haäc omnia unicum Platonis nomen in fe habet afque

comprehendit. Philofophias annales replicanti htec miro certe mo¬

do prodit a remotisiimis inde temporibus lux, cujus e fplendo·

re diverii egrediuntur radii, _cujusque divino jumine ^ut penetren- tur, quotquot poflea exflruxerint philofophi ratiocinandi asdifi-

cia, magnopere ipii contenderunt. Ut enim iingulare rarumque maxinie exiflimabitur, posie mortalium aliquein, fua tantum in-

genii dexteritate ^, fua cogitandi diviniori quadam vi ac virtute

id confequi, ut fcientitc, fcientiaruin matris _campum, cujus vel

fines prafcribere magnum merito opus cenfeatur, immenfum incul-

tumque dimetiatur ^et excolat, excultumque dialetflica pertradlet methodo, _{qua; res} ipfas in fpecies fuas discernit ^, rurfusque iln- gula idea una comprehendit ι) , ita fummam excitavit admira-

tionem, qui hasc omnia praeflititj Plato.

Quanti vero ad formandum iyßematis cujusdam philofophi-

ci indolcm, momenti fint rerum externarum idatus, veluti ho-

A minum

l) 'Exv ^μ>) ris xxr τι iixigtuSxi tu c\tx , xui μιχ ιίιχ ivvxtos 1] XU&

h txxTov πΐξΐΚχμβχνιιν χποτ trxi τιχνιχο! Phaedr»

rninuin , quibuscum vivitur , temporis i) reipub!ica?que facles at- que cuitura, ^{nec non} terra?, regionis, parentum praeceprorum- que ratio atque natura, determinatu quidem difficillimum intelli-

gentior judicabit. Quamquatn eniin ingenii hoc proprium ert,

ut inexplicabili _quodam modo fupra fua? astatis homines emineat,

multaque efficiat ^arte, _cujus ipfum iibi ^non confcit, _{qu<.m ita-}

que agendi efficaciain ^{cum natura?} vi jure compares; nihilo

tarnen minus homo, et itaque quod in homine ert, prscrtanrisfi-

mum _, cum hominibus cohasreat necesfe ert, non fecus ac

corolla fioris cum terra unde fuccum trahit. Nec aliud f u i t,

quod cum aetate Platonem connexuit vinculum; setatem fibi

ipfe effinxit, pra?rtantiorem ionge, ingeniofo ftmper ^animo pra?·

fentem ^{- - -} Sed fummi viri laudatio nec propoilti noflri ert,

nec imbecilJitatis; defirtimus ^a perorando ne multi videamur : nec reliquum eft, nirt ^ut benevolum _exoptemus lecrtorem, _qui

Candidus ipfe cenfor, ^non minus fpinas rei quam vitia nortra aq- quo judicio pervideat atque a?rtimet*

JT. i»

Exilitit quondam in Gra?eia vir, qui philofophiam devoca-

vit e coelo et in urbibus collocavit et in domos etiam intro-

duxit, et coegit de vita et moribus rebusque bonis ^et malis _quas-

rere 3). Platonis hic idem fuit Magirter, fed difeipulus ille, qui tot tantisque praertantisfimis viris Aristippo, Antisthene Eucli-

2) Platonem moriturum audieraus: v/uitt τον uvt* ίχιμονχ κχι την τνχην, οτι ιτρωτον μιν κν&ρωπύί, ^eirot EXXffv ^, * ßxpßxpoc ^{- -} ngos it

TXTOis y οτι rots Σωκρχτχί χρονοΐί χπψτηίΐν ν ytvtvn ccvtx Plut.

3) Ciceronis verba de Socrate Tusc. Qu. V. 4. — Breviter et prse- clare Tennemann: „Vor ihm (Socrates^) war die Welt Gegeniland

aller Speculationen, nach ihm war der Mensch der Mitrelpunft al¬

ler Uoterfuchur.gen»

5 Euclids, fyfleraatum totidem ingeniofisfimis artificibus, in eo- dem curriculo atmulis, unicus tarnen omnes facile exfuperavit.

Licet eriim in Cyrenaismo jure laudemus rigidam, qua conclusio-

nes acriter perlequitur, honeilati quamvis infeilam confequentiam,

iu Cynismo aninii conilantiam ακξΐ&ε«ζν, et inconcusfam pro- bemus abstinentiam} in Megarisnw autem acutam disputandi per-

fpicaciam haud defpiciamus, ea tarnen in re omnes deficiunt, quod univerfaliorem Socratimi characlerem nec ipii ampledti ^nec

in cogitandi rationibus exprimere valuerunt, fed unum quisque

totius quafi oris lineamentum menti prafixerunt, prafixumque effingere fhiduerunt. Exinde ^orta eil, qua cuicunque harum

in philofophia familiarum cum arate accrtvit, in alterurram par-

tem errandi proniras,cui cum omni errore commune hoc fuit, ut a- dultior fadus acrius acriusque emendatrici manui fefe opponat, donec perveriitatis, cum annis adaugefcentis, fenio tandem con- fe&us fe ipfe omnino disfolvat. Hac eadem, generaliter ut di-

camus, hiiloria eil cujuslibet, non fantum ientiendi rationis,

verum étiam operae humana, ut, quum objecfbivi deiit indoles, minus-

que integra alterutri faveat parti, in fe contineat necesse ilt fe-

men ruina, qua ocius feriusve, fecuro tsmen pede urget ipfam

atque iniequnur. Vifus nobis fuit generaiior hic ordo ut in ma-

ximis, ita in minimis, eademque illa lege, cujus vi in _praceps

eunt terra regna, corruunt etiam evanida illa villula, quas in-

fantilis induflria exadificavit. Srat fua cuique humana rei firmi-

tas afque constantia exinde, quod totms uniusque vera realitatis

confortium continet, i. e, exceliioris cujusdam, quam qua terra

originem pramonilraf, idealitatis, cujus autfloritas fententiarum

varietates longe fupereminet, notam ingenuam iimul atque fince-

ram ilbi habet impresfam.

Fuit in nobili difcipulorum Socratis numero unus, cujus

totus quantus aniinus> miris a natura dotibus inilrudtus, huicce

cunfta comple&enti totalitatis idea natus factusque videbatur. Di-

viniori

4

viniori hoc benigniorique genro du&us Plato, ^non ut alii _ejus-

dem temporis philoiophi, hane illamve fcientiac partem e circuin- fcripto quodam contemplandi loco conceptam excoluit, fed o-

mnem ty]s έπιςημής fcognitionis huiiianse) regionem ilngulari in·

genii divznatione contuitus eß atque complexus. Quutn fcilicet

in eo defudarent Pxatonis condifcipuli, ut alii Dicile&icam,

nudam Socratismi formatn tra&arent, alri Morum tantummodo

disquiiltionem inßrtuerent, ferviliumque imitatorum more errores

magi Hr i ßmulatque decora amplexarentur j Pxaxo contra religio-

fe coniervavit integramque concepit vifam, quam genuinus fpira-

bat Socratifmus, idealisque quodam rei intuiru eamdem eo per-

duxit, ut vim _atque aueßoritatem vere philofophicam adepta fif.

Cujus Platonici decoris fplendor eo plenior illucefcet, quo quis

adcuratius fibi habet perfpedum, quo titulo inßgnienda ßt So·

cratis in cogitando opera. —

Quum ;am temporrbus anfea prieterlapßs excita esfet mens

humana, ut ^rerum causias _atque rationes fenßin fenfimque ex·

plicaret, necesiarium omnino fuit, ut ad ^res extra fe poßtas i:

e. naturas objeeßa aciem dirigeret nuper cxcita reflexio. Tenta-

vit etiam per multos ratiocinandi conatus vires fuas in hoc pro- blemate folvendo, nee emortua funt _per longos temporum de·

curfus nobilrum virorum Thciletif, Anaximandri, Anaxlmenis Anaxagorce ^, Heracliti, Xenophanif,' Pythagorce ^, Leucippi, De*

moeriti, Zenonis·, Parmenidis _atque Enipedoclis eeiebria nomina.

At vero q.uum in naturae rebus perveßigandis cyclum reflexio emenfa fuit, necesfaria quadam ad id tenetur lege, ut in fua ipfias natura indaganda curam operamque ponaf. Ejusmodi e- tiarn, ut philofophiie docet historia, reapfe rei fuit ratio: ied quod animadvertendum videtur jam non ad Theoreticas, fed

Practicas disquifitiones fefe convertit humante mentis aeumen»

Socrates enim, qui primus in intelligentias regione rimanda ela-

boravit ₇ omnibus rebus poßhabitis, quin et theoretica fpeculatio-

US

5

ne non negletßa modo verum etiam contemta, oröne 4) fuum

fiudiuin in optimo vit» Oatu exquirendo collocavit. Quantum

vero in rebus humanis valeat fincerus religiofi pedloris candor,

quantum vis illa mentis, qu» ex ipfa virtute; de virtutis rcbore

exißimat, quantum anitni excelfioris fortitudo ^, qu» humana o- mnia fubter ie habet, divinaque unice expetit et avet, quantum in humanitatis flore infit dulce atque deßderabile, id in fuo vi¬

vendi exemplo, in fuo docendi artificio poßeris miro modo ex«

hibuit divinus ille vereque humanisßmüs generis humani deficite

Socrates. Percelebris hic fuit Socratic» virtutis charaißer, cu¬

jus ideam prreclara men te conceptam, ideali artificio cogitandi

iifiere ^conatus furt Peato. Quas res tam feliciter ipfi proces*

fit, ut vere per ipfum loqui putetur divinus ille genius 5),,cu¬

jus jusfis obediens Socrates virtutis talcavit viam, Curn enim fapienter vivere vivendique prascepta aliis impertiri fat habtiit

Candidus pneceptor, non bene modo vivendi ^verum etiam fapi¬

enter cogitandi ^artetn alios edocuit generoius docßrin» alumnus, inriocentiamque morum cum exquifitiori merit is eruditone conio-

ciatam adamavit; e radice enim eruditi fapientisque animi ho·

neßatis florem exfurrecßurum fibi perfuaferat. Ideal is hic atque intimus ßpientias virtutisque concentus is fuit, ^{quo rite conce-}

pto

4) Hoc in hiiloria philofophise iingulare certe ph»nomenon Cel,

Tennemannus (Gefcbicbte der Ρ b il. 11 rer B. Einleit.) irprimis explicare videtur a lege quadam, humanae reflexioni propria ^, q,uå ipfa intrinfecus verfa morura necesfario notiones , ut prima

fibi il il a t obje&a. Theoretica potius intelligentia natura recenti

reflexion! propius adfo-re nobis apparet obje&um, f. ut ipfe Plato

dicit ^{w# tus'} Xoy&s' κχτχφνγοντχ tv txtivots fftongiv των οντωΜ xkySnxv — Nec nonnifi externse rutiones , a Sophiilis qui bonum honeftumque

ludibrio habuerunt, perverfoque morum ftatu c„ c- defumtse, So-

cratem in Pra6ticam regionem convertisfe nobis videntu»*»

5) Vide Piatotvem Apolog. Socratis, Theag, Plutarchum de Géäio

Socratis, Xenopliontem Memorabilia Socratis,

pto, Difcipulus propius ad veritatem accesfisfe exifiunandus eft,

quam Magifter ipfe, in quo non exquifita quaedam ratiocinandi

ars, fed ardens in pedore humanitatis fenius valebat. Eft in phi·

Jofophia quidam rerum cogitationumque ultimus ^concentus, qui

Unitas dicatur, fpinoiisfimum certe explicatü verbum, cujus fub.

obfcura rationem conftituit imago ^, cujusque idea in notionum conceptuumque formam vertenda redigenda philofophantium ^oc-

cupat curam ftudiumque. Divinieus, fi ita placet, inenti conces- iam communicatamque hane exiftimes ideam, religionisque

vim afque audoritatem in illa ipfa fitam merito judicts; philo- fophandi tarnen id artifieium, hoc _opus, hic triumphus, ut in plenam, quantum valeant ^tenues mortalium vires, clarioremque

inteiledus atque refiexionis lucem eadem producatur, quam Deo

iibi impertitam verecunda mens profitetur, immenfte Sapientite

fcintillulam. Summzeque id Platoni vertimus laudi ^, quod animo philofophanti femper hasc obverfata eft, quidquid compleditur

ratio humana, adunans adunatumque continens idea, _cujus in principio cunda confociantis maxima in fentiendo necesiltas efl.

Unum tantummodo, ut fenfa fignificemus, ^ex hiftoria philofo- phiie defumemus exemplum. Ut Xenophon _atque Ρχ,ατο ^me-

moriae prodiderunt, Socrates 6) etiam iapientiam in cogitando

atque in agendo intime esie connexam poftuiavit j me autem ju*

dice parum haec opinio valuit ad totum fentiendi genus Socrati-

cum formandum _, quippe quod in verbis hoc magis fitum fuis·

fe, _quam in rerum audoritate nobismet perfuafimus. Perfede

enim pro noflra opinione indicat argumentationum Socraticarum

nexus, nimis ipfum favisfe morum vitutisque perveftigationi ^,

theoretica mentis humanse in cogitando eificacia omnino poft- pofita. Quin etiam ad id, honeftisfimum virum impulerunt Sophi 6) Citamus hic Tennemannum 1. a. p. 43 & ff. ubi inter alia ex-

ftat „Erkennen und Thun gehört unzertrennlich zufamen &c.

7 SophifUrum fubtiles argutias, ut honefUti inutiI-eh) imrno et coii-

trai i«in 7) judicaverit, ^omnem, _{qute non mores} honeflaremque tangitj disqu iitionem. Dolemus ^{certe ha' c} dislociantis reflexionis

confequentiam, Fiatonemque non poslumus non merita laude tx'ollere, qui ejusmodi erroris integer, non tant um in vi rtu t is

indole explicanda veritatem perfcrutatus eil, ^verum etiam virru- tis hujusce intimum cum fummis rationis humanas ideis connex- um describere iluduit, fapieutiarque et honeflatis eumdem esie fontem, idem principium, eamdem , unde derivandae esfent, ra¬

tionis iden.titarem idealemque unitatem ilatuit atque common- Aravit. Qua lola etiam ratione coniequi posie pliilofophus ^no-

bis vifus eli principium quoddain objeftivas idealitatis ^, cujus in

ideis a De o menti communicatis omnis audloritas ponenda eil.

Hase de Ideis dofårina , genuinum Platonismi conilituit charafte-

rem, hasc vitam cundlis fyflematis partibus dispertit, folaque ef- ficit, ut nioveant fe omnia et quaii vigeant, quum contra in fyilemate ,»ubi principaiis hasc rationis humanae cum ie ipia Con¬

cors uaitas abeil, principatum ^{tenet mors,} quae omnia fcrlvit.

§. IL

- '

♦

Quibus in _genere pratmisils, aliquantulum commprabimur

in au&oribus, qui huc pertinent, recenfendis. Multas få¬

ne gravesque habet diffieultates Dialogica, qua Plato u- fus eil, cogitata exprimendi forma. Ut enim ^non minus ludit ingenium, luxurianti pliantaiiae favenristimum ^{, quam} exhibet fe perfpicax fagacita?, gravisfimum is fubit perieulum, qui Juius

illius

7) Hane ad opinionem noftram firmandam conducunt otnnes, qui

philofophiae hiftoriam traftarunt, inprimis vero Tennenrann 1. c. et

Cel. Buhle (Lehrbuch der Gefcb. d. Pb. I:r Th. p. 376 & —,)

qui ambo Auftores ^, ut res jusfit, fidi fecuti funt, q;uae exftanfc

praeeipua monurnenta, Memor. Socris, et Apolog Socr;is.

illius hujusque effata a fe invicem dignofcere fludeaf, quum de

cetero ill# acceduat fpin#, quod haud facile discernas, quajiiam fit loqucntis perfonae, et quasnam Platonis ipfiue fit fententia.

Quas omnia eo usque iniquitatis impulerunt Commentatores ut

more dodt. Meiners Peatonem rhapfodicum 8) quendam phi- iofophüm dijudicaverint. Hoc ^autem loco Ciceronis 9) uti verbis

animus jubet ; „Vituperare quis fapientise parentem et parricidio

fe inquinare audet? et tam impie ingratum esfe, ^{ut eum} accuiet,

quem vereri deberet, etjamfi minus percipere potuisfet.'4 De ce¬

tero totam hane confabulandi formam, qua omnia Pxatonis fcripta confedla funt, eum manifefto in finem adhibuit, ut ma¬

gis vi vidi« esfent atque mobiles ipfius dodrina; propofitiones, i- pfaque e mente audientium legenriumve eliciendo contefiaretur

certisfimum iliud dogma, philofophandi omnem rationem in ex-

plicandis rationis humanas ideis verfari, ipiasque non explicari posfe nifi explicantis fuo ipfius aclu. Quam quidem philofophiae

tradendas rationem non posfumus non ex parte falteni probare,

licet Variante argumentationum via, diverfisque perfonis, quse va¬

llas loquendi partes tuentur, id in pTatonicu dialogis efHcia-

tur, ut imprudentiori minus fibi confiare ipfa fentiendi ratio vi¬

deatur. Nec fuere pauci, qui fibi aniiriadvertisfe viderentur, ejusmodi intsr fingulares Pxatonis Dialogos disfenfum, quo ple-

ni atque rotundi fyftematis dignitas töti iyfiemati derogare-

tur 10). A nofiro autem omnino alienum efi propofito in ejus, modi controverfiac difceptationem incurrere, quum disquifitio

nofira circa unum prascipue Dialogum veriabitur. Sed in Schel-

lingium animadvertendum judicamus, quod ille, de abfoluti idea

mentio-

$) Buhle 1. c. Ilrer Th. p. 46 n. Meiners Gefch. d. Phil. Wisfenfch.

B. II. _p. 690, 706. &c»

9) Tufc. V. 2»

10) Falfae huic, ut nos etiam judicamus fententiae opponit fefe Buh¬

le 1. c. ubi non argute, fed firnplici probandå tamen argumentatio·

ne ingeniofisfimi hominis causfam agit.