FOLITICO ViRTUTE,

DISSERTATIO ACADEMICA, DE

ViRTUTE,

FOLITICO

NECESSARIA,

Quam

CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOS.

IN REG. ACAD. UPS.

PRjESIDE,

V1R0 AMPLISSIMO

DOMINO,

MAG. LAURENTIO

DAHLMAN,

Mor. et Pol. PROFESS. Reg. _ft Ord.

publice ventilandam sistit,

JOHANNE S WULFF»

WESJMANNUS.

IN AUD. CAROL. iMIN. DIE ^II JUNII

ANNI MDCCUI1.

Η. A. M.

UP SALIGE,

Excud. L. MAGN» HÖJER ³ _Reg. Acad. Typogr.

S:λ2 R:je M:tis,

MAGNiE FIDEI VIRO,

Perilluftri ac Generoiiflimo BARÖNI AC DOMINO,

DOMIN O

FRID ERIC O

GUBERNATORI Provincxali Per Weftmanniam Praecellentiffimo,

Sideris Arft of

EQÜITI AC COMMENDATORI

Longe Splendidiifimo.

MÄCENATIBUS

Quod de 4icademicis, omni fulgore Generofi/Jimorum åefiitutis nitorc, Nominum decus Ve- ac da föret temeritas, β fas ejjet, -publicam gra- per omnium fertur ora mira illa comitas ^, inufitataque

rqntes, accipere dignamini: Quin immo favör em Ve-

litanty admirantur omnes, exojculantur finguli, qnibus

MAGNjE FIDEI VIRO, Pcrilluftri ac Generofiffinao

B AliONI , AC

DOMINO

DIDERICO HENN.

MEIENDORF

VON UXKULL,

SUBTR1BUNO Strcnuiflimo,

Regii Eniiferorum Ordinis E Q U1TI Spkndidiilimo,

SUMMIS.

ftrorum, Maecenates Optimi, lucubmttonibus hi/ce jplendorcm fxnerari [ufltnuerim, mihi utique qot nit en- tia Vert ne opinionem, timore meo mimer e, Etenim

gr att a, qua, ad fplendida Veftrapalatia greffus matu-

ftrum lingularem erga omnes illos, qui Mußt impigre

illa contigit felicitas, ut Veitrae tuteU favorique fe

per-

fermiferint. Hac betiignitatis Veftrae vidicia cert i (fi¬

nt que ad Laves Veflros proreperem, allexerunt. Verum

rationes, adbuc ^e propiori arcejfenda, qua adduxcrimt

ner va, Vobis Vcftrisque Nominibus Splendidifftmis fa¬

rna animi voluptate, a multis retro armis, per er ehr os tim promanantes, ad Paternam derivari domum, inde-

fenfmus £5 Parentes mei tariftmi, tf eorum tota ne-

cbflrepemi aures, atque debitam reverentiam, inträ pr a·

fam detis, Ma?cenates Summi, humilhmus ^oro qua-

(Iis, Maecenates, Veftro favöre ampleBi^fic poftbac

fortuna virefcat mea. Qiwd mearum efje poteft partium, fimarumque Veftrarum FamiHarum flore, adfummum

ealidifftma _fiunquam defißam. Ρ er man furus

Generoiidimorum NO-

Cultor de-

JO a

dcfpondenti, addere poffunt,

enimvero, /#«/

quid dißtmulem, mihi etjam

ine _, «/ opellam kancce, rudiori licet conßgnatam Mi*

erat am fijlere band dubitaverim. Etenim, «ö« ßnefum·

leneficierum rivos, de fönte mutiificentu Veftrae »fojv commodis [ noßris band parum acceffijje incrementi\

eeffitudo. Mihi tgitur dcvotiffimte mentis teßtmonioYeilras

cordia buc usque reconditam, Vobis teßißcanti, repuU ßque. Et quemadmodum, bucusque, nec dedi^nati fui- fore crediderim

ut fub Υο,ϋΐο patrocinio {J tutela, fedulo _{agam ,} fcilicet, pro percnni Veftro, Generoßs-

Clementiffimumque Numen ^, ^ £? fufpiria fanden

MINUM VESTRORUM

wtiffimis

WULFF,

Kongl. Majts:

TRO-TJAnARE och ASSESSOR, Högädle Herren,

Herr BENEDICT FORTELIUS,

Kongl. Maj:ts TRO-TJÅNARE

och COMMISSARIE uti Kammar Revifion,

Adle öcb Högaktade Herren,

Herr PETER _BERNH. ORELL,

Min Högtårade K. MORBRODER.

BRUKS-PATRÖNÉN wid Trångfors Bruk ^, Ådle och Högaktade Herren ^,

Herr PETER SOM Μ OR,

Min Gunftige MORBRODER·

Når ^fkrånkca jag nu thermed iyfleliåttes, erkåniamhet, framce att, ett ringa for Eder% we- med Edert wålförtjånta lof tillkänna gifwa gifwer mig dock therjåmte thet wid handen, ^att

alltid wara ett foremål, af mig, till ftorfta delen ^,

icke mer utråttadt, ån att jag allena for Eder får ning· Tillåten mig nu, att utbedja mig en ny werkan

da ögon låten thenna min forfta lårolpån Eder fore- wårde, utan efter min förmåga, bjudit till, att afikildra

therom föriåkrade, att, få kår och heforderlig Eder

anropa Himmelens Herre; framhärdande med Högädle Herr

fa

Mine Högtirade Herrar

Odmjutäfle

JOHAN

Maj:ts

) TROTJÄNARE ^och CAPITEIN,

Hbaådle Herren,

Herr _Min CARL NORBERG,

Högtårade K. MORBRODER.

KYRKJOHERDEN uti Follkjerna Förfamling, Wålårewbrdige och Hbglårde Herren,

Herr Mag. _Min JOHAN WULFF,

Högtårade K. FARBRODER.

CANCELLISTEN och Extr.Ordin. NOTARIEN

Uti Kongl. Kammar Revifion, Ådle ocb Högaktade Herren ^,

Herr ADOLPH SOMMOR,

Min Högtårade K. MORBRODER.

mig bewifta ynneft och bewågenhet, af min oin-

dermåle, Jedes jag wål af en allmån plågied, att, min wordnadi men min _egen mig bekanta fwaghet

Edar gunft, for hwilken jag ågt then lyckan, ^att

mårte obetygad låmnas. I hufwudfaken år iåledes

betyga inin innerliga både tackiamhet och hogakt-

af Eder wanliga wålwilja, jag menaratt 3, med bli- dragas, therutinnan jag, icke efter ämnets wigt ©cfr

dygden, få (om en Statsmans råtta prydnad. Waren wåigång mig år, 13 oaflåteligen fkal jag ock therom mycken wordnad

ASSESSORENS

och

FARocb MORBRÖDERS

)

ljunctre

WULF?.

RlD-och HANDELSMANNEN uti WeftetåsStad,

Adel or b Hh

Herr CARL WULFF,

Min Allrakåraile FADER,

T?der, min Kåraile Fader, hwarsömfinta forforg och mer ån Faderliga omwårdnad,jag,nåfl rhen Alhvife Förfy-

nen, mit nårwarande wål endaft bör tillikrifwa, uppoffrar jag nu med få mycket ftörre fkål förfllingen al thenna min ungdoms frugt, iom till thefs framalflrande Min Kifte Fa¬

ders Adelfinte forgiållighet, förbunden med dryg koilnad, lagt the kraftigafte upmuntringar, ja, åfwen underitöder.

Med ftillatigande går jag the fpådaile åren förbi, tå min barndom af Eder, Min K:ffe Fader, medthen granlageila

ömhet fkottes och wårdades. Then omforg, Min Kille Fa¬

der få högt låtit (ig wara om hjertat för min och the öirige

mina Syfkons wåifård, wid wår för ila uprinnelfe, har, långt

ifrån att wid tilltagande åren låmna migifaknad a i Edar t

wigiiga biträde ^, jåmwål fedan, efter thet fördubblade be- hofwet, flådfe warit låmpad Ej under therföre, om en talrik fkara af wålgårningar iatter mig i en billig förun¬

dran öfwer Edar margfalliga godhet, och jag tillika, wid

alla tillfallen, foker at öpna luft för then wördnadseld,

hwaraf mitt inre långe warit itåndt,men ej förr, ån nu, kunnat utbrifta, tå jag Eder, Min KifteFader, fåröfwer-

låmna thetta lilla Äcademiika arbete, hwilket, ehuru rin¬

ga wedergålning thet månde wara, för Edar, till mitt bå-

fta ofparda möda, jag dock beder, åfwen få wål, fom thefs upphofsman, Eder kårlek må wederfaras. Thelannfkyl-

liga wördnadsoffer jag för Edar och Min Kille Moders fållhet och wåltrefnad inför then Allswåldige Guden oaf- låteligen will och bör frambära, fkola intyga, med hwaJ barnflig undergifwenhet och wördnadsfull kårlek jag framhärdar, att wara,

Min Allrakårafte FADERS

Lydigaße Son ;

JOHAN WULFF.

D. D.

§. L

tudium Gloriae Divinae, cujus

indivulius _exiffit comes Feli¬

citas mortalium, dignitate, ju- cunditate, nec non utilitate,

prae reliquis eminere, veritas

eftadeo firma, ^ut, qui illi cal-

culum addere renituntur, in apertiffimis aut csecutiant, ^aut callum eonicientiae obducant, necefle fit. Etenim a&ionum humanarum digniratem atque praeftantiam

ex fine, ad quem collineant, dijudicare _{atque pen-}

dere , non lolum diuturno firmatum eft ufu, verum

ipla etiam, indolis rerum invefiiganda; cupido, ^ma-

ximi eil momenti, _{quas quo} prasftantiorem fibi ^me·

tam habet propofitam, ipia aQio magis commenda- bilis majorisque pretii judicatur. Cogites _quaeio,

num iilo lublimior detur fin is, quem ipfe fåpienris-

iimus in agendo, ie&atur. & quem, nomine Glo-

riae Divina* merito fufpicimus. Hane ideo ampli-

ficare geftienti, quis debitam _{prasreptam velit lau-}

A dem

) ι C

to, ^cum ftudio vacec, quo nobilius ac eminen-

tius haud dabitur ullum? Optima vero cum fit ratio Gtoriam piomovendi Divinam, fi voluntati San&iifi*

mi Numinis obfequium non detre&a verit homo,

fid virtuti operam det, quin hic niius eandem rne- reatur aeftimationem, nullum efi: dtibium. Ani- mumporro ad a&ioneshominum morales refle&en- do, facili reperimus negotio, illas in finu quafi iuo,

in quantum Glorias Divinae illuilrandae inierviant, plurima ^gerere conie&aria, qose ferius ocyus pro-

rnmpentia, ad noftram nullo non tempore ipeäant

perfettionem. Hinc nemo non intelligit, quan¬

tum ille propriis perfeclionibus cumulura addat, qui Gloriae Divinae collufixandae fnas devoverit vi¬

res. Cum autem propriam perfe&ionem homo non

pofiit non ut bonam agnoicere, & ^ex boni cogni-

tione oriatur voluptas, id autem nobis dicatur gra*

tum &jucundum, quod voluptatem creet, per ie patet, quo fundamento nifi affirmaverimus, efie virtutem, feu qnod eodem redit, fiudium Gloriae

Di vinas, uti eminentiffimum, ita & longe jucundis-

mum, Uium denique & utilitatem fuam prodit vir-

tus, prorlus eximiam, fundamenta ^veras felicitatis fternendo. Cui veritati, nt majorem afiundamus lucem, perpendere juvabit, virtutem confiftere vel in habitu aäiones legi naturali, ftriäe fic diffx, con- venienter determinandi: h. e. ejusmodi iuicipiendi ^a-

£tioncs, quas noftram felicitatem fore promoturas,

ipia a&ionum natura indicat, harumque ^cum feli- citate noftra nexus naturalis; eas vero omittendi,

qua?

quas imperfe&ionem iecum ferunt, & dicittir zv>-

tus naturalis feu Ρbilofophica: vel etjam abiolvi ha-

bitu legi formali, /?« naturali Div. tonformiter vi¬

vendi: h.e. ejusmodia&iones edendj, quas cenfen-

tiunt cum voluntate Divina, h. ^e. finibus Divinis,

eas vero omittendi, _quae ab iisdem diflentiunt, Sc

dicitur Pietas Philofopbica. Ab illius praeceptis ho-

minem hand digredi poile, absque ja&ura felicita·

tis propriac, ipia ^res loquitur. Hujus vero exerci- tium cum felicitate hominum intime eiTe _connexum, baud inficias ibit, qui juih penfitaverirlance, Deum

immenia eminere fapientia & potentia, quorum in-

tuitu novit & potis eft, nec non efhcaciffima ^gau-

dere voluntate, vi cujus nunquam non vult, homi-

nes tum in hac, tum in futura vita felices reddere.

Hinc illibatae ejus fan&itati ^non poflet non maxima inurimacula, fi promiicue omnes, iive ei morem

gefferint, five fecus, munificentias atque liberalita-

tis iuie fru&uum redderet participes, quemadmo-

dum ab altera parte ob immenlam bonitatem ^& ju-

ftitiam fuam, non muneratos relinquere nequit il- los, qui voluntati Patroni & Benefa&oris fui ob«

iecundarint, _atque fic fines Div. hac in vita obftr-

vaverint. Quin ideo a virtute ejusqtie indéftflo

homini, dono excellentiffimo, ratione prsedito con-

venientius, quiddignius, quid denique foecundius,

quam virtutis cultui ie totum coniecrare, quae adeo

dulces progignit fruäus? Quibus addc^Supremum

A 2 Nui

) 4 ( <&&>

Numen cuicnnque per naturam tenerrimnm infe- Yiile affe&um, ^ut vivere beate velie. Verum enim vero, ii tanta iit omnium illorum, qui propriae fa-

tagunt profperitatis ^, ad vircutem obligatio & neces-

iitas, quid de illis cenendum efie credamus, _quibus,

non ut fuse folum, fed & totius generis humanifa-

luti & felicitati condilant, incumbit: Politicos loquor,

vel tales, qui gubernacula reipublicae tractant, ^cu¬

jus demumcunque ordinis fuerintac dignitatis?Nam

quam v is hi, pro ratione officii (ui, civium iuorum

ante omnia intendere debeant felicitatem, fuum ^ta¬

rnen rite obeundo _{munus, non} poiiunt non reliqua-

rum etjam civitatum commoda _promota vel au&a

eupere. Etenim tam mirum in univerfo rerum

omnium reperimus nexum

ut dnguJorum in civi- tate, cum omnium, unius civitatis ^cum reliqua-

rum felicitate conjunda dt ialus. Qnod cum ita dt,

tales omnino, animum virtute drmatum _gerere de*

cet, ut non voluptatum illecebris, ^non divitiaruin fplendore, non honorum fiti, non vitas cupiditate;

non mortis terrore facile concutiantur ac labefaden-

tur. JHinc Plato, cum hane vocem tanquam ex o- raculo edidit, tum demum, beatas fore civitatcs, cum aut regnarent Philojophi, aut liegef philojopbarcntur,

non intellexit, id eventurum, cum Reges indiiTe- rendi fubtilitate, vel icrutandis rerum occultifdma-

rum cauflis occupati eflent, fed illas tum ad apiceni felicitatis perventuras, cum virtutis pulcritudine

earum Redores inflammati, omnes vires dias, ad

eam exercendam, colendam _atque propagandam

in ten*

intendiflenr, Nobis _{vero, a} Politicis tam perfectant

vivendi rationem poffiilantibus, occini poterit illud Auiönii, quod talem requiramus,

- - - -

qualern ^vtχ reperi t unum, Millibus e multis bominum confultus Apollo.

Aft fragilitatis & imbecillitatis generis noftri probe

memores, optime quidem novimus, nullnm repe-

riri, qui näsvis careat, qui viciis ^non lab.oret fuis»

at optimus ilie eft, qui minimis urgetur, quibus

licet prematur, virtutem tamen amare , eamque

magni facere non ceftat.

Sed haec, _quae in feqq. fuftus tra&are, in ani-

mum induximus, in transcuriu fufficiant. Quorfuni

meus jam tendat Iabor, vides, L4 B. Argumentum

eft hoc certe nobiliffimum, in _quo imbecilles inge-

nii mei vires periclitari, mecnm conftitui, ii ieaque

in eodem le viter perdringendo, meo ex parte de-

ficerem officio, id Tua B. L. explebit humanitas.

IL

Ε Ionginquo haud arceflendae funt rationem,

quae fuadeant, antequam pedem ulterius promovea- mus, genuinam evolvere notionem Volitici: per·

magni (cib refert, ut mox ab initia illorum prasoc- cupemus hallucinationes , qui nugis adhasrentes vulgi, Poiicicum fpuriis & futilibus nimis depin-

gunt coloribus, nosmetipfos vero firmiter prasinu- niamus contra maleianam Atheorum turban*, _qut

Politico affigunt chara&eres, pabto ^eorum maxime arridentes. Salva quoque reliquorum au&oritate, qui hoc in argumento nunquam fatis demerendam>

A ₃ collo-

SÄ# ) <5(

collocarint _operam, Politicum definimus _per illnm, qui fcientia -pottet, prudenter regendi civi tat em, adbo-

num ö utile publicum. Eile vero deiinitionem hane

ejus indolis, ^ut amplo fuo comprehendat ambitu

non folum Principes eosque, quibuscum imperii

curam participatam velint illi, fed & iftiusmodi ho- mines, quibus nulla, aut certe minima reipublicae

tra&andae & gubernandae ratio coneredita ert, hu- jus licet muneris fun&ionibus valde fuerint apti, quod ingenio excellant principiis &artibus Politicis inftru&o, cuilibet obvium efie, puto. Quibus iu£

fulti rationibus, Politicos in Tbeoreticos _atque Pra- tficos dirtin&os volumus, quorum illi funt, qui Jola gaudent fcientia, cujus fupra mentionem fecimus: bi ve¬

ro

qui rebus infuper publicis pr af ett i, ad praxin cjT

ufum publicum ^memovßtam adplicant feientiam. Con-

venit hxc diftin&io cum Conringiana illa, qua eos in Politicos Pkilofopbos & Pragmaticos diipeicit, quam- vis ^a nobis, utfperamus, melius exprefla; _a)c\ux permagni ert ponderis in enucleanda notione, qua noftrum exornandum velimus Politicum. Seil, in- iinuant _ea, quae §.1:ma obiter attigimus, in ^eo in- primis nobis effe defudandum, ut, in quantum fieri poftit, dilucide exponamus , quanti interrtt Impe- rantium, & qui cum illis regiminis dirigunt habe-

nas, pietatis & jurtitiae vinculo fnum firmare im¬

perium fuamque potertatem. Per fe itaque clarum

ert, illos nonnirt Politicos in noftrum _venire cen-

ium _, quam quibus iummas res & negofiia publica

demam _,

a) Conring. Jracl. de Prud. Civ. Cap. XIIL

(

demandata fuerint, h. ^e. PraSticos, cum Theorettets

vero nil nobis fore negotii, nifi in quantum horum participent ideam. Quos jam Pra&icos nominavi Politicos, in Primarios & Secunåarios iterum di ft in- gvere lubet; nimirum ^, quemadmodum navi re-

gendae folus non iufficit nauclerus, fed & aliis o- pus eft, qui vela, qui funes & ancoras reliqvum-

que apparatum na vis curent & obfervent: ^fic 8c

Imperans per ie ipfum omnia regni negotia admi-

niftrare nequic, quamobrem illi necefium eft, mi-

niftros fibi adlciicere, quorum opera magnum illud imperii corpus regat & moderetur. Ad priorem

claftem merito referri Reges & Principes, adpofte-

riorem vero Confiliarios, Senatores fupremi ordinis, reliquosque, qui Regi a latere funt, vices ejus vel obeundo

vel confilia fuppeditando, quas civitati

maxime fint profutura, cuilibet, vel me non mo- nente, patere, opinor. Adutramque fpeciem in praefenti adtentionem noftram dirigimus.

5. Iii.

Ex praeftruftis principiis fponte fiuere, jure jam contendimus, Politico in eo efie laborandum,

ut quavis occafione, five fponte oblata, fiveanxie qurefita, civitatis ierviat utilitati, ^ceu fini, ad _quem, Lydii inftar lapidis, univerfamfuam exigere &com-

ponere vitam tenetur. Hinc 8c tritiffimus ille ca- non: Salus publica, fupvema lex: qui in rebus ge-

rendis, oculisPoliticorum continue obverfari debet.

Eft vero obligatio ad finem fimul ^{connexa cum} ob·

ligatione ad media, quinimmo, illum cseco anhela-

re im-

) 8 C

re Impetu, absque prudenti horum adplicatione,

nihil aliud eil, quam vana caprare fomnia; ^tam mi-

rus quippe in univerfo fefe conipiciendum probet

nexus, ut nil iine ratione rufficienti fiat, media ^ve-

ro rite adhibica _, in fe rationem continent fufficien- tem, cur finis exiilentia poriatur, abunde itaque

patet, Politicum ^, civili quéerendae felicicati omnibus incurnbentem nervis, ceu fini, quem inagendoii-

bi prafixum teneat, non folum mediis adilringi,

fed oleum operamque, ut ajunt, perditurum ^, niii

ea, quiE eidem adipifcendas proportionata fuerint,

avide arripere, vel genuina, qua par eil, animi re&itudine, adhibere velit. Quemadmodum ita¬

que finis legitimus, cum juilicia & honeilate con-

junclus ^, atque adeo voluntati Divinae conformiter determinatus, qualis meritocenietur,quem Prüden·

tia Politica & omnis ordo civilis intendere debet,

communis puta omnium ac iingulorum Felicitas,

nonniii mediis maxime homogeneis obtinetur, con- iervatur atque propagatur, ita & Politico ^non _per-

inde eile credatur, quibuscunqne utatur mediis,

fuerint illa licita vel illicita, honeila vel turpia, jn-

ita vel injuila, in falute publica promovenda. Nam quamvisiniqua, tnrpia & illicita _magnam interdum

utilitatem reipublicae per compendium afferre vide- antur, re tarnen penitius _perpenia, quilibet intelli-

get, ea revera plus nocere, quam prodefle; ete- nim emolumentum illud, quod civitati prasilare videntur, momentaneum tantum eil, & poflea ma¬

jori damno, laefam ad breve _tempus, quafi vindi-

cat

C3t honeftatem, ac proinde non poteil non, ucma-

xime nocivum ipeQari ac eapropterrejici, Vel ^ut

paucis me expediam, eil civitatis idem finis f qui u-

nius cujusque hominis, beatitudo 1 c i 1, & Felicitas;

quemadmodum vero hane ateingere non licet, abs-

que indefeflo virtutis exercitio, id enim deciaratfe-

licitatis humanse ratio ac indoies, quas gra tia & ^a»

more Dei, quo omnes fiios fidelitfimos fervos &

eultores, pro immenfa fua bo η i täte pfofequitur,

ceu firmo 8z immobili fundamento, tmice nid repe·

ritur, I.) i ta & illa nonniii honeihs Si maxime

legitimis comparatur artibus atque mediis. Et quid

qusefo! magis impium eit & abfonum, atque illud

civitati pronuntiare utile, quod Dei provocet iram

atque vindi£hm , respublicas fcepiiEme ob (pre ta

jultids? & honeilatis praecepta exicindentem & gra-,

viilime multantem? Hinc igitur facili atfequi* licet negotio, maximam, ad civitatis felicrtatem prove- hendam, pofftdere vim fubfidia, neque inj u ili tia m-

neque turpitudinem redolentia, qua deftituunturini-

qua, turpia & illicita, quae ambigui & ancipitisple-

rumque funtexitus, nec non in fcenam prodeunt,

numerofiffima malorum caterva ftipata, Proinde

ab omni prudentia civili & vitas ibcialis ratione cen-

featur tam remotum, quam remotiffimum, quod

ab sequitate & jultida non procedit, utpote quod

felicem rerum fucceflum valde impediat, &ad ^con-

fervationem totius compagis civilis neutiquam ten·

dar. Me hoc in negotio a fententia non recedere

Scoicorum, qnibus nihil utile, nifi idem honefhim,

B

nihil

V*# ) "> ( ^

nihil honeflnm, qtiod non icidem bonum fuerit, ingenue fateor. Utinam! ^v. de hac adeo fcecunda

veritace firmiffime convi£ti fuerint omnes Imperan·

tes & viri civiles, _{utpote quorum} interefl:, omni coniilio, ^cura & labore profpicere, ^ne rcspublica quippiam capiat detrimenti, vel publica felicitas a-

liquo modo vacillet; certiffime autem claudicatu-

ra, niii virtuti in animis Politicorum fua conftite- rit dignitas fuusque valör. Etenim germana feli¬

citas bonis femper comparator artibus, artes autem bonae duntaxat ^a bonis rite exerceri queunt. AfTer-

to igicnr uberiorem ^ut fceneremur lucem, pro tri- plici objeftorum numero ^, circa quse virtus verfa-

tur, ad tria officiornm genera, qnae Politicis, Deo iibimetipiis & aliis incumbunt préftanda, animnm advertere lubet, quibiis fi dcfuerint, maxima inde in civiratem redundatura incommoda atque calami- t-äles, feqq. commonftrabunr,

§ IV.

Quam vis dubio careat, virtutum illam eiTe in·

dolem, ut, praeter internam, externas quoqne in-

ierviant felicitati, funt _tarnen, quod non diffiten-

dum _, qusdam ita comparatas, ut pra; ceteris in vi¬

ta civili non utiles modo, fed & valde neceflariac

judicentur, has inter primnm nierito fibi ^vindicat k)cum Pietets, _{quam per} ammum in illußranda gloria

Divina alacrmt haud inepte exprefleris. Hare ideo

in ferie wirtutum primum nodram fubit coniidera-

tionem, quippe qua eo minus carere potell: Poli-

ticus _, quo certius ed, absque pietate nullam efie

pru·

prudentiam, nullam ingcnii humani vim, nullum,

quantumvis folerter excogitatum, quantaecunque induftrise & cautionis confilium, quod ex voto fuo

cedat au&ori. Nam cum fortunse lufui totum in- terdum committendum fit rei negotium, nemo ve-

ro fortunam fibi firmere poflic, necefie efi, ut omni-

um primo San&fmurn Numen, in cujus manu funt

omnia,&quam maxime fortuna. pia δζ devornmen-

te in omnibus fuis a&ionibüs ac conatibns- _pro fe q na¬

tur, qni ullos fucceflus vel in minimo ncgotio fibi promittcre velit. Id enim hominibus Isetos triftes-

ve negotiorum fuorum eventus tribuere fölet, ^pro-

ut in fui nominis cultu calenc vel frigent. Pietate

Politicum exuendo, fimul ab illo omnem removes

religionem, quam tarnen firmiffimtrm focietatis hu¬

mana; vinculum efle, omnes uno fatemur ore. Ratio

eft inpromtu: velimenim, cogites, hane tam Im- perantibus, quam parentibus nobiliffima fiuggerere

motivs, a Divinis depromta perfeftionibus, qua-

rum intuitu omnibus 8: fingulis non fine fumma ^a-

nimi voltiptate perfunguntur officiis, ^quas Deo, fi- bimetipfis & aliis debentur, nec non anäoritate fua

confcientias homintim freno quafi obffcri&as tenere,

ne affe&ibus eifrenatis ac indomitis cupiditacibus,

caecam expoftulantibus obedientiam, cedant & fuc-

cumbant. Cumque mala pleraque quibus respubli-

cae & focietates civiles fiepius _{premuntur, a pra v} is

adfedibus vitiisque ^, aut Imperantium, ant civium, proveniant, quid hac in re efficiat religio, dum

homines condoceat, cupiditates refrenare, pravos-

ΰ 2 quc

<SXå> ) ( <SZ2>

qué exuere adfeÖus, quivis facile peripicit. Ner-

voie hoc monftravit Celeb, ßudd&us a). Quemad-

inodam vero ab una parte caveiidum, ^ne tranquil-

Jitatem St coniervationern reram publicarum ^, uni-

cum St präcipuum Veras religionis faciamus fco·

pum,"qui potius al ti us eft repetendus, 8t in falu-

te hörninurn prifceipue seterna confiftit; ita ab alte¬

ra parte lon g i (t] ^me abfit, üt ömnem religionem in publica promovenda falute, pari paflu ambulare, dicamus, ut potius nonniii il lam, quas Vera Dei in-

nititur Cognitionen pkirimum ad fecuritatem trän-

qiiiilitatemque iocietatufii civilium conferre, urgea- ttius, fiftas ^Vero falfasque Deum colendi rationes

Vel plane nort ^, vel hnic tantum fuhfervire fini, in

quantum cum Vera St genuina convenerint, Silen-

tfo ut invölyam, has indivulfo nexu cömitari oden- fam Dei, omnisque generis calamitates; illa puris-

finns pneceptis, optimam pravae St inordinacae phi-

lavtiae afiert medeiam, qtias, ceu fascunda ^mäter,

tres deformes enidtur partus, Ambitionem feil», Aväritiam St voltiptatetrtj quibus exinods anijni morbis omnia vitia, pltirimaque mala, falutem pu- bjicam turbautia, fuos debent natales· Hincigitur

conffat, muitum interede reipublicae, ut verse re¬

iigionis ^enra, qua decet ratione, a Magirffalii Poil-

tico ge rat ur, idque eö magis, quo ikpius cöntigir,

tit Imperantés religionem ccéptis fuis ^tantum obten-

d η tes, motibus _gravi flim is atqiie turbis, ^rerum·

que pubiicarum everiionibus occafionem prasbue*

riiit, /

ö) ThcoL Mor. _påg,

) ( <S»

rint. Quae pericula , veram fovendo religion em,

cum hxc nonriifi legitimus confervetur ac propage-

tur mediis, evitari, nön operofa eget probatione*

Exhis ^vero haud obfenre elucec, in aeternum pro- feribenda eile exilium monfirofiiEma illa PfevdoPo«

liticorum _commenta, quibus impio affirmare aufu,

haud verentur, Politico, _pro ratione ftatu/, quod

ajunt, licere religionem in quosvis intricatös tor¬

quere flexus ^, eique fufRcere ^> fi religionem, pie-

tatem & fidem , fucata taneum fpecie, flatus fui Ter·

vandi caufla, praß fe ferat Quam lubrico enim haee pernicioiiilima illörnm figmenta fuperdru£la finc fundamento, inde fäcile eolligitur, quod peffimö

ilbi perfvadeant, rationem illam flatus, ad quam adeo frequenter provocant, Politico injungsre, ut pie-

tati, juflitiaß & squitati quiequam rnterdum com- mittat adverfum, _quam five cum Conringio per utilitatem publicum u), five cum recentioribus ^{, per}

eXceptionem a Lege Natur# generali ort, in collißone ja*

ttendam, ob falutem periclitantis reipublic<e b) expli- caveris, res eodem redit* Nam in priori fignifica*

tu fumta _voce, Ratione Status, nil civitati vere com

ducere, quod ab hone&o difietltiat 8z virtuti non congruat, ξ. lllitia oftenfum efh Nec eil, quod Corifugiat adverfarius ad Rationem Status, in pofte-

riori aeeeptam fenfu, cum certo certius fit, Politi·

cum fem _per exceptionem praepodere 8z cum maxi»

mo reipublicaß diicrimitie inflituturuni ^> fi exulec

reve-

ß) Traft, de Prud* Ch* Cap* tt*

t>) DJ), de Ratione ^St* §* j*

) 14 C

reverentia Numinis, quodque Jus & aequum fue-

rit, feponatur & contemtui habeatur. Lubentes fatemur, debere Politicum, pro icopo aftionum fuarum, rationem ßatur, h. ^e. ialutem civitatis ριι- blieam, habere, fimul autem contendimus, opti-

mam eile rationem flatus, pietatem obiervafle; nam ubi illa omnium vircutum Regina abefl:, ibi nec ve- ra & perennis unquam reperitur Felicitas; ^quam«

obrem qui hane neglexerit, non magis no men me-

retur Politici, atque ille Medici, qui pro pharma-

eo ttnicueric toxicum. Nec difficili negotio illo-

rnm detegitur ^error, quibus perfuafum eft, officia

vere Chriftiani & _quae Magiftratus funt Politici,

invieem pugnare, ac proinde Chrifliano indignum

eile ufum & tra&ationem rerum civilinm. Etenim

cx iupra allatis quodammodo intelligere licet, qncmadmodum ex infra dicendis adhuc magis pa-

tebit, in omnibus a&iombus fuis, gloriam Summi

Numinis _pro icopo habere, Politico aeque neces- iarium efle, ut me tam, iibi propofitam, felicicer attingac, ac vere Chriftiano, ^ne fuo defraudetur

fine: fic ut absque formidine oppofiti, ttatuere non

dubitemus, nulluni efle bonum Politicum, qui bo-

iius non flt Chriftianus. Si quis adhuc fuerit, qui

nobis hoc in pun&o fuffragari noluerit, nse, ille

naturam Chriflianismi flbi ^non habet perfpeQram ^,

qui quatenus homines non folum privatis indulge*

re affe&ibus, prohibet, verum etjam ^{omnes, cu·}

juscunque fint ordinis, eas virtutes, fine quibus vi¬

ta hominum iociabilis efle ncquit, fummo fe&ari

fludio,

Audio, jubet, verse Politbe contrarius efie neqtiit«,

Μ eqne melioris noraefunt, quiPoIit?cum,ad quam«

vis religionem, lucri vel comniodi privati cauila»

recipiendam velint para ti dim um; qui bus eo minus adftipulamur, quocertioresfumus, oplnionem hane pféudo-politicam viam pandere omnigenae impieta- ti, ac proinde non pofie non felicitati civilt valde

efie _inimicam. Nam die fodes! _qua ratione felicia politica ejus erunt conamina, penes quem nulla re-

rum Div. ftabilica reperitur opinio, fed quam maxi-

me vaga & inconftans? Nulla certe in pa&is &

conventis ab eo fp erari poteil fides, nulla in admi-

niltrandis bonis integritas, nulla in muneribus ^at~

que officiis fidelitas, nulla denique animi quies.

Certe ^non mel i or cenfendus ed: Politicus, finmlatam

gerens religionis ^curam, illo, qui omnem Numi-

nis fepofuerit fenfum, ideoque pro re nata partes

& faäiones _{excitac, innocentes atro notat carbo-}

■ne., omniaque quibus privato velificet commodo,

conatur atque molitur. Nam _quamvis alter, ^ut pravis & vitiofis fuis acbonibus fucum illinat, atque

ncquifiima fua ^conata & fiudia ad tragicum eo citius perducat cxitum ^, religionen! impuriffimo ore cre- pet atque ja&itet, alter v. ab omni fi&o & fimula-

to fit alienus, ^par tarnen utriusque ^efi ratio, cum neutri cultus Dei ejusque gloria cordi fit. Procul igitur a republica gnbernanda abfint omnes iftius·

modi ipinarum fenlinatores & vafri peifimarum ^ar-

tium artifices, utpote qui, eandem cum Machia-

vello iqflantes tibiam, _impudico pronuntiare ore,

haud

) iö c

band erubeicunt·: V ht utem ipfam non magnopere ejje

turandam, [ed tantum fpeciem, in publicum verfam,

ψιΐα virtutis farna ξ$ opinio homini [it aåjumento, p/r-

mr //>/2* impedirnento: c) At quamvis non difftrear,

nihil in omni vita eile utilius, atque in opinione efle

genuinas virtuds, hane tarnen nemo fernere afiequi-

tur, nifiisiic, qualis haberi velit, Refifce enimTul-

Jus: Quod fi qui ßmulatione ξβ inani oßentatione,fiblo

wn modo fermone, Jed et)am vultu ßahilem fe gloriam

t onfe qui, ^rentur, vehementer errant: vera gloria ra-

die es dgit, atque et) am propagatur: fi&a omni ^a ccle*

riter, tanquamflofeuli decidunt, ^nec ßmulatum ^ejuie-

quam poteft ejfe diuturnum d). Taceo nunc impia

Imperantium vitaDeum, juitum feeierum vindicem,

ßspenumero motum, ab univerfa republica prome-

ritam exigere peenam, eandemque ob caurfam ^re»

gna de gente in gentem transferre. In horum au*

tem locum fuccedant Politici, qui religionis curam

aceurate & pie gerendam cenfent, legum quippe

fan&imonia & rigida obfervatione prseftabunt, ut

boni amalevolorum technis liberi, bonis fuis, tam propria induftria partis, quam forte fortuna obve-

nientibus, quieti fruantur, ut farna & vita civium

a maleferiatorum opprefiorumque machinationibus

& violentia tuta fit & fecura maneat. Nu Hos hi

provocant hoftes, fed prudenti confilio, quiequid

ad laceilendos & irrirandos aiios faciat, tanquam

luem peitiferam, fugiunt & vitant; laceifiti injurias

ipfum*

r) Baeo de Verulam; de increment. feient. Lib. XII,

d) (ßc. Off, Lib. I% Cap. IL

ipiumqué hoftem fortiter propulfant, femperqufc

provident, ^ne quis ex improviio illos adoriatur &

invadat. O felicem rempublicam! O fortunatam ci-

vitatem! in _qua iic animati gubernacula reipublicae

tra&ant. Sub horum moderamine ilabit illa, inflar

excelfas rupis, in medio maris, altiffimis defixse ra-

dicibus, cujus fumma flu&us non attingunt, infima

lic verberant, non ut frangant, fed ut ipfi frangan-

tur. Ex hifcefic difputatis, perfpicere pronum eft,

tiuilam eivitatem, quantumvis artificioie iapienter-

que fundatam & inftitutam, vel diu fubtfftere, vel

tantillum florere _, cujus ingentem non alat atque fuilentet molem pietas, aniinis Imperantium acrt*

ter primo infixa, dein per illos in fubditos propå- gata, juxta illud Senecae: lnruimm ^prona funt, qua fine fundamnto crevere. Quod reliquum eft, cum

Imperantes pras rcliquis officii nobilitate & maje*

ilate emineant, eorum eft, pietate vitaeque integri-

täte reliquis antecellere: ceteri enim dum perver- fe agunt, proprio in primis felicitati validum po*

nunt obtcem, aliorum autem parum vel nihil of¬

ficium, hi exemplo & ^pra va adminiftratione totam

evertere poflunt univerfitatem* Sed quid muitis

hane rem rnoror, qüse propria fua radiat luce, Sc cujus veritatem teftantur hiftoriae, loquunturexem- pla, ubivisöbvia? Vitas perluftra Marci Aurelii, Trajani, Antonini Philoibphi, cui & cognomenfuit

Pius , ceterorumque Imperatoruui Romanorum»

quantum pröbitate fua vitaeque candore reipublicae

Romanorum profuerint & ad magnum felicitatis

G fafti:

£££? ) i 8 ( 1

fafh'gium evexerinr, nunquam fatis mirari, fas eil,, Quas ab Imperantibus virtutis jubare confpieuis,

in civitatem manare poffint commodafitis fuper-

que experta eil patria noilra,. cujus ^cura & admi*

riiflratio Principibus, longo retro agmine, pietate eeterisque regiis virtutibus ornatis, commifta fuit,.

§· V·

Obligatione Politici, ad religionem & pieta¬

te m fände colendam,. hac ratione evida, ratio in- ftituti exigit, ut paucis disquiramus, quantum e re fit publica, ut rite iervet & cuilodiat officia Politik

eus, quae ad fe ipfum pertinere intelligat. Cumque

omnia officia, quae nobismetipiis exhiberi jubet fan-

dior ^{mor um} dodrina, eo redeant, ut bis ^ex afle iatisfadis ,. nobis & aliis magis magisque evadarnus utiles, per ie liquet, hxc a Politico eo accuratius

eile obfervanda, quofortior ejus deprehenditur ob¬

ligatio, fuam vitas rationem bono & utili publica

conformiter inilituendi, & quo evidentius eil,

fce pofthabitis, multum fui Boris perdere rempu- Iblicam. Etenim perpendas, quaefo, quantum, qui

aliis prtefunt, quique eo conffitiui funt loco, quo aliis prseluceant, Politicos loquor, fcandali ^exem- plis & ^morum foeditate, civibus nocere queant,

quibus perpetua fere cynofura eil vita Principis, ad

quam fuam componere valde inclinant. Bene ita«

que obfervat Cicero: Quäle s in ref ubli c a Pr inei _fes /μηΐ, tales r-eliquos folere effe cives.*· a) Nec eil, quod

CTcds^"

a\ Ejfifl* Lik 1. Efiß, IXl

credat Politicus, fe populum ad bonam perdiiflu-

rum frugem, antequam iemetipfum emendaverit;

nam erunt ejus, quantumvis falubria, praeepta o- mni fere cafla vi & effe&u, donec ipfe horumex-

a£liffimus exftiterit cuitos; infiiklis quippe re cl i Ma¬

gi (i er efl metus; melius, inquit Plinius, homines do¬

centur exemplis, ^qu<c inprimis hoc in fe honi hahent,

quod aåprohant, qu<z prxcipmnt, fieri poße b). Val¬

de inlöper dubius hiereo, num aliquando Politicus

in vitia, penes fubditos comperta , quibus ipfe de-

ditus (it, ea, qua par eil, feveritate (it animadver-

furus, ^cum facilis iit conjectura, fore, ut his, in

aliis quoquc obviis, patrocinetur & faveat. Inde

vero quis non videt, peflimos gigni mores, in per- veria trahi ftudia fubditos, inordinataque vita us- que adeo corrumpi, ut peftiferis hiice malis cito

non parata medicina , de republica brevi aftum fö¬

re, affirmare, non dubitemus. Quantum itaque ad

felicem reipublic^ ftatum conferre judicaveris, bo-

nos & cordatos habere cives, tants quoque eft ne·

éeffitatis, ut hi tales evadant, illis ad probitatem &

Jegum naturalium cuflodiam facem prsferentibus

•Politicis, eosque refte agere, agendo, docentibus.

Sed quemadmodum hoc in negotio, iic & in cete- ris muneris fui partibus, rite peragendis, maximas,

vel calamitate & interitu civitatis iiepenumero ex-

plendas, relinquunt lacunas Politici, qui curam of-

ficiorum erga fe ipfos vel prorfus fufpendunt, vel leviorem, quam par erat, gerunt, Quo res mani-

C a feftior

b) Panegyr. Cap> XL V*

SX2 ) ίο C

feilior evadat, _opera pretium erit, ad tria ida fpe-

cialiora objeöa, animam puta, corpus & datum ex- ternum, defcendere, quorum inofficiis erga femet- ipium dimetiendis rationem habere debeat Politicus.

Cumque ea, qux animam concernunt, vel ad in- tellecfcum, vel ad voluntatem

binas rdas pradan-

tiores animse facultates, referri debeant, ab intel- leöus emendatione Sc cultura initium faciamus,

qua rite fufcipienda, Politico nil erit prius, ^anti- quius nihil; ii enim tam certum ed, _quam quod

cd certiffimum, fapientiam 8c prudentiam neminem

vel aequifiturum, vel in cafibus obviis rite adhi- biturum, nid idem ^, _qua intelieöurn, eum perfe^

öionis attigerit gradum, ut habitu rerum didin*

öras formandi notiones 8c judicia, excellat, hujus reöitudo & integritas, quas memorato abfolvitur habitu, Politico ^eo magis cura erit, quo clariusex feqq. elucebit, in Politico ^par iiiud virtutum, _quas

nuper recenfuimus, utramque facere debere _pagi-

nam. Et fapientiam quod attinet, cum abfolvatur (cientia, fimbus rite conßitutis ,commodifftma, _qua:-pren·

fart poffunt, fubordinandi adjumenta: Politicus eam eo fortiori feöetur dudio, quo certius ex $·. Ill:a conder, Politico non integrum ede, _quascunque feie offerunt, arripere media, fuerint illa fini civitatis magis minusve adaptata, fed eiincumbere, medio¬

rum

illuc ducentium hunc habere deleöum, ut

»onnid ea admittantur, _quam quibus optimc ju va¬

ri 8c promoveri _queant fines prafixi; certis itaque

opus habet regulis Politicus, quibus in eruenda fi-

niurn

nium mediorumque natura & ^nexu difigatur, bas

autem cum tradat fapientia, de obligatione Politici

ad hane fibi comparandam, non eih quod dubites.

Qiianti ^autem prudencia in civitate gubernanda ^pon¬

deris fit, h i ^ne apparet, cum fruilra fint bona con- filia, fruilra etjam quasvis, quamvis praeflantiifima fapientiae prsecepta, nifi debita circumfpe£lione ^,

obilaculis, qua; iefe offerunt, eaute declinatis, in

a£lum deducantur. Nec minoris ^moment! funt vir- tutes, quae voluntatem fpe&ant, ejusque emenda·

tionem praeilruunt; cum in his maxima vis hone-

ilatis refidcat, nec absqueiisvir unquam bonus exi-

flere pofiit. Omni um inf lar heic confiderari mere·

tur tempevantia, ^quse latius fumta, habitum, officin, fiobismetifßs debita, exflendi fignificat: in acceptio·

ne autem paullo rtri£tiori ³ nota t folertiam, in tern»

ferandis citpiditatibus, domandisqne affeSibut occupa·

tam Hase in profperis rebus moderatum, in ad-

verfis patientem fortemque effieit animum. Qqod

hocce bene vivendi adminicuio carere nequeat Po- liticus, is demum re£le percipiet, qui ad munia ^e- jus7, antea paffim deicripta, ^attentos converterit o*

eulos. Quomodo enim alios gubernabit, qui pra- vis obtemperandocupiditatibus, turpiflimorum ier-

vus eil fiagitiorum? Quomodo bona a malis, uti-

lia a noxiis difcernet, qui vitiis obieptum occascå- tumque gerit animum ? AffeClus fåne, rationis im¬

perium detre&antes, attentionem impediunt,^meri-

temque de iede fua diflurbant, ut nulli fit vel fa- pienci rerum perveftigatiom, vel prudenti confilio-

nnu

) 21 (

fiim éxecntioni locus. ViBricia Alexander Ma¬

gnus , per Afiam arma circuniferens, iuis ^non mi¬

nus in deliciis, _quam hoiKbus terrori ^erat, quam- diu caftam fobriamque agere vitam non negiexit:

•fimul ac vero modicam & parcam iure gentis vi¬

vendi rationem adipernatus, in Periarum vitia &

voluptates ie imrnergere incepit, fortunam minus faventem _expertus eil, mulcisque perperam & mi¬

nus profpere geftis, militum animos a ie primum abalienavit, deinde vitiis inquinavit, tandemque

vitam inter pocula, ut nonnulli ferunt, miiere fi- niit, veneno certe intemperanciae, ii ^non alio, in··

teremtus. Quantum veteribus Romanis fua pro·

fuerit moderatio, quamque eeleri ruina praecipites

dederit luxuria, ex Livio, Salluibo, aliisque re-

rum Romanarum fcriptoribus, abunde doeemur»

Sed quorfum hasc? ut feil, aliorum exemplis difcant Politici, quam necefiarium fit, ad florem reipubli-

cx proeurandum, privatos mores fervare fanBos,

& a vitiorum maculis immunes. Qui igicur offi·

cia, fibi ipfi debita, negligit ^> is quodammodo et-

jam civitatem kedit, idque femper gra vitis, ubi _gu-

bernaculis ejus eil admotus. Contra nemo ad ^re-

gnandum aptior, quam qui (e-ipfum regere fureque

voluntatis impetus cornpefcere didicit, Nec alius honoribus dignus & opibus ^civium amplificandis prreficiendus, quam qui temperantise laudem illie- iamque confcientiam, omnibus titulis _atque theiau-

ris anteponendam, judicet. Verum hree de ^vo- luntate ejusque emendatione iatis di<äo funto. Re¬

iht

flatjam, ut pauca, circa officia, quas corplfs· fta·

tumque externum concernunr, dicamus. Quam*

obrem, licet Politicus noiter patriae fe totnm devo*

vere, atque ejus felicitatem omni fuo commodo,

immo ipfa vita, ίϊ illam hac redimere poffet, cario-

rem habere debeat; fui nihilominus fuorumquecu-

ram, quando licet, non negligat. Licebit vero, quando reipublieae, ejusque caufla tina agitur, &

ex hu jus cura illi nil decedit. Negotiis deinde be-

ne pera&is, vel non prementibns , aliqnis feceilus

ei concedi oportet, quo animi & corporis vires-,

continuo labore langvefeentes, reficiac, domuique'

fuae confukt. Gavebit tarnen, ne fecurus otium a- gat; cum potius conveniat, leonis i nitar, apertis

dormire oculis, ut vel minimam rerum mutatio-

nem _, fi quae contigerit, obfervet. Primam denl··

que, pariter acukimam in eo collocet operam, ut famx gloriam nullo non tempore immaculatam fer-^

vet, quippe quaamiila, fonces, ad augendas & fir-

mandas res, in omni vita, etjam civitatibus regi- busque obturantur potentiffimis, quoniam hxc ^ma-

xime animos hominum conciliat, &adufus noitros adjungit, absque benevolenda ^vero nil prasclarum,

nil ftabile in vita effici poteft.

$. VI.

Sed ut non nobismetipfis tantumnati, verum aliis etjam hominibus adjuvandis, ^tarn per naturam, quam per pa£ta & fcedera aditri&i fumus: ita in of-

ficiis aliis praeftandis non fegnem, Ted fedulam ad-

hibere j.uvabit operam. Duo aütem funt praxepta,

quac

S» ) 24 c

quse höminum focietafem fpe&ant, generalis, ad quae cetera commode revocari poftunt omnia. Al·

terum eft , ne alios ullo modo tedamusj alterum,

ut aliorum, quibus commode poifumus, modis,

promovere ftudeamus felicitatem. Totidem ex his

oriuntur virtutes, ad alios relatae, Juflitia ic. ^ac Be- neficentia, licet _pro objeftorum varietate, variafor4

tiantur nomina. Eft autem juftitia, ftri%—'>f1 ^'*

pta, habitus praßandi ^{ea er} ga alios officicPy1 ^{φ '}

cfo jure ipßs debentur, ξ$ quibus intcrmiffts> ::i'

injuria aliis infertur. Beneficus autem is dförtv qui ad alios juvandos, ex interna tant um

paratifftmus eß. Utramque Politico perneceflariam

efte, facili oftenditur _negotio. Eft eninit'Politicus, qui fapienter rempublicam adminiftrare didicit,at>

que adeo commoda ejus promovenda in fe fufcepit.

( §, IL) Civitas autem non folum multa continet membra, inter _quae plurima occurrunt negotia per-

agenda, led & cum exteris non pauca inftituere

commercia neceftum habet, quas omnia tam jufti- tiae, quam beneficentfe opem ac velut firmamen-

tum, fibi expofcunt. Quomodo enim vel Princeps,

vel illi, quorum confilio & opera utitur, leges, u- fibus reipublicae adcommodatas, ferre, vel latas,

ad fa&a civium, pcenas & praemia diftribuendo,

recfte adplicare poterunt, ii juftitia in exilium pulfa

fuerit? Ea certe focietati civili tam neceftaria eft,

ut, nifi boni honoribus ac praemiis afficiantur, ma- li puniantur, & unicuique fuurn tribuatur, civita¬

tes & regna baud firmo ftent talo. Immo ad ci-

vilem

C üö

vilem focietatem incolumer» praefiandam, adeo re*

quiritur juftitia, ut ve t eres doeuerinc, absque i Ii ^a principatum reite ge re re ne favem qitidem ipfum fojfe. Neque ^nos, quod a verkate ajiéniim fit, di- xifleexiitimamiis, fi affirmaverimus, corruptiffimas respubiicas, licet feelere &flagitiis fundatas ^, absque

fide & juititia, falcim erga iuos, vel tantiiium dura*

re & iubfiftere non pofie. Qui ulterius ieeum ^re*

^ verit, inter mulca mala atque incomrnoda, ^quse

.latus naturalis reddiderint pertaeios, il los*

•

v>

jaitura libertatis naturalis ad hane vitas ra- cum civili commutandam coegerk, baud

: :

'nvPrimo ponendum efie loco effrenum ma*

levolorbm peecandi pruritum, fingulis diebus, ^cum generis fe urna ni propagatione, mirum in modurn

creicentem, in illam faeile incidet opinionem, fore

ilat um civilem, in quo nulla aut finita obtinet _pras-

miorum diftributio & _pcenarum irrogatio, itatu ^na¬

tural i ionge deteriorem, ne dicam, bellum omniurm in ömmes· Oftendont exempla Tiberii, Neronis, Caligulae aliorumque haud optimas notas Principum,

quorum Imperia a Tyrannide parum abfuere, quan-

tum ex injuftis legibus, vel etjam iniqua legumin- terpretatione & applicatione detrimenti ceperit eivi*

tas. Et fane, quemadmodum injuili eivitatum re*

Ctores paitis ftare non folent, fed q ua m pri m um a- liud fuaferit vel libido, vel propria utilkas, tur g t*

ter eadem violare, religion-i fibi non ducunc, eu*

jus quidem rei vel untis Chriftiernus Iljdus, ob

Ϊ) _per*

) 26 ⁽ $+&

perfidiam & tyrannidem famofus, fufficiens efie po- terit teftis: ita & multitudo, ad exempla magis,

quam pra:cepta vitam inftituens, a mutuis Isefioni-

bas difficulter abftinet, ubi juftitiam ^a fuperioribus

contemni intellexerit. Hinc multa diffidia·, ad ian- gvinem ^usque & caedes efferveicentia, hinc rebel·

liones & latrocinia non pauca duxerutK originem.

Etenim quamvis Jufti Principis cives non omnesf

femper fint iuris & sequi ftudiofi, cum vitia^ utait feneca, etjam ßne Magißro addifcantuv; injufii tarnen Domini plerosque fubditos efle ad injurias fibi in-

vicem & aliis inferendas paratiifimos, experientia

docet. Qaod ad exteros attinet, nec pacis, nec belli negotia felicem habere poflunt fuccefium ^, fi

nobilifiima hxc virtus fpreta fuerit. Quantum Ro¬

manis profuit adcurata fcederum & pa&orum ob»

iervatio, tanto Pcenis detrimento fuit, quod fidem

datam fallere

nefas non ducerent, floruifietque absque dubio diutius Chartago, nifi perjurio &frau-

dibus Dei atque hominum in fe provocafient iram.

Superefi: jam ^, ut alteram virtutem, quse in officiis

humanitacis, _promte exhibendis, fita efi, Politico

eommendemus. Non vero multo heic _opus efie

videtur verborum adparatu, ^nam communis huma-

nse vitae indigentia beneficentiam fatis commendat.

Ut enim finguli homines aliorum auxilio carerene-

queunt, ita nulla gens adeo unquam felix, poil multiplicata in orbe imperia, exfiitit, ^ut aliarum

non indiguerit ope ; cum nec omnia omnis gignat

tellus.

lus, nec omnes förtun^e viciflitudines seque fint

adflorentem reipublicse datum adcommodatas, Quac

enim jam opibus fuperbit civitas, vicinisque terro-

rem incutit, brevi aliam metuere opemque adver«

fus eam expetere 5c implorare cogitur. Hinc re-

£te iuo exemplo cives, ad varia mutui amoris offi-

cia prudens excitat Politicus, nec oficia humanita-

tis ipiis hodibus denegat, ^cum fciat, crudelitatem

& exofam omnibus & maxime periculolam eile ; humanitatem ^vero non tantum magno & generofo

animo eile dignam, fed ad paria etjam praedanda,

eos, quibus exbibetur, nonnunquam excitare &

paratiflimos reddere* Per fingulos in republica or- dines

per irngula etjam virtutum fpecialiorum ob- je&a & nomina eundo, non parum allatis addere

luminis, haud difficilc, föret; ied vereor, ne pras- fixos tra&ationis limites ea ratione transgrediamur,

Deinde hoc minus ^{e re} föret, cum ex di&is conftet, virtutis dudium, in qua vis officiorum claile obvi-

um, Politico ita eife neceilarium, ut hoc negle&o,

& fe & rempublicam peffundet, fervato ^auoem,cun-

£ta & facilius & felicius _agat.

5. VII.

Ha&enus itaque, quantum reipublicae adferat commodi, ut viri Civiles ab omni turpitudinis nota fint immunes, Callicratemque Cornelii, h. e. horn!·

nem caliidum & ad fraudem acutum, fine ulla re-

ligione & fide ^, qualem illum poderitati depinxit Nepos, maximo civitati detrimento eile ^ac damno,

D 2 oden^

) 2#C

ofrendere ftuduimtis* Öptimos farnért ciyitatum

re&ores* roalis interdum uti aftibus, coaStos fuis- ie, neque ullam rempublieanl fine i Iiis tencri vei

confervari pofle, alicui forfan adhuc videbitur. Vi-

detur ita, ät- re quidem ipfa ita non eil. J^olitico,

quam vis oprimo, ea interdum committenda funt^

qux mate fidei, injuria* im probarumque artiumfpei-

ciem pr# fe ferunt; verum y cum non omnibus con- filiorum rationes arcanas rimari datum fit, viden-

tur quxdam minus honeßa, quae honefta tarnen funty

& faspe temporis progreffu fit* ut, quod ^turpe ha-

bitum fit, non turpe eile iriveniatur. Liberalis &' generofi animi pferumque habetur ^,· corde eße aper-·

to Sc ingenuo, Vir vero civilibus prasfefctus _fiego-

tiis

Gonßlia ceiatj & magna quaeque vel ardua ne-

gotia nonniß arcanis & in vulgus incogniris expedit modis. Quis autem boc ipii vitio vertet? cum o- mnia ßnc difcrimine prodere, fitilfa effet ingeriui«

tas _,· fed fumme noxia garrulitas & incoiifideratä

femeritas. Ömnem itaque in Politico reprehende-

re dißimuiationem _{^ non convenitj cum res civiles}

ita Cömparatae höt ^{< ut} optimum quodque confilium^

internpfifft ve proditum ^, felkem negotii fuccefluiii fxpißime fufpendat & impediät; quamobremin mä-

gnis rebus Polirico expedit ^* plurima contra änimi fententiam diffirouiare, _{quo neque} ex fermöne, ^ne¬

que ex acHoiiibns, curiofi nimiurri ätque iagaces

fconfilia ejus odorentur. Dolo alios circumvenire _y

Äiultådmuiare, & quae cum veritate ^non eongru*·

mi _ι

( (S^

um, ioqui, inteir vitiä non minima prottutfturi fl·

ftum autem fermonem moresque diifimulatos, fi i is

neminem injuria afreeeris, ^nemo unquam dam na vit

fapiens, fed tanquam iicitos & fépe irievitabilcs pin·

rimi adprobaruntatque iummopere eommendarun&

Oratoribus ad exceras poteibtes, publice nomine

fniffis _, β lufpenfo fermörie, fimulatis aftiOnibus &

boneiio interdum uti falfifoquio, non Iiceret, nihily

vel parum , ut nunc eil humanuni ingenium, quöd

ex ufu civitatis fua£ eilet,· efficOrerit. PrOinde iis

fiupe ^{pr ae} ilat, in (lar remigum, qui dorium löco, qua tendunt,; obvertunt, id agere, utaquaé mäxime ^cu- piant, fe negligere, ^contémnere & äverfaricaliidi

8z veiTuti, cum quibus ill is res eil, credant & pcr- fuadeantur. Hoc artiiicium non ii ne fucceilu iri ma¬

ximum Galliae em olumen ^tum multoties adhibuit Car»

dinalis Mazarinus, cujus etjam irtiigrte dedit doc\K

mentum, cum pax tfanfigerefuf Pyréna&a. Princl·

pi Condeano, kgatus Regis Hifpaniae, Ludovicns

de Harö,. ut defiderio Regis fui fatisfaceret, fe ^{cu^}

raturum promille, ut in bona fua panter ac admini- fträtionem provincise rediret: vehementer idem _öp*

tavit Cardinalis, _quo, fua opera in gratiam Regis

magnus i lie Princeps rediens, iflurn fibr deVlncifeti

%e tarnen ge flit, quofiescolioquium noc fuper neg¬

otia cum Hifpano inftitueretur, qua# flliicf hang

ob cauflaro femper vellet interruptum, quo fafturii

éftjiit Hifpanus, impenfis tamert regis fui, traft urr*

adnuG quendam ^f quo hello nuper parta, iffeftns

B I teg,G*

) 30 (

tegerentur, Gallo cederet, Optime itaque Pocta,

Nutlum, inquit, Numen abeß, fl fit prudentia: Sollici-

te tarnen cavendum, ne in calliditatem & aftutiam degerieret, queniadmodum enim illa eredli animi

certiffimum ert indicium: itahaecabje&amiatis innnit indolem: illa aditus ad ardua quaevis inchoanda a-

peritur, hac prtccluditur, cum maJam fidem iem-

per habeat pediflequam. Viris noftris pra6ticss ul-

terius exprobratur, quod nonnunquam, qux aper-

te fint mala, tolerent, immo ad icelera fepiffime

conniveant: fed fummum rerum Moderatorem hoc in pundto fibi imitandum, proponunt, qui impro-

bos etjam beneficiis cumulat, ^nec in omnia deli-

dfca hodie & fiatim animadvertit. Sapientifiimo ^e- jus exemplo vitia quidem non probant, ^{neque pro-}

movent, fed quoniam tolli interdum & puniri fine

magno aliquo civitatis incommodo nequeunt, e duobus minimum

non inconfulte interdum _per-

mittunt malum. Fac, omnia deli&a tolli, homi-

nes etjam tolles, tibique loli vives: ^neque diu in

vita tibi foli permanendum erit, ^cum naevis ipie

labores. Proinde vitia _erunt, donec erunt homi-

nes. Via _praeterea virtutis, confpicuos alioquin

in republica adminiftranda viros, ^non femper in- cedere, quibusdam viium fuit, cum fcedera &

contradius, ea, qua par efi, fanftimonia non fem-

per fervent, fibique id negotii datum exifiiment,

ut rempublicam fuam, opibus locupletem, copiis firman» & gloria amplam reddant, quo ipfo ta¬

rnen

men aliis, vicinis prxiertim, multum plerumqu^

detrahitur, aliae ad incitas rediguntur civitates.

Contrarius & fcedera juitiilimis incerdum de caus- iTs reicindi, cum nemo dubitet prudentum Juris, iniquo profeflo accuiantur hoc nomine Politici,

ü idem nonnunquam, ialute iic poilulante publi¬

ca, agi velint. Infipidum ergo & minus con- fultum föret, rempublicam ad ejusmodi fcedera iemper componere velie, & non potius fcedera

& contrarius ad rempublicam. Unde praechre

admodum Cicero: Stare omnes debemus, tahquam

in orbe aliquo reipublicae, qui quoniam verfatur, eam

deligere part em ·> od quam nos illius utilitas falus-

que convevterit: o) Proinde nunquam praeflantibus

in republica gubernanda viris, laudata eil in ^{11 na}

fententia perpetua manfio: fed ut in navigando tempeflaci obiequi, artis eil, etjam ii portum te-

nere non queas : curn ve ro id poteris, murata ve·

lificatione aifequi, ilultum eil, ^{eum tenere cum} periculo curfum, quem cceperis, potius, quam,

eo commutato, quo velis ^, tandem pervenire.

Neque in alterum injurii iumus populum, ii re- rum noflrarum magis, folito, fatagentes, Iucrum,

ab aliis ha&enlis prsxeptum , in rem vertamus noilram. _Seite ex Chryiippo Tullus : Qui ftadi-

um

inquit, cur rit ^% eniti & c ont endere debet, _quam

maxime poßtt, ut vincat, Jupplantare eum % quicum

c er tat, ant manu depellere, mdlo mode debet: Sic

in

a) Orat, pro Ctt. Plane,

) ^{J *} (

in vita ftU quemque fettre, quod peytineat ad ujum,

fion iniqvum efl ^, ö/rm ßirripere, /%/ «0« eft. b) Q α od ii icaque fumma in republica feiicitas vir-

tutis indefeflo ftndio non tantum obtinetor, fgd

& cuftodicurii _{per eani} cuivis in humiii .cafit

«egue ac fiiperbo palatio ^, a popnladum proter- via libero, a vicinorum arrogantia fecuro efle ii-

£eat, non video, cur non omnes eam fette ntur ,& anhclent, & quidni idem virtutis exerci·

:tium absque uHaexceptioneViris QyiKbus yalde necefiariurn _iit^

TANTUM.

b) J3fc off. Hb. IIL