Åmpliffimi Senatus Philofophici

Jr.

j. v. n. V.

^

DISSERTÀTIO PHILOSOPHICA

DE

WORBIS & MEDELÏS

MENTIS circa

VERITATES,

QUAM

Exindultu

Åmpliffimi Senatus Philofophici

in

Regia Upfalienfi Academia,

SubPRAESIDIÖ

V1%1

Max:

(ft^vevendi & Celelerrtmi

Dn. ANDREM GOEDING,

(philojopb: Tbeor: frofeff: (/feg: Ord:

& Paît: in

îîàcfà Dtgnijf:

Ad publicum examen defert

AUGUSTOS

3Ï9Ω

Careliensis,

In AudttGuß. Ma)^ori ad d. 2f

Juniu2. ^p.<prt\

Ann,M DC XGVIf,

Juvet JESUS via

&

Verität!

CAP. P R,i u s.

Tbef. ^L

E perfedione mentis

humana*aliquainchartam conjeduri3haud fane_ope-

rofàmprobationem exige-

re exiftimarniis;Deum ab initio rèrumhominesper-

fedos condidifle, Bonus

utique eft & omnis boni origo, imo ipfà

bonitas5 dans rebus omnibus fuam Perfe-

dionem; _{quarum cum} valdenobilis lit ho-

nio,& velut mundicompendiuni^3certe non

potuit imperfedus prodire, fed caufa* per- iedisfims Perfedum effectum _arguere de- buit. Deindecontrariüm nonpoteft admitti3

nili fimul mults imperfediones Deo tribu-

endsfunt,quod abominamur. Autenim_per invidiam exiftimandus eflet^non voluifïè,aut

>ropter impotentiam ^non potuifTehominem

)erfedum condere, aut denique per inju-

htiam deftinaflèt eorruptioni hominem; ii

enim b>eonon nifi optimaplacertpojfunt, tefte

A Sene-

Seneca(a)& homincm tarnennon optimum

condidit, certè {ibi eum dilplicere voluit,

&ficirae fuse vas prseparare, quod de San- ^,

disfimo Numine nefas cogitare, impium

éft credere, abfurdum dicere& eloqui, et- iarn teftimoniogentilium: Bonus eftbonafecit,

bono nnila eujtisquam boni in\idU, fecit itaqtte

qumoptimumpotuit.Sen.(b) EtApulejus:Volun•

tasejusbonitasomnis.(o StatuimusitaqueCre-

atoremOptimum condidifTe homines redos perfedfcosque, ab omni vitio &impcrfedio-

ne natura? immunes, quse perfedio finita

tarnen eûedebuit, quiainfînitus homo cre-

an non potuit, nifi ipfi Creatori exsequare- tur, quod abfùrdisfimum & imposfibile

fuit.

Thef II:

Ut autem conftet quid per perfedio'

nem iilam eflentialem didum velimus,

dicimus in inteiledu fulfifieiucem clarisfi-

mam, perfedam rerum notitiamcum feli-

citatepercipiendi- Voluntati asfignamusSan-

ditatem& reditudinemfummam cum lege,

quam infculpfit Creator menti humanse.

Quse ficut.diredrix erat adtionum fuarum,

utpro lubitueligere

intelledumque

deter-

minare potuerit,ita libertatis_quoque plenis'

fimo uiu gaudebat. Hsec ideo aflenmus,

ut

(«)Prasf,1 i.N.quxft.(f)L,i.Ep.6?.p,m.64*:

(c) in jEUuI»

ut â Deo imperfe&ionis emnis caufam re- moveamus; Nifi enim intelle&us fulfislêt luce clara,

perfedè cognoviflèt

res & ea*

- rutn veritates5 facile malum _probono, fal-

fuin pro vero ample&ipotuiflet inlcius, &

fie ex necesfitate quadam

degeneraffet à

congenita excellentia fua. Dein fi volun-

tati Sandlitatem & conformitatem cum lege

denegamus

³profanam, talemque quse natu¬

ra inmalum propenderet, conditam crede-

remus₃plenoque fie ore Deum peccaticau¬

fam ftatueremus, quod didu horrendum!

Prteterea lùblato libertatis pleno ulu3 nihil fane ab ipfis brutis diftitifièt homo, nec ra-

tionealiqua praeditus cenferetur;unde& fru-

ftraomnino

legibus obftriâus

fuiflet, quod

itidem in juftitiam Divinam injurium eil &

valde ftolidum.

f

Thef. III.

Hanc connatam perfe&ionem homi¬

nis quando cum illa conferimus, quaî hodiè obtinet, proh, quanta differentja!

\k cœlum ^tanto fpatio â terra remotum eft3 _quanto hanc ab illa diftare cernimus.

Quis enim eft qui aflerere merito vale- bit, fe îiullis imperfediionibus

obnoxium?

fe rerum veritates natura absque praevia

lucubratione & ftudio pernofeere? fe vo- luntate fanda gaudere^{5 nec}

ullis pravis

A 2 mQ~

motibus infelicem efle? fåne qui fincerus

eft fui seftimator, immane quantum imper-

fechonis deprehendet, adeo ut

quisque

mu-

tationem elle faclam agnofcat, licet ratio,

quando

& qualis ea fuerit, non

posfit

in- veltigare. Verum hoc ipfum^ex

revelatione

hauriri debeti adeoque in prylens ad no- ftrum inftitutum non

fpedtat.

Thefi ^IV

Hane mutationem miferandum ftatum

& profandam ^ammx corruptîonem fub- iequuùm

fuiiTe,

experientia quotidiana

loquitur.

Inintelledu ignorantia&: tenebrac

vicem lapientiae & iucis obtinuere. Sandfci-

tati voluntatis fuccesfit in&linatio prava,

motus & adpetitus inordinati. Liberias ^pra*- çipuè circa divina amifiâ defideratur. Tanta

elt corruptio haec, ut magis defleri quam

probari

debeat, fe fane & mortaiitatem

fuam negat, hanc qui negatmortali gene-

ri aliquando

contigilfe.

Ne tarnen teftimo-

niis & rationibus deftituti videamur, de

utrisquepauca fubneéèimus.Superius diâ:um

fuit inteliedum primitus clara luce relplen- duifïè, jam veroubi eam deprehendes, fi

non in totum eltamiflà, certè trifti admo-

dum&profunda

caligine obvoluta jacet,!ut

ex mentoconqueraturBoethius,cujus verba

licetprolixa fint, ^tarnenquianon omnibus

auäorille eft obvius,placet

intégra

referreî

Heu, quam tpracipiti merfaprofunda

Mens bebet, & propria luce relicta,

Tendit in exilernas ire tenebt_as, Terrenis qmtiesflatibus atta Crefcit in immenfum noxia curai

Hic quondam ccelo liber _aperto,

Svetus in œtberios ire meatus

Cernebat rofei lumiua folis, Vifebat gelida fidera lunce,

Et quacunqne yagos ftella recurfus

Exercet Darios flexa per orbets, Comprenfam numeris viflor babebat.

Quin etiam caufas unde fonora

fulmina follicitent aquora vonti:

Quis volvat ßabilem Jpiritus orbem9

Vel ^cur Hefperus ßdus in undas

Cafurum rutilo furgat ab ortu:

Quis yeris placidas temperet boras

Ut terras rofeis ßoribus omet:

Quis dedit ut pleno fertihs anno Autumnus grayidis influât uvis%

Rimari folitus atque latentes

Natura varias reddere caufas:

Nunc jacet ejfceto lumine mentis⁹

Et pre(fus grayibus colla catenis⁹ Declivemquegerens pondéré vultunt Cogitur heu^y ßolidam cernere tenant (<0»

(J) Conf, J?hil. lf** p. 7»

Sexcenti alii corruptionem

intelleâus

cura lamentis agnoveriint, ut non fit

ère

plura

adferre tefiimonia, tantum philofophum

illum magnumSenec.

adduco:

Animus

nofter

adprcjpicienila "vera caligdt. Da mihiadolefcentem

incorrpptum & ingenio "vegetum. (?)

Thef.

V.

Deinde quam felix

fit

mens

humana

in

percipieadis rebus' 8c

earum

veritatibus,

loqvuntur

quotidianae

8c continuas

dofto-

rum digladiationes circa veritatis indagatio-

nem, qui licet per tctum vitae fere decur-

fum valde circa nanc fefe ^macerent; tarnen ad ultimum fubfiftunt in eo,fcilicer

quod

utut una fit veritas, tarnen inhnita depre-

hendantur fententiarum divortia,ut verum ilt hoc: quot capita, tot

fenfus. Palmari-

um argumentum pro

ftabilienda intelleâus

corruptione

fubminiftrat nobis neglectio

Dei, quod mens contenta mundanis

vani-

tatibus 8c apparentibus bonis, teternani veritatem, immutabiles animi delicias,

Summum 8c

perfeâisfimum bonum, Nu-

men Sanâisfimum, Creatorem luurn opti¬

mum, contemnat- vel faltem négligé inquircre, qvum tarnen in eum finem

praecipuè fit

creatus, ut

Creatorem dé¬

bita veneratione

agnofcat,

non vero ut argutias &

figmenta

contexat,

vanitates

(e) Üb. ^j.J3p. 71, p.m,

7

& fubitaneas dele<ftationes fecletur, adeo-

que frivolis & vihbus rebus fua ftudia in—

tendat, fed ^ut _prae omnibus ^quœcunque

mundus corruptus ja&itat,Deum menti iuse confiderandum proponflfre, eoque deleå^

*tur. Quantum autem in hoc _occupetur

mens, docet experientia, fcilicet quod ^et-

iam in ipfo Chriftianilmo plures inventi

Jint, qui ad deliquium uique in vanitati-

I bus mentis ludaverint & laborarint, in in- quirendo ^vero Deo & ejus notitia, inertes ofätantes & emortui deprehenfi, extra Ec- clefiam maxima pars de vero Deo nihil

prœter abiurditates '& impietates multas co-

gnovit, fed in vanitatibus & nugis ^occu-

pata vitam deflebilem & miferam traducit.

[fitelleBus lumineprimavo privatus eft, privatus

etiam vi qua poüebat immitandi Deum. Deßde-

Yium ideifandi privatum e/I jeopo legitim, glori¬

fietttione & deleBatione in Deo, cui turpis cupi¬

ditéJubßituta efi.Ipfaforma intelleBus aBibilitd-

te & Vertibilitateexcitata,privata funt decord&

ordinatafmilitudine &confurmitate cumideis Det

naturis rernm, & prater pigmenta nugack

i nihil funt (/).

rhef.

VI.

Magnum ftoliditatis indicium eft negle-

cfio Dei, fed nec minus cenfetur illud, quod ne fine Deo efie videantur quidam,

Cxco-

{f)Poiiet.d. inyen.verit, part. ï.p.n».

5

excogitarunt fibi Deos plures^, pro îubitu

6 libito. Vah oculos _occœcatos, ô ^mentes

vanasi hinc Maximus Tyr. adhüc gentilis:

equidem unum ejfe Deum Summum dtque magni' fcum⁵ quhtam dement^tarn mente castus, negtl eye eertijfimum (g). Hxc diffufius tradare?

quam ad

propbfîtum

nom pertinent, reliri-

quo cuivis

animadvertendum,

^quantum velj

hocprobet intelleduscorruptionem; Itaque Tert.ullianum faltem ficïoquentem adduco:

Anima, inquit^, licetfaljis Diü exancillata,cm

tarnen veßpifcit ut ex crapula &fomno, Demi nominat, & quod ^Deus dederitomniumy>ox r/2.

i■fudicem quoque teßatur illum, ^Dem Videt &

JJeo commendo,&Demmihireddet. Deniqueheec

tronunciaris, non ad Capitoliumt fed adccelurit refpicit, noVit enitnfedern Dei vivi. utverbaejus refert Michr ch). Deinde coluere coluntque

ctiamnum fafcinnatsementesopera manuum iuarum,itemque arbores, lapides&resquas- yis _mortuas,clamant adeaquafurda&mu¬

ta elle advertunt, auxilium _petunt ab iis, qute non fe, multo minus alios, fuftenta,,

re & confervare poflunt, fubmittunt fe &

lervinntiis _quorum dominos Creator eos conftituit &ellejuslît. Quid multis moror,

deprehendec quisquëin fe infirmitatem iir

telledus circa rerum &adionum confidera-

tionem. Tht[,

(g)Aug Ep. 4|.Tem.lé (h) Etbnofhr»1.a*

j?ag» toi.

9

Thef.

^VII»

în probanda voiuntatis.corruptione non diuoccupabimur, liquidem nullus hanerem

mdubium _{vocavit ,} led ^{nec vocare} _potent,

qvum quisque fentiat in fe radicem quan-

aammali, motus & adpetitus pravos, con¬

trarios confcientia* redti & legi natura?, ut

tepiiis volentes inmalum feramur,juxtalllud;

Intetdum tazimut\itiis trabimurque"volentes(i).

Corn. Gal. Quia vero malum _{qua ma:um} obje&um voiuntatis elle non

poteft,

quod

e-nim neque re nequefimilitudine uilum in le retinet bonum, id expetinullomodopo-

teft, intelligimus malum lub fpecie alicujus

boni â nobis appeti, hoc ett, cognovit in-

telleéfcus rem hanevel illam eflemaiam,

eamque Voluntati utfugiendam demonftrat,

led voluntas ex corruptione profunda am-

pledtitur tarnen rem, ab intelle&u demon- ftratam malam, quia fpeciem

vel

fimilitudi-

nem aiiquam alicujus boni in eadem de- prehendit. Hocvitio in tantum laboramus,

ut non lemelcontraintenlionern in malüm

incidamus, reclamante conlcientia vel redla ratione. Videoy enim^,meliora, Çroboque, dété¬

riorafequor,videtMedea& aliicumilla quid

faciendum fit circa hoc vel illudobjedtum,

fed vidfa adpetitu & motibus pravis, cor- ruptam lequitur voluntatem, ^{ut verum} fit

B hoc

(0 Elcg.4. v. S4J.

'imäit*. Ulteriorem probationem Völuntatis

corruptae qui

defiderat,

in le vertat aciem,

lefcrutetur, &deprehendet infaliibile telli-

monium tam de intelle&us _quam völuntatis corruptione, nolque

nihil

veritati rei

de-

traxifle vel alluille.

Grave quidem & profundum vulnusin- fligit nobis

corruptio facultatum animse,led

nec mitius ferit ifte morbus, _{quo omnes} laborare certum eft, ("prsejudicia loquor &

prsconceptas

opiniones) hse rationem

^?

ifta

animam inficiunt. Poftquam

degeneravimus

âprima perfe&ione, corruptos efle nos in- telligimus, fed ne penitus deftitueremur priftina

excellentia,

remanere communes quasdam notiones

de notitia

Dei &

lege

na¬

turs experimur, quse imprimis Deum no- bis reprsfentant⁵ fuper quod fundamen-

tum omnis poftmodum veritas ftrui debet.

Sed quiahs operationes

fuas

exercere ne- queuntin

infantia

noftra,ob

jüdicii

imrnatu-

ritatem&ineptitudinem organorum3 fole-

mus respercipere fenfuum minifterio, &

quales ii eas

nobis demonftrant

; tales eas elTe credimus, ii autem cum in externa tantum forma, habitu & accidentibus hs-

reant, incertam& valde fallibilem addi ^"

Thcf.

VIII.

n

notitiam, adeo ut eorum perceptionc, haud

veriorade rebus formareposfimus judicia,

quam vulpes iEfopica, dum extremitarem

vitri lamberet. Hinc ea tantum

approbamus,

quse fenfus noftros mulcere ammadverti-

mus3 cœtera, veluti extra nos pofita, con- temnimus, dele&antes nos ex motibns &

blandimentis his3 quibus tandem ita inefca-

mur, ut5 dum ad maturioremsetatem pro-

gredimur, iis privari nos haud patiamur.

Sedlicet intelligamus nos errare3 ex cor-

ruptione tamen&aflvefä&atione adhaeremus

blandimentis fènfuum3 & eorum perce-

ptioni, ^eam probare folemus3 eam defen-

dere3 fiquidem valde eam

approbat

cörru-

pta natura,

Thef.

IX,

Ex his fontibus profluunt multa '

mala

&

gravesanimte morbi. Id déclarant cértamina

eruditorum3 dum plures ex impetu de re¬

busjudicant³ & ex opinione femel recepta

ïegrè divelluntur,

ne

aliis yideantiir cecle-

re. Ex hac radice enaicuntur dilficultates&

impedimenta3 praejudicia ^nempe3quaequam maxime ,ipfi veritati contrariari folent3 lu-

cemque iilam exiguam mentis tantum non

exftingvunt. Hinc tot

abfurditates proveni-

unt3 tot motus inordinati excitantur3 ut res commiferatione & ^. lamentis digna fit. Ex

B 2, hac

1Z

hac

fcaturigine

dimanant vitia & facinora, ^c

quaeproh/ quam làepe iüb virtutis perpe- _j.

trantur titulo. Exinde mendacia& fallitates

j

i qualvis lublequi certum eft, quse haud ra- i

ro nomine veritatis obtruduntur, hincfrau- I, des & doli in animam irrepfere. Hinc lui ^t

aerttmatio & aliorum contemtus animam c

occupavit, quse omnium nocentisfima peftis ^r

non îmmerito audit: huic confinis faftus & £

fuperbia,

qua? quantum noceat hominibus

noneil ut prolixe demonftretur, _qvumab- ^c

linde hoc ipfum loquatur quotidiana expe- a rientia. Integros tradftatus excederet exa- 1

men horum malorum, _{quse ex} corruptione r mentis propagantur: nos autemquibus bre- 1

vitas demapdata ert, rem verbo complexe- c

muri fcilicet laborare _animam morbo gra- i visfimo. Proinde quam paucisfimis de me- i

dicamine,

in fequentibus _{agere animus i}

eft. ^-v _i

Th

ef

X.

Imprimis morbus hicagnolcendus eft, alioquin fruftra de remedio loll.citi lumus;

qui enim fe fanum efle arbitratur, manui medicse fubmitti non poteft, & quando

segrotus conlcius non ert infirmitatis fax, ⁱ

incerta admodum Ijpes de lalute ejus fublü-

mi allolet. Animam ^grotare paucis innui-

mus, agnofcatur itaque hic morbus, nec

quid-

^,

I?

quidquam disfimuletur, extenuando corru-

|.nonemhancprofandam, fed fit certo per- luafum animam elle corrupcam atque la»-

fam, & neceflario medicamen exlpedtari.

Lupendatur ;am cura, ut aegrota in lantta-

tem deveniat, & quidem medicorummorei

qui cognita fede 6c natura morbi primum

materiam noxiam difpellunt, ut eo facilius

& felicius hauftum medicamen corpus per- vadere posfit; ita fomes mail in anima

quem prtejudicia 6cprarconceptas opiniones adpellare licebit, excutiatur, liquidem hsec

funt primordia errorum nottrorum, &

morbi pabulum, qui animam impendio in-

ficit. Puerilis enim setas, adprehendtt ^res

obvias citra rationis_examen,& ut

longe

^a

veritate aliquando abhnt ideae & ^notiones illa», adeoque modo nocentislimo inficiunt

mentem, & impediunt lumen naturae, quo minusoperationes fuas exercereposlît. Pro-

inde in totum profligandae funt ejusmodi vanitates, omnium rerum & idearum ^exa¬

mine inftituto; ne fi ^mens aliquando fànari occœperit de ^{novo eam} invadere

po$fint«

Quiferere ingenuum volet agrum,

libérât arva prias fruticibm-t

Valce rubos felicemque ^refecat,

Ut noVafrieregravis cerestat.

Qulcivr efi apum mage Ubar^

Si

Si malas ort prias fapor edat,

Gratias aßra nitent ubi ^notas, Deßnit imbriferosdare fonos.

Lucifer ut tenebras pepulerit,

t<

b fl til le

v Paiera dies rofeos agit cquos.

Tutpuoquefalfa tuens bona prias, Incipe collajugo retrahere⁴

yera debinc animum^ffWWf* fubierint^{J w/M} (Iq.

<Tl T rr 1C

&

opinionibus,

quas five fenfuum

minifte-

no, five falfo ratiocinio perceperat, cen- ar

feri

poteft paulo

^purior,

fulgens aliquo

.]

lumine natura;, adeo ut posfit

videre fe

^m

hadenus érrafle âfcopo veri; Quareqvum

nullus ex induftria^érrare velit,multo minus ja

in errore perfeverare, inftituat anima

ju-

^ye

dicium & examen circa fe, ut posfit in

fr

^m

nitatemreftitui, In hoc examine comparere pr faciat omnes adiones inclinationes& affe- C(

dus fuos, unde ^mox deprehendentur

ixpe

&

contrarii & disfidentes motus, qui teftantur ^

mentem efle de ftatu fuo deturbatam, &

malum bono falfum ^vcro fe immifcuine. _ß Continuetitaque

Judicium

hoc& duce con- ^C) fcientiâ fepararet verum â falfo & bonum ß â malo, ut quocunque modo posfit,

falla-

das& vitia iupprimere & quoad

ejus

fieripo- <j teft (k) Bocth» dc,conr«philtl*

teft Funditus eradicare velit^;verumautem&

I

bonum, quod fatis extenuatum &

afflidum

luit₃ ample&atur⁵

fibique

imperet omnia in

timore Dei curare)neuiterius illis privetur3

ledutluxilla tenuis^ammasalatur& augeatur.

Thef

XII.

Qvum autem corpus

etiam impediat

quo minus anima exmorbo liio convale-

icat, etiam huic malö occürfendum eft.

Inprimis Fi

Interdicantur

corpori

voluptates

&deficite3 multum in lananda anima _pro- fecimus: voluptates enim tefte Seneca5 &

animam & corpus corrumpunt, quoque

plus valeat corpus eo magis

infîrmatur

ano¬

rna. hinc ^MaximusTyr: nihil pbilofopbia cum

Voluptate eß commune, alias eß yoluptatü alias japientiaßudiofus. Epicun nomencumrecordorfer¬

rebominem nonpoßum,nec enim pbiloßphiam ad-

mittoqua laJciYiat (/). Cupidines³ira3 odiurn,

fraus₃ mendacium?arrogantia3

fuperbia

&c.

conluetudine ali videmus3 qua? continentiâ

&caftigatione corporis in modeftam a?qua- bifitatetti commutari poteft; quare conti-

fiendi & reprimendifunt affedus nein efFe-

ftum erumpant5 & fic ex ß&pius iterata

conluetudine naturafiat. Licet primum dif¬

ficile videatur) moderari afFeâus, iidëm

tarnen ad ultimum coguntur fequi rationis diâamen. Videmus beftias horribiles tem¬

pore

(0 DiÖ": 14. né.

lé

pore mitigari^{, ut} qua? primum ferocisfima:

fuere, poltmodum hommes lenitate fole^nt luperare; quittai aflfedus hominis co

pela le patiantur? Tantummodo principits ôbftemus, _atque occafiones, qnibus irritar poflunt mordinati îlii motus, fugiamus. Re<

medii loco fubjiciatur memoria; mortiscer-

titudo,vits humant brevitas, rerum omni¬

um inconftantia_? qüorftodom idu oculi

aliam liceat prolpicere fortune faaerh. His

&fimilibus momentis fine dubio devenitur

in mediocritatem debitam.

The/.

XII/.

Omisfis jam praejudiciis, fpretis _quoque

mundi vanitatibus,

domitisque

aifedtibus,

convalefcit mens de morbo fuo, ut lumine

naturs colluftrata primum _utcunque videat quid Tibi fàciendum quidve omittendum lit

circa res & objeda quadibet, & deinde la- boret ut mdies perhciatur, bonum quidem

& verum inquirendo, malum vero & fal- fum fugiendo. Quamprimum ^autem defle-

dere volet â

fcopo,

moxocclamat confci- entia redi, ut contriftari neceffam habeat, quapropter ut dolores fugiat qui malefada

& veritatis negledum feqvuntur, pcrlilbt

&procedit tramite redo, exlùltans incon- fcientia

fuper

amœnitate & dulcedine_quam percipit exveritatis ftudio & virtutis cuitu.

Thef.

fimi le^ot

o

:ipic

•itarj

Re.

cer- nni-

»culi His itur

]ue

us, ine

eat

fit la-

un

îl-

e-

:i- b ta tit

1-

n il.

Thef.

XIV,; tf

1 Quarri maxime autem dele&atur mens

àna in confiderationeSummi & SanéMmi Deij qui verus fcopus & finis ulrimus eft inftituti humani. Primum cum videt mens

Deum efiejuftum, _magnum omnilcium 8cc.

fe vero inftrmam & debilem, concluditeum piaveneratione & liiicero cultu efie profe-*

quendum^{<> ne} in iram concitatus abimpie-

tate& malttia,deneget ^gratiam fuarh nobis$

& in locum ejus ^mittat _{pœnas &} fupplicia,

quae femper meremur, ideoque fundatur

timor Dömini&:plàntatur in mente fana.

Thef.

XV.

Ulterius confiderando fe multis adhuc

indigere^, qu£ non homö ipfe nec aliqüis alius, Ted lolus Deuslargiri poteft, ad ejus

benignitatem frequenter

adfpirat mens, dé

contmuandis beneficiis & quse fibi necefla-

ria funt, etiam inpöfterum in eodem Sum-

mo & optimo Deo fpem fuani collocans*

Ita mens fanaprimoin timorem & deinde

in amorem Dei excitatur, exinde in laudes ejus & perennes gratiarum adtiones furgit

mens, fed licet iis dies & nodtes invigilet}

intelligit ^tarnen fe ne ad minimum fibi da-

tam gratiam compenlare pofie, itaqtie videt

fe non fibi tantum foli _{natum, nec} propter fe folum tantis donis ornatum effe^ led ut

G

egentibus

fua ope fubveniret, _proinde ne

mens abuti.videatur mifericordia& benigni-

tate Dei,egentibus Eleemoiynam _porrigit, aliisque opem ejus implorantibus prsfto eft, {upenoribus paret, inferiores fe ^non con-

temnit,libiparibusnon invidet^, fed omnes in univerfum _juxta officium fuum amplecfi-

tur. Etfisc eft fanitas mentis in quam re- ftituenda erat â morbo fuo convalefcens, qua cum hocprimum caput finire placuit.

CAPUT Posterius.

Thefi l.

JAm confideramus

^{dam vigore,}poftquam prsjudiciis

^mentem in novo quo-

libéra, ipfam collegit, In hacquidem mortalita-

te & caduca vita perfe&io aliqua abfoluta fperari nequit, cum ob alia impedimenta,

tum ob vits humans brevitatem & mentis imbecillitatemi nihilominusperfedio aliquo

modo dici meretur ftatus_mentis illé modo memoratus, dum fcilicet quicquid officii

fui eft, 8c in fe cadit, quoad fieri poteft, exfequitur. Numen agnolcit, timet, amat atque laudat, homines aliosjuvat & diligit,

ad feipfum ftudiofe attendit, fpernit mun-*

dana, adpetitus & affedtus cohibet, cupit

p

indies

perfici,

& quœ funt cœtera. Quarn-

diu hune ftatum obfervat mens, non po- teft non dici perfedionem aliquam inve-

niile _eaque gaudere.

Thef.

II.

Non dico mentem ab imperfedionibus

adhuc dum efle immunem, na?c enim fé¬

licitas in alia demum rita {peranda eft, fed

in refpeduad prioremmentis obfcuritatem,

& labes, _quas fuperius innuimus, tSfultam perfedionem dicimusmentem obtinere,ad-

eoq;aliquaratione perfedamdicipofle.Hsec

autem mentis perfedio in veritateconfiftit,

fic-ut &: primitus ad vcritatis contemplatio-

nem creata fuit. Sed necalio aliquo relpe->

du perfeda dici poteft; dum in falfo occu- patur perfeda non eft, quia falfum deftruit perfedionem mentis,è diametro veritatiop-

pofitum; imperfedio enim Summa eft fal—

fitas, privatque mentem fcopo fuo, ut â

clariratc &cluce in tenebras deturbetur^{: ve-}

ritas vero auget& perficit mentem, irno

deledat & quietem amabilem

ipft

procurât:

quo patet veritatem

elfe

mentis perfedio¬

nem.

Thef. III.

Nunc quam

paucisfimis

de veritate

ipfa

differendum. Sed ^nealiquid ante dere con-

dudamus>._quam

ejus

exiftejitiam perfpe-

• C 2 dam

£0

£am dederimus. Nefcio vero num aliquis

de ejus exiftentia dubitare posfit, qui Créa-

torem iplum ^ut veritatis 8c juftitiœ auclo-

rem agnofcit. An vero is, qui Optimus 1

verisfunus 8c San&isfimus eft, opus fu-

utu nenipe hommes, in imperfeétione 8c

erroribus prodire voluerit? ablit! conftet

autem Creatori

bcnignisfimo

ftius honor

8cgloria, de homme ^non imperfe&o, fed

veritatis aflecla légitimai Primitus mentem

ventate excelluifle, adeo planum eft, uç

res probatione ^non egeat,

Thef

IV.

Homo _autem, qui culpa fua corrupe-

ratperfe&ionem mentis, non tarnen plane privatus eft omni veritate: remanfere fein-

tillse primsevae lucis nonnullse, _quse veri-

tatem naturalem, inquirere alere 8c con- lervare poflunt, eamqüe ita defiderant 8ç

amant, uc quando eâ deftituantur, _torpe-

feant 8c veternum quafi attrahant. Inter- dum equidem inertia hominum premitur veritas, Ted nihilominus falva ^res eft, cum non opprimatur prorfus, Ted florefeat ite-

rum, nec deflorefeat in ^seternum. Expe-

rienua id quoque conftat quod fit fcilicet conftaps veritas 8c intelie&us _çum rerum

gftentiis congruentia. Tandem _qua? conhi- fio 8c perturbatio oriretur fubiata-veritate,

nullus nonvidet. Piura funt argumenta pro thefi hac ftabilienda, _{quam ut} posfint ⁱⁿ

hac brevkate adduci.

Thef.

V.

Quod fit & exiftat veritas nullus plane dubitat, quid ^vero fit nunc quam brevis-

fimis videbimus. Primurn removemus hinc varia generaveritatis tanquam

aliéna â

lco-

po noftro. Non confideramus veritatem Ethieam five veracitatem, quse eft cordis

& oris congruentia. Nec noltra eft veritas

juftitite,

qu^

in pa&is & contracbbus de fide data non lallenda, prseftätur. Ita mit- tinius vericatetndo&rinœ,convenientiamfci—

licet prsceptorüm definitionum & divifio--

num_, cumrebus definitis ac diviiis. Quin leponimus heic veritatem vitte, _qua; eft

conformitas morum & adfionum ^cum legi¬

bus latis. _Illa autem veritas quam hac oc-

cafione innuimus, eft veritas cognitionis,

in eo confiftens ut res reprseféntentur in- telledlui eo piane modo, _quo lunt extra

intelledum, eft itaque ^veritas congruentia

rerum cum mente noftra.

Thef VI,

Memores propofitse breyitatis adcaufas

jam a&cedimus. Harum pr&cipua eft caula Ettidens _{feu â}

quo veritas dependet. Eft- que duplex:

Principalis

8rminus principa-

lis

22

Iis. Principalis feu

â

quo

primario eft Veri¬

tas_, eftDeus, ip(e fons &

omnis veri ori-

go,

imo

aeterna

veritas.; Cujus

omnia ope¬

ra

proprietates

& ^praecepta

lunt

vera.

Cui *

nullus error &

imperfeciio placere poteft,

quia

nullamâ principio eftevoluit, fèdquse

hodie cernitur, culpa hominis inrrodudfta

eft, ut in initio paucis diximus. Hic idem

veritatis auclor amat veritatem & homini- bus pracipit,

vultque in veritate coli &

adorari. Comes enim Dei Veritäteft, longißime

itacjue abire a Deo judicmdui eft, qui deferta

Veritàte mendacio adbœret Ca). Quare quisque

fibi prolpiciat,

probetque

le

frequenter,

num in veritate ftet, ne â Deo dilcedat.

Caufa lecundaria & minus principalis eft

mens humana, fedula cura &diligentia ^ex-

culta, ut rerum eflentiis conformis fit, &

cas non aliter dijudicet quam in fe &

fua

natura funt.

Thef.

VII.

Subje&um feu materia in qua hsec ve- j-itasrefidet, funt omnesin univerfum ho¬

mmes, quibus Deus â nativitate notitiam

lui indidit, & facultates inquirendi verum concesfiti omnibus enimejus capacibus fa-

nammentem œqualitertribuit, nec ulli ne-

gavit

fèmina feu fundamentum liiper quod

veritasomnisftrui poteft &debet, intclligo

noti- («) Grot«pr.J. N.c. 14« >

notitiam naturalem feulumen nature. Nul- lus itaquehinc excluditur,led ^cuivisvolen¬

tipatet aditus ad veritatis ftudium. Qupd

autem omnes eam nbn inveniant, Ted fœ-

pius veritatem in vanitate detineant, id lua;

quisque inertise acceptamferàt. Qvjvis^vero probus in îd încumbatut non patiatur ex-

îbngvi

lucem illam,quam voluit Creator

menti prelucere, nec fuflfoeet fernenveri- tatis & virtutis in fe, fed ut

exfürgat

&

creicat indies.

Thcf.

VIIL

Obje&um^, feumateria circa quam oc- cupatur veritas, funtrés cognofcibiles five

de quibus ^mens ratiocinari poteft. Nulla*

quidem tam parva;& contemta; funt, quin

veritas in illis exerceri

posfit,

promilcue

tarnen rebus mens non adha;reat, lèd illis ferutandis afvefeat,_qu& lerne &graveslunt,

&ex quarum conlideratione perfici poteft

& deledari. Forma veritatis elt congruen- tia mentis cum rebus cognitis, qua; ipla

veritatis natura eft, & _per quam diftingvi-

tur â quavis adparente veritate. Finis fivè

propterquod veritas exiftit, eftprimo pari-

ter ac rerum omnium, gloria akisfimi Dei;

quia nulla eft: res, qua; Creatoris gloriam

non depredicet, hxc quidem objedfive,

illa lùbjeâive, i.e. fi ^omnes laudare non

pos-

£4

poflunt Deuni^,omnes tamén

dare poflunt

occafionem, _qua excitemur in laudes ejus*

Prascipue quando

exfpatiatur

mens in

admi^

rabili hac rerum ftrudtura, ibique invenit

totlatentes caulàs & natura: myfleria^, de-

letlatur fummopere m eo, &ita admiratur omnipotentiam atque

benignitatem

Dei ut in perennes

ejus laudes

erumpar*

Secundus

finis eftperfedio hominis, utilitas &.dele-

âatio quam

percipit

ex

veritatis Audio*

Fulius haec tra&are forte debui, fed an-

guftia temporis cogor

finem

relpicere.

Thef

IX.

Verbo tetigimus veritatem & ejus eau-' fàs; quse qvum in alto lateat, quibusauxi- Iiis ^eruenda fit, nunc item paucisfimis. Pri-

roumquidem multum juvat educatio proba atquepuentiseasfiduacura,ne mensvitiis &

cupidinibus inefcetur, a quibus pofimodum iaegre divelli fe patitur; nam quo femel efl

imbuta recens fer\abit odorem3 tejla diu. _qua?

tarnen venefice mentem inficiunt. Deinde quam primumprseceptoridodo & prudenti

iubmittatur, qui prarcipue in id incumbat,

utvanitatesex mente fugiant, & ut

feopus

fùus proprius ej proponatur, utque lux

naturae diffundi posfit fedulo laboret, ^ne

vero defle&atâ feopo,

juvat fidelis

^admo-

nitio, cum

cafiigatione

^opportuna mixta&

pre-

preces ardentes. Prasceptor mature nonde-

feratur; Ted tum demum cum veritatis _ty-

ro ipfe

posfit

fe

expedire in fana

^rerum cognitione⁵ &

fuo du&u

tuto

haurire uberi-

orem peritiam. Natandi cupidus cum cor¬

tice incipit, eoque utitur donec fluitare posfit, fineque

periculo fuis confidere

viribus,& tum demum fine cortice aquas fubire

poteft. Si

autem

incipiens quis,

velitin altum cum cortice vehi5&ibiferne¬

re eam dimovere, fluitat quidem

paululum,

ied &paujatim

immergitur ufque dum unda

teâus fundum petat: haud

fecus adolefcen-

tesqui^mature nimis

deferunt

prseceptorem,

& temere creduntfe philolophiar abyflo,

inundan folent ignorantiac &

vanitatum flu-

ftibus.

Thef. X.

Sub preceptoreitaque

valida

ponat

fun-

damenta, nec pudeat aliquem puerilia tra- (ftare, donec fundamenta prius jecerit, ali- oquin.ent domus in arena

pofita,

quar ap- pullu ventorum, colliditur. Poftquam vero

tuto fibi credi poteft veritatis ftudioftis, in

audoritatem & magiftri

verba

non proti-

nus jurabit; Omnesenimhominesfumus5&

nullus errare nefcius, periculofum itaque

eft alicui ita adhacrere, ut fibi nihil tribuat,

fed oculis alienis videat, alienis audiat auri-

D bus.

*0 . ..

bus. Quin etiam indignum cenieri potefl-?

quod tantae ignominise &

fervituti

fe qui§

mancipet, ut pro numine

colat

homo ho-

minem, &eum feparet

â

mortalium ^genere,

eoquod errare nefcium ^eum facit. Onero-

fum etiam eft, primummagiftri lui perqui-

rere fenfum, & fie tandem »pfas res con- {iderare,an mox meojudicio^? eas fubmitte-

reposlim. A doftis commendati libri boni

funt fi veritate_nituntur,aiioquin periculofi, quivis enim iua amat & commendat, qua;

haud raro non optima iunt. Tandem quan-?

tas rixas & turbas progenuerit, illud vete¬

rum oivToç neminem latere poteft,

quse omnia evitamus,dum noftris oculis vh demus &probamus res, nihil aliis tribuen-*

tes, nifi quod verum efleexaâo adcurrato-*

que inftituto examine deprehendimus.

Thef

XL

Neceffum etiam habet veritatis cultor,

ut fenfuum minifterio perfe non credat,

nifi rationis examen idem comprobet. Sen- fus quidem non falluntaliquem fimpliciter,

uia ut res recipiunt, ita eas intelledhii fi-

unt; fenfws non impeditus circa proprium non

decipitur obje&um, & ^tantum pasfive fe ha-

berit; Errandi ^tarnen occafionem pra;bent,

dum fcilicet res ab externa forma dimetn unturâ &tantumaccidentia earumdelibant,