RELIGIO NE

5. B. N. De

RELIGIO

NE

SIBER1ENSIUM,

Specimen

Ac

ådern

i

cum Qiiod

Cum

_Approbatione

_&

_conf&ifu

_Ampliff*.

Facult* _Pbilofopb. in

ilhft. Athenaa

Upfatienli,

Sub PR iESID IO

V1RI AMPLISMÅ4I

_atque

CELEBERRIMI,

Dn.

LAURENTII

AKRHEN1I,

Hiit

_ProfeßReg.

_{&* Ordin,}

Åd _publicum

_Eriiditorum

_{examen mo¬}

derte defert PETRUS

2lnt>cr$e»

U P L A N D U S,

In Auditorio Guftaviano Majori , ad

diemf.Julii Anno MDCCXXVIII.

Horis ante weriätem _folitis. VPSALIAO. , Typis

Wernerianis.

Uro

Sto ott)

_fanWf*

tinge

©ett

_{JPk^ttålbome herren}

getr

Carl

DeGEER,

Jp)errc

_ttU£6ffta,

$cferbiy3Bää&

bp/Sobobor^/

-Oolmsanger/

o<$> ^tnnranger

K.

Ä

_^oööunfnge

_^>etre.

[£b

bemte

ringa

ffrtfff

aff

Fomrna

framjag magar/

0$ uti öDmtufjxt tid

offer

lägger nefcr/

gaft fmagapennanmindr

f

len

oc& litet

boget;

^ebocf

mmgåfwa anmeb

©imff/ jag

<5bmiuft ber.

©eti

5Dcn fiora pnneft jag från barnbom min

fårt röna/

3aoc! förålbrar min få t>nntöt bafma fport/

Ja(t albrlg jag meb tljem fan fåban 9?åb

belöna/

Sfad _bod) beö mdrba Iof ffdo^ _grönffa

på mår ort.

(Si böö fan (Sbert sJ}amn _{få länge Q3uD}

beffpbbar

$&etmpcfnå3f)agiort

til f)anö namnö

prié od) hf.

€(>r©unftocj) milfyet dr tu _funnigitwar bpbba/

©å t _{tf)t armaö $m\é^ fom t förna'O#}

maé_£)of

Ctalig* armatf _{röfi jag ftört få atfmdnt} liuba/

®å_{f&enö fom} tnnom _dr/fom utom goert

bröb/

2itt _{fromma #err De GEER må böö O!}

©ub _förbtube

görr dnOanö miiba banb ofjmattattili

mår bööb.

€/ minbre borbe mig (Sbr 9tåb ocj) gunfi

berömma/

$?enn pennan _{dr för iabm/ ocD orben}

' '

trpta af*

JDöd) fMjag

ttfdrbfamt

tmtff

frnrte

fidb^e

gtomma

@j; ttipcfha

mübfv-&

fhicbt

bejidnbigt

titl

m:ii

éraf

_j

gdrgidfo f?aö jaadi af

(jiertöt troget

onffa

$lit _{fcöga bimierré}

_®uö

_/

_fin

_{9?aD tdcfj}

(£f)r bete/

3ndtjfamofbct

fångCbbrtycfa

(åta

grånfla/

O#Da Dendnbaä

l>dr

/ en

Ijimmeif! fdfl*

i;et gte.

#5gtoi1lfwnc£)crr

£anbs*

£&fffcingené

Sttirt

_{J^öggunftige}

_Jg>ervcö

\

SIHevS&nuuFaffe 2tenarc

PETRUS 23

t

r—

SSrucfé

§5oH)oUaren/

(fßtfbotne od)

rodlbetrob®? Jpcn:

j

ANDERS

m^HÖM'S/

0SM_{$61 möugettffiänbeltg(benlajt i ftmtef6t)fcr/}

Sli'-m

Ja ofacfjam^t büß många barn o«b

JÖS» r ■ tyfa/ 0

Site tfje uttbföngif gottei)tianfm fanfa pa

Sel)flått finbam|iig pltcl)t ufrr jmn' ocl)

^egatflå-4

®ttb bod) t)arbefalt/ reålgternmg cj TBtftafa/

<£nßgobbet fofma bort/ ené brbb mcb <jl6rafTaåta.

Senß_{framgång IpctaS eij bet bltfmcv bottom ibnt/} Sittniuta åter gott blir farerf bonom fönt. Sö jagmtg fager for' att noga effterftnna

£reab Nlbbet ftava Sal;r l)ar i fitt biertrt tnne!

9)?ig borreift fanfa tteb ifjörba SRarmortrifft

0\/4i iottHirtchC.itTiriif finn' fiFhv ifnvrt finvloté

pfjjjf.

4?reab gobt mig av bereift/ brear ffuUjag tagaorbett,

3ja till ett reårbigt lofmitt penna ar for lal)tn

Sel) blabet trtjferalt mintancta förö fränt.

SKtn

_4?o8tö&w.te

_f:fteSu$cr!

oförmågan dr od) Fleen «ffuft mdrFet fldlfa

©et utimdvbe Fan emot _{&brgobbet gtallö} D n _{j;;g an bobo ftU meb Cracfi mt)tf}na _gulb

21116nabet imigbwgiorbf min gabt Fiat [julb.

©od) faß minFtåra gafm U$ mig tbef alfib finna/

Slit€bergobbctftdüj ftår ieff m&rbfamminne

Sßu obmiucft beber _{jag 3l gunftigttagen an}

£mab jag till Ipbnaåprof£bfnu förafjra Fan. €f■ Hktfnillegprof/ tagmorbfamf l)5r framgifmee

©om bfbna bortfant bibeiien beffrifmer.

Jg>\tr be ejmeta af ben florefanna ©ub/

SRenuti morfretgå od)foflja falffa bnb.

©en _{Jpogfia fåcfc€ <£br min gabtFiår bar betöbna} ©Jeb _{många fignab}

_^br;

_{famt tyer/ od)emigtFröna} sjjjeb _{|)immel(F fallbet}/ frbgb/ forn helgon af

berebf

©er _{lohne €ber@ubfor alt gobt3 mig theft.}

•fjégtå&tafce ftäta$«D«é

"

0' _

£pbtgfie 6on

Pereximio

_{Politisjimoque}

JU VENI,

Dn.

PETRO

And,

Fil.

UPLANDO,

De

_Siberienfium

_Religione

Egregie diflerenri.

ß _EUigionisdmans, BRoEMsr, dum

Mof-cua luftras

7es_qua-) & Stberkeper juga _carpis iterj

Vi_{furus,qua facra colitgens accola vafti}

Fluminis,inScythicumquidmare volvit

aqüas , Quodfaper Europa atftAfiaconfinia labens

Dirimit bincorbem limite_utrumquefuo\

Num_{quid in bifce locis folifint dedita}

Chrifto ^omina-i necfalfis ulla profana facris?

Feeda_{[uperftitio penttusnebü exfulat oris?}

Regnat/anhk totisfinibus alma Fides? Prob

Prob_{facinus ! frquitur numerus minora»} gmins Cbrldi:

Ti&itios _{fequitur maxima t ur}

b

_a

deos•

Barbaries infans locatfibi numcn in arts

Natur# egremio _quoA ßbicumq.

libet.

Sidera-, flumina•> luftra 5feras,

[altmque

Veretur ,

Saltibus horrullar, quos coktfpfafuü*

Mens _immenfa poli:ffatiofo ingentioror

be,

Materi# angufk ciauditur in (pecie.

Mundi _{opiftx, rerumque}

_{fotensfabricator}

autlor,

Inval!dum aexfy# _{fit pcreuntis opus-,} H#cdumffedlamusTeeum,plamammuterq3*

(lentis Otnfauß<e Tum'tfereretJbcllS!

lubens _gratulatur

/.

_N.J.

prafatio.

MIraberis

ncit, _qui

forte

_non

L. B.

_n fi

me,

pacrium

juve-calcavi _fulurn, easdefcribere

; velie genres, qua? &

reTvotiifi

nar

funt»

& hacbenus fere fuerune _incognitae»

Verum enim v^roanimummihi ad hoc

addidit benevolentia Avunculimei

ho-noratiffiui, _{pedeftris militiar} Majoris,

Nobilifldmi Domim Petri de _qui

per multos annos apud Sibericnfes

cap-tivus&illorum, & vicinorum _popul

a-Js rum mores diligent ffime obfervavit,

j

meque

participem

efle

benigne

voluit,

Non _{ignoro Virum Nobililfimum,}

Chi-harea? locum tenentem, Dium. Strt'i»

lenbergium, propediemorbierudito

ex-hibiturumaccuratitfi nampariterac de-fideratiflimam omnibus harum

regio-numdefcnptionem,id _{tarnen me} deter-rere non potuit, quin hare

qualiacim-que publicar lucifacerem. Tu L

B.in-noxiisconatibus fave, ac dum meliera,

qnae daturi Tunt

Nobiliffi

rius

Stählen-bergius & deMallfiA

expe&as,his fruere»

Membrum

Prius.

5-

I.

Quorunäam de Siberi#

finibus

prof

ert

quam tra&andam adgredimur, limites ejusdem regionis ut infpiciamus, mu¬

tatio _{pofterioribus hifce temporibus I}

faéla _{poftulat, nec non aliorum» hac}

_j

in re Sententia. Siberiam _{Joh. Hyb-}

_f

nerus in _{quzeftionibus fuis}

Geographi-cis, an. 1715- imprefiis ad finiftram

Obii fluminis verfus orientem, initium capere inquit a). Idem etiarr

Sententiam.

vero Materiam

7«-dericus Wittein tabula Mufcoviar

indi-cat. 1 Horum fententia, _cum Lib. Bar,

de Herberftein relatis convenit, dum

circitercentumante annos incommea»

tario rerumMufcoviticarum ita fcripfit. S'tbier _{provincia. Permiam & Wiatkam}

con-tingit ? tjU£ An caftra & civitatis babeat,

compertum non babeo b). Hifce perfpi-citur illo vsvente Siberiam» non

tan-tum incultam fuilTe regionem, verum

etiam limites _{ejus intra Obiumfuifle &}

Permiam, Nunc vero Siberiam & la-tiores _{cepifle terminos, & incolarum}

copia affiuentem effe , horum tempo¬ rum fcripcores, _{nee non} oculati

often-dunt teftes.

§. II.

Terminos Siberix hodiernosoccidentem

verfus indicat.

Homannus _{regionemetiamPermiam} intra Siberiae limites includit# &

qui-dem re&ius, ut & nos exiftimamus ,

eatenus#quatenus non tarn multosante

annos# terminosSiberise aMari Cafpio

A 2 ad

b) Volumen rer. Möfcovitar*va.riisautu*

4 i o i

ad mare Mofcoviticum regionern _{per- i}

tranfiviflefcimus Bafchireenfium, & ita

montes^Hyperboreos

aSiberiafeparafle

'

Mofcoviam. Hoc unicuique ab urbe

SolikamskiytvlVerkaturiamproficifcenti, |

ipfe

oftendit limes

5 per pagum enim

I

nomineRojfbos montes illos WerkaturU

tranlire neceiTe eft. Omnes hi inter So-lihamski&i Wcrkaturiam_{jacentesmontes} Koßimkoj CaminappellantSiberienfes hic>

habitantes, vox enim Camin montern denotat. Horum monrium unus eft

altiffimus, cujus cacumen nubestangit>

&fummo fine virae _periculonon

pera-graturj ibi etiani

pretiofiliimum

in- V

venitur criftallum & _fpecialiter

voca-tur_{Péffim sk oj Gorri.} Circa radicem

hu-jus montis, domus quacdam Isbuska no¬

mine fita eft, circa quam non procul

ad occidentem limes inter Mofcoviam

& Siberiam _{pofitus eft. Imperator}

autem Mofcoviac _proxime defuntftus

Petrus Alexovitz _{regionem Permiam}

totam, urbes Kajgorod^ Surdin Schlo*

be_{da, Klmoff& KotellnitzSiberienfi}

pras-fecfturae _{adjici curavit;}

Satrapamideo-que Wiatk* in urbe

KlinofF refide-

j

fuos, occidentem

verfus,

habere

Si-beriam ab urbe Kajgorodad örtum

flu-vii wutk/ij Cazan

verfus

falfo

non

creditur.

§. in.

ImerSiberiam

ér

Perßam oflendit

limites.

Ad _partem

_Siberiae

_{meridionalem &}

gentes ibi adjacentes,

quod

attinet;

Homannus veluti _proximos

_Siberiae

_ab

illo latere vicinos Karakalpackos &

Tor-gutos &c, inträ Siberiae

limites

admit-titjquavcro

ratione

hoc

fieri

poflit,no-bisnon_patet; brevirer

enim

ita

fefe

res

habet. Kalmuckii Vagabunditribötum

quidem

Caefari

reddunt

Mofcoviar,

aliquot ante annos

impofleum,

extra

Siberiae vero terminos, ftri&e

acce-ptos,degunt»

Hi

populi

funt

liberi

a

c

fui _{juris, certum non}

habentes

domi-cilium, fed in multis

divifi

partes,

quas Hörda*

appellant,.

&

bellicofifunt.

Haec multitudo equitatu

folum

mo¬ do conftat, & habet fumnrmm

belli

pratfe&utrh

qui

Contafch

vocatur?

h.

e*

fecun-fecundum vim vocis, fui _{juris vir ac}

nemini _{fubjedus. Aliquas habent}

ci-vitates bene munitas; & faepe in

Sibe-rienfes _{proximos impetum faciunt,}

im-mo ctiarn urbem'Tomski _{aggrediuntur.}

Ita enim _{loquitur NobilifT De Malifij}

in itenerario fuoMS» Hic_{inquit inur*}

be Tomskiy dum in _captivitate tenerer

Kalmuckii cum Kirgefiü _{ajfociati, impe¬}

tum _{faciebant in Siberienfesfibi proximosf}

quo?um ad ultimum quidam ad urbem

Kusneskoj quidamad Tomski fugiendo fa*

lurem _{fuam petere eoaffii funtj & erant}

foli Kaimuckii centum miUia equitum Präs¬

ter hos , fequentes _etigm ad impe¬

rium Mofcoviticum _{neque pertinent}

neque inrraSiberias terminoshabitant, & _{fpeciatim funt populi Baskirzi,} re-cflUS _Baskirrj, Torguti, /Hbati^

Tehnhu-/zre&iUS} Telenti, Buratt nunc Brati *

femper cum Kirgefiis _conjun&i,

gra-viffimiIatrones> _{longilTimisquetempo*} ribus rapto vivere confueti.

§. IV»

In

_{fyecie de}

_Czeremifftis

_eorumque

Je-dibus _loquitur.

Ex incidenti noöis etiam de

SS ° 38 N 7

mijjiu Sc Cziovaffiis ,

regtoni

Bulgar:*

&

Asracm_adjacentibus aliquid

dicendum.

Hos Tartaros fluvius Wolga feparat>

ut Czerem'iJJii ad _partem ejus

ocudenta-lem > Cziovaftt veroad orientem

ha-bttent. Hi _{gentiles ad Siberiae}

praefe-duram non _{quidern pertinent ,}

fub

poteftatem tamen

CaTaris

Mofcoviac

funt redadi, cui eti3m annuum

pen-dunt tributum» & fuum Wotwödam, h. e.caftellanurn* habent in Kusmad.

mi-/tnski. Hacc _gensaliturex

_la&e,mé!!e,

pecoribus,

variisque

animalibus

filve-ftribus, _{periti quurn}

_{fint fagitarii}

_-

vi-lesque inhabitant

cafas.

Ita

de

h-islo-quitur Olearius.

Ccrctnifcf)^!

/

inquit

Tartern <roo.bn.rtl ttuifl obne Jgxiufr / m

fd)(ed)tai Jpü tcn/erndbr^ti

jlcb

i>:n

QT;f>*

glicht/ Jponiq unb

fmt)

$ute

^5öqenfd)ü^cti

/ .qcrr

ebncn

öucj)

b

te Ätnbtr bet; gettfn bavjti <?) Hujus gentis

lingua mere

eft

Turcica

&

Tartarica;

aliquam tamen partem cum

Mofco-vitica _{mixta,praccipue}

Czeremiffiorum»

PrjBterea numeris utuntur Fennicis

ut_{yp fa>;/} frilmen &c*

Qui

ad

_partem

funtorientalem, in montibus degunt,

&c c)Lib. 4.C,4.It.

JFol.

Ä.M.p.

6j.

& vocantur Cz _iovaß,

_{z\\Z%CzereMtffn}

Ndgorvi NA enim Jingua Mofcovi-tic> 'n & GOR montern_{denotat^,). Alte¬} ros_{vero,quosCz?'emifiins appellamus,}

nonitiat _{quidernFred. Wittein t.abuÜs}

fu s, utétiam Olearius in fuo itinerä*

rio> _Lpgovos, quod nomen a vieinis

impofittim elt in opprobrium a _Lugowi Zenne, _{grüne Vlsten} UHD ^)cprfchid cn Da

hui_{Jpem in groftr 9#n.jegra nmlct wirb/»}

ton _{nrid;em uudj.Die Nagorm t(>r}

crbaifen/ ut loquitur Olearius _{c) Alias}

vero fe ipfos nominantCzeremiffios &

Czi^waflios,

5 V'

Gentiles, ad Siberiam ßride

pevtinen-tes enumerat, _{ér tibi bab}i_tant,

oftendit.

In Siberis _{regno multi quidem} in-venitmtur _{qui rebgionemhabentmere}

Mv. fcoviticam _{5 verbi gratiä pars}

Oftia-kiorum, non _{lange a Nvrjm}

fepten-tnonem verfus _habitantium, nec non

alifs 0.faaf ton Cazan,

Jftfaean& _{GeorgienAnon\ C« 11• p. e)}

aliis _{aliquot in Ioeis, gentiles autem}

Siberienfes noftrumquum fit negotium,

defcribere , illos prcterimus. At eo

clarius, nec non uiilius, ut _ipfam

no-firam _{pertradare poffimus Materiam,}

in Siberia _{graviflfrne errantes gentiles,}

ac ubi habirent _{primum inquirendi,}

proinde adFluvium Kiwazamque

par-tem, _{qua ad orientem vergit,}

acceds-mns. Circa FluviumWeslin/i& LicaLubU

Tartari inveniuntür mixta; _reügionis, Mofcoviticar & Muhamedanae. Tra-dum vero mrer fluvium Kama 8c fr*

tifcb alii incolunt Tartari , nomine

JFogulitzi, mere religioni

Muhameda-naz _{impl.cati Aliqni horum, pratcipuc}

circa montes Wer^tur-t _habitantes,

quoad faciemomnino fimiles funt Kall» muckiü, brevifc, flatura, Iongis

tenui-busque ocuiisj lataque facie.

Urbs Toboü ubi _{prazfedus Totius}

Si-beris refidet, nec non _proxima

cir-cumjaciens regio, niaximaniadpartem

Tartaris _{impleta eft, qui etiam}

reli-gionem aliquot ante annosfufceperimt

Muhammedanam, facerdotefi habentes duos,_{qui proillisfacrificant,quos} Muff-ti _appellant.

Quar-Quarta parte milliaris

ab urbe

Sä*

tnaroff-, orientem verfus a fluvio Ohio

Vetus eft munimentum, _{quod gentlies}

centum anteannos> Sutzkinomine, te*

nuerunt$& quofylofcovitarum

reprede-runt _{impetum, prirnum has terrasdum}

occupare

cepilTet

Imperator

Mofcovix.

Nunc vero _tempons aliud gentilium

genus, Oßiakiiy

ibi

habitant.

Intra urbes Surgut & Narjm, ut

et-iam ad _lurgan , alii iterum

inveniun-furOftiakii» _{qui intergravidimos}

fimu-Jacrorum cukores merito funt nume-randi; horuminFra, quantqm

brevi-ter fieri _{poted, religionis} mentionem

faciemus. Hic obfervavit Nob. de Maüßi Circa lurgan, (olem certo

an-ni _tempore , tota confpici node.

Ad vitam vero horum gentilium

com-munem quod _attinet, ab aliorum

ho-minum vivendi _{modolonge differunt.} Taceo fatis pulcra ipfis ede corpora»

nigros tarnen

debilesque habent

ocu-loSj vel quod nimins (itaeftus folis,

vel

quod in

tuguriis «Sccontinuo

vi

vant

fu-mo. Haec eorum domicilia in Tylvis

hic &illicFennonumLapponumque tu¬

guriis

dmilia,

ex

cortice

conftruda

funt» Carnem variorum

animalium,

II

V cumnonnullo jure ac pulmento edunti nihil vero_{panls $veftimenta habet}

vul-gus,e pifcium fquamis confuta nec ullis

utuntur calceis _{neque caligis.} Prirno-res eorum ac _{potitfini Knefar} vocan-cur Mofcovitis ßmiles» ac melioribus

prae ceteris induti veftimentis. Libe¬

ros fuos ab infantia arcubus tendendis aflvefaciunt $ quare etiam omnes funt

fagittarii peritiffimi, alia enim

creatu-radomeftica, _{quamequi accanes} apud}

eos non invenitur , _{quorum carnem}

etiam devorant. Nunc ad inferiorem

partem fluvii Obii Sc Gentiles ibi habi¬

la

tantes, veniamus. Jph. Hybnerus»

jm.fcben inquit Dem Sit# obii unD Dem

Jlujje jenitzej/t li^en eriicfre unbefanbfe

?anMd)^ttrfn

&c. f) Quum vero alios confulimus & genres ibi habitantes

ri-maniur, a _{parte Oriente fluvii Obii,}

non _{Ionge ab amne Schullm, in medio}

inter _{Narjm Sc Tomski circa oppidum}

Scklabod. Scklabod alias _oppidulum

cn (iten ©tab/ _{gldcf denotat,}

femtzas-nos Tartaros _{inveniri pater. funt hi,}

quod etiam ipfavis vocis indicat» Tar-tari _{tributarii, imperio Mofcovitico} fttba&i

fubafti, pro tributo

quotannis

Carfa-riMofcoviae _{pellespendunt}

pretiofi(H-mas. Circa _{pagurti etiam} Krivatzievay

ubi definunt Oftiakii, incipiunt Tartari

puri, cum

aliorum gentilium

genere

nonmixti; eandem vero hi religionem

habentacantenominatiOftiakii, quam

tarnen niagis impie _exercent,

pulcrio-ri etfiiint forma ac majori ftatura cor¬

poris. Omnium

gentilium

Siberien-fium _{religionem haud facile eft} fpe-csatim delcribere, inferius tarnen quan-tum fieri poteft , id agemus.

Membrum

Posterius.

5-

i.

Czerem'tJ\

&

Cziovaf.

religionem

érfa>

era _exponit.

MAgnopere

fimul commiferatione

fane

dolendum

dignumj

efl:, Sc

quod

adhuc

tot

in

locis

illi

reperian-tur homines, qui perverfa

Deum

co-lendt ratione maculati funt. Ad

Sibe-riam enim (i nos convertimus, tales non pauci inveniuntur_{5 qtiorum}

reli¬

Ü O 15

gionem in

fequentibus

exponere mens

efh Cziovaffü, ripam illam fluvii

Wol-ga<s ut diximus, incolentes, quas

ad

occidentem, feu Mofcoviam vergit, una cum Czeremiffiis, alterius ejusdem

fluvii _{ripas habicatoribus, paganieis} fuperftitionibus dediti funt.

Eos

tarnen

Atheos credere theoreticos,eorum de

veroDeo prohibet confeflio, _{quae cum}

Ofhakiorum pene convenit, & infra defcribetur. Conbtentur enim unum

quidemexiliere Deum« qui

haecomnia,

quae confjflciuntur, creavit ac

fuften-tat _; Ted de _eo nullum ulterius

ha-bent _{conceptum * nec optimum ac} maximum efle exiftimant. Quendam

vero diabolum, vel ut illi dicunt fu¬

rias dari, credunt Czeremiflii, quas in

eos omne habentjusac

poteftatemjeos-queomni cordolio agitant vexantque, quare has furias facrificiis

placare

ftu-dent, verbonsque icelum beatorum, ne que gehennam credunt,

inquit

annon

1

a)

It. Olearius 0ie _{glauben feine}

_Sföfer'fle#

bung bet lobten/ ober nad)

biefem

ein an* bev£ebtn _b), Deum, quem colunt &

-, fpiri«

a) S)er otftrneuefTe 6taa(bon c«/. Aß.

i4 ü 0 M

fpiritum

efle

credunt,&

appelant

Czio-vaffii Tbore,CzeremifTii v.Jomala. Huic

finguli quinque prasterlaplis annis>cir¬ calucum _{quendam, eqvum> vaccamad}

facrificium madant _{cernsquediebus}

il-lue accedunt fuo more facra faduri,

quod amplius mox dernonftrabitur.

Nonnulli eorum certis etiarn tempo-ribus lnnam ac folem adorant, eum in

finem» ut _{pretes eorum commendent}

Deo. Aln iterum primum animal ,

quod fuis iigunt arcubus, bifariam di-Vidunt, _{partemque alteram in auras}

projicendo, diabolove! furiis ofFerunt,

ne aliquid mali illo accidat die> alte¬

ram vero partem commedunt. Ita etiam _{fingulis diebus cibum capturi*}

prius particulam ejuseodem modo

fu¬

riis offerunt. HcSC _{quotidiana eorum}

funt facnficia. Neutri vero horum

facerdotes ac _{fcripta ulla habent, fed}

vaccam_nigram eosdevorafle fomniantj

templisque oronibus

caruiffe

tradun-tur _temporibus.

Nunc _{quomodo gravioribus}

urgen-tibus malls, facra _{peragant, dicendum} eft. Fames & _peftis eos fi premat, aut

adv^rfa fuerit fortuna* ad fluviolum

Sü o <1

Nemda fe conferunt, _{quod *213af) Ifahr*}

ten vel _{perigrinaticnem vocant.} Di-ftatNemda _quadraginta

_milliaribusa

Ca-zan meridiem verfus» ab hac rurfus

duobus millaribus abefl: _{palus qusdam,}

nomine _Schalchern, in _qua ipfum

dia-bolum refidere cedunt. Paludemvero

appropinquare non audenr, Ted

incol-le vicino, autcirca Nemda facra fuaita faciunt; equum , vaccam, aut ovem

madant cutem autem trunco arboris

fufpendunt & carnem coqvunt.

Pati-nam _{deinceps una manu,} altera

pate-ram, aut coda carne, aut genere alb

quo potus ad irr.pletam fumunt, & ftatim in _{ignem conjiciunt» eoqueipfo}

cunda mala fe _{deprecari credunt}

for-tunamque fibireddidifle propitiam, ita

Olearius _{preces eorum circa hoc}

facri-ficium defcribit. I feßina tfprecesmeas Deo adhibe _{e) vel ut.Anon. O Deut}

benigniter facrificia mea aflume, obque ea

da mihi animaiia l. beftias d).

Adeo autem tenaces funtfua?

opinio-nis, ut licet videant, Mofcovitas fine

omni vitae _{periculo nullam fecum} ha-bentes

c)p-34t* V &er aüermufie etaat nn

16 _mom

bentes hoftiam _{paludem ipfam adire,fe}

tamen afceda _{fuperftstione abduci non}

patiantur. 5)enn inquiunf ;rer Da bin fomme tinv> _{bringe nid)} ? mit jtim Cpffer/

(Ol öerfd)mad)fen ojöcr oeröorren /).

Morbis vero _quum affliguntiT-

prac-cipue Czeremiflii, Magosfuos ade unt? quos viros vocant prudentes

acfapien-tes, Hi illis indieant coiorem

equima-ftandi ; quem deinde comparatum & bene nutritum_{maftant,arnicosque fuos}

adlucum _(Iucos autem _frequentes

ha-bent/ convocant. Hic carnem _eqvi

coqvunt, ac una comedunt ofTavero

ftatimcremanr, cutem deinde in arbo.

re fufpendunt. _{Tunc a^grotus morbi*}

dum rangens membrum hifce verbis adorat cutem:CuraIta & _{loquerepro me}

ut_{priorem meam accipiatn (anitatem&fa•}

lutem: ut in itinerariofuo accurate am

notavitNobilifDeMalllii. De caufTa

hu-jus adorationis interroganti ita eos re-fpondifleait idem.Ille,qui adhucomnia

fuftentat, etiam eqvum creavit, redlius itaque nos illum adoramus>quam Chri-ftiani Ruffi Icones hominum manibus faétas.

Praeterea

o

t %?

L Prarterea in _{cafibus extraordinariis}

?

vePquisque profeipfo, vel unus _pro

omnibus, ad iocum _quendam, nomine

Tetus , non longe ab infula Staritza\

prope urbem yetuftam Unerofsksgora.

i proficifcuntur; _ubi

virum _{praeftantern,,}

Tartarum, olim fepuloiftl fui fie di

di-tant, _{quem nunc vero} famftum

exifti-mant _{habentque. Huc venientes}

fum-ma cum devotione, inter _fepulchrum

relido intcrvallo, _{longa oratione, in}

terram _procidentes,

a mortuo petunt»

velit pro il 1is orare* Idem åffirmat

Anon. ille : gu _{tnefcrn ® reibe Die Da}

. .herum mo()nenbe ^arta^n

nod) öffter^

De ßorum

_jepidtura

_d'ßerit.

Cerernonia? horum _gentilium

fune-bres hand multum a modo enrum

di-ftant adorandi. _{Communiter mortui}

amici ac _{propin.qui ad lucum}

conve-niunr, ubi yaccam 1. _{e.quum roadanr?}

carnemque ferni.c oda rn c o roedun t j

njortuum deinde , fen,o ejus abiturn

^ _{5>erftöfriKUfic ©faat}

Don Ca;,&/iß.

ö«f;cn /)•

§■

ii

dolen-2* i? O K

dolentes, _{rogant magnopere ut pro}

iliis oret.

Ubi autcm, _{praecipue apud} Cziovas-fios, divcs moritur, _{optimum ftatim} mortui_{eqvumin quodam collemaftant}

confanguinei ac amici, ibique carne

vefcuntur. Dein terram _digitis

effo-^ diunt genuaque fle&endo fumma

cum

devotione mortuum _fepeliunt,

ve-ftes vero _{ejus in arbore, potiffimum}

betulae, _{fufpendunt; ubi tam diu}

ma-nentdonec decidant. Interea _tempo¬ ris _{facpius huc accedunt, cum quid}

ad-verfi illis acciderit ,mortuumque

invo-cant, ut pro illis furias _propitiet

pla-cecque.

III.

De borum

_{genttlium cmjugio &}

po-hgamia.

Ubiannosduodecim habet

mas>ma-trimonium inire licitum eft. Uxores

vero ducunt pro _{lubitu, totque, quot}

alere _{quisque poteft, aliiduas auttres»}

alii _{quatuor, alii plures, ut cujusque}

eftconditio* Modus autem duccndii

uxoresvarius cft. Interdum_virgo

ama-ta _{proco permittit, ut fe, parcntibus}

Sog ip

infcis,

_furripiat.

_Interdum uxores vi

rapiunt ac furantur« Qui vero melio-ris eft conditionis, _{virginis patrem ita}

alloquitur. JFUU tua, _{inquit, qvum}

fttlcrafit, meque deceatt uxorem eamii*

benter cupio. Patre autem non ftatim

affirmante,_{faepius aceedic, &in id}

ope-ram dat, ut _{virginem violet,}

quofa-<fto,in illius _{poteftatceft, nec a patre}

amphus denegari poteft. Id etiam

de-teftabile _{eft, quod}

tres faipe ducanc

forores, _{quod abominandac impietatis}

indicium eft. Cum _{plures habeantuxo«}

res, unam tarnen harum _unaquaque folummodo amant _{hebdomade, tunc«}

que illa uxor domina ejus vocatur,cui

ceterac ferviunt &SchUvar_appellantur|

arnatae vero_{eft, illa feptimana domum}

curare. Cavere autem_{diligenteropor#}

tet, ne virum offendat, id enim fi fe«

cerit, neceo, _{quem expetit, amoreac}

veneratione _{profeqvuta fuerit, illam} ftatim _{rejicit, aliamque illa}

_feptimana

amandam adfumit. _{Quod fi quae}

uxo-rum _{majus commiflferit crimen, autin}

illiciti amoris

_fufpidonem

_inciderit,

repudiatam alii vendit. Matrimonii

foorum gentiliwmqviimmentioncm

ccri-lO _iü ®

3§-cerimus, aliquid etiam de ejus frucftu,

h. e, liberis, dicendumeft. Baptifmnm

ignorant.

Infantés

vero cum

dirnidi-um anni impleverunt, _certumindicant

diem _{parentes, quonomen infanti} im-ponendum eftj atque

fi

mas

fuerit

con*

veniunt virij fi fcemina , mulieres. Ejus autem» qui ex eodem fexu ,

il-lo d)e _{primus obviam fuerit, nomen}

infanti _lmpomtur. §- IV.

Ofiiakiorum intuetur

cultum

divinum.

Prakter Czeremifftos^& Czivaffios aliud

genuseft gentilium

diverfa

habitannum

Foca,

qui Ofliakii nominantur, quorum hane fidei confeflionem feaudivifle

re-fert Nobilis. de Mallfii in fuo

itinera-rio. Urntm maximum ac _omnipotentem

exißerc Deum , ac in fumma i ntineri

a ura bene\ novimus, qui nernini aliquid

ddfert malt, quare eum adorare opus non

eft. Scbeitan vero, qui nohiscum in hu

terris _{refidety nosqueomnihus affitit malis,} inpocare> nec nonfacra facere neeejfe

ha-bemus. Ultcrius de[vero Deo nihil

fcitint, nec _{quomodo colatur} iis

in coelo exiftere» vel ftatum damnato-rum in gehenna» _non

credunt, refur*

redionem _{quum negcnt ac}

_irrideant.

Omnes _{itaque adoraciones}

fuas

_ac

fa-crificia non vero Deo, Ted ipfi

Diabo-lo, quem Scbeitan vocant,

faciunt* E

ligno hoc idolum

eft in

hominis

for-mam fabrefadum, & fervatur in tu-guriolo facris deftinato, quae

fenex

facrificulus _{peragft, ac}

_{illis 0fier}

vo-catur, _{quem etiam}

fummopere

vene-rantur Qftiakii. Inhunc falfumDeum ita firraitercredunt, utillo, facrificiis

confuetis, _{placato, fe}

_omnia,

_quac

nn-quam petunt accepturos putent, quac

fpesfi eos, ut interdum

fit»

fefeHerit,

fe _{aliquid mali}

_{egifle dicunt.}

Quan-ta vero cum religione &

vcnerafio-ne facrificent, dici vix poteft*

Qpo-modo tarnen hoc fiat videndum efU

Idolo Scbeita»)_parieti

_{affixo>fubeft}

men-fula _{quardam, in qua ponuntur}

_pelles

pretiofifiimae invidimam.

Supplex

ve¬

ro dum _primum intrat,

comitantefe-ne _{, venerationem} fuam oftendit,

fe

ter incurvando, totiesque _ore

fibilan-do, fimulque manus vario

decufiando

modo. Sacrificio tali modofado, aut

ftatim,autpaulopoft forisvoce

XI 3S _{o H}

fum cht idolum. Verba Nob. de Mall-fis, hac de re _{praeterire nolumus. Ac} siditt inquit_y apud Oßiaktos dum efjemi

quod fummus eorum prafeftus, quemKnes

vocant, ante _{aliquot menfes urhem}

7om-ski _{profi ifeeretur, cui ejo 1$ comites mei} abviam tvimus_{5 ille aUquid pro rebus}

eo¬

rum ac _{falute apud Satvapam verba}

quum

facevetf petitionis ejus eventum fcire

cu-piehant gentiles > idolum igitur ita

facri-jicando, ut _{fupra didum eft,}

interro-gabant, quod exaudire nos noluimus. Ad facrificia eorum _quotidiana

quod attinec, etiam idolum _{ejusdem figurae}

ac _{nominis, majoris tarnen formae, in}

tuguriis fuis , quibus ipfi quotidie

in-funt, ih_{angulo habent. Huic ita}

facri-ficiantj extra _tuguria e longis

fufpen-dunt _{perticis, fecurim, cultrum,}

fagit-tam» ianceam, orbes ftanneos, & alia

ejusmodi, Aliis iterura perticis, caput

cqui habent fufpenfum, una cum

cau-da, _{quatuorque pedibus, quibus Ido¬} lum _{placari credunt.}

Hi etiamOßlakii_{quemadmodumCza}

remiffii _{promti funt fagitarii. In}

fyl-vam _{itaque venatum dum eunt,}

pri-mumaut dida modo idolo litant, aut

11 o _H

21

fecum _{tympanum, Lappofiico fimile}

adferunt; _{quod dum fibilantespulfanc*}

Scheit_{an, ut ferunt, aut mox}

refpon-fum _dat, aut_{poftea, in fylva ignea iub}

fpecie, eos accedit, indicans, ubiillo

die feliciter venandum » & quodnam

ferarum genus fit occurfurum. In

tu-guriolo , quod ipfis loco templi eft,

juxta Scheitan longa etiam corbis fub tabulato _{fufpenfa eft, in qua Dei iftius}

uxorem dormire _{fomniant,- in hane}

corbem carnem crudam _{quotidie in.}

jiciunt, qua alatur ac fuftentetur Dei

Conjux j accedentes vero _diligenter monent, ne _{cupidine eam}

videndiab-repti, corbem tangantj fic enim

fta-tim moriendum. Ita de hoc _loquitur Nobilift. de Malfii. Eadem_{illa, inqoit,}

occaßone> hic dum ejfem; adhorum gen-tilium errorem _{cognofcendum, procax erat}

Mofcovita qutdam, nojirorum unus

remi-gumt & contragentiliumhortationem cor»

hem _{tetigit} mox vero gravißimo ventris}

dolore _{affi'gi ccepit, Cf poftero die morieba'} tur, _{quibus vero prsftigiis hoc fa&um}

fit, non memorac.

>

v-Qftiakiomm

_proctucH

_funeralia

_&

Conjugia.

Ut in _{cereris, ua & heic}

vaniffi-mas _{produnt fiiperftitioiies}

oftiakti,

Ubi quis eoruiTij mas fit aut _foemina*

moritur» amici & _{fanguine proximi}

conveniunt, _{mortuique abitum}

lu-gent. Poitero autem die _corpus

de-mortui) äjcis _{pelli inVoJutum, ad hob}

excavato _{arboris trunco includunt.}

Tertio in

fylva

_&

paludinofo

plerum-que loco terram manibus effodiunt j

ibique cadaver _{fepeliunt. lina vero}

arcaro _{, lariceärh, fecurim? cucumel*}

lam, cum _{alns rebus domefticis, tumu*}

lo inferunt.

tlxorem_{,du&urus Öftiakins ,}

patrerrt

virginis,

quam amar, ita _alloquitur.

•Audi) _{inquif, Virginispaters filtAm tu»}

Am Arno ) ö* uxorem _{cupio v iüam mihifi}

dåre _{voluerü. Ad hoc ftatim}

quaerit

pater, quantam habeat _copiarri

equo-rum

_{fuppeiiedilisque}

_dörhefticae

$ &fi

jfiha _{ipfum amet % & nemo etiam}

di-tior _{venerit, ilJam in matrimonium} fe daturum _{fpondet, modo} pracfcri-ptum

ptum folvat pretium. Id poftquatti pro nifit procus , amafiam tpfi vifere

licet; nunquam Urnen nili donum

at-tulerit, admittitur. _Poilquam itamu-neribus fummam _{fexaginta velcentum} Rubelorurn _{perfolvit , cum virgine} Confuefeere licitum _eft; in fuam vero

domum deducere , antequam

ftipula-tan _{fummam praeftiterit,}

quae facpeeft

ioo _{Rubelorurn, non permittitur;}

quod fi interea liberos _peperit

ama-fia , in domo _parentum educantur.

1s _{quoque apud eos mos invaluit >}

ut, fi frater _{major natu improlis}

mo-riatur, minor natu _{ejus ducat uxorem,} Ut _{ejus excitet fernen, non vero vice}

verfa. Alias tot ducunt uxorcs, _quot

ipfi volunf* & quot alere polTunt. Li* beros, ut animal'a educunt

irrationa-lia, _{nullaque imponunt nomina, fed}

primum, fecundum, tertium, & fic porro, vocant, donec ad annos _q

in-que vel fex venerint} ttjnc vero

no-men _{accipiunt patris.}

i* _{H ö M}

§* vi.

Reltquorum

gentihum

inMembroL

m-mmatorumadductt

_religionem

_ac

idololatriam.

Tempus nuncpofcit, ut ulterius per#

gam & finem huic _{oppellac imponam.} Propius itaque ad

Mofeöviam,

&

gen-tiles,ad WerkaturU montes _degentes>

redeo, _{Tartaris>ad Mofcoviam}

proxi-me _{habitantibus, percelebre eft}

Ido-lutii , aurea vitula di&um, Hoc Si quae gravior calamitas eos _premat,

veluti _{fames, bellum &}

peftis, ftatim

confulunt, hoc _{quidem modo,}

Co-ram _{fimulacrö proftrati fundunt}

pre-ces: _{moxtympanum in medio ftatuunt:}

Hocforte Ie<fti _circumftant,

argenteum bufonem tympano _imponunt;

deinba-cillo concucitur _{tympanum. In quem}

tuncincidit _{bufo, protinus inftarmor¬}

tui_{profternitur. Statim vero reftitutuss}

malorum _{exponit cauflfas. Tiacato fic} idoli numine_{publica feliberari}

calami-tätecredunt. SummumNumen

acre-rum omnium creatorem _{efife, & ab}

aliis

_quidem

_{coli norunt; cetera vero}

igac-ignorant. Seqvuntur nunc alii

gen

-tiles, Wagulitzi* qui neque Deum

nc-que Diabolum, fed veru faltem

ado-rant. Suttki iterum, _{qui centum}

an-te annos _{vixerunt, ipfum Diabolum ,}

fe modo vifibili illis oftendentems adoraruntj nunc vero _{temporis illnm} tenent _{locum OßUkii} , religione fua

non _{longe a prioribus differentes*}

Hi uöa cum civibus urbis _Samaroff-,

e-qvum , ex metallo fadum, adorant,

quo ipfum diabolum equitare

cre-dunt, _{Eqvus hic aculeacas habet}

au-res ut _{lepus , nafum & os ut}

cerco-pithecus , curvosque pedes. Huic,

unaque ipfi diabolo, certis facrificant temporibus, fic omnia, quibus egent

ac _{expetunt * fefe accepturos}

exifti-mantes.

Ita omnes ad Siberiam ftride fic

di-dam _{pertinentes gentiles brevi.er} in-dicavi, & illorum religionem,

quan-tum> tam ex aliorurn _fcriptorum au-toritate » _{quam ex} teftium

oculato-rum _{manufcriptis, potui,traditi.} Vo-to _{itaque hunc finio laborem , velit}

-2i(

RESFONDENTEN

i

PETRUS

%§k>smt

i $ö I)önmeb beröm

oftoöe ftt forjla

Acade-mi|la ^Prof/

Om'£rtntngarftaé

©utytfenf!

t SI BERIEN.

®

t tDCtl bcfTrifmaegna0eber/

SÄ&V

cin®ubst?2nfi>$n/öllupod) neber/

dr enfa? fomnodrbtg dr (ti _priö $

9)?erdr/ ctfolcf ur mörfret leta/ fterran lanö tilprtcfa n?cta

5lff?iibra/ på etartigt mi£.

€07in QBdn/ _{3 ttoacfert mån beflrifroa /}

*på begå blab mcb nöje brifma

ÖDtvab t Sibenen dr at _fe:

£n>ab _{®uDjtun|I tbe tber månbe brufa;}

j

£>ur

fomlige

för

Scheitan bufa;

Ocjj Jomala, famtThore be.

J&marföre/ 3 ocf billigt refnaö

£3lanb üdrfcaä $oop/ cd) afbem tefna$ 3 minnebiupf. _3%gldbtf bdrmiD/ Ocf? f?a! meb nöje ffebfe önfla:

£r

_J^ebec

må ja mera grönfla

tyå Pindi $dgb/ nu od; alltid

8B&_{afrefan fomMigaf!MtvaDt}

gjito

<5§0tßfrtttbe

fißM

23

tobet!

• _s

€t 4rcnafgiorb fftcif/ oft tfytiforftanar

©om utafffidliglKl od) oförfrandte feber

2lfofdrfalffaö bogb/ af larbomfotiji od;n?ett/ $att _{wifaaOmättt pvofi 64 bar ju aldb ffieöf.}

§5r ftifti min ftdrc ©ror / _{jag m4jie <£brt prifa}

SOfebtfial/ _{od) tagnaö min} $r _{alfa antra mifa/}

gaft jag 4r nd^ra ffolb/ od) fdletyicfc tn4

©aroijba/ fom jag midV meb €barl loforbgd. &ocf Panjag faijabei/ om bef etj blifmcr me&ra

Siberien mdtlb'_{3 rdtt ttipcfcf obligera} SM mbbanfom 3 Iw&4 3t(iufet feer

SDeS _{febet/ Religio»od) fabant} auuaf meer.

2t)fcnffav ^&er jag eit Mig framgdttg tPtnaa

3 allaSbra rnard/ od) «nbieligenflnria

€n _{f4ban I6n}/ fom 3 m?b fiijf od)fTorf befmdr

SMimtt oef) naffemafffafiduf/jag ftabjo 4r.

SWin Mra StoDcté Stockholm, d.24, fbrbunbnefienare (uoiiAnao2728.