De
DUAL ISMO PLATONIS
D I S Q U I S I T I O
QUAM
VENIA AMPL. FACULT. PHILOSOPH. ÜPSAL.
p. p.
MAG. CAROLUS OL. DELLDEN
PHILOSOPHIE PRACTICE DOCENS, J. U. C.
STIP. STJERNCR.
IT
ε. p. kulten
STIP. MED. THEOL. CALM.
P. II.
IN AUDIT. GUST. DIE VIII NOVEMERIS MDCCCXXIII.
Η. Ρ. M. S.
υ Ρ S A L I Α Ε
excudebant regije academias typographi.
KONUNGENS HOGTBETRODDE MAN,
GENERAL ADJUTANTEN OCH OFVERSTEN SAMT
RIDDAREN AF KONGL, SVÅRDS ORDEN ,
HÖGVÄLBORNE
herr Ν- ROSENBLAD
med djupaste vördnad
tiUegnr.dt
af
Ε. Ρ. Η ulten.
viro
plurimum reverendo atque pr.fficlarlsslmo
domino
MAG. OLAV. EKEROTH
ecclesiarum fagerhult & kräksmala
pastori & praeposito
s a c r u μ
beneficiorum pie memor
v. d.
Respondens.
9
roeruionem fsciens, viasque brevittr adumhrsns , quas in idea hac, explicanda iecuri funt Piiiioiophi, gravibus certeverbis Pxatonem
increpat, quod tfFata admiferat, fyfUmati omnino contraria. k
Contendit ir<cjue Schelling ii) non euidem in Timaco ac in
Phicdone , RepubÜca, cetetisque PJatonicis icriρtis fpirare men-
fem, hbjusque diverlitatis ratioucm aeifert, quod Plato vclur con- nubiuni q-uoddam inter fuum IäitelitVlalismum veteresque er rü¬
des notiones Cosmolögieas inferre conatus fir. Fuit fciiicct Pi.a-
toni iiia criminatio iilata , quod in Timaeo Dualismum quen- dam confliruif, cum ex una parte Dti, ex altera mafcrite exi-
ilentiam acque aeiernam atque oiiginariam ad fumferit. Noilra ptrecipue in eo verfabitur disquifendj opera , ut adcuratius diju-
dicemus utruno vera iir ?n falfa ifliusmodi accufatio, urium P!atonismum ureeat nec ne? Eoque digniorem judicavimus harte qutsfiiouem, qure penitiori iubjiciatur examini , quo ar<ftius ipfa
cum fummo "Piatonismi principio cohrcreat, pluresque fint com-
mentatofcs, qui licet riiverfa mente eamdem rem pertradiave-
rint, obiter tarnen ipfam tetigisie putentur. Eadem cum Schel-
lingio caflra prope ingresii funr pierique ut Wedermann, Ast,
Tennmann cet. Medium quamdam ampiedii fententiam nobis
vifi funt Buhxe, Tiedemann cet. Unus exftrtif, quem ron
posfumus non ex magna parte probare, omnibus hisce licet iefe oppofuerit, Gel. eruditisiimusque 12) Bcckh, qui felicisiimis Pub
B aus-
ix) Schelling Philofophie und Religion Ed. Upf. IX Vol. ρ 377& ff.
„Der rohefte Verfuch in der angegebenen Art ift wohl der, wel¬
cher Gottheit eineMaterie, einen regel- und ordnungslofen Stoff unterlegt - - .. Das Haupt und der Vater der wahren Philofo¬
phie wird als einerUrheber diefer Lehre genannt, et quse fequun-
tur — Exqna fua fententia fe non decedere posfe Celeb. Schel¬
ling confirmat feripto recentiori Ueber das Wefen dermenfchlichen
Freiheit Ed. Upf. Vol. XI. p. 113.
12) Hujus Auftoris feriptum „Ueber die Bildung der Weltfeele in
10
auspiciis in hane qurefiionem dirimendam incurnt, nofiramque?
quantiilam, fiipervacaneam emnino reddidisfet operam3 ii totam rem, non parrem modo cjusdem, in disquifitionem vocavisief.
Sed quum Rdckh inprimis elaboravcrit in ipeeialtori quodam Pla-
tonismi ioco pervelligandoj éxaminandain entm iibi propofuit
Formationen! animce mundi, qure in Timatö Platonis disquiritur ,
noftrumque generaiius nobis conftituimus ioivendum problema ,
quippe qui confilium intvimus ex inrimo Platonismi charadere,
vim atque audoritatem iAiusmodi in Pjatonem criminatronis,
qux Duaiismo ipfum incufat, examinandi, rem omni attcnuo-
ne diguisiimam nos nobismet propofuisfe facile judicabimur.
§. Ilf.
Leviter jam aftulimus in pliilofophia, quam Ρι,ατο fuam fe-
eit, rite concipienda, gravem exin oriri errandi causfam, quod perfonre in Diaiogo coäfabulantesi dum alias aiiam defeniant o-
pinionem, dubium nonnunquam c-fKciunt quam Plato jpfe iibi perfuafionem induerit. Plerümque, ut admonuerunt commeata-
tores 13), illa, quam PxATOXirs ipfius putes, fententia ex oro Socratis , primas fiepisfime partes tuentis, exit, acutiori quodam argumentandi artificio fubuixa; interdum vero .finis omnino lätet
cui argumentationem infervire cenfeaiur voluisie Audor, quum iciiicet, rationibus utrimque adlatis, in medio confiAere vider?.'
fur quaAlio: in quibusdam denique Dialogis, quorum in numero Timceus noAer, qui in controveifia propofita dirimenda maxi¬
mum habere pondus nennullis vifus fuir,. non Socrates ipfe, fed
alia quacdam perfona, Audoris ipfius Dntentiam enunciare vide-
tur. Hujus modi enoruin lemina primum removere noiirum eil,
Timaeos des Platon, irfert. in (Indien ven Daub und Creutzer?
Heidelberg 1&07. Pil B N:o f. p. 25-34.
13) Buhle i, c. Tennemann c. p!v
eil, ut hiftoiicam mox Dialogi ipfias conßnt&ionem tentare pos¬
itivus. Non una ied multiplex ratio nobis periuafit, Pktonetn
in ciisquifirione, de qua nunc fermo eil, inftituenda exoteri-
rum 14) fantummodo argumentandi habitunl induisfe« Jusilsfe id prsecipue nobis vifus eil Intimus ilie nexus, quem omnis ha?c perveiligatio habet cum communi populi fenfu, quippe qua; fun«
damenta ipla religionis tangat necesfe eil. Quo eniin principio
atque primordio univerfum fingulicque ejuspartes ei exiliterint at- que iubiiiknt, cujus potentiu fapientiaque confervantur, disquire-
re, omnia denique defcribere, qure ad naturs geneiln atque con- fervationem pertinent, ne Plato quidem tentare potuit, niil ita
ut intimum iimul popularis Grscorum ienfus religionisque caus¬
am agi perfentisceret. Qua in re, vel ex vulgaris prudentis lo-
co ipcclai-a, magna opus esfe caütföne judicetür. Eandem pruden-
tiam provocavit exquiiuus iηgeni i Platonici candor. Qua in re corfimoniiranda comniemörabimus Platonisfententiam 15) quamin dialogo, qui Phsdrus inicribitur, egregie explicavit, ubi probanda ipfe prudentiå pericula dejfcrib'it, in qus irruit is qui mentibus
nondum prsparatis' plenioris iapientire lucem prsfert. Qui in~
cultos ifliusmodi animos in dubia adducit de ideis fummi hu-
mano generi ponderis, accendit iile lucem, qua; eruditsc menti benignisfima, in pecloribus iatis nondum excuitis ignem concipit ancipitetn religioii candoris jflducis immo et fenfuum honeilo-
rum
24j Prudenter odfert Tennmann 1. c. p. 220. Die Geheime Philo¬
fophie .... ifl nichts anders als eine Efoterifche oder wisfeö-
fchaftliche Philofophie, in Gegenfatz der populären. Plato be¬
diente fich desfelben Rechts . . . von feinem Entdeckungen nur
fo viel als er für gut fand mitzutheilen. Auch Ariftoteles hatte
eine efoterifche und exoterifche Philofophie nur mit dem Unter- flhied das bei åie/cm der Unterfchiede blofs formal , bejrn Piato
hingegen materia} war, et quse feq:r.
25) Vol. X. p. 379-389 Ed. Bipont quem locumcitavit etjatn Ten-
nema-nn, toiumque Germanice verfum lefturis commifit.
rum finceritati periculofisfimum. Prscclara adjicit Plato verba
„Quum e vivis jamdudum decesfit fapiens, qui vocabulis viram infpirare valuit, refiat adhuc fuperftes morrua verborum aucftori-
tas, fed explicantis ciaufum eA os, juilisfimus unus argumenti propoilti interpres" &c. Quibus Om-nibus ilmul fuaitis, quid
probabilius cogitari poteA, quam Platonem, in perquirenda na¬
tura: geneii periculofisfimam ingresfum regionem, partim mentis
fuas ducAum perfuafione, partim anctpiti rerum conditione com- pulfum, disquiiltionem fuam propius ad communem fenfiendi ratio-
netn accommodasfe, nec nifi exotericam docArinas faciem exhi-
buisfe? Ad quam ulterius confirmandam opinionem interna ex
Platonismo infra defumemus criteria; externa antea vofuimus at-
tingere ut ad illa aditus nobis pateret. Nec dubirat Tenne·
mannus Platonem inferre poAulantem, q.u« vulgo fcribit philo- fophus, ad genuinam ipfius fentiendi rationetn non fecus ftfe
habere, ac umbram ad iucetn. Sed ex Ulis qua; jam adtulimus,
facilis movetur quaefiio, an eorum lic profitear fententiam qui
putent, non nifi paucisilma quin et nulla in fcriptis Platonicis
exflare genuini ejusdem fenfus vefiigia ? Cui objecAioni fuccin-
<Ae refpondemus: exflare in fcriptis plUIofophi itigeniofisfimi phii loiophema, cujusea eA indoles, ut ipfum rotius fyAeniatis princi-
pium ike exiAimetur, cujusque ea aucToiitas ut animo minus ex-
euito obfcurum, fapientiori uianifeAum appareat - Platonis fci-
licet de Ideis dotArinam. In hoc principali lyAematis fui 1110-
mento fapienter Plato ondAt omittendamque judicavit cautae,
quae ineruditi dubia erroresve movere pertrmescit, tnentis circum- fpicientiara, poAerisque, cardinalia vere idealis fyAematis
momenta delineavit. Sed illa hacAenus, nunc ad Timasum re·
deamus. Quanti commentatores opinati fint operis atque mole-
Aiae hunc rite interpretari dialogum, uno tx omnibus juvabit
iiidicio comprobare. Defuupimus illud ex recenfione verfionis
cujusdam interpretis mente tentatae, quanj Horßel j6) periclitr·
tus
1 111 1 "" I *1 f-f"t.l'.-M L; ·' ■
16) Platons Tirnaeus nach Inhalte und Zweck. Dijudic. in Allgetn.
===== - ι3
tus eil, nec felicisfimis tarnen lub aufpiciis confecisfe videtur.
Necnon posfumus quindoleamus, quod perfpicax Schleiermachetia-
na opera in hoc Dialogo vertendononduin deludaverif. Nos dis·
crimen inituri, ut gravisAmai disfimilliir.ieque rei judices agamus, Piatonis ipfius adferimus verba, quibus aperte indicatum voluis-
fe videtur finem, quem fibi propofuerit, naturae geneAn viresque explicaturus. Non philofophicam , ut nos dicimus, naturae con-
Arudlionem exponendam £ibi conAituit; id enim prasconcepta de
his rebus vulgi opinio pro'-ibuisfet, fed ut verba 17) exAant
tjjv φύση1 et? φως τοις ποίσι 7iqoctycvysw voluit. Haec in generc.
Ita etiam, quum iolum per fe fpeclamus Dialogum Timseum, compofitus eA, illaque menre conArudlus, ut naturae vires, L
facultates in naturae mere phyßcas explic<jrei. Sed hiAoricam dialo¬
gi conAru&ionem perfequamur. Ut jam dixiams, non Socrates primariis docendi vicibus iungitur, fed vir quidam Timarus,
cujus ad hunc Dialogutn conficiendum maxima eA audlöritas.
Quum extrapatriam Plato peregrinatus fuisfet, inItalia Tmceum 18)
quemdam,e Pythagorre MagiAerio aAronomicae difciplinae peritis-
Amum, a Platone ipfo Ά^ξονο/jimcTXTCV i.e. naturae univerfe dili-
gentisAmum inquiAtorem, ab ipfo auditum fuisfe legimus. Ce-
lebrem
Literat Zeit. d. 30 Oftob. 1796 ubi exilat Judicium ex quo adfe-
rendura duximus „der Timaeus . ·. zufammengefetzt aus Dogmen
Meinungen und Dichtungen der Phanrafie, in einem Vortrage,der
theils wisfenfchaftlich tbeils einem philofophifcheri Romane ähnlich
ift. Das Beilreben Dinge, die nur gedacht werden können, Air
die Einbildungskraft darzuilellen . . ·, &c.
17) Ep. I] p- 79-
ig) In hac Timsei perfona determinanda licet in quibusdam partibus
disfentire videantur Commentatores, in fummis tarnen corifentiunt
Cbalcidius, Proclus, Syntfius, Suidas c pl.
14 =====
Jcbreirj hunc Mathematicum, prasceptis pracipue Aflrononnat a·
bundantem, Plaro audiens, ejusque in Iiis fcientiis dodrina edo-
dus eonflfium iniisie videtur, expiicarionem quandam rcrum in
natura tentare, inprimis quum in manibus ipfius certisfirne fuerit pneceptoris Timazi libellus dorice icriptus 7ΐΐξΐ ψυγβς κοςμα
ΆΚί φυσιοϊ, qui adhuc reflat fervatus a Procio et ipiius com-
mentarijs . in Piatonis Timseutn praniiisüis , de cetero Latine,
Vener, et Anglice vcrius piuries prodiit. Vividum kuhc Piatonis ingenium id. peiiciifatum videtur, ut· interpretis partim, partim
vero o.iiginarii opificis niunere fundus, genefio viresque natural examinaret; quo vero in confilio perfieiendo dum inteliigendi
vires interdum defuerint, intelieclus provinciatn Iuxurians phan-
täfia occuoavisfe videtur, opusqneprodiisfe3 quod Timseus pofle-
ris exhibet,
§. IV.
Sed nodrum jam eil dialogum male notatum Timteum par¬
tim inferpretando, commentando partim fequi. Nec posfurnus
r.otr adferre; mirum nobis vifum fuisie , quum in Piutarcho 19) leg!mus Σωκξ&τηε xcc( Πλάτων Τξf/c cc^ccs τον θεον την 'ΰλην
την 'iuf-Ίχν: cui quidem fenteniiac arriilsfe, invenimus Tenneman-
tium 20), qui eruditus ipfe veteruin phiiofophandi rationes ii
non rite Cenfuerit, praecepta tarnen in syilematis formam redegif,
iincere flatuisfe, Platonem in Cosmologia duas concepisie abfo-
Jute feparatas atque aiternas fubftantias· Deum et materiam. Mi-
raniur
nempe, quod non ad aecuratiorem respondendi ioiler-
tiam Τεννεμλ-nkuji provocaverit quicflio, qurc fponte]fe inbvet,
39) de Pjiyf. Philofoph, decretis ?♦ c· 3.
20) Duo beic citamus. Iors; Titulos fe. qui CosmcJogie infcribuntur
et in Aud. Gefell, d, Phii. Tom. II, et io ejusuem Syftem, der Platon. Phiicf. Leipz, 379: -95.
ι5
movet, qunmqüe a Tiedemakno 21) m'otam quamvis non ple-
ne adco ve'htilatam videmus; quxnam interiör icilicet mens at¬
que auiboritas ex Piatonis ipfius judicio notionibus hisee coin- petat? Fierive posfit ut ejusmodi duplieiras, unitateln rationis o-
muino disfolvens confiflat cum Platonica de ideis dodlrina , ubi prineipium ipfius Syilematis, unitas objective idealiter concepta ,
firmo inifititur fuudamento idearum, éx divinse rationis idets pro*
gnatarum? Quorum omniutn in prxfenti tota de Peatois dualIs¬
mo quxfiione dijudicanda maximum pondus eil; noflram-
lieet aperte profiteamur perfuaiionem, intendisfe inpilmis inge-
riiofisfimum philofophematis Audorem, per defcriptionem, quam
Timxus continet, principia qüxdam phyfici rerum ordinrs ma- thematica demönfirariöfle fuilulta exhibefe. Virn enim atque au- cboritatem iiliusmodi concepribus inesfe, Logiccim 21) tantummo- do, non Metaphyficam interpretamur, quum ailronomicamde E-
Jementis vitibüsque Natura; Tiiiixi doclunam ifa ordinäre vellet, ordinätamque exponere, ut cum Logices reguiis flatutisque con- fentanea evaderet. Metaphyficx e contrario diguitatis auclorita-
tem liuic ipfi de natura disquifliioni tribuendam contendisfet
Plato, ll illam quodam modo cum fuo ipfius philofophandi prin- cipio connectendam expoilulavisfet, nee fingularem hanc de re¬
rum univeriitate disquificicnem ut per fe confifiens fragmentutn
cenfiderandum propofuisfer. Quum vero de Logica atque Me- taphy-
21) Tiedemann Gefch, d. Phil, fiter Th, p. ic8.& ΓΓ, Marburg
179*·
22) Procul tarnen ab iüorum fententia abborretnus, qui contendar.t
non ex perfuafione mentis Platonem in Ti-naeo disputavisfe: alia
enim fentire alia dicere eil imbecilla qiuedaoi mentis facies, cu¬
jus in dilcipulo Socratis fruftra quseras veitigij. Hanc nihilo nsi-
rus criminationem, fummi philofophi nomini licet iniquisfimatnf
Piatoni inferre videntur voluisfe fic diéli Alexandrini; ab eadem
vero ipfuna jure vindicat Tiedemann 1, c. p, sop & cet,
taphyfica realitate mentionem injecimus, primo obfervandumeil,
id fecum habuisfe omnem, quas antiqua f. clasfica audir, philo- fophandi rationem, ut diverfas hujusce reaiitatis non minus ori- ginaria fummaque identitas, quam differentia obfcurinres adhuc
reflexioni permanierint. Explicavit niiniruin hane et identira'em
et difFerentu-.m explicatior intelligentia ipfius natura. Qui quidetn
rei habnus non tarnen ini'pedit, quo minus is, qui perfpicaciori
recentiorum fludio edodlus, ve e is cujusdam philofophi fetdum concipere ftudet, posfit dijudicare, urrum reaiitatis ti;u'um cui-
cunque fyflematis notioni adicribendutn esfe fyflematis ipfius te¬
nor jubeat, Qua cenfura pro modulo virium infliiuta, non po- tuimus non nobis peifuadere, auciloritatem iilam realitatis, quam
duplicitati Dei atque materia, in pervefliganda rerum natura at- tributam volujt Plato, Logicam modo fuisfe et relativam, non
vero Metaphyilcani et abfolutam. Habet enim hsec diftinHio
radicem fuam in altera , logice etjam concepta, inter mateiiam et idéas, quas ainbas notiones logice licet contradifiiniibs, meta-
phyfico tarnen fenfu unas pluries contendi* Piato: Quid quod
■adlatum hunc dualismum neutiquam iuisfe metaphyfico conillio inprimis commonflratum videmus ex evidentisfimo perpeiuoque Plutonis poflulatu "materiam geneil quadam contineri (f.in fiendo letnpeu perfiilere) nec hsic&v quandam eidem competere, quas
quidem 'ésioc (abfolutum et per fe confiflens esfe) Deo tantum, realitatis omnigenas fonti, adtribui posfit. De univerfo Timaeus disputaturus, principio difiinguendum 23) esfe judicat, quid fit, quod femper efl carens generatione: quid vero,quod gignitur qui¬
dem, neque eil vinqusm. lllud intelletflu per rationis indagi-
nem percipi potefl, cuin femper fit idem: hoc opinione per ir¬
rationalem fenfum attingi, cum gignatur et intereat, neque vere unquam iit. Quiaquid autem gignitur, ex aliqua causfa necesfa-
rio gignitur; fm? causfa vero oriri quidquam imposiibile efi."
Phyfi- 23) Timaeus p. 3°t *v ίη ««< * , » , κiW«rev,
