IN JUS NATURA
PROLEGOMENA
QUJE
VENIA AMPL» FACULT. PHILOS. UPS.
P. P.
Mag. laur. magn. enberg
STIP. LEVIJf.
ET
NICOL. HENR. WIMMERSTEDT
CALMARIENSIS.
IN AUDITORIQ GUSTAV. D. IX JUNII MDCCCXII
Η. Ρ. M. S.
Ρ. II.
upsali^:
EXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLAD
EEG. ACAD· TYPOGRAPHI.
atque ea mente fuscipftur, ut rationis legibus fiafc fatis:
quae quidem convenientia, ex ipfius reverentia legis ani-
miqne aliquid fieri debere perfuafione profeda, honeftas
interna feu moralitas appellatnr: Jure vero naturae, qnod
non praecipit nifi ea, quae vi extorquere liceat, exter-
nus tantum adionum habitus in judicinm vocatur: ne- que hic araplius requiritur, quam ut adionis ipfe effedus
alios attingens non fit contrarius legi, quae, ut valeat,
externa adhiberi posfifc vis: bsec igitur convenientia,qnse juris eft, honeftas externa feu Jegalitas dicitur; id eft,
convenientia cum lege nullo ad id cur legi convenienter
agatur habito refpsdu.
Si cogitationem ipfam motumque animi in confiiiis copiendis libertatem internam, virium vero phyficarum
uinm in confiiiis exfequendis five ipfum rerum adiun ii-
bertatem externam appeliaveris, ex allatis jam darum eft, Ethicen tum quae ad internam, tum quae ad exter¬
nam libertatem pertineant praecepta dare, jus vero na¬
turae non exhibere nifi leges ad quas libertas externa regenda fit, qvatenus cum aiiorurn libertate externa col-
lidere queat.
3}. Qui legem juris a lege morali derivari posfe
defendunt fedatoribus Kantii grave cum Fichtio certa-
men erit. Cujus cum magna fic audoritas, nonnulla fta-
tum quaeftionis illuftrantia afferre haud alienum erit. Lex
moralis, inquit Fichte, absolute & fine omni conditione jubet, unde exiftit officium five id, quod legi convenien¬
ter fieri debet: jus contra aperte eft aliquid, quo quis
vel uti vel non uti posfit: ex lege igitur mere permis-
fiva oritur. Eft autem permisiiva haec lex, quia eft:
qvantitativa, id eft ipfa definiens quantitatem fphaerae ad
B quam
10
quam per'ttnet: quo fa<5lo omnia qnae extra illam fphse-
ram jacent, utpote legi non fubjedla, Jibera funt et fuo cujusque arbitrio relidla. Lex' igitur qvantitativa non abfolute Ted fub certa conditione jubet; qua fublata ipfa
tollitur lex: quod de lege morali non item valet: haec
enim nullam fiphaeram fibi conftituens omnes omnium intelbgentium adliones Tibi fubjicit. Ex hac igitur juris
idea non eil deducenda,
Prasterea vero obfervat Fichte legem moralem in- terdum vetare uti eo quod in jure fit, cum id nihilomi-
nus tarnen jus maneat. Fuisfe enim hoc jus meum fa-
tentur omnes; at iidern de jure ifio cedere debuisfe me
judicant. Num igitur lex moralis fibi ipfa disfentiat, al¬
tera quasi manu dando, quod altera mihi rurfus adimat?
Ad hoc quid juile refponderi posfit nefcire fe fatetur
Fichte. Ex alJatis vero iic coneludit: "Nihil igitur arte opus ad jus natu;·ae ab EHiica diftinguendum. Nam qui
nihil präster Ethicam traétare fufcepit, nihil umquam, ab-
ftradlionibus vel fubtilisfimis adhibitis, praeter hanc fibi reiidlum inveniet. Utriusque difciplina jam a principio,
nulla noftra opera, ipfius rationis ope diilindla & fibi in-
vicem perfeile oppofita eil."
In hac re nobis quid placeat, facile eil cernere.
Neque enim posfumus, quin Fichtio concedamus, juris legem, cum idea dignitatis perfonarum in communitate
exiftentium nitatur, fua ipfius audloritate niti: Idea vero hac ipfa, cum pari omnes dignitate fint, efficitur, le¬
ge pro fe quemque ita teneri, fi & alter teneatur: lex
enim obligat omnes & fingulos: me tenet, quippe alterum;
quippe non alterum, ne me quidem tenebit. Forma le¬
gis haec eft qvantitativa. Exinde vero permisfivam
esfe
Il
esfe apparet. Sum enim legi fubje&us, quatenus legi
paret alter: Ted legem violavit: jatn mei fum mancipii:
lege, qua uterque continebamur, neuter amplius contine-
tnr: faciam igitur quod mihi lubeat, alterum vel ita tra·
ftando, ut iile me, vel ut aequitatis humanitatisque fert
ratio. Hoc eft iliud, quod Fichte appellat legis fileiitiuni.
Revera igitur jus, quatenus cogendi facultas eft, tion ipfa ex lege, fed ex legis filentio oritur. Cesfavit enim
lex: quod fibi fubjiciat in praefentia nihil habet: qui pri¬
mus fe ipfum legi eximendo injuriam fecit, me etiam le¬
gi exemif: in eum valet jus: id eft, ioia juris lege mihi
jus exiorquenti refiftere non poteft.
Atqne haec firnio quidem & recfto ftanfe talo. Ideone
vero dicendutn juri naturae nihil cum Ethice esfe com¬
mune, quid quod? has duas difciplinas fibi plane esfe
contrarias? In quo a Fichfio disfentire audemus. Verum
quidem eft, jus dici posfe id, quo vel uti vel non uti
liceat, atque fic definitum ex lege mere permisfiva deri-
vandum esfe: ad jus, qvatenus in eo facultas efi: ccgen-
di, explicandum hoc optime disputatur; at vero priinum,
quod in jure cogitamus, eftne id, quod ex lege poftulatur?
homo fane legi parens prius poftulat, quam legi exem-
tus cogit. Hoc vero ipfum quod pofitulatur, quare tan¬
dem fibi poftulat? quia fibi efi: ipfe finis; eftque fibi ipfe
finis,quia rationi convenienter agere poteft. Ita jus erit
id, fine quo rationi convenienter agi non poteft. Atque
hic certe inter Ethicen et jus naturae cernitur nexus,
quo, uti monet Boethius, vir inprimis clarns, juris na¬
turae femper negativus esfe debet ad Ethicen refpeétus.
Cum enim jus fummo & perfetfto fenfu fit id, fine quo
rationi convenienter agi nequeat, fequitur id, quod nulli
um·
umquam rerum rationi convenientinm a&ioni utile esfe
posfit, a jure abesfe debere: ut fi quis a caede fui im- pediatur, licet is nemini noceat, tarnen in jure fuo im- pediri cum altero queri nequeat; quod nuu-quam esie posfit fui caedes ad officii rationem accommodata.
Itaqne noftra ex fententia juris lex primum impera¬
tiva eft, cui qui paret., postulat. Fit dein permisfiva, ita
ut lege foluto cogere liceat. Neque ut aut poftulet aut cogat necesfe eft ad Ethicen confugere aut officii con- fervandi causfam opponere, fed hoc tantum, fe esfe eum,
qni rationi convenienter agere posfit. Ex quo tarnen
ipfb inteiligi debet Ethicae ita fubjiciendum esfe jus na¬
turae, ut nihil, quod rationi aperte repugnet, juris fifc putandum. Finis hominis fuuimus rationalitas eft; ad hunc omnia referenda; itaque & jus naturae; officia
funt adtiones in ipla progresfione ad finem fitae, jura ve-
ro conditiones, fine quibus nulla fieri posfefc progresfio.
Ethice praecepta explicat, quibus progrediendi ratio con-
ftituitur: jus naturae exponit ieges, quae, ut valeant,
nifi vi eflfetftum fit, omnem progrediendi fpem abjicere
erit necesfe. Hoc cum ad fublimiorem philofophandi fta-
tionem pertineat in ipfo quidem jure naturae minus ap- paret, ad proximum utique principium ab Ethice diver- fo; attamen principia ipfa ponentibus obfervatu dignissi-
mum esfe videtur.
IV. De Juris Naturae Divifwne.
Jus naturae duas fibi proponere quaeftiones, qvarum
una ad libertatem pertinet, quam fibi quisque ex juris lege poftulat, altera vero ad fecuritatem five cautionein
ne
13
ne quis libertatis jure privefcur ex antecedenfcibus con-
ftat. Harum utrique cum rationis ideis convenienter fit refpondendum, nonnulli jus natnrae ita dividunt, ut prio-
rem jure naturae privato, pofteriorem vero jure naturae
publico abfolvi jubsant. Illud jura ipfa defcribit: hoc
ideara explicat civitatis, qua, jura omnia, ut valeant,
efficitur. .Atque hsec tum fimplex, tum ad rem apta di-
vifio nobis quidem esfe videtur. "3 Sunt tarnen quibus magis arrideat alia juris naturae in purum & applicatum
divifio. Quorum ex raticne jus naturae purum tum ip¬
fa jura, tum ad baec tuenda civitatis conftitutionem,
fecundum ideas rationis generalisfimas exigit: applica¬
tum vero principia juris naturae puri fufius explicata
refert ad eas res, quae Iegislationls pofitivae in focieta-
tibus
*) Sed duo tarnen monenda: primum, jus naturae privatum minus
commode dici complexionem legum juris, nullo ad juris ftatum
habito refpeftu: funt enim, ut noftra opinio fert, hae ipfse re-
gulse, quae juris ftatum conftituunt: civitas vero, quam juris fta¬
tum appeliant, non ipfe quidem hic ftatus, fed inftitutio ad ju¬
ris ftatum tuendum a ratione poftulata: deinde, cum juris naturae privati leges nuilo intercedente patto obligare, ad obiigationem
vero ex juris publici legibus fentiendam conventionem defiderari dicitur, ambiguitatem inde exiftere: nam & juris privati leges
eae, quae ad pafta fe fe refemnt, neminem certe obligant niii
intercedente paéto: itaqne fimpliciter dicendnm, juris naturae pu biici leges eas esfe, quibus ante paftum civile nulla fubje&a fit
materia, cum juris privati legibus etiarn ante hoc paétum mate¬
ria fubjefta fit.
*4
tibus civilibus anfam vulgo prasbent; ita ut haec altera
pars principia ponat, ex quibus legislationes omnes pofi-
tivae judicandae iunt, eademque tum ad fingulas civita-
tes, tum ad civitatum fyftema relata. Hane divifionem inprimis ad empiricum omne ab eo quod purse fit ratio-
nis difåinguendum valere arbitramur.
