AGROS COLENTIUM.

S. A. A. T.

DISSERTATIO OECONOMICA, DE

OFFICIIS ^ATQUE JURIBUS

AGROS COLENTIUM.

cujus

PARTIS P0STERI0R1S

PART1CULAM PRIOREM,

ADNUENT. AMPL. ORD. PHIL. UPS.

ERUDITORUM EXAMINI SUBIICIUNT

AU CTOR

PETRUS PET. EKELUND

Philos. Magist.

et

RESPONDENS

DANIEL BERGENHEM,

C ALI A WERMELAND!»

IN ACAD. GAR. MAJ. DIE IX APR. MDCCLXXVII.

H. A. M, S»

U P S A L I IE y Tjcpls Edmannianis.

DOM. REGL. VII XIII.

Ån _{lag {kola} vara fådanna, ^at the tjäna till thet

menige bäßa\ och tberßre thä lagen hilf v er Jkadeli.

ga, få är then icke ^mera lag, utan olag ^y och hlr

afläggas. Tben menige mans bäßa är then ypper-

ßa lagen, och tberföre, thet fim finnes then menige

man till nytto vara, thet bår bollas för _lag,

ändock at befkrifven lag, efter _orden,

Jynes annorlunda lyda.

«J» 4«

C-{'0

§. v.

Prooemium,

Quodrobur ^{numerum atque & falutem} felicitas ^metienda regni cujusdam, ^{fit &} dijudicanda, ad civium

veritas eft exfra oranera jam dudum pofita du-

bitationis aleam. Quod civium faius ex publica & pri»

vata oriatur & corroboretur Oeconomia, ^verum eft,im-

mo veriftimum. Utra harum magis fit neceftaria, ideoque

heic fundamenti loco ponenda, noftra nihil refert, nec quae copiofe ventiletur, htec nobis digna videtur, quae«

ftio; ut enim Iilam, fine Hac, vel nullo, vel certe ncuf-

neo, fbre talo, aperciftime.conftat, ita quod Hacc, lila

bene inftituta & moderata, incrementa capiat, & in fin- gulos crefcat dies, nulia probatione indiget, Prarterea,

cum non multitudo, fed felicitas multitudinis regnum ef-

ficiat beatum ; per illam enim folam Xenodochio, per

hane profpcrrimte ditiflimi cujusdam familise illud red¬

deretur fimilej omnium civium, eorum in primis, qui

quam maxime ad florentem rei^ublicac ftatum faciunt,

föllicitam _gerere curam, palmarium cujuscunque Regts

eft officium. Induftria comparancur opes, opibus alitur eemulatio, & hac, ut ad fummum quantocyus perveniant

felicitatis apicem, incitantur finguli. Vis & coa&io in-

duftriam tollunt, corda civium obdurata reddunf, adeo

ut fervi, pedibus manibusque ligati, Patriae inferviendi

nulla trahantur cupidine, nec ullis allici poftint rationi-

bus. Libertate itaque naturali prorfus lublata, omnis

decrefcit a?mulatio, omnis evanefcit felicitasr Animi mor-

F ta-

■d&t. j

3<5 De Officiis zf Juribus

talium felicitatem anhelant, k huic ut fatisfaciant inflin-

&ui, ut fe ipfos conlervent, ut fefe JocupJetes reddant

& beacos, übertäte gaudent omnibus innata, qua?, ob

antea di£tas rariones, ncc iis plane adimi, rec in (ock-

tate civiü nimis rigide cohiberi & circurofcribi debet,

ied, (apientifllmis rantummodo legibus, intra juüi & a?qui

continenda eft limites, ne tota, civium quorumdam ma-

litia, corruat Respublica. Propria utilPas, quo?,. fi noa

prima, inter primas certe focietatum corrrpofitarurn ^caus-

fas fuit, poenis omnibus & fuppiiciis bomines ad agen- dum fortius movet atque impellit; quam ob cauflam qui- libet, clavum tenens Imperii, in Legibus edendis Oeco- nomicis, hanc fundamenti loco ponat, & ex hoc fön¬

te rationes moventes, quamdiu fieri pofeft ^, hauriat, o-

portet a). Sunt quidem cives ad obedientiam legi prce- ftandam , cujuscunque fit rigoris, dummodo expreflae voluntati Divina? non repugnet,. obftriäiflimi, fuas vero lubentiores perfolvunt obügationes, cum, ex promto Ii«

beroque obfequio, bona qusedam, in fe redundatura, cre«

dunt atque confidunt. Sic prajmia', quam prascepta, faci-

lius impigrum faciunt b). Qiii in ferviendo fummam prodit ailigentiam, maximam adipifcatur oportet merce- dem ; fine fpe mercedis nemo labores quosdarn fufcipit cxantlandos, & nifi pra?mia inter & officia, jufta inter-

cedat proportio, vix diügentiffimtis alias lubens labora-

ret. Hoc loco verba Celeb. BERTRAND exlcripta

volumus: "La Legislation doit influer per les _voyes in- xdire£tes de la douceur.. Les exemples & les encoura*

"gC*

ä) Vid. Tal angående några• anmärkningar uti Hushåll¬

ningen , hållit af R. R. Fri Herre H. SF, BUNGE d. ₄ Febr.

I775- P' 3.

b) F. Mein, fur V lnßru&m publique, pr, Mr.. Ri vier

p- Ci.

Agros Cokntiuvu ³⁷

"gemens font les plus forts moyens. Sül etoit queftion de

"faire marcher ^un atcelage des boeufs, un enfant,qui leur

"precederoit avec du (el å la rnain, les feroit plus avancer,

"qu'un charretier, qui les Fvivroit, le fouet toujours Ievé c).

Araor in Patriam in eo tantummodo cfflorefcere poteft

regno, ubi Imperantes & Obediences ^non contrariis du-

cuntur raotivis, & ubi unusquisque civis falutem pubR-

cam fuam judicare, ^a tenerrimis aflTvefa&us annis, pro¬

prio unice velificari ulurae nec poteft, nec fi pofiet, fas

•exiftimarec, Ipfe tarnen bic landandus affe&us, quo Pa*

-tri« bene cupiunt cives, proprio vel fundatus eft, quo

ibi fruuntur felicitatis fenlu, vel cum incertum fit, an alibi melius traducere vitam poffint, non prorfus exftin*

gvitur. Non fum uni angulo natus, dixitSeneca, Patria

mea totus hic eft mundus.

Eft dornt ttbique Bonns, Sapiens non exulat un quam}

Otnne folum Borti, Patria Zf omne falum ;

Exilium eft ubicunqac male eft ; Patria eft, ubi contra;

Patria ubique bonis, exiliumque malis. Owen. d).

Si Populi Afiatici moderatam Europas übertaten»

cognoföerent, jugum non diutius fuftinerent Defpotifmi,

led benigniores noftros quaererent lares. Si finguli Eu-

ropxarum focietatum cives certo leirent, quo (ubimperio,

& in quo regno feliciftimi evaderent, corporis animi-«

F 2 que

r) Reflexions fur b Agriculture p. 87* dans les Memoirs

de la [ociet. Oeconom. de Bern. Tom. II.

d) Eoquitur Poet a ut fieri deberet, non ut revera evenit\

quod enim nec bonis bene, nec malis male femper fit, omnis

comprebat eetas. Saepe virtus laudatur Zf alget. Safpe injuftas,

fceleratus Zf impius, omnem Icetus agit vitam, Zf laudato

funere finit. PAL1NG. Cfr. Receuil des Poefis diverf. du Pere

du Cerccau. p. 348. Edit. Troif. ^nec non illuftr, CLER1C% Art;

Cr it. P. 11. Sett. II. Cap. E not. 16,

3 g De Officiis cf Juribus

que virium, morum, indolis & fortuna? habka ratione,

nulli Patriam obtinerenf, ^orrmes eligfercnt. Ne vero tu- multuaria hac eleaione omnis deftruerecur ordo, cuicun-

que, vel infeliciflimo, roetum indidit natura, quöd, Fa-

triam mutando, fua mutentur modo, non leniantur 5c

removeantur, infortunia. Nihilo tarnen minus, cum qui

ad gubernacula regni fedent, officii fui Sc negotii obii-

ti, in fua amplificanda urnce defudant allaborantque ^po-

teftate, cum fubditi nec fecuricatem, nec libertatero, nec alias quasdam obtinent prserogativas ^s vercmur fåne, ^ne

abftractis Patriotismi, ut barbare loquamur, contenti i- deis, eisdem patriam terram ejusque fata adfpicere ^oecr- piant oculis, ac navis cujusdam, in aperto lalo vemis flu-

äibusque expofitse, curant foreunaro, ex qua nec pro¬

prio, ^nec amici cujusdam & cognati, pendent fara. Ar-

dore tandem publieam adaugendi falutem prorfus con-

ibpito, fua farpiflime, etiam cum aliorum injuria, ^am- plificare finguli ftudent commoda. Ur itaque bic in Pa»

triam _amor, in civium non ingeneretur mode, fed con.

fervetur quoque animis, adeo efi: neceilarium, ut nihil fupra; cui obtinendo fini nihil ita conducit, quam ut

unusquisque a tenera usque rctate edoceatur ^, quis inter publieam & luam nexus (it falutem, nec non quae Im- perantem inter & fubditos intercedat relatio, quidque

tum iilius, tum horum juris fit Sc officii. An hafce ve¬

ritates pari cura elaboraverint, Sc ^puerorum animis infi- gant eruditi, ea Hiftoriae htterarias ^{pars, qux} librorum fuppeditat notitiam ^, Sc quotidiana experientia, optime commonftrant. Ampliflima omni xvo edita lunt, omni-

umque manibus ternntur fyflemata, quas jura vindicant

Sc exponunt Majeftatica; hare omnino maxima fünt &

fan&iflima eile debent; quid vrero cives a fuo luperiore

jure expolcere poüinf, non pari ftudio, vel ob turpe ve-

ritatis odium, yei ob inhüneftam adulandi cupidinem,

Agros CoUntium• 39 eft explanatum e). Qao utiiior civis quilibet eft, quo

plura & graviora ei incunabunt officia ? quo majorem denique, ut tuis fatisfaciat obligationibus, adhibet foler-

tiam, eo piuribus quoque perfrui deberet juribus; öffc

contrarium omnis comprobat retas. Nobilium, Sacerda-

turo, Civiumque Ürbicarum Ordines, vadis ornati bea- tique funt privilegiis , quibus ut femper gaudeant, Ma- jeuas benigniffime eonceffit Regia: /) mukijuges quo- que exftare traåationes, in quibus hacc determinantur, quis ignorat? Aft, ne brevifTimuro quidem adhuc nobis perlegere licuit librum, ea de confdio exponentem ju-

ra, qua? agrorurn cultores, gratia & cura Sumrni Opti- mique Principis, in focietate civili, farta teftaque habere

& retinere debent, licet hane ordinem & fhtum, robur regni, feiickatemque fundare publicaoa, diffkeri nobis

fit religio. Si unicus mihi eilet fubditus, Monarcha qui-

dam noftrae retatis dixifle fertur, qui duas loco umus

femper producere poilet fpicas, illum Politicis o-

mnibus, quäntslcunque fuennt, anteponerem ingeniis. fn

regno opekne excuito terrse fructibus, ^{h om} i nes prodti-

F 3 can-

e) Ceur, qui fint cbargés d* elever un jeune Prince hii apprennent avec jotn ce que fes peuples lut doivent, ^rarement

ce\ q it il doit ä fes peuples. ( Syfi. Social. IL Part. p. 94.) Atia fifi geffit ratione illnftr. Dom. de Saint — Foix, qui a Rege interrogatus , quem maxime deteßaretur bormnem ^, fincevc refpötidit: Superiorem, qui nihil fi fuis Jubditis debere

credere hon erubejcit; Of Subditum, qui hoc publice fat er i non audet. (DiSlion. des Gens du vionde). Qua enim major Pr in- cipi gloria, quam affiduis bonitatis argumentis probajfe, non

rempub lic am juarn eßeyfidfe reipublicce. (Seneca de Clem.Libr.

h C. i 9).

f) Confr. Nov. Regim, formam, MDCCLXXI1 datam &T3

acceptam, /. 35 ^> 54.

4o De Officiis Ef Juribus

cuntur, hominibus <iiviciae augentur. Non ^tarnen denti«

bus viperinis a Cadrno fatis, ut miiites fe ipfos trucida-

turi g) propullularent ^, fed laåi Junonis, quod cadum

innunoeris nitidiflimum reddidit ftellis, hi ipfi adfimiiari debent, quos terra e fuo porrigit gremio, fcrucius. Of-

ficia Agros Colentium multi perftringunt, pJurimi jufto

latius extendunc, jura pauci cetigerunt; illa dudum ex-

pofuimus, ha?c jam, pro viriura ingeniique modulo, ex- planare decrevimus: Cand. Leåorum ^non roultis effla- gitamus favorem; veritatem enim qui ^amant, nobis, qui eam publice loqui audemus, quin faveant, nulii du-

bitamus.

§. VI.

De Jure in Genere.

Antequam ipfam argumenti adgredimur ^arccrn, bre-

viffimam praemittendam duximus de jure in genere do¬

ktrinära, ut, quid in fequentibus hoc intellektum veli-

mus yocabulo , luculenter fatis adpareat j quod ^eo ma¬

gis nobis vifum efl neceflårium, quo certius conflat,

in vera juris notione tradenda ^non diflentientes modo,

fed ambiguos quoque fuifTe, ^tantum non omnes mora- lium fcientiarum Do&ores. Jam pro lege, jam pro com«

plexu legum. homogenearum, jam quoque a Juriscon-

fultis _pro fententia a Judice lata, hane adhibitam fuifle

vocetn, GROTIUS b), PUFENDORFIUS, i) WOL-

FIUS, k), GRIBNERUS/), reliquos ut filentio prarter-

eamus, fatis fuperque commonftrant, Nullam harum fi-

gnificadonum nobis arridere & noflro adcommodatam

efle g) — Caduntfubiti ^per mutua vulnera fratres. O vid.

.b) Vid, Ej. Jus belli Ef Pacis Libr. 1, C, 1. jT. 3- i) V. Jus Natura &T Gentium Libr. 1. C, 1. jf. 20.p> 18.

k) V. Pbilof. PraEl. Univerf. Part. 1. C. 11. jf. 160. p. 131«

/) V* Princip. Jurispr. Natur. Libr. I, Jf. A

Agros Colentium»,

e(Te (copo, in anteceftum prxmonemus. Loquimur ^e-

nim de jure perfona', (eu homini cuivis & civi competen- te, quid vero illud (it, ufu coramuni cuicunque cogni-

tom efie aiTerere, quam veibis copiole definire, cum

ne hoc quidem fieri poflit, mallemus. Praconcepta il¬

la & tantopere inveterafa Philofophorum opinio, quseo-

mnes res atque ideas, cujuscunque fint indolis, 6c ^quem«

cunque habeant claritatis gradum, definiri juflit, in ^caus-

fa vel maxime fuit, cur tot obfcuris, terminorum far- ragine implicafis, incompletis, atque inadaequatis eorum fcripta referta fint definitionibus, ut fere ftudiom de re¬

bus clariffimi* obfcure loquendi prodant ac redoleanf.

In eum tantummodo finem adbibendas ede definitiones,

ut, quas proferuntur ideae, clariores evadant, & facilius intelligantur, omnes uno ore fatentur Philofophi; cum itaque vel clara? funty vel clariores reddi nequeunt, e- jusmodi enim däri quis fapiens ignorat? plus damni &

tenebrarum _y quam Jueis & utilitatis ^{, vanus eas} de-

finiendi pruritus fcientiis adfert Philofophicis. Vb-

ces itaque fermone comrnuni fatrriliariffimae & certs fignificatus, operofe non funt definienda?, ^{nec omnes}

ideae in fimpliciores ^, cum in fimplicilTimis aliquan-

do fit fubfifiendum , refolvi pofiunt ni), Notionem Ju- m) Hane fententiam calculis Juis adprobavit iltuftr:

jy A LEMBERT dicendo: On ne [auroit ^mieux rendre les idees' fimptes, que par le terme qui les exprime; ^une definition ne fe-

roit que les objeurcir: Mais toutes les not tons y qui enferment

plufieurs idees fimples doivent etre definiees, ne fut cey que pour developper ces idees, Ainfi dans la Mechanique on ne definira

ni /' efpace, ni le temps, mais le mouvement doit etre definit

parceque T idee du mouvement renferme celle du temps Ef de

T efpace. Hac Ef plura, qua de idearum fimplicium natura, Ef

iefimtionum ufu elegantifflmus bic fcripfit Auttorf qua ätten-

Be Officiis if Juribus

juris ideo fimpliciffimis e(Te adfcribendam fufpicamur ^,

com & neminem ejus fenfus fugiat, Sc Viri alias doffis- firni, ncc non in definiendo exercitatiffimi, hujus vocis

vel Synonymicas expUcationes, vel inada;quatas definitio-

nes, fuo fepiflirue obfcuriores definito, tradiderint n). GRO-

TI US jus vocavit Qualität em moralem perfonß competentem illiquid juße faciendi habendi o). Cum ^vero juftum ni¬

hil aliud figoificet, quam quod cum juribus propriis Sc

aliorum conveniat, quod Synonymicam exaraverit Juris explicationem, ciariffime conftat. WOLFIUS duplici mo¬

do Jus definit, quod nimirum fit vel Facultas moralis a-

gendi p)> vel, verbis adhuc obfcurioribus, qua; tarnen

ad illius mentem idem fignificant, paulo licet latioribus,

Facultas agendi, quod moraliter eft poffibile, omittendi, quod moraliter eft impoffibile q). lnad&quata; funt ha; a al¬

ba; definitiones, Sc non obfcuriores modo, fed etiam fuo

aråiores definito, fuo eniro ambitu tanturnmodo com-

prehendunt Jus in re, non ad rem, ut loqui amant Phi- lofophi. HEINECC1US ] ^us vocat Facultatem aliquid ab alte - ro exigendi r); praeter dubiam, qua laborat, & ancipirem

facultatis notionem, fi enim facultatem inteliigit Phyfi-

cana,

te legantur digniffima funt. Fid. Melanges de litterature,

dd Hiß. de Fbilof. Tom. IF. Elemens de FbiloJ. § ^. 1 F. Tom.

V. Les Eclair eis. fur les Elem. de Pbilof. §. 11. Cfr. quoquc LOCKIUM de IntelleSlu bumano. Libr. 111. Cap. IF.

n) Nohiscum facit Celeh. D. D. CHRISTIERNIN. Fid.

Differt. fub Ejus Preeßdio babitam: De Senfu communi Jufti lnjufti. 1773. p. 18.

0) F. Jus B. & P. I. c.

p) F. Tbeol. Natur. Part. L Cap. FL §.957. & Inßit.

Jur. N. & G. P. 1. C. II §. 46.

q) V. Phil. Prall. Univ. Part, /. C. IL §• 156.

r)

Agros Colentiim. ⁴³

cam, quss in fufficientia: viriuru corififtit, cum HOBBE-

SIO s) confentiens, valde errat, pari hasc definitio grava-

ta eft _{errore, ac} antecedens Woifiana, jus enim agendi

& omittendt plane reticec. Quis porro non prius &

facilius intelligeret, quid jus fit, quam quid fit mor&li-

ter poflibile & iropofiibile, & quid facultas vel qualitas

moralis involvat, capere pollet? PUFENDORF1 US t),

fibi aliisque perfvafum reddere voluit, quod Jus fit Qua¬

lität moralis _, qua vel perjonis imperamus, vel res ten emus, vel cujus vi aliquid nobis debetur. Hac definitione jus cum potefta-

te confundi quisque nulio negotio videt; ^po flu mus vero

habere jus in perfonas vel res, licet aåualis hujus juris prar- fentia vel exercicium abfit, vel quamvis nec perfonis im-

peremus, nec res teneamus, nec quod nobis debetur, obti-

neamus. Ex allatis bis & irritis, fexcenta licet aiia afFer-

ri pofient ejusdem argumenti exempla, Philofophorum

conatibus, quibus juris notio ne minimum quidem cla-

rior evaferit, quod adeurate definiri non poflit, tuti con- cludimus. Neque tarnen erroris quidquam & tenebrarum

hinc efie metuendum judiearous, duramodo jus perfo-

nar a jure, pro lege vel legum fyftemate aeeepto, pro¬

be dignofcatik; ^quo fafto hoc vocabulum ne minima quidem obnoxium eft ambiguirati. Sufficic huic fini ex- plicatio Synonymica. Paucis itaque dicamus oportet, quod

per Jus, in féquentibus, inielliganous Facultatem moralem

vel agendi, vel pofßdendi, vel exigendi eas res, qua in pub Ii-

cam lominum tendunt jalutem; in ejusmodi circumfiantiis

G jus

s) De Civitat Cap. ^9. §. 2. Ef C. I. §. 7. Cfr. COCCETJI

Gener. Po f. Juris gentium: cujus auSloris heec funt v erb a :

Omnis de Jure quaßio eo ref er tur quid licitum fit. Id enim jus dieimus: Homines autem potentiis agendi ^{a natura} inflru-

Sil _, licite agunt vel omittunt, quid quid poffunt. Ef c. Ef c,

t) Fid. Jus Nut. Ef Gent, Libr, /. Cap. 1. p. g.

44 ^De Officiis i? Juribus

jus ad agendum, exigendum & pofTidendum habere di-

cimur. Quo major vel minor hasc rerum vel aCtionum

cum publica falute eft convenientia; eo majus vel minus, perfeiflius vel imperfeftius nobis competere dicitur jus u).

Nec differentix Jurium innatorum & adquifitorum ex«

plicatio d;fficilis eft intelleCtu. Illa ad hominum, extra ci-

vifatem vel in ftatu nafurali confideratorum, tendunt fä- lutem; Haec civitim nnice & imperantium felicitacem re-

fpicunt. Cum ftatus civilis a naturali difFerat, & per

pafta determinetur, ^ea jura, qua; hominibus, quamdiu ci-

ves funt, vel ^{ut membra} focietatis cujusdara confideran-

tur, competunt, pa&is, fi non primam originem, certe confervationem debent, & fic adquifita dici pofiunt, li¬

cet cum ipfis juribus innatis adco conveniant, uc trans- lata tantummodo, & _{per mutua} pacta ftabilita videantur.

Sic quoque quaenam jura fint perfecta, ^qusenam imper¬

fecta, reipicimus jaro corum cum focietate civili relatio- tionem, facillimum eft dijudicatu. lila adeo ad publicam falütem funt necefiaria, tantamque cum ea habent conve-

nientiam, ut univerfali eorum violatione, civium pluri-

morum vita redderetur intolerabilis _, & omnis pedetem

tim pefium iret focietas politica ; Ha;c vero nec tont«

funt neceftitatis, ^nec adeo direkte ad falutem publicam tendunt, ut violata omnem deftruerent civium & Rei-

publicac falutem v). Hifce jaru pradibatis, ut dicamus, reftat, nos, hac occafione, nec oronia Agros Colentium expofituros Jura, tum perfecta, tum imperfecta, necea, quae folis competere debent Agricolis, alios omnes ex- clu-

u) Per legi & conferri meretur FRANCIS. HVTCHE- SONS Inquiry into t he original of our ldeas oj Beauty and

Vir tue. Treatife II. concerning the moral god and evil. Seif.

7,/\ 282. feqq.

v) Cfr. HUTCHESOiVS Inquiry Zfc. Zfc. I. c.

Agros Colentium. 45 cludentia, _qua? privilegia alias dicuntur, traåaturos, nul-

la potius hujus farina? agricolis concedar volumus, quip-

pe qua; ceteris regni datibus (ernper forent oneri ; (ed

ea (labilire & vindicare conabimur Agros Colentium Ju¬

ra, qua; ipfi, ut membra (öcietatis utilidima, farta tecta-

que habere debent, & ^qua; tantx funt neceditatis, tan¬

ts (anditatis, tit fi univerfaliter -vel violarentur, vel tol- lerenfur, nulia lllis Talus, nec ulla ceteris civibus felici-

tas föret fpcranda, & ad qus denique, ^tanquam capita gcneraliora, reliqua ^eorum jura referri & decerminari

podunf,

§. vir.

De Jure Agros Colentium ad Secaritatem.

Si omnes homines paci atque virtuti edent dediti,

inutiles plane forent, quin etiam injirda?, omnes Societa-

tes civiles; unusquisque enira, d nulla ab aliis extime-

fcenda edet Isfio, fine harum ope tranquillam & felicem

trlducere podet vitam x) Si voluntas humana ad bo-

num propria vi (emper fk&eretur, hoc ed, fi homines

per naturalem quendam inltinåutu aliordm felicitatem,

atque ac fuam , amplihcatam vellent & confervaeam, li-

bertas eorum naturalis, _qua; in independentia ab alterius

arbitrio confidit, legibus coerceri non deberet civilibus,

G 2 quse

x) Vid. WALCH1I Lexic. PbiloJ.fub Tit. Republ.p. 2156.

Cujus loci bcec funt v erb a: Man mag andlic b Jagen, dajs die

menfchen freivillig fick in die bürgerliche gejälljcbnft begeben,

oder daß fie mit gevalt dazu anget r ib en vorden. So iß

dock diefes geviß, das der menfebhehen verderben at) laß dazu.

gegeben. Denn veren die men je ben in die ftand der unjciuld

geblieben, fo hätte man keine republiken gehabt. Weil alle ab¬

ficht ^{, warum} man foleke bat, weggefallen väre, daß man de¬

ren nicht nbthig gehabt hatte &c, '

46 Juribus DeOfficiis

qua? tantummodo ^ut vitia refretiencur & virtotes efHo-

refcant, neceflarise fünf. Cum vcro nec lex natura, nec

ipfa lex Divina revelata, licet preemia, qu« earum ob- férvandam, poeaae, qure violationetn comifantur, quam

neceflariurn fit inviolstom eisdem praftare obfequium ^,

luculenter patefaciant, ad conciliandam hominibus tran- quillitatem & avertenda vitia, fatis fint yalidas; idquetum quia multitudo non ratione, fed impetu vivit, Sc libidi-

nem pro ratione habet 5 tura quia maxima mortalium

ptrs prasfentibus tantum inammet, futuri parum curiola,

&: ad fiublimiora _segre adfurgens, non nifi fpe boni, me- tuque mali prasfentis 5c in fenfus incurrentis, movetur:

etemm frlftis pariter atque certa etiarn noftri temporis, in generis humani dedecus, teftatur experientia, quod cri- mina, gravi per leges civiles vetica punitaque fiupplicio

rarius perpetrentur, ac ea, quorum teftem 5c Judi-

cera fe fokira fore toties declaraverit Summus hujus or- bis univerfi Moderator Sc Auäor JuftifTirnus y). Quia len-

to fere pede Divina vindiuta folet incedcre, 5c fepe per occuleas fefe explicat vias, homines vero longe qua? ab- fint, non mctuunt » ). Cum tandem plurimi cteco afire-

dhium irnpeeu ^, Sc quo fallax utilitatis (pecies duxerit, ferantur; cum in tanta ftudiorurn Sc opinionum difcre- pantia neque fida pax Sc frranquillifas exfpectari poffet;

neque boni, ne mali quidem ^, amalevolorum fefe vindi-

care valerent injuriis; ut libertatis naturalis diminutione

fecuritatem Tibi redimerent, e re judicarunt homines; in plures paflim Tic coaluerunt Societates, unde originem iegumciviliurn Sc utilitatera facile perfpicere poiTumus. Eft

nein-

y) Cfr. D' A LEM B ERT, Me långes du Litt er. d' Hiß. &

de Pbilof. Tom. IV. §. IX.p. 115.

%) Vid. PUFEND, de Jur. Not. £r Gent, Lih. VIL

C. 1. %\VIl. 913.

Agros Colentium. 47

nempe Securitas ille hominum flatus, in quo aus nulla

aut certe exigua adefl ratio metus amittendi ea ^, quibus

vel natura vel arte inflruåi funt. Cum vero in flatu

naturali & praefentiffima adfmt pericula, & nulluni detur imperium , quo turbulenta cohiberi polTint ingenia, nec fecuritatem, nec, quac hac ipfa nitieur, felicitatem, in

flata naturali obtineri polle ^, clarum conflat a). Cum ve¬

ro in quacunque focletate civili plures eumdem Inten¬

dant fincm, eamdemque fibi propofkam habeant metam, publicam puta falutem b), eamdem quoque omnes fe-

qui debent normam, eidemque obediant oportet perfo-

nae Majeflaticte c), quas itaque pa&o Unionis & Subje-

clionis oritur, eodem confervato cohsret & conrinetur respublica d). Cum prasterea Imperantem inter & cives,

five perfona Ille fit moralis five Pbylica, niü vi & inju-

G 3 fte

a) Cfr. PUFEND. de Off. Horn. & Civ. Libr. 11. C. I

§, 9. nec tion Dijjertationem, Prcef. Gen. &T 111. Reg. Canc*

Confil. Ed Equit. D. JOE: IHRE, Upfal. habitam. A:o 1743.

de necefjitate ftib ordinationis in re public a, §. §. V. FL fqq.

b) Salutem populi fnpremam legem vocat C1C. in Lib. de

LL. C. III. idemque facit Celeb. MONIESQUIEU. V EJprit

des Loix. Liv. XXFl. Chap. XXIII. ^{p. 137.} Syfteme SocialÜV.

11. part. Cl). I. p. 4.

c) Un ver it clble corps Politique, dicit M:r R1F1ER, eß

un corps compoje dune multitude cP bommes, mais tellement

un is entre eux, que tfayant qu' une Jeule £?* meme volonte,

qrfune feule Ed meme direSlion ^, ils ne förment plus qdune

feule Ed meme force, ils femblent aitjfi ne conflituer qdun

feul Ef meme individu. Fid. V lnfiruchon Publique Ed c. ouvra-

ge demande pour le Roi de Svede, p. 34.

d) Cfr. WALChlll Phil Lex. 1. ^c. PUFEND. in Jur.

Nat. Ed G. Libr. FlI. C. 11. §. 9. nec non THOMAS. Juris pr.

Div. Libr. 111. C. 6. §. ^29. fq.

De Officils i? Juribus

fre rempublicam capefHverit, paclum mutuo confenfu fit

fcrmatum, utraque pacifcentium pars Pua habebsc jura,

(uis fubieÅa ^ene obligationibus. imperandi Ide & leges

ferendi, aiia benc multa ut rericeamus, gaudet jure, led

ut fecuritafetn & tranquillam civium vitam tueatur &

confervet, nullis parcat curis , nulias fas_ eft fugiat vi-

"gilias: La Socie'e, dicit Pbilofophus quidam Gallicus,

"doit Ja juftice, la libené, le bonheur å fes membres fide-

"les. Le Souverain n'eü ^que le gardten k le depofitair

"du concraå Social; il en eil:P executeur;il ne peut point

"acquerir le droit de P aneantir ou de ie violer" <?). Ad

obedientiam fidemque inviolatam, nec non ad plura, qua:

fui funt rnuneris k confilii, ofFicia hi func obftridi, (ed

Pecuritatem quoque, feu a maievolorum horainum I se-

(ionibus imenunitatem jure expofcere polTunt. Quis tunc, talpa qui non fuent ca?cior, eam in dubium vocare vel-

let veritatern, qua Agrorum Cultoribus jus ad fecprita-

tem concedtturs. Injuflidimas Iforent omnes om.nino le- ges, quae terras labore & fumtibus excoli jubent, nifi

eadem fere pagina, earuro cultoribus vitce 6c pofTeffio-

num Pecuritatem certo poüicerentur. Hoc ^prasterea uni-

verfiliter five violaretur, five iis prorlus adimeretur Jus,

terra? inculta? liorridisque fimiles reclderentur ddertis ^,

regnumque grandi grellu ad decretorium properarec interitum, qui hoc jus fuiile perfectum optime, ferius

licet, _{quam ut} repar#ari poilet, teftaretur. Sed cum

(écuritas etiam efficiat, ut eorum, qure quis arte vel

induftria fibi comparaverit , ja&uram faciendi exigua

adilt ratio metus, ea* omnes prolcribi & exulare de#

bent rationes, quibus vel przedia agricolarurn devaftan-

tur

e) Pid. Sydeme Social. Part, II. p. 5 6. 12. Poteftas Re¬

gis efi poteftas Legis; poteftas juris, non injuria. vid. Bratt»

de Leg. Angl.

Agros Colentiwn. ¹ 49 fur/), vel utenfilibus, qua; labore fibi adquifiverunt,

fpoliantur, eis prasieTtim rebus Sc inftruroentis, quibus

in teriis colendis opus eft, ne injufte priventur, optimus quisque follicite curat Princeps g). Saris grave nobis vi¬

detur, quod agricola? mille eventus timeant naturales,

qui omnes irritos facere valent labores, omnesque eo.

rum non raro defrruunt impenfas, & contra quos nuila

juvat prudentia, rulla facit circumfpedlio Cum itaque

hos fele effbgille i^tantur, alii procul abefie debent ca- fus, qui Ipem eorum frufirentur, & bona abforbeant.

Otium & ignorantia, non injuria Sc praedationes, egenos

pauperesque colonos reddeie debent. Si nomina tantum-

modo horum malorum cognolcamus, hane Regibus le-

gibusque juffilTimis noftram debemus felicitatem. Gratias

Legislatores arma Sc aratra cujusdara pignerari prohibue-

runt, cum hominem iplum pignoris inltar fumere per-

mitterent: etenim inftrumenta familia? fuflentandze infer-

vseatia, quam homines, maluerunt conletvata b). Poe-

na capitali Athenis, qui inftrumenta furatus fuerit agra¬

ria, vel qui taurum, aratro crahendo dellinatum, cruci- _da-

f) Publica hoc [apevumero faciunt venationes, tempore

verno £r aftivo in ff it ut a ^, qua de re bis verbis queri-

tur Cel. CARRARD: dans les cha[fes qui /7 y font de tenips

en tenips, pour V amufement des Seigneurs, quelle ravage

7.i* ejfuyent - ils pcint de la port des cbajjeurs ^, qui avec des

fneutes nombreufes, ne fongent qu7 ä pourfvivre leurproye, fans

mena ger en aucune fa gon les tecoltes des paijjans. E. Efprit

de la Legislation pour V Agric. 1. Part. V. att. p. 164.

g) Plane Securitatcm Mr. R1PLER vocot la Proprie-

té Mobiliere, ou la Securité de nos falaires & de tous les

liens niobiliers _{que nous} acquerons par nos travaux ST notre

induflrie, V. Inftr. Publique, p. 52.

b) Eid. D10DCR. Libr. 1. part. 11. Cap. III.

50 De °fficiis & Jurihus

da verit, ple$ebatur. Quid? quod, tanta conferv^bantur

fa£Ec lumenta follicitudine, ut ne Diis quidem ea lem im-

molare licitum eilet. Iderti Romas obtinoifle PLINIUS

narrat. Juvenis quidam Romanus, qui, ut amicorum la<

tisfaceret defideriis, bovem trucidaverat alienum, ad a>

que grave iubeundum fuppllcium , ac fi rufticum ipfurc

interfecitfef, damnafus, in iempiternum peilebntur exfi-

lium. CONSTANTINÜS MAGNUS** graviflima vetuic

Jege, ne fui aerarii Quasftores, ad folvendum a*s alienum

fervis, tauris & inftrumentis agrariis agricolas privarent,

& eo usque hanc extendit legem, ut poena capifali fu-

os, ne colonos indigentes vexarent, cohibuerit Prarfe-

<ftos /): neque tanfus potuit ignorare Princeps, quam fa-

eile nimius horum rigor omnera ioduftxi# & remulacio-

nis exficcare pollet fontem, quo faäo, tota quanta in

miferiam inevitabilem prareeps rueret Respublica. Sed eft

quoque nimia nocitura indulgentia, quippe quas negli-

gentiam aleret, & res contrabendi alienum cupidim fa-

veret; eam modo agricolis conceflam vellemus fecuri-

tatern, illud inviolaturo jus, ut nec vita, nec pofleffio-

nes eorum vi & dolis malevoiorum exponerentur. Sed

nec apud veteres tantum & exferas gentes veftigia be- nignitatis Regum in agrorum cultores eft, quod ^queera«

mus, cum bene multa in Patrio foio hujus indicia no- ftris feie offerant oculis, quas omnia recenfere fi nobis volupe eilet, extra propofiti cancelios noftra fefe exten-

deret opera. Cum vero Oprimi 'atque Clementiffimi Re- gis noftri GUSTAVI Ill:i fapientiaro pariter ac gra-

tiam

i) Lexic. Encyc/op. Tom. 1. litt. Agriculture. Exit ^e-

nim, ut Plinius dicit, (Libr. Vill. cap. XIX) bic ammi te¬

nor aliquando in rigorem quendam tnrvitutemque natura du-

ram £f inflexibilem ^, ajfeäusque bumanos adimit, quäles apa-

t bes Gr a c i vocant.

Agros Coientium. 5*

tiaro plar.e fingularem gratiffima & venerabunda nun- quam non recoiamus memoria, cumque vaiidiora hujus

veritatis rulla iovenire pofflmus indicia, propria tanti Principis proferre non dubitamus verba : ''AJia dygder

"hafva fin _grans, och ciå mildhet hos en Regent öfvec- '(kyler fådana fel, fbm ^rora fambållets låkerhee, då for-

"vandlas denna egen (kap i flathet, farlig for det allmän¬

nas lugn. Män denna flathet blifver hogft (kadelig, då

"den ofverfkyler de brott, fom foröfv'as af (jelftagen til-

"tagfenhet ernot hemfrid och fåkerhet, emot allmogens

"rått och lugn; Nämligen emot den delen af medborgare,

"fom åro de fvagaße, bvilkas rått Regentens fårfla fkyldigbet

63 år att beßydda, och bvilkas befand ocb våltnagt ghr Rikets

"vafente/igaße fiyrka" 8k\ Zfc. k). Satis pratterea nobis ed dernonftrafie, publicis ftatutis jus agrorum coientium ad

fecuritatem juftiflime flabiliri. Quis enim continuis iefc defatigaret laboribus? quis culturam terrarum curaret ?

quis femina agris fpargeret? fl uberara & fecuram non

fibi poliiceri poflet meffem, felicemque annonam. Acu-

tiffimus ABBé RAYNAL hifce noflrarn flabilitam red-

dic fententiam verbis: "L' Homme champetre fil ne jouit

"en paix de ce qu'il poflede & qu'ii recueille; fil ne peut

'kultiver les vertus de fon Etat, parcequ* on lui ote les

"douceurs; fl les milices, les corvées & les impots vien-

"nent lui arracher fon fils, fes boeufs & fes grains, que ''lui refterat-il, qu' å maudire le ciel & la terre qui

"f affligent? il abandonnera fon champ & fa Patrie" /).

H §. VIII.

k) Kongl. Maj:ts höga yttrande till Protocollet den 13

Mars 1776.

/) V. Hifloire Pol, Zf Pbilof. des Et ab li(f* des Ftirop,

dans les dcux Indes, Tom. FIL Table au de V Europé. p,i 14.

2 2 De Officiis & Juribus

§. VIII.

De Jure Agros Colentium ad Lihertatejii, Sf in

primis Perjonalem,

Senfus libertatis, uc fludium omnibus innatum ita dicamus, adeo fingulis proprius eft atque gratus homi-

nibus, ut vim & nimiam coaftionem, ^ne ultima? quidem

cavear perfona; la?to perferre poffint animo; artameti ex

puriflimo hosce fonre, noxii (a?penumero redundarnnt

rivuli; ad extrema enim cum lemper propendeat inge-

nium humanum, nec hac occafione mcdiam beatum in- Elftere potuit viaro. Ex nimio libertatis cujuscunque ^ge-

neris amore, vel potius ex perperam intelle&a hujus: ^vo-

eabuli idea, atrociflima exorta funt domeftica bella: odia

Vatiniano graviora, fimultates Sc dillentiones vix fine fangvine fopitae, ^qua? internam religionis turbarunt trän- quiilitatem, huic originem debuerunt ftudio; hinc tu- multuariae faäiones, cruentae feditiones, nec non magno,

rum fepe regnorum interitus, inopinatse certe formarum regiminis mutationes, quod emanaverint, prifci 5c ho- dierni aevi commonftrant annale?. Ne ulla quidem vox hominum fpiritus adeo diverfinaode reddidit commotos,

ac haec ipla libertatis. Alii pro facilitate eum , quem

ipfi extollerant, de folio deponendi regali, alii pro fa- cultate, cui obedientiam praeftarent eligendi, alii pro ju¬

re arma induendi, & vim impune exereendi ^, plurimi

pro privilegio Regem fuse nationis habendi, Sc leges smtiquas propriasque retinendi «/), hancce aeceperunt vo- cem, Gens quaedam per multa annorum luftra libertatera

in tn) CICERO teftatur, quod Gract> ^a Romanis licet de- viSli, fefe liberos judicaverint, cumt ut prifcis regerentur legi•

b'iSj veniam a vi&oribus obtinuerint.

Ml

A gros Colentium. 53

in longis pofuit barbis »); alla latos pileos tunicasque

amplas, cum portare vetaretur ^, fuam intraTam efie li-

bertatem querebatur, & tumultus non levidenfes excita-

bat o). In regno quodam Monarchico, rectius Arifto-

cratico, fi unusquisque nobilis, fuo diflenfu, onania, vcl

optima & utiliflima ftacuta, improbare non poflet, fuam

naufragam crederet libertatem, & cadura cum terra que-

rimoniis mifceret />). Tandem finguli illud imperium, quod fuis confentiens fuerit moribus, fuisque arriferit

inclinationibus, libertatis nomine voluerunt inlignitum;

ut enim fxion Nubem pro Junone amplexatus narratur, fic plurimi omnis am homines pro vera & minime fu-

cata libertate, illicitam, quce falfam prae fe fert libertatis

fpeciem, defiderant & confeåati fuerunt licentiara. Cum,

ut falus publica obtineri & augeri queat, leges a Supe-

riorc prsefcribuntur arquiflima;, cum flipplicia & poenas

nebulonibus infligendaj ceteris timorem incutiunt, & viam

fceleribus inviam reddunt, cum ordinis in Republica con*

fervandi gratia non omnia fingulis licent, fed fua quem-

que manent negotia, de omnigena libertatis ja&ura roul-

ti conqueruntur, qui malitiam & iicentiam hifce modis

inträ ar^iores, ne civitatem perditum eanc, contineri li-

mites, vel cum ignorantibus ignorant, vel, cum ipfi

mali fint, & exleges vivere malient, aegre ferunt. Liber«

tas itaque, nec qualis in ftatu _H concipitur naturali, nec

2 "

quse

ri) Rufri a^errime tulerunt, quod Imperator PETRUS

J:muSy Ef facile omnium princeps, itrrbas tollt radique jn/ferit,

o) Qua in Hifpania ante duo luftra b o ti c ob caujpitn ex-

ort a fuerit fedit 10 y teftantur IVOLVEMA T Ef BUSSER, Gcn~

väg till ^{- -} Staters bifioria, p. 41.

p) Qua in comitiis dißentiones fape eruenta, quid mali

Ef turbarum ex Polonia nobilium Liberum veto emdnaverint,

fuis, nifi maxime m Hiftoria fuerit bofpes% ignoratl

De Officiis Séf Juribus

quac in focietate civil! vigere debet, ini ilbmitata quod«

cunque placuerit faciendi facultate confiftit; fi enim ci-

vi cuidam, quod legibus prohibitum eft, tacere beeret,

nulla plane eilet libertas, nulla fecuritas, omnibns enim

par leges infringendi competeret jus ; '/ed fchx ille civium

"flatus, in quo, Jecuritatem vaSli, qticC face '<S publicce in-

"ferviunt, vel [altem non contrariantur faluti, facere von pes-

"[unt modo, [ed quoque ut jaciant obligantur, Ii bertaris no-

"mine infigniri debetv. Nobiscurn facit Generof D' A LAM¬

BERT ita dilferendo: "Les devoirs mutuels _{du Gouver-}

"nement & des membres font le fondement de la verita-

"ble liberte des citoyens, qu'on peut definir la dependen-

"ce des devoirs, & non des bom mes. Plus le principe

"du Gouvernement l'eloigne de cetfe eiprit de liberte

"plus Etat eR voifin de fa ruine q). Illuftr. MONTES-

"QUIEU a noftris _quoque Rare partibus, h^c ejus in-

"dicant verba: La liberte ne confiRe point å faire ce que

"Ron veut. Dans un Etat, e'eft å dire, dans une So-

"cieté ⁰¹¹ _{il y a} des loix, la liberte ne peut confifter

"qu' å pouvoir faire ce que i'on doit vouloir, & å n' étre

"point contraint å faire ce que Ton ^r.e doit point ^vou«

"loir" r). Quid cum publica regni falute conveniat vel

non, leges dererminant, ex quo, legibus juftis liberta-

tem nec deftrui, nec intolerabile fervkutis jugum civium cervicibus effe impofitum, lucuientiflime conRat s). Lo-

co

b) V. Melang. de Litter. d* Hiß. de Philo/. ^Tom.

1V% p. 119.

r) V Efprit des Joix. Tom. 1. Livr. XI. Cbap. II. _pag, 255,

s) V. Mem. fur Vlnflruclion publique ^B"V. p. 92 feqq.

La liberté ne dornte pas le droit de refifler ä V autorité, ou de

f exempter des regles ; eile donne le droit de faire ce qu'on doit

vouloir, Qf ^non pas ce quon veut> En un mot: étre libre c*eß

riobeir qii aux foix.\ V, Syfleme Social 1I% Part. _{p. 43,.}

A _{gr os} Cokvtium. ₅₅

co naturalis, qua; tarnen nec contra legis ejusdem ix>

minis pracepta lefe extendebat, aliam obtioeant _opor¬

tet cives libertatem, _{quam cum} leges ccncedant 5c com fervent civiles, Civilis haud injuria adpeliatur. H&c ipfa»

vel _pro fuis objeftis, vel pro cujuscunque ordine 5c fta-

tu, vel etiam pro varia Reipublica? Regiminisque forma,

varia eft, 5c diverfa obtinet nomina ; qua; vero unura

idemque fubjeåura habet 5c objeétum, Perfonalis ^a Philo- fopbia? Politicesque DoRoribus nuncupari afloiet, ^5c in ju-

cundiflima iila opinione confiftit, quam de (ualecurita-

te unusquisque habet civis,vel potius, in nimia? coa&io«

nis férvitutisque civilis vacatione, _quam cuicunque le-

es conciliare debent, ut ab injuftis immunis violaüoni-

us fuis quisque tutus perfungatur muneribus, fuasque

excolat, & pro lubito adplicet corporis ingeniique vires,

aliis raodo nulla infertur injuria t\ Ad hanc ipfam _quod Agrorum Cultores jus poflideant perfeåum, contendimus;

quod ^ut clarius pateat, qure 5c quanta hujns juris _nega- tio, vel univerfalis violatio (ecum duceret mala, fas eft?

inveftigemus. Ornnis omnino fervitus, five Politicam, fi-

H _{3 ve}

t) Ilhifir. MQNfE&QUIEl]bctnc libertatemPoliticam va- cat, quam ita tpfe deferibit: La libertit politique dans un cF toyen eft cette tranquillite dd efprit, qui provient de L opinion

que chacun a de fa Jurete ^j pour qiton ait cette liierte, il faut que le gouvernement foit teile ^{, quun} citoyen ne puiße pas craindve un autre. Alteram libertatis fpeciem auttor hic ^vo-

cat Pbilofopbicam. V. Efpr. des loix L. C. Chap. Fl. Adpel-

lat M.r. RIV1BR baue libertatem la Propriete Perfonelle,

ou\ celle qui vous rend maitres de dijpofer de vos individus,

de toutes vos facultesz de tous vos talents, felon vos volcntis,

pourvu toutefois que vous ne les faftiez point Jer vir ä blejfer

les proprietés d'dutrui. V. Inftr, Puhl. p. ji,

De Officiis Juribus

ve civilem u) relpiciamus, naturs hominum contraria

efl & inimica, quos enim hsc squaies reddidie, hono¬

ris dignitatisque habita ratione, illa adeo insquales effi-

cit, ut, qux homines inter & bruta animantia interce-

dit differentia, vix ac ne vix quidem raaior fit, De il¬

la jam non difiercre conflituinnus, cum omnes refpiciat

cives, qui Defpots cujusdam mancipia funt. Hatc con-

fifiit in omnimoda eorum dependentia, qui ferviunt,

qua vitam & poflefiiones, a voluntate dommorum, a-

deo ut nihil quod fibi, omne quod illis placet, facerc co-

atti fint; & fic omni prorfus contraria eft liberrati. Ser-

vitutis introduftio & confervatio labem generi humano

adfricat indelebilem, &: adeo faluti publics effe videtur

noxia, ut ne intelligere quidem poflimus, qua ratione

regna, qus hicce malorum torrens inundaverir, & jn

quibus agrorum prscipue cultores tanram ferrnt igno-

miniam, fuam tueri & ad tempus retinere valeant inde-

pendentiam. Sub graviffimo imrcitium dominorum ju-

go dum opprimuntur,&, boum inftar, trahuntur agrico-

ls, omnes ingenii exftingvuntur fcintiilula*, animum de-

fpondent, aliorum fapienter excolere terras nec fciunt,

nec, quos & fudore & fangvine fiepe roadefaciunt, fer-

tiliores reddere cupiunt campos; qui icaque jumentorum

loco habentur, jumentorum inftar, imprudentes & tardi

laborant. Iramo interdum verum elt, quod dicit ROUS¬

SEAU: "Les elclaves perdent toutdans fes fers, jusque au

"defir d'en fortir° v). Si oculos in cslum excollere _deant, au-

u) Tertiam fervitutis fpeciem ad dit Nob. MÜNTES»

QUI EU: ^cum enim fervi potius propter, quam inträ, famtliam

fint inflituti; eorum Jervitutem ab bac, cui mulieres in certis

regionibus Jubje&a funt, it a diftingvit, ut bnnc domefticam

vocandam ejje contendat. Cfr, V Efpr. des /nir. Tom. II. Livr.

XV. Cbap. XIX. pag. n>. v) Tom, Elll.Cotitr; Social,

Agros Colentium. 57 deant, patrte maledicentes terra:, mortem Gbi adprecan-

tur, ut unicum ^, qua: femet cpprimunt, malorum leva-

men atque folatinm. Libertatis praterea hujus privativ

ad fedkiones fulcipiendas incitat; agricolae enira, ut tam grave & injuftum excutiant juguro, qua: in promtu funt, ikpe crudeliffimis utuntur mediis, nec utrum hoc jure

an injuria faciant, proclive efl: judicatu ^x). Qua: ^nuper-

rime in Bohemia, vel vix edamnum, fopitae funt ruftico-

rum feditiones, hane veritatem luculenter illuftrant. A- pud veteres, agriculiuram exercebant homines per bella

in fervitutem reda&i, quod ILOrJTEapud Lacedremonios,

PERICIENSES in Creta, PENESTES Tbeflalos inter, fuo exemplo coroprobant. ARISTOTELES y) & PLATO z) quod fervi tantummodo terram colere deberenf, con- tendunt. Idem inter omnes fere Grasciae nationes, eas 1% primis, qui belligerandi ftudio ducebantur, obtinuit

mos

x) Plus un homme, dicit M:r. RIV1ER, eft cbargi de fers j plus aufi Ja ^mar che devient penible, lente: quiconque

veut courir felancer, commence par fe degager de tout

ce qui pourroit gener fes mouvemens. II ^en eß de f ^ame com-

nie du corps: eile ließ capable (Telans, capable de grands ef- forts delevation ^quautant qidelle efl plainement libre. V.

Mem. fur V Inftr. Pull. p. ¹⁰⁷ 6c 108.

y) Libr. VII. Polit. C. X. Tcik be ysoopylaevrois uclhi^ee

\ if~ 5 •> ^ » \ c J ^{/. /} '

fjitv> etoei nar wxflv ö8äcvs eivoii 3 jayi re cjxoCpvKuv 7iccvrooy,

re SvfAceJbov' 8T00 yuq cev 7tßcs re rrjv eqyotalctv elev

ycftj Ttfcs ro fjLY\lev veooreffew cco(fuKeis. Quid vero & noflro

Ar i(lote Iis tempore utilius fuit> quam vecorefl&v in agricul•

tura. Verum qucque eft, non ubique locorum fervos agricul-

tur am boc avo exercuijje, eodem enim capite, idem bic auPlor fatetur, eas respullicas fuiffe florentinres, quorum ipfi civet

buic feje addixerunt (ludio.

z) De Legih Libr. jVlI.

De Officiu lf Juribus-

mos, quorum civibus agriculiurs, coitimerch & artium

mechanicarum exercitio leges interdicebmt //). Hinc fa¬

ctum eft, uc Athenis, tempore Soloms, pauperiores ci-

ves tancum seris contraxerint alieni, ut quovis die non-

nuili eorum, qui mutuo dederunt, declararentur rmnci-

pia; horum non pauci fefe confociaverunt, ut vi impe-

dirent, ne quis eorum venuro daretur, & ut cogerent Magi Dratum ad diftribuendas terras, pari ratione, ac LY-

CURGUS fpartse dudum fecerat b). Ne vero agricolac compedum (uarum confcii unquam evadant afque per- toefi, ne aiiorum refciant injurias, ne de (uis juribuscoi-

luftrati, libertatäs captare occipiant auram, ut fpiflis igno¬

rantia tenebris aniroi eorum involvantur, qui eos fer-

vos volunt, quique (use Iitant nnice voluptati, fumma

cura allaborant. Nee dubitandum eft» quin ignorantia

ad impinm hunc obtinendum finem multbm faciat; Ted

ex hac ipfa ejus efficacitate, quod jura agricolarum de-

ftruat, & cum publica focietacis utilitate minime conci-

liari queat, tuti concludimus. Perstus, prudens, &: qui u-

tiliori inftruftus eft cognitione agricola, fapientius, me¬

lius & majori quoque ftudio fuas excolendas curat ter¬

ras, quam qui denliftima circumdatus eft infcitice caligine.

Ignorantia facit, ut veftigiis majorum ferviliter,4nha>

reant r), ut novas omnes & nieliores colendi rationes

con-

a) V. XENOPHONT. 'DiSl. Mem. Libr. V. Plvrim*

artes, verba Junt au&oris translata, corrumpunt eorum Cor¬

pora, qui eas exercent \ cum eos cogant, vel in umbra

vel prope ignem confedere; neque tum eis neque r eipublica

inferviendi tempus iis relinquant. Cfr. ARIST. Polit. Libr.

111. C. IV; nec non Libr. X: ubi han ^c addit rationem:

cum Gymnaßicis exercitationibus continuam navarent operam,

quo fortes & robußi evade rent Atlethce.

b) V. DiSlion. des Gens du monde. Toni. IV. p. 173.

c) In Scania, fVeßrogotbia, Dalia, aliisque provineiis,

Agros Celentium. 59

eoncemnant & rejiciant, fieri enim non poteft, ut con- filia, qu® acceperint, rite' aeftimare, & liibenter exfecutio-

ni dare fciant, cum verberibus non verbis ducuntur ^,

Cum veritates in praxi utiliffimas nec per experientiam colligere, nec ab aliis veritatibus deducere valent, &

cum in _ea, quam profitentur, arte, ne minimum quidem

tinäi, ultra ignorants non fapiunt d). In regno,

I ubi

adbuc duo vel tria ad aratrum trabendum junguntur jumen-

torum paria,, licet, quod uHurn fufficiat, experientiffimi ante

bac probaverint Pir i. In Wcftrogothia, ne unica quidem in

a gr is objevvatur lacuna, fed fe mina, cum int er fe vafUffimi

cobareant campit qtws nec fuperflua defluant aqua, nec aer penetrare valent, aut humoribus inundantur, aut nimio quaji tabefcunt acido. In Nericia Wefimannia omnis in dorfum

a gr i projicitur terra cibnns, adeo ut lat era fere denudata nul-

los ferre po [fint fruSlus, quainvis noxia bcec legibus vctita fit

cultura. Qua v er o har um confvetudinum c auf)a efl? Nulla få¬

ne alia, _quam quod fuos it a feciffe accepcrint Majores, quo-

rum mores, immo vanitatesffancliffime obfervant, & pro qui- bus, t an quam pro aris focis, firenue pugnant,

d) Cum illis quidem non facimus, qui tot colono cuidam neecfiarias judicant Jcientias, quique agriculturam adeo diffi-

cilem reddunt, ut Neflorea vix ad eam exhauriendam fujfi-

ceret cetas. Att amen cum recordamnv, quod unumquodque fru»

jnenti _genus fuam adamet t erram, adeo ut quod in hac diffi- cillime, in illa optime ycrefcat fernen; cum agri ad femina reci- pienda omnibus non ceque apti fint tempeftatibus; cum omni a inflrumenta agraria ^non atquefint utilia rfedpro terrarum qua- litat ibus varient, & labores vel levent vel augeant s cum non

omnes viateriee ad quascunque. terms emendandas idonea fint\

cum bes pluresque alice animum noflrum fubeunt meditationes,

quodH utrum magna, an nulla harum veritatum inftru&i fint

Agricolce cognitione, perinde fit, nobis pajvadere non po/Ju-

5o De Officiis b3 Juribus

ubi finguli cives fub horrendo Defpotismi jugo ingemi-

fcunt, & ubi Politica omnes funt mancipia, civilis hare

tolerabilior efl fervitus: etenim fervorurn ne9 an fubdi-

rum, conditio gravior fit, ^non facile conllat. Sub impe-

riis vero Monarchie» & moderatis, quäle noftrum es- fe tetamur, naturam civium adeo elevatam reddere &

opprelTam nequaquam expediret. Ubi enim Politica efl

odiofa & abrogata, civilis aegrius toleratur, fervitus, &

omnes libertatis amantiflimi funt. Quid gravius, quam inträ felicem föcietatem ^, vitam degere infeliciffimam J Quid durius, qnam fl quis fecuritatem omnibus, non fibi, competere obfervaveric? Quis animum elevari nefei-

nm, & altiora petentem Domino non invideret, cum (é

humi repere coa£tum fentit ? Qua? ad brutorum animan-

tium conditionem propius accedit fors, quam eorum, qui ipfi fervi alios vident & venerati tenentur liberos ? Quid tandem periculi, qufdqne malorum ^ex miferrimis

his terra? filiis efl extfmefcendum ? Multos, qui nos in-

ter fervitutem introduclam voluerunt, ^non fineindigna-

tione audivimus fortiter difputantes, quos e re föret ^in-

terrogare, an cum reliquis fortem ducere vcllent, ^quo

tutius conflaret, quinam liberam, quinam fervilem foci-

etatis partem conflituerent: facillimum, ut fperamus vel

certo confidimus, föret judicatu, quod, qui pro fervi-

tute adeo ftrenue pugnant, luxuria? Sc voluptatis, non

publica? felicitatis caufläm agant. Hane fententiam Illuflr.

MONTESQUIEU fuo non addubitat probare calculo,

cujus veiba nativa? fuse elegantia? ergo, mutuata volumus:

"La

—

- ■. . . . I .. .H ,

..,8.

mus, Multos miferos _{atque pauperes} nimia pr ofello reddiåit ignorantia, eftque hcec ipfa in caufja, quod tot campi reliti•

quantur inculti, quod tot exculti non fertiles, tot fertiles de- crefcentes evadant, quodque fine ulla circumfpeQione varii ge¬

ner is femma in iisdem fpargantur t er ris.

A gros Colentium;

"La Servitude qui rend un homme tellement propre å

"un autre qu'il eft le maitre abfolue de (a vie & de £es

"biens , n' eft pas bonne par fa nature, & eile n'eft utile ni

"au maitre, ni å 1' efclave. 'A celui ci parceque il ne peuc

"rien faire _par la ^vertu; å celüi »lå, parceque il ^corctra-

?\fte avec fes efclaves toutes fortes de mauvaiies habi-

"tudes, qu il f 'accoutume infenfiblemene å manquer å

"toures les vertus morales, qu'il devient fier, prompr,

"dur, colere, voluptueux, cruel e). Satis jam demonftra-

tum efle putamus, fervitutem agros colentium publica:

rei eile maxime noxiam, & hinc, quod ad libertatem per«

fooalem jure guideant perfecta, nuilo probatur negotio.

J. IX.

De Jfire AgYos Colentium ad Libertatem

Territorialem.

Ad aliam quoque libertatis fpeciem, quam Territo¬

rialem nuncupamus, jure gaudent agrorum cultores per¬

fecta, quaeque de übertäte civiü in genere differuimus,

ad hane ejus partem volumus adplicata. Per eam itaque

non licentiam quaradam fine ordine & legibus ^pro arbi-

trio de fuis difponendi pra;diis, fi vel publicam defttue-

rent falutem, indicamus, fed eum intellektam volumus agricolarum ftatum, ubi ^non de ufu tantummodo & fru¬

kta, fed de ipfa prasdiorum fubftantia difponendi, quac agris optime conveniant femina, quaeque maxime arri-

ferit, colendi rationem eligendi, quamdiu, quae leges pra:-

fcribunt & imponunt.officia obfervant, facultate gaudent

I 2 haud

e) V. Ef pr it des Loix Tom. II. Livr. W. Cbap. 1. p.

87. Mr. RlVlER ^vocat fervitutem le nennt des^ vertus, la

foarce & r ajjemblage de tous les vices. Vid. L Injlr. Puhl.

p> 90.

62 De Offiäis £? Juribus

haud circumfcripta & inviolaea f). Ut enim homines

fuam naturalem pofthabuerunt independentiam, ^quo Pub legum clypeo Cuti viverent; ita primsevara & naturalem

deferuerunt eoramunionem 3 ut fua quisque fibi haberet

confervata. Prima itaque in focietate lex libertatem Per- fonalem, altera Territorialem ftabilire & tueri _{debet g).}

Sint itaque voJumus agricolas proprietär», fuorumque prsdiorum legitimi domini, adeo ut illa vel tranquiila pofleflione tenere, vel vendere, donare, atque heredi-

tario jure liberis pofterisque relinquere iis ^per leges li-

ceat b). Quae ineffabiles ex hoc jure in focietatem civi-

lem redundaverint utilitates, qusque porro ex univerfa-

Ji ejus violatione graviffima oranino emanaverint mala, quorumdam regnorum lacta3 quoromdam triftis dudum pa- tefecit experientia. Exempiis hanc veritatem illuftraturi

ad exterashaud prob dolor! necefle eft provocemus gen¬

tes

f) Contendit Celeb. BERTRAND3 quod libertas terri- torialis tribus abfolvatur partibus, Proprietäre, libero ufu,

fecuritate poffefßonis. Hac ver o ultima ad primäm re-

ferri debet. Qua enim proprietas fine Jecuritate pojjeffioms■>

aut quid for ^et illa fine häc ? V. EJfai Jttr C Efprit de la legis•

lation _pour encourager E Agriculture Zfc, £fc. Chap. III. p.

19. Mr. R1VIER, qui ex jure proprietatis omnia civium de- ducitjura, banc libertatem Territorialem _nuncupat la Proprie-

té Fonciere, quo i nomine pletium pradiorum dominium vult

indi cat um3 Cfr. Mem. Sur U Inftr. Puhl. p. 5:3.

g) Cfr. MONTESQUIEU Efprit. des Loix. Tom. HL

Livr* XXEl. Chap. XV. p. 125.

b) La faculte de vendre, de donner, dy ecbanger de laijfer ä fes beretiers ^, efi injeparable du droit de la Fropriete.

Vid. les Origines, ou T Ancien Gouvernement de la Franee, de f Allemagne é3 d\ Ita lie. Tom. L Livr. [Ell Chap. XV

HL p. 190,

Agros Colentiktn. 6 s tes, cum bene multa inträ pomoeria patriae hujus rei ul-

tro feie nobis ofFerant indicia. Iftae provinciae, ubi*plu-

rimi ruftici proprietarii lunt, adeo ^ut, lub crudeliori rni- tiorive aliorum jugo,gemitus edere irritos non fint ^co- a&i, frumentorum copia, majori incolarum numero, lin- gulorumque horum feiicitate palmam prorfus ceteris prae-

ripiunt. Cum inter multos divifum eft territorium quod-

dam proprietarios, inträ exiguum terrarum tra&um, quam«

plurimae vitam luftentant atque traducunt famHiae, quae, annna, ni jufto fint graviora, rite lolventes tributa, affi-

duo labore, hiiari felicique ^conatu parvas fuas indies me- liores reddunt polfefliones /'). Infauftus,! nefcio quis, ca-

fus, has omnes unius viri lubjecit dominio, mox agri

vel fervis & conduftis hominibus traduntur colcndi, qui,

quos ipfi non poftident, ^{parum curant,} led de induftria

potius negligunt; vel cuidam alii pro certa pecuniae lura¬

rna locantur,qui ut fele repente divitera reddat, omnem

faepenumero in fuaj fubjeäos licentiae colonos exuit hu- rnanitatem, atque luis unice velificaturus uluris, quze fa- pientem terrarum (pedant culturam, poft luftra modo

labores remunerantera, non anxie quserit, dummodo

in praefenti fibi omnia corradere valeat, Hinc ruftici laborum taedio capti, agros enervari & fterilefcere finunt*

unde tandem evenit, ut, qui paulo antea tot familiis fuf-

cientem luppeditabant viftum cultumque, jam unius viri

vix ac ne vix quidem fatfslacere poftint defideriis, cam-

pi k), Prsdium deterioris indolis, ab ejusraodi proprie-

I 3 tariis

i) In Paroecia quadam Norvegice, ubi coloni omnes funt iiberi proprietarii, poft viginti annos, natorum numerus ad mortuorum fuit, ut 5 : 1. Kobenb. Nye tidend. ^om lår de fa»

ker 1760. />. 239.

k) Vid. Tal om Anmärkningar vid Landtbusb. af R. R*

Friherre H. SF. _{BUNGE, p. 15.}

64 De Öfficits & Juribus

tariis qui fuo vel laborant Marte ^, vcl ipfi prtefentes

fuos fuorumque fcienter dirigunt labores, facile emen- dari poteft, quod contra vix unquam ftaturn mataret, fi dl vitis cujusdam, operas omnes rurales per mancipia faciendas, perque villicos dirigendas curantis, fubeffet do-

minio. Hic enim minori cura fuas melius collocatas cre-

deret pecunias, fi, qua: dudum exculta fuerit & amoe- nior, fibi compararet villamj illi vero, cum alium tm>

re non polTint fundum, ut, quem pofliJent, meliotem reddant, ut menda ejusdem & qualitates ingratas cotri-

gant, omni ftudio enituntur, &, ut fpe haud excidant, nul-

Iis parcendum {udicant vigiliis ^, null im omittendam

cenfent occafionem. Agricolae proprietarii ad qualitates

varias agrorum luben'ius adtendunt, (emina aliosque

labores hifce adtemperant, tempus idoneum arripiunt, omnia, maxima, minima, qua: fuo fubfunt dominio,

follicite _curant, & fingula in luos ufus fuamque utilita-

tem prudenter convertunt. Nunquarn adeo Romanos

inter agriculturs ftudium floruit, quam cum finguli

fuorum jugerum proprietarii elTent & domini. Hujus

rei cauila Romulus & Numa, Romte Au£tores /), nec

non Lycurgus ^m) Sparta: Legislator, agros asqualiter

cives inter fingulos diftribuerunt: verum tarnen pluri-

rnum hoc iafo tanti Viri perdiderunc o'ei , quamdiu

enim diligentia, Oeconomiae , morura ^, hareriitatis Sc

tarnt- l) De bac eorum opera ^, deque legibus agrariis, optime fcripftt PLUTARCHUS in comparatione ROMULI & NU'

M/E- nec non DIONYSIUS HALICAR. Libr. II. Cap. III.

qui quoque, quod SER PIUS TULLIUS hajce leges rcdmte- graverit, teßatur Libr. III.

m) Cfr. La maniere cT enßigner & ctudicr les helles

lettres: par Mn. ROLLIN. 7o/n. III. Part. HL de L Hiftoi-

ve profane, p. 425.

Agros Colentium.

familiarum exiftit difFerentia, ^{ut omnes} aequales teneant

poflefTiones atque fortunas, fieri minime pofle autuma- mus. Ita quoque Roma: obtinuifle plurimi teltantur hu- jus aevi fcriptores: licet enim leges agraria' cupidinem

ad tempus refrenaverint, & aequaiitatero fortunarum fta- biliverint, mox tamen eadem adeo obrepfit facultatum diverfitas, ut, altero quovis anno, novam expöfceret fem¬

per Populus Romanus terrarum divifionem. "Plufieurs ''partages, dicit Illuftr. MONTESQUIFU, furent aflem-

"blés lur un meme tete; des citoyens ^eurent trop, une

"infinite d' autres n' eurent rien. Auß le peuple, ^con-

''tinuellement privé de Ton partage, demanda-t-il fans

"cefTe une nouvelie dißribution des terres n)% Eft ita-

que hsec ipfa fortunarum inaqualitas adeo fere in focie-

täte inevitabilis, _{atque ea,} magis verum tamen neces-

faria, qute diverfo honoris dignicatisque gradu abfol- vitur, & quod hic morbus radicitus evelii vel fanari nequeat, tuti concludimus. Attamen ^, fas eft & ^ex¬

pedit, caveat, qui regnum moderatur & regit, ne vel

nimium ha:c facultatum ina?qualitas crefcat, adeo ut im- menla fere unius fubfint dominio pradia o)\ vel alio-

rum

n) Eid. Efpr. des Loix. Tom. 111. Livr. XXE11, pag.

>45-

o\ His proinde Magnus nomine, (6c. MAGNUS LA¬

DULÅS ) content us rå pub lic a proventibus ^, Ordinibusque gratulans, ^qutete pojjedit ^cum fuccejfortbus ^, donec regno ad peregrinos Reges, hujus ignaros conftitutionis, devoluto ^, coeperit Nobilitas in bas aquas & fundos jus ßbi arrogare.

[MESSEN11 Scond. T. XII. p. 134). Paulo poß abroga-

tionem divifionis terrarum, _qua Sparta a Lycurgo faEla fuit, loco triginta millia Lacedamoniorum ^, qui ^agros pofpde*

bant, vix Jeptingenti fupererant. Roma pari modö res

Jefe babuit* Cum Curio Dentato, ob fuas viBorias, quingcn-