ANDREA VI

i%r.

I.

K

J.

cogitationes philosophige,

Circa

VI _AM INVENIENDI

LEGEM NATURALEM

ET

0BL1GATI0NEM;

Quas

Cum Confenf. Ampi Facult. Philofopk

in

lÜujiri Academia ZJpfetlienfi, PRiESI DE,

CELEBERR1MO VIRO,

Mag. ANDREA

fä§ 0? fS HB 919 9/

Eth.

& Polit. PROFESS.

Reg. & Ordin.

Pro GRA DU,

'Bonorum examivi

modefte fubmittit

Alumnus Wredianus ,

CAROLUS ABRAHAMUS

CLEWBERG,

HELSINGllS.

In

Auditorio

Guftav.

Maj. ad d. 4 Junii,

Anni mdccxxxvii.

V Horts fobtis.

UPSAHAE) Litens Höjerjanis*

S:mM:tis

MAXIME F1DEI VIRO, Reverendtjfmio

Patri

^ac

Domino*

Dn JOÄNNI

STEUCHIO,

S. S. Theologiae DOCTORi longe

Celeberrimo,

Regni Svcclx ARCHI-EPISCOPO,

Academiae

Upfalienfis PRO-CANCELLARIQ,

Ut &

Ven.Confift. Ecclefiaftici PR/ESIDI Eminentiflimo, Graviflimo,

MEEGEN

ATI

MAXIMO.

.

BFnéficia illa,

^busmeperme

^plures aåhuåquotidie quibus ^jam

^annos

Tu, cumulasjanta omninojtmt, Revereridiffirne

^orttatum

^volmß.i,

^gr

Pater,

^quu

ut

clffiale

omriino

(it judicatu,

tenerrimumnema- ga paremis

affechm

expnmant, an

pötius

cum

infigrii in

dientem

Javore

atque

ardentkfimo bme(aciendi fludio,

Mxce-

Mdscemth Maximi aucloritatem

demonflrent. Tu,Reve-

rendiffimePater

fftudioriini

^morumq;Meorum,w

juveni-

h#tate,optimus

fuift i cenfor

atq;

reäor: Tu

me,

iniquiori

fortun#

(ubjeötum, Tu

o

patrocinio amplexus

es,

iisque

me

commendafli,quibus, fiöeo placuertt,& Tibi

mea

qualis-

cnnque opera

probetur, fortunarum

^mearum

incrementa

in futurum accepta

refe?

repotero.

Sed, bis ommbüs &

aiiis fere innumerk vel

pr#dicandk,vel animodevotore-

colendk qu# nnquam

facimdict,

qu#

memoria,

qu#

vis

ingenn, denique pietas fufficere poterit? Liceat fan-

Üe con'firmare, protot tantkque

beneficik animum

gra~

tum mihi non,cieeße. Hoc

doleo,quod

totiesnon

poffitmea

tenuitas,

quoües & deberem & vehementer cuperem,

indicare pietatem

in Te

meam*

Interim

tarnen,

poLi

Deum, 0. M.in Te,

Reverendiflime Pater, jpes

meas

jitas eße vehementer l#tor & humillime

^oro,

digneris,

pro/umma Tua

benevolentia

^,

tenintati

me#

igncfcere,

fmulque

pati,

quod

^qvum

defint meliora, chartaceo hoc

wunere Te coli vehm. Meum femper^erit,

calidijjima ad

Deum funderé

fujpiria,velit Te Reverendiflime Pater,

ingravejcente

Tu%#tate, falvum & incohmem fer-

vare quam

diutijßme! Sic Patria, Religio, Litter#, Fa¬

miiia Mobilt

(Jim

a,

chent

es

denique habebunt, de

quo

fibi

vehementer queant

gratulari,

RevcrencMImi Nominis Tui

devotiffimus

CAROLUS ABRAH» CLEWBERG,

Clarisfime Domine CANDIDATE

C/_flerinonpoteß^, quin omnis, c«/ verum reUumq, cordi eft, tacita perfundatur ooluptate^{^} quando egregium ali*

quid in veritatisInquißtione virtureg,colendapreßarianimad-

vertitt a quocunque demum illud fuerit profeftum; quanto magis letitiacommoveri decetßngulari, dum laude dignamo~>

liuntur amici, beneque de nobis meriti. Nemini itaque mi-

rum videri credo_, quodgaudium me occupaverit hauet vulga-

re, qnamprimum aeeepi? Differtationem tuti&n eleganti([imam in lucem prodituram eßße publicum. Spes namqueme obleflat certijßma, fore, ut omnes agniturißnt boni, quanto feraris fiudio in verum accurate indagandum } virtutisque exerciti-

umfirenue urgendum. £t qvum hincnon poßit non vera atßs folida nafei gloria , ex animo Tibi, C1 ritfime Domine Candidatey gratulorpulcherrimas ißas animi dotesy labores-

que generofos, quibus genuina hac laude dignum Te reddi- difli. _Modeßia Tua, quaflor^es laudatijßma ^non patitur,

ut pluribus exponam, virtutes Tuas quanti faciam. Officio,

autem atop fides, quibus me quotiaie Tibi devincis, a->

morque, quo Tejure profequor ^, flagrantiffimus , hoc a me

expofeunt votumjufiijßmum: FeIit DEus O. M. honores for"

tunare philofophicos ^, quos Tibi propediem conferendos de*

crevit ApoUo llpfalienfis, ßartamque deindetribuere honeflis- fimam, in qua ornanda eruditio ^Tua ac virtus fe exercere

queantfeliciflime!

Tui ftudiofifiitnus,

CAROLUS WILHELMUS von DÜBEN.

r

I N.

J.

j.

i.

Uamvis experientia teftetur,omni

fcre tempore, quodmagnopere dolemus,

exftitirfe

ejusfarinaeho- mines, quiinquifitionem Numi-

nis aut defidia neglexerint, aut,

corruptis ac diflolutis abrepti moribus, naturalelumen,_quan-

tum in fe, fuffocaverint,vel^et- jam, nefcio qua praejudiciorum caligine occaecati, eo dementia: proceflerint, ut argu¬

menta _, pro Dei exiftentia adferri folita, irrefragabilis

licet evidentiae, in dubium ^vocare fuftinuerint: horum

tamengiganteosconatus eo minus curamus, quocerti-

us fumus* perfvafi,his iftorum hominum nugis abunde fatisfa&um elfe ab iis, qui operam fuam voluerunr col- locatam in jaciendis vens ac folidis fundamentisTheo¬

logie Naturalis. Inde igitur liceat nobis,Lemmatis in- ftar, fumere, exiftere Ens aliquod Abfolute Perfettum Infinitum ac Independens, idemque omnibus iisperfe- äionibus ornatum, quas ex

eflentia

Entis Perfe&iflimi

A acln-

)o(

ac Independentis necefiarionexu derivantur. Sicautem

notionemperfedionisinfinite penitiusconftderantinon

difficilecrit perfpedu, DEum oranes perfediones abfo-

lutas ita poftidere, ut ab omni imperfedione, iisdem oppolita, quam longiffime (it remotus. Hoo enim nifi

firmiter _teneamus, diflenfum in Deo afieri, perfedio-

nem inEnitam tolli, hoc eft, DEum ipftim negarijcer-

tum eft. Modus autem ille habendi perfediones abfo-

lutasin DEO _qvum faiiditatis nominevenire foléat,vi-x

meminiile opus eft^, id quod ex jam didis facile eluce- fcit, ad ornnia Attributa Divina fanditatem Ejus fe ex-

tendere, adeoque intellédum nulli unquam errorieile

obnoxium , ncc pofte voluntatem non omne malum

averlari.

IL

Haec duo attributa, quorum confideratio fcoputti

noftrum propius attingit, dum adgredimur,vieoruniy quae fuperiuslocuti fuimus, intelledum perfcdillimum

omnium primo definire liceat per (imukaneam & adac- quatam cognitionem omnium pofiibilium* Sed intel¬

iedum ejusmodi DEO propterea tribuimus, quod reali-

tatem ablolutam importet. Quocirca tarnen monen- dum eft, quodomnia poftibilialic objedum cognitionij

Divinae conftituant, ut ipfäe eflerftiae vel pollibilitates

xerum a DEO dependeant. Qviim enim omnia entia fi¬

nita perfedionis cujuscunque abfolute perfedx fint in- capacia, nullo modo iisdem tribui pocerit independen-

tia , adeoque eorum eflentise vel polfibilitates ab alk>

•dependebunt.Jam vero, qvum ideo quid dicatur pofii- Eile, quod contradidionem non involvat, fed concipi-

pofiit

3 erunt quoque res finitae propterea pofiibiles, quod

vel

a DEO, omnia reprasfentante,velabalio con-

cipiantur. Pofterius

indcpendeniiae

Dmnse ediametro

repugnat

) o-( fSh

repugnatj nam fic daretur extra DEum ratio ^, cur res' finitas fic , nonaliter conci-piat: quodut eftabfurdum,

per priora, ita verum erit prius, fcilicet a DEOdepen-

dere rerum omnium poftibilitates. Sinautemdetermi-

nata magis fuerit qusftio, ita ^ut inquirendum veniat,

a quonam prscife ex attributis Divinis, abintelledune

an a voluntate petends fint hs ^rerum eftentis} diffici-

lis admodum eft refponfio. Interim tarnen , qvum non minimum in ftatuminandis Moralis fcientis principiis

momentum trahat dodlrina de eftentiis necefiariis vel

arbitrariis, conabimur huic

quaeftioni immorari,&

pro neceftkateeftentiarum & Drigine ab intelle&u Divino

ferre fententiam. Quia vero ex antea diftis facile col- ligitur, DEum efte immutabilem, adeoqueomnia, qus in DEO fint, Eidem a&u puriftimo inefte ^, non vero per modum nuds facultatis efte concipienda: qvum et-

jam intelletftusperfedtiflimus, femper in adtu conftitu-

tus cogitari debeat 3 nec poterit unquam absque aper- tiffima contradkftione concipi fine cognitione poftibi-

lium , hoc eft ^, fine ideis rerum. Hinc autem facile intellexeris, nec dari rei ideam ^, quse DEO non infit conftanter, nec opus efte, ^ut fupponamus aliud quid, tanquamDEOinexiftens, rationemque, curinfintrerum

ides, continens. Porro, quia ^ex Ontologicis conftat,

ea, quae enti conftanter infunt, &, quibus, ut inex- iftant, non fupponenda funt alia, unde inexiftentise- orum ratio intelligatur, qusque ficper alia, qusfimul infunt, non determinantur ^, eftentialium nomine ve¬

nire ₃ quis rerum ideas DEO eftentiales efte negabit?

Quis autem , hoc concefib ^, dubitare ulterius poterit,

neceftarias efte rerum ideas ? Necefiarium dicunt Me-

taphylici efte id, cujus oppofitum eft impoftibile. Jam ides _rerum, utpoteDEO eftentiales, ita DEO infunt,

A z ut fine

4 4M

)

° (

utfine iis efle DEus non poflit, Qvumqueomnia pofli-

bilia cognofcat, per

priora,

fiponatur, inefle ipfipofle

alias_r quam quae infunt, rerum ideas,, erunt hae ejus- tnodi, ut eas DEus non cognofcat, Quod,qvum antea demonftratis repugnet, erunt,, (i quar in DEO fingan-

tur ideaehis oppofita?, quaeEidem infunt^impoffibiles, adeoque rerum ideae neceflariar, Quia vero id quod

necefiarium eft, immutabile etjam efle ex ontologia patet>easdemquoque-hnmutahiks etjam-efle-eje-etttoft>

Sed> fl immutabiles funt, tales efle non poflunt, quia

tales efle DEus voluit. Certe fi ideo tales funt, quod

DEus tales efle voluerit, non repugnabit,, ut non fint

tales, Poflunt itaque aliter fe habere & confequenter

funt mutabiles, Sed,, quia abfurdum , eas Immutabiles fimulque mutabiles ftatur, fatendum omnino» eft ^{» re»}

rum ideas voluntate Divinatalesminirneconftitur,adeo¬

que nec

arbitrarias: fed

ab intelledu abfolute perfedo

ad voluntatem Ejus antecedenter concipiendas origi»

nein ducere.

A conflderatione intelledus tranfltum faduris ad voluntatem Entis Perfedifllmi\ talis nobis exfurgitde-

finitio- Voluntas perfediflimaeft ferius appetitus,ten-

dens in omne bonum, pro menfura verat bonitatis in

objedis deprehenfae ^{r cum} vero odio omnis mali con-

jundus» Eft igitur, noftro concipiendi modo, quod-

dam quafi prsrequifltum voluntatis abfolute perfedae,.

ut femper congruat idea Divina cum objedo volito,

lta ut bonitas illi adjudicata, (it vere non adparenter talis. Hoc enimnifi concedatur, necefleeflet largiri>.

DEumpofle ^errare,

fadi

poenitentiaduci, conflliumque Immutare* quod

abfurdum efle^

nemo non viderit,Sic

quoqueimmutabiles efle fatendum eft.

§. nr.

nihil

4^? ) o C ^ f

nihil adpetit, nifi vere bonumj adpetit autem ferio &

quidem omne. Sed, quia bonum appetit, cogitandum eft, fieri id femper ex intuitu rationum, quae vel are-

liquis Ejus Perfedionibus, vel a confiderationebonita-

tis, fingulisobjedis adjudicatae, refultant, ^urex con-

gruentia idear ^cum objedo volito, conftanter afleren- day ad oculum _patet. Nec tamen proptereafuccefiio-

nem DEO tribuimusquodcognitionem bonitatis ^, &

rationum_, inde fluentium y ut aliquid ipfa volitione prius concipiamus,Potius contendimus,fieri haecomnia adu puriftimo, ^omnem fucceftionem excludente. lin¬

de etjam facilt negotio conféquitur,, nihil DEum velie,, potentiae fuae contrarium, qvum

alioquin mutaripoftet

Volitio, _quae mutatio adui Ejusdem puriflimo eft im- pofiibilis* Abfit ^{tamen ut} cogites, objedivasrationes,

nuper a nobis aflertasy dependentem efficere ^a rebus

ereatis voluntatem Divinam.. Nulla hinc alia elicipot- eft dependentia, quam quae voluntatis eftab in teile du

pivino

^,

ubi

ideae latent ^rerum omnium^y ipfum adum

intelledus conftituentes, aquibus rationem objedivam petendam volumus. Hac autem dependentia tantum

a fe ipfo dependere afteritur.Quid ^vero hinc ubfurdum?

quid impium? quid perfedioni fummar ^ac libertati ini-

micuml Certe nihil.. Imprimis, qvum hoc tenendum fateamur, nonefte has rationes ipfa aduali exiftentia objedorum pofteriores, fed ab omni aeternitate in in- telledu Divino repofitas, quii easdemt, ut & ipfas re¬

rumeffentias conftituity & hujus adus puriflimi fem*-

p^rlibi eft confcius. Quemadmodurn autem jarrr often~

fum eft,, voluntatem Divinam ferio appetitu ferri in

omne bonum, ita etjam inde patetyeandem omnema- lum fummoodio profequi. Gerte,, quia omnis diffen--

Sus,abfolutae perfedioni contrariatur :: malum autemy

Ä _5; ibono

6, ^{) o} (.

bono oppofitum, non poteft non diRenfum inferrema-

nIfeRum, abeRentia Entis Perfe<Rifiimiplaneremoven- dum _$ cuivis hinein promtu effe arbitramur, volunta-

tem abfolute perfe<Räm fummo Rudio omne malum a- verfari. Nec quidquam periculiexindelibertatiDivinae imminebit, quod rationes convenientiRimas femper fe-

quatur voluntas perfeftiRima. Facile enim ex antea dicRis conftare poterit, dari in DEO facultatem agendi

omnia ex principio intrinfeco, prout fvaferit cognitio

infinite perfecta. Omnipotentia certe Divina, ^ex in- dependentia Ejus facile deducenda, nonobfeureinnuit,

nihil elfe ex poRibilibus, cui Divin* non fuRiciant vi¬

fes, absque omni extrinfeca determinatione. EReau- tem determinationis rationem a cognitione infinita o- mnium _rerum,intellecRui Divinocompetente,devocan-

dam , credimus cuivis fore perfpicuum, qui quidem

verba fine notionibus profundere ^non fuftinuerit,

§. iv.

Voluntatem PerfediiRimi in fe unam eRe ex pri-

oribus facile intelligitur ^: interim tarnen, fi diverfita-

tern objecRorum confideremus, & inde refultantes di- verfos quafi volendi modos, non fine ratione , falva etjam fimplicitate Divina, diftindiio quasdam formali¬

ter talis locum heic habere poRe videtur* Licébit, ut

fpero, hac diftindlione ^, infirmitati noftri intelledlus fnbvenire, qui pluribus diftincRis conceptibus

fimulper-

eipiendis non fufficit, idque in hoc cafu praccipue, ubi

tantum in redeprehenditur difiindfionisfundamentumi Loquor heic ingentem illam difiantiam, quadnterEns

NeceRarium & Contingens, eRentias rerum finitarum

& exifientiam earundem, faniores faltem ^non poRunt

non fateri. Voluntas igitur Divina, _{quatenus circa}

DEum Ipfum yerfari concipitur, quaque fuam eflenti-

s am,

) o c 7 am, utpote neceflariam & immutabilem , veritatesque

aeternas, cum attributis Ipfius neeefiario connexas, ne- ceftario vult, Naturalis nobis appellabitur, ab Ejusvo- luntate , qua circa exiftentiam rerum, extra fe pofita-

rum _, libere verfari concipitur, qua? proinde Libera di- citur, difcernenda. Ceterum, qvum DEus, propterlim- pliciflimam eftentia:unitarem, nullo modo a nobis, ut ex fuis attributis compofitus ccncipi debeat, qvumque

Ejus fanditas omnem in attributis, vel in fefpedatis,

vel ad fe invicem relatis, excludat diftenfum , adeoque

nuHum _{eorum, cum} alterius damno _queat extendi;fe- quitur etjam, DEum, dum voluntate Naturali fuas a- mat pedediones, ita velie unam earundem, ut fimui

velit ceteras omnes, h. e. totam eftentiam, unicoadu

puriffimo ^ac aeterno. Quanta igitur eftNatursDivinae neceflitas, tanta eft voluntatis, quam Naturalem vo-

luimus appellatamn Unde non poftumus non juftitiam

DEO vindicare, qua intelledam volumus Divin* volun¬

tatis confiantiam agendi, quod rectum f/?,id eft, quodcum

JLjm ejjtntia& ferfebiionibus neceffariam infertcongruentiam»

Hase convenientia in ipfa neceftaria fiarmonia eftentia:

& attributorum Divinorum fundamentum _{fuum agno-} fcere intelligitur, &, ab intelledu Divino cognita,ra- tionum ir.ftar, voluntati, noftro concipiendi modo, ob- jicitur. Scilicet intelledus Divinus, utpote perfedis-

fimus & (andiftimus, ab omni aeternitate fuam eflenti-

am & attributa intime perfpicit, limulque

eftentias

^o-

mnium creaturarum concipiendo conftituit, nec non easdem tum inter fe conferendo, tum ad fuas perfedi-

ones exigendo, adu tarnen puriftimo ^, modoque DE¬

um deccnti, neeefiario de iis judicat, ut ex fuperiori*

bus patere putamus. Duplicis quidem generis efle fa*

temur rerum eftentias, Theoreticas Sc Pradicas $ qua$

tamen,

■ ■ Ml ' ■■■■■■■ ■ II I II

tarnen, ut in immutabili Dei naturaraaicatas, adeoque immutabiles, ab intelledu Divino necelfario tales re-

praefentari, vi priorum conftanter afferimus. ^An enim

DEus veritatem principii contradidionis, aliarumve propolitionum Theoreticarum neg>re, bilineum redi- lineum _, vel proportiones radicis Sc numeri qmdrati

alias concipere poterit ? Certe, quemadmodumarbitra-

rias efle has inDeo veritates nunquam

defendere

pote- ris, ita & faterinecefte eft, ex mutua relatione ac con-

nexione praedicatorum ^, rebus pradicis eftentialium, ejusmodi propofitiones feu didamina pradica fluere,

quarum veritatem neceflario talein conftituat fandifti-

mus DEI intelledus. Hinc, qvum mentiri, & fidem da-

tam/allere, fe indignum judicet intelledus perfediffi-

•

mus, qvumque in eo politafit fumma voluntatis perfe- dio, utdidamina intelledus conftanter fequatur, evi-

dam efte putamus immutabiiem voluntatis conftanti-

am agendi, quod redum eft.

§. V.

Sed, quia reperiuntur nonnulli, qui aperte omne

Juftum a libero Dei arbitrio ita dedudum volunt, ut Deus, ex eorum mente, etiarn ea, quae cum eftentia Sc attributis Suis evidentem involvunt contradidionem praecipere queat: quia etiam alii mitiores, ab hac ab- furditate liberari volunt, fimul tarnen talem juftitiseDi-

vina: fibi formant notionem, _qua polita, non poftunt

non ejusdem erroris, andicam impietatis ac

blasp'iemia:

accufarijperpendamus paulifper erroneas horum deju-

ftitia Divina notiones. Audiamus

Szydlovium,

prout

cum Celeberrimus Danhaverus in Hodomor. infert lo- quentem : Jguaritur, inquit, cap g. an detur aIiquidan*

tecedenter bonum advoluntatcm Dei, five an resfint ideo ju- ßa bona , quia Deus easvult, vela% ideoeas velit, quia jußa

■»* ) o ( $«•

jufta funt. Negatur dari aliquidantecedenter bonum advo- luntatem Dci, & a/firmatur, ^res ideo effe jufas bonas,quia

Deus eas vult _, non eontra , ideo eas velie Deum _, quia jufla

& bona funt. Et paulo poft. Objiciet quispiami Ergo ,fic

Deuspo terit imperare blaspbemiam^perjurium-^mendaciim Gfc.

quod abfurdum videtur. ? Rejp. enim, in Ulis^? qua adculturn

Det pertinent ^, nullo alio modo hominesobligantur, nifiex praceptoISper legem. Si enim Deus voluiftet, tunc potuijfet

alium culturn velmodum cultusfibi jubere praftari.Cap.p.aU- tem>hunc in modumr Objicitur , inquit ^, natura Divina ßmpliciter repugnare , ut fe ipfam abneget ^, ideoque ex vi propofitionis hujusfequi Deum nonpoJJe pracipere, ^{ut non co-}

latur_{j nec} invocetur. Re/p. Negamus confequentiam. Aliud

enim eft, Deum fe ipfum abnegare ^, aliudDeumpojfepraci¬

pere , utabnegetur. Nam prius Deumnonpo/ja facere, quin

evertut naturam fuam, certum eft: pofterius vero poteftface¬

re. Quantis abfurditatibus fcateant addutfta. verba, nec

nobis _opus efle videtur prolixe monftrare ^, neque in iis-

dem refutandis _operam collocarej qvum partim recen- fendo eadem refutafle videamur, partim otium hac in partenobis fecerint alii, qui de hac re ex propolito e- gerunt. Certe ^, quis ^non videt, dicere, Deum polTe

falva juftitia praecipere, ut abnegetur, nihil aliud efle,

quam impudenternon minus ^acftulte & contradi&orie aflerere, juftitiam in Deo nullam eiTe, Deum Sibi Suae- que eflentiae quandam perfe<ftionem denegare, hoc eft,

Deum (imulque non Deum efle? Ubi enim atftio cujus-

dam agentis ejusdem attributis contradicit, ibi eft dif-

fenfus, & confequenter imperfetftio, qua?, per priora,

Enti Summo tribui nunquam poterit. Aft, inquis, ju¬

ftitia Divina melius forfan concipi poterit per conftan-

tiam in iervandis decretis liberis, hoc eft , in iis regu- lis

obfervandis,qua:

in fe non fqnt neceftariac, fed con-

B tingentes.

4W > o ( Bl-

tingcntes. Ponainus igitur meliorem

eflfc.hane

notio-

nem y & ponere fimul necefle elt, voluntatem ipfam

aut ultimam effe rationem omnium decretorum Divi-

norum _, necconcipi poffe rationem formaliter talem ^,

illa priarem , adeoque voluntatem nunquam fequi ra- tiones, ab intelledu perfediffimo repraefentatas, aut effe rationes illas omnes ad Naturam Divinam indifle-

rentes y ita ut nibil intelledus Divinus fuae naturae ne- eeffario conveniens _, vel minus, concipiatunquam. Sic

autem ftatuitur aliquid determinati, fine ratione deter- minata, & evertitur voluntatis perfediffimae definitio,

Velinfertur abfurdaifta fententia de elfentiis arbitrariis).

Sic nihil verum Deo*, nifi ^> quia illi ita placet : Nihil

honrßum> nifi eandem ob cauffam. Oftendimus autem in fuperioribus dari didamina Intelledus Divini necef- fcria, dari etiam confequenter Voluntatem, quamNa¬

turalem appellatam voluimus, ^quae fi negareturt ipfa

quocjue Dei Natura immutabilis libero Ejus arbitrio fubjiceretur. H«c autem qvum fint abfurda, fequitur, adprobari non pofie hane Divin« Juftiti« notionem.

Loquamur magis determinate, & clarior didorum erit

veritas^ Nemo facile negaverit, Deo impoiiibilem effe

hunc voluntatis zOiWm^velle non nmari, ^non coli. Cur

itaque impoflibilis 1 Inquis, quia decreto Divino repu»

gnat. Sed ^, cur fic decrevit ? Dabis refponfumj quia

voluit. Quid autem fic dixifti? Attendas parumper, &

patebit ^, te voluntatem fui ipfius rationem formalem

conftituifle. Sic autem eadem in infinitum redibit _qu«- ftioy& ^tarnen deereti determinati in ipfa voluntate tan¬

dem ratio habebitur indeterminata. Si vero rationes

fiujus deereti admiferis, ab ipfa voluntate in figno Ta¬

lionis diftindas , eademque priores ac determinatas⁵

nefcio fane_{? an}ullibi pedem figer.e queas, nifi in Ipfo

Intelle-

)° t H» t»

Intelledtu Perfediftimo,omnium verkatum, fiveTheo- reticarum, five Prachcarum fonte primo, a quo,etjam

in hoc cafufpeciali,ab omni xternitate adprobatur hsec propofitio ut Deo digniffima : Deus, qui ex fua immen- fä bonitate creaturis rationalibus exiftentiam largitur,

ut & fingulis momentis, quoad fapientiae ita vifum fuc-

rit, confervat , dignus eft ^, qui ab iisdemametur, co- latur. Ulteri'us quaerenti, cur ha?c propofitio Intelle-

&ui Divino adprobetur, non opus eft, ^nec poteft fa-

tisfieri altiori regrefiu: fed fubfiftendum heic efte patet, täbi rationem determinatam deprehendimus hujus de- creti, pofitam in necefifaria ^{ac akterna} intelle&us cogni- tione, cum natura Divina conformi, qua inter fubje-

ftum & praedicatum allata propofitionis aeternus ac nc- ceflarius concip-iturl nexus. Hinc autem fimul patet, quantum proficias dicendo, ^ideo illam propofitionem

a Deo adprobari? quod fini hominis, libere ele<fto,con-

veniat. Voluntas enim in hujus finis. ele&ione ratio- nibus non deftituitur, quas minime in ipfa fitas in teili¬

gere poteris. Habebit igitur easdem Sibi repracfentata^

at>fntelle&u, qui non poteft non concipere didlutn fi-

nem ut bonum , fuse Immutabili Natural convenientis- fimum, antequam deullo dccreto libero,

av&g&TnTnt&äs

loquendo, quaedam in Deo concipi queat cogitatio. Ca-

ve denique, ne quidquam prakidii cauftas tuas in eo po- fitum efte arbitreris , quod gloria Divina ^a creaturis

ante earum exiftentiam promoveri non poftit. Hoc ^e-

nim libenter concedimus: quemadmodum etiam fate-

mur libere Deum fe determinafte, ad largiendum ho-

minibus exiftentiam. Sin autem a libero creationis de-

c<reto arguerevolueris, hunc adlum a Deo libere _pro- hibitum elfe ^: confequentiam negare necefteeft, nifi Juftitiae Divinae creationem ut terminuna a quo confti-

£ i tuere

•4£>-5 ) ° f ^{S-^S-}

tuere voluerimus. Id vero Ii fieret, etiam pari ratio-

ne reliqua Dei attributa ^, faltem^, quac tnoralia

folent adpellari,

eo

demum

tempore prognata

efte fibi conci-

pere

liceret

, quo

humana cognitio in objedis fundari

ccepit.

Abftineamus ab ejusmodi conclufionibus:

prae- fertim , qvum nihil magis fit abfurdum ^, quam Aiter-

num Sc Immutabilem Deum ^ante creationem inertem

& otiofum bftere, cui tandem creatio novas perfedio-

nes, antea ipfi noninexiftentes,

adjiceret. Juvabit heic,

pro noftro

concipiendi modo

^,

diftingvere inter adum

Juftitix Divina?primum Sc [ecundum. Ille, ficut

ab omni

aeternitate in Deo locum habuit, ita nec poteft, ulla

ratione,momentum aliquod cogitari^> quo Deus

hanc

propofitionem, ut veram

Sibique eftentialem,

non

affir-

maverit: Deus eft dignus , qui a creaturis

rationalibus

colatur. Quod autem ab aeterno affirmat,id etiam vult, quamvis afit*fecundo externum hujus voluntatis

vel

Ju-

ftitia? exercitium, demum in tempore exiftentibus crea¬

turis adpareat.

§. VI.

Quia dantur veritates, ^non

minus Pradicac

quam Theoretica?, quae cum efTentia Divina neceftario con-

neduntur , quas proindeDeus neceftitate.natura? non

poteft ^non

velle & approbare

⁵ ut

etiam

eas,

(ine fui

fuarumq,ue

perfedionum deftrudione abnegare

neque-

at_j quia quoque

reditudo illa

^> quam

Divina voluntas

conftanter inter agendum fervat, necefiariam infert

cum eftentia & attributis Divinis congruenthm 5 ha?c

vero ipfa nititur neceflaria

harmonia effentia?

& attri-

butorum , & per repraefentationem

intelledus Divini,

rationum inftar,voluntati Divina? obverfari concipiturj

patet apertos efTe fontespro foJvenda &dexidenda qua>

ftione illa>de MoralitateFundamentalt ejusque origine.

: _ . Scili-"

'*** ) 0 (

Scilicet, _qvum certum fit,adiones liberas quoad redi-

tudinem differre _{, non} melius intelligetur, quid velit moralitas, quam Ii exiftimetur ipfa fignificari differen-

tiam attionum liberarum quoad rettitudinem. Si hiftoricis credimus, ^non defuerunt, qui, immobilitatem prxce- ptorum moralium oftenfuri, eousque procefierint, ut

originem moralitatis, ^a Deo independentem, afieruif-

fe viii fint. Sed, ut hane opinionem monftrofam, ab- furdam, immo impiam rede rejecerunt alii $ fic lapfi

funt nonnulli in _eo, quod eam arbitrio Divino fubje-

cerint. Nam fac _, veritates morales Divino arbitrio fubftare; pofiet ne tunc Deus alias, bis contrarias,fta-

tuere, (i velit? Concedes, nifi confuderis voluntatem Ejus naturalem &; liberam,quas tamen confundendas non efle docuimus antea.Si urges abfolutam efle potentiam Divinam,qua fieri id pofiet\caveas,neadftruendopoten¬

tiam, deftruas perfedionem & reditudinem intelledus

Divini.Neque enimDeo poflibile eft, Seipfum abnegarO Seipfum veroabnegaret, fi potentiam fupponeremus id pretftare, ut intelledus Divinus^a reditudine fua pofiet

declinare. Parallela funt attributa Divina &harmonica,

non fibi invicem fubordinata, ^aut difientientia. Ut ^er¬

go efientia? ^rerum Theoreticarum dependent ab aeternä intelledus Divini reprafientatione ^, & funt tales, ^non quia Deus eas tales eße voluit, fed quod eastales

efie

intellexit, five de cetero unquam exifterent res, idtis

divmis refpondentes, five illcein pofiibilitate fua acter-

num relinquerentur^: Sic idem valet de efientiis ^rerum

moralium. Adiones libera;, quoad reditudinem fuam>

in akterna Intelledus Divini reprafientatione, differe- bant, five unquam aIiqua creatura intelligens & libera,

adiones liberas editura, exfiiterit, five ipfa in pofiibili¬

tate fua femper maneret. Conformitatem prasdi-

l-Mft ' cati

*4 5 O {

cati cum fubjedo, in propofitionibus efientialibus,nen

dependere ^a tempore , certum eft. Ut adeo libertatis Divinae non (it propofitiones illas aut imrautare , aut lubftituere alias. Confequitur erge, moralitatem quan- darn in^terna intelledus Divini repraefentatione,abftra-

hendo a voluntate Dei libera ₅ redeconcipij quae ra¬

tio confiderandi moralitatem , antecedenter ad volun- tatis libertärem & .decretum liberum, unicum, fakem pcaecipuum e-fle debet fundamentum ^, quo muki fcru- puli, in materiis moralibus, ^e, gr. circa Legis & obli- gationis naturalis confiderationem enati, & i-olutu dif- tKiles, rede & feliciter folvantur,

g. VII.

Qvum _ergo Juftitia Divina fit voluntatis Divinse conftantia agendi, quod redum eft , & reditudo illa

nitatur harmonia effentice & attributorum indiiiolubilij confequens eft, ut, fi ponamus, DEO placere extra fe

quidquam agere , agat conformiter Suis attributis &

naturae fandiflimae ac immutabili. Pone _vero,placuiffe DEO, extra Se producere creaturas rationales, liberta- teque praeditas $ & mox fequitur neceilårio, iis injun- gi debuifte ejusmodi adus, qui conformes eflent fan- diftimae & immutabiliEjusNatura. Sequitur etjam,DE-

um eadem neceflitate ferri _, ad imputandum creaturis rationalibus _, quid & quantum regulae imputationis,

DEO eflentiales ac aeternae, imputandum efie diditent.

Tandemqa neceffario hincfluit

nexu,DEum,pro imputa¬

tionis cujusque qualitate & quantitate, non poftenon

accuratiflime praemia difpenfare,

ut&poenas,

nilialia cjuaedam fchefis intervenerit. Ut autem jus DEI in cre¬

aturas rationales in ^eo vertitur _, ut DEus

facerepoflit

circa creaturas rationales id _omne, quod Se&perfedi-

t>ne Suae Natur« dignum eft^ & nihil facere, _{quod Se}

&per-

)of

& perfedione Naturae Suaeindignum eft : ßc ^omnes a-

dus, acreaturis rationalibus praeftandi ^, eo ipfo men- furabuntur , quod nihil in fe contineant, quod DEQ

& perfedioni Naturs Iplius minus conveniat. Brevius^,

omnes adusliberi, _quocunque tandem nomine veni-

ant, gloriam Divinam, live manifeftationem fumma-

rum DEI perfedionum fpedabunt.

Quamvis autem jus hoc Divinum nihil aliud a crea¬

turis rationalibus exigat ^, quam quod debeatur Ipfius perfedionibus, adeoque rn fe fit juftiflimum; juvabit

tarnenfundamentumejusanimo ^tenere& ofculari. Quo- circa, quia multi in hoc mundo aliis praeccllunt ^, ro-

bore, fapientia, audoritate, qui tarnen in illos nihil juris fibi vindicantj r on facimus cum iis, qui jusDEI

in creaturas rationales fimpliciter & folum ex praeemi?-

nentia DEI arcefiere folent. Quamvis neutiquam aut

potentiam DEI> aut perfediorem Ejus Naturam, efun-

damento juris in creaturas rationales penitus fecluden-

das eile putemus. Potius vero illud jus ab omnimoda hominum a Divino Numine dependentiay eiqueanne-

xis beneficiis, derivamus. Scilicet argumentis infalli- bilibus demonfirant

Theologie

Naturalis Dodores ,

mundum univerfum, inqueeo homines,a DEO,tanquam

caufia prima efficiente, dependere, 8c homines hot _pe-

culiare habere, quod intelledu & voluntate pr^diti

fint. Necminus iidem demonftrant, bonitati Divinae Sc hoc acceptum deberi, quod hotno in efie conferve-

tur, quodque ad adionesejus fvaviter DEusconcurrar«

Verbo, quidquid unqaam habemus, quidquid valemus,

id a DEG omnis bom fönte repeti , fana ratio docet.

Sufficiant ne haec ipfa beneficia^, ex mera gratiaprofe- da, nullo noftro merito provocata, fulciendo in^crea¬

turas rationales juri Divino1 Sufficerent, inquis? nifi

•*W )° ( s«-

fcrupulqs, ab exemplis quibusdamortus, animum fus-

penlum teneret. Qusecunque etjam beneficia liberi in

parentes contuierint, nunquam tamen poteftatis

vel

tantillam particulam in ^eos acquirent. An civium tan-

ta funt, vel elfe poflunt in ^regem beneficia , ut reges libi fuos obftringere valeant? Ergo non ea erit be-

neficiorum vis, ut conferenti jus in accipientem largi-

antur. Sed, ut beneficia, qux in alterum conferuntur,

non femper involvunt ejusmodirationemdependentia?,

ut is, qui beneficium accepit, efle non poftit, fi admo-

mentum beneficentiam benefador ipfe fufpendat ³ fic

omnibus in univerfum beneficiis jus in alterum nonefTe

additum largimur. At, quia in Theologia Naturali de- monftratur, creaturas & fpeciatim homines ita ^a bene-

ficio creationis, confervationis & concurfus Divini de- pendere, ut fi DEus influxum Suum, quoipfiseffe com- municat, fubtraberet, confeftim in nihilumomnes re-

digerentur3 jus hoc Divinis competere beneficiisintel- ligitur. Fatemur de cetero, tanta eile & parentum er- ga liberos, & regum erga cives benefada,ut nulla reab

his compenfari poftint; nihilo tamen minus fas eft exi-

ftimare , cives & liberos officiorum , quse ab ip(is pro- ficifci contingit,genere, id fibi comparare, utFarentes

& Reges vehementius eos ament, ac ftudiofius foveant,

quam

alios,

a

quibus ejusmodi officiis affedinon

fuere.

Quandoquidem DEus O. M. homines facultate in- telligendi voluit ornatos, qua fe fuamque ^naturam, &

confequenter

a fummo bonorum datore dependentiam,

cum annexis beneficiis innumeris cognofcere, fimulque

quse fuae naturae conformia vel difformia fint, debita

adhibita induftria, perfpicere ipfis datum eft: Quiaprae-

terea Divina quoque

fadum

eft

bonitate,

ut voluntate

libera praediti fint homines, adparet, eos itaefiefados,

ut'natura

)a f S&*

Ut natura & conftitutionefua fint juris &regiminis

fus«

cipiendi capaces. Juri itaque Divino in homines , ex

natura relatorum refpondet obligatio ^ad obfequium ,

&, nifi id praeftetur, adpoenam. Quod fi remipfamfpe-

<ftes , non melius intelligitur obligatio, quam fi habe*

aturpro confcientia debiti obfequii, velprofenfu animi in-

t er ho _, quo intelligimusjuri Divino ejfe obfequendum^, & nifi obtemperaverimus,poenamjufie in nos decerni, Quemadmo- dum autem haec obligatio fe non exferit, nifi jus fuum

DEus _per legem exerceat,- ita dabiturinfequentibusoc*

cafio de eadem mentem noftram ulterius declarandi.

Ut vero non poteft DEus abdicare jus & imperium

in creaturas rationales, quamdiu exiftunt$ficenim illae

fierent independentes, & Ipfe Seipfum , quod

prorfus

abfurdum eft, abnegaret t ita conftat, Eum non

pofie

aliter eas regere, quam convenienter illi ipfi naturae, quam iis dedit, & cujusIpfe au<ftor datorque eft.Quae-

ris itaque normam hujus regiminis Divini ^, ad quam homines in a&ibus liberis refpicient. Antea audivimus,

diferimen efie ingens inter necefiarium& contingensj pofteriusque genus arbitrii efie Divini, an exiftat: al¬

terum autem illud efie cum intelleftu & naturaitacon- nexum, ut propofitiones pra&icae, _tanquam DEO di-

gnae, femper affirmentur, five de cetero exiftat quid-

quam praeter DEum, five non exiftat. Jam ^, ut liber-

tatis Divinae erat, hominem creare vel non creare: fic

non putandumliberiquoque arbitrii fuifte, hane ne an aliam normam aeftuum liberorum homini fequendam

proponeret. Sed ipfae illae propofitiones, ut aeternae e- rant, & convenientes DEI naturae,fic illae, non

hisop-

pofitae aliae, tanquam normae erant proponendar, & ab homine, in aétibusliberis edendis, hat, non aliae, re-

fpiciendae, Gerte,_qvum DEus,vinatur« Suae, omniaSua

C attributs

ms )o( h*

attributa approbet, iisque deledetur; impofiibileetjam eft,Eum in agendo ab iis unquam deficere. Nec minus abfurdum, libertatem voluntatis in praejudicium totius

effentiae Divinae extendere. Hxc qui attente confidera-

verit, non dubitabit ^mecum affirmare,quod,

quemad-

modum DEus, ex neceffitate perfedionis Sua*,

circa

propria attributa eorutnque intuitionem &

operationes

verfetur, pari neceflitate ftatuerit, quomodo creatura erga Creatorem fe gerere debeat. ScilicetDEus,

poft-

quam creaturas produxit rationales, id eft,tales, quibus

Suae Effentiae cognitionem fuerat largitus, non

potuit

non velie , ut hx etjam, quas in Se Ipfo

adprobabat,

& quibus deledabatur, perfediones fua admiratione,

amore & reverentia itidem approbarent, idqueper to-

tam vitam _omnesque operationes & figna

exprime-

rent. Pone, DEum permififfe contrarium, aut voluiffe,

ut creaturae ad lplius perfediones, ^quas tarnen agno- fcebant, indifferentes _manerent, vel plane contra fco*

pum creationis &bonitatis Divinae libi ipfis mala

prolu-

bitu inferrent:8c fimul neceffario ponendum eft,DEum,

fado ab eilentia fua divortio, talia permittendo , aut faltem fine feria improbatione & indignatione toleran*

do, abnegaffe Se Ipfum,aliumque circacreaturas fe pa*

tefeciffe , quam revera ab ^aeterno fuit.

Hae ipfae propofitiones, ut nudae veritates, inmente Divina content«, cum fubjedis vero ratione& liberta*

te gaudentibus, ac a fuperioris jure non exemtis,com- municatae, naturam verae legis induerunt. Namfupe-

rior ille , qvum a fe

diffentire

nequeat, qvumquejus imperandi in nos habeat, neceffe eft ^, uttanquam im*

perans velit,ut nos, tanquam fubditi,ad hane, vel illam

normam adiones noftras componamus. Propofitiones

autem ill« certam normam faciunt,

legemque

proprie

didaitf»