D» ERICO BENZELIO,

A. fl.

MEDITATIONES

■ -!" DE

RATIONE

LINGVAM

PUER1S TRADENDI,

Quas,

¥ ■* %

Ekconfenju Ampliß.Facultat. Fbilofoph,

In Reg.-^Acad. Vpjalienfi

PR£SIDE

V1RO CELEBERRIMOi

Mag. P E T R

O

EKERMAN,

JEIoqu. PROFESS. Reg. & Ording

PRO GRADU,

Publico examini moäefte fiibmittit

Stipendiarius Regius

ERICUS M. VVALBOM,

ostro-gothus. >

In Auditorio Gußav. Maj. ad 8 diem Decembr*

An. MDCCXXXIX.

Horts ante meridiem folitk.

UPSALIAS impreilk?.

S:ae R:ae M:tis

magnae fidei viro,

Reverendijftmo

PAJRl ac _,,

D» ERICO BENZELIO,

S. S. Theologie DOCTORI, Dioccefcos

Lincopienfis EPISCOPO, Venerandi Conßftorii

PR/ES1DI , Regii Gymnafii Scholarumque

EPHORO Eminenciflimo.

MiECENATI MAXIMO.

TUum,

Reverendiffime

PATER,

^nomen

la Iuftimrem infcribere ^{, longe maxima} fiunty ^qua verecundantem mcitarunty permove-

runt_jconfirmarunt animum. Incredibilem Tuum

inomnes liter^arum eultoresfavoyemyquamquam in fubhmi dignitatis fafiigio, cum celebratüßma

kudum immortahmngloria, emicantem> tamenr

quid mihi cum alils, quem fufpiciam ^, commu¬

ne efl ^, jam venerabundmfileo. Peculiaria pro-

penßsfima Tuae in ^me voluntatbs documenta tot tamque excellentiafunt, ut illorum magniutdinem

verbU confequinonvaleam, Quam ob remyqvum Tux gratiA mnumera debeam, quomodo in id o-

mm non incumberem ftudio, ut quotidianrtsgra-

tisjimi, devotüßmique ^anrmt teßatrcsfaciam co- gitationes? Eandem autem qvum toties expertm

ßm prorjmfingularem, quid Mitt*ßduciam adeo inf^ringeret, ut, hoc quälecunque piß mentts mo-

mmentumy timerem, neJohto dedignarerü favo-

re afpicere ? Ego vero ^, pro Tua incolumitate con(lantis(ima, integerrima , Supremmn arden•

tUfimü implorareNumen precibm^nunquam fum intermifjurm♦

Reverendiffimi Nomi-

nis TU!

tultor äetfitiffimut ERJCUS M, WALBOM.

VIRO 'Maxime Reverendo atque Amplljftnti,

Dn. ANDREI 0.

RHYZELIO,

S. S. Thcologiae DOCTORI Celeberrimo,

Dicccef. Lincop, ARCHI-PRiEPOSITO Gravis-

fimo, Templi Cathedraiis ANTISTIT!

Digniflirno, Ven. Confiftorii AS¬

SESSOR! Primario.

TATRONO OPTIMO.

ADolefcehs

Jam nive tardant tedas rupes; Scopuli jam terrent minitantes;

Pars caflos, frafta labore^, refert Greflus; Pars, infeda faporem,

Dubios poft anfradus, dulcia

Sardois mifcet mella favis, Vel graviorcs , labefada rate, Renuens nierces ^, male compofitosj

Pro frudibus , accumulat flores.

Heic compendia tuta viarum,

Per loca fragranti grata thymo, Frugis nou parca bonx, tenui

Meditatus fignare Minerva, Lapides, poiui quos arte rüdes,

Mercurios fum, Patrone, aufüs Nomine fidens decorare Tuo.

SuboriHTIs concedens preeibus,

Venerabundi parva clientis

Munera fufeipias indulgens, ^.

Et, dum fofpes felixque annis

Neftora fuperas, mihi propenfus,

Ex more Tuo, faveas, oro,

Maxime Reverendi Nominis TUI!

cultor bumtllimtä EIUCUS M« WALBOM*

Le&ori Benevolo.

Xercitio huic Acadcmico cum argu¬

mentum quarerem , ejmmodi mihi

maxime detigere placuit, cujus &

[cribenti meditatioJruSuoß föret, Gfelabora-

tio, qualis demumcunque illa,eßet, ahos de ips9

qu& non negligenda vidébantur, commoneface-

vet, Plura, _qualubenti ^anrmo arripmjjem, feje offerebant, ffedy quo minus manumdis admove-

vem, rationesprohibuere,(eaquegravisfima. In-

ierea cum reputarem, quamapud noslingva La-

tina omnibuSy quibus animifuicultura cordi efiy

ßtnecejjaria\ proingenitmodulo in raüonem in-

quirendum cenfm,qua, fi vetmaxime injiitutio

hac in hngua* reddi multo expeditior nequeat,

eidem ^tarnen ffine majoris commodija£lura> ope¬

ra navariposßtfedula. At fperdbamfore, ut inßitutum ^{meum eo} eertius Candido LeLlori fefe

prob^arety quo corißat magis9puerili Matinm opti-

me ea methodo ^confultum iri, quavulgo apudnos elementa,hujus,lingva tradijolent. Speculationes,

inpraxi>quodajuntyparumprofutmMjionfumfe•

Batusquia nequc idmihi ingenii eßycujusoftentem

acumen, neque egregium ducoy in eo occupari,un-

denihil, poßquam perfeceris, redundabit utihta-

- ~ A tis.

'tis,Sic aliorwn necdifcusfiplacita, mihi quodopti*

mum videturynonitem altis, heic allaturus, Au*

Horum vero celebrium fplendidts nominibuspa*

geUas bafce, ^utut nullo conßiicuas mtorc, co quo*

quc minus exomandas putavi,ßquidemexperten*

Un G? ratione, non auHoritate, hujus generis res inniti , mihi perjvafum habeov Omnem

fmterea in lingpisinßitutionem legibusprob^&edu*

cationis efje eircumfcribendam fnppofui; Cf ex

pramisßs ^{m , qua} in dubium vocari non credidi,

conclußones deducere allaboravi. Ceterum angu-

fti& rerum•,in quibus fum,multa,alioqui proferen¬

di,exclufere⁵ pluraverl adabfolutam hujus ^ma*

teria expofittonempertinentia, mihimet ipflfumma

ingenitfubtraxit tenuitas.Quapropter TiuamB. L%

aquitatem obteßor, ^{ne eo} me temeritatisprogres*

fum eredas, utullileges prüfenbere tentarem , qui

nee eon[ilttsdandis parfim. Adeditationes,a meis

ratiombus, ut ego quidem extßtmo^rnon alienas>

*luo[ubjicere volui examtni, eum infinem,utillis

adnegotii,de quo agitur, navos,proAuifelicitate

ingenit,exciterispemtus eliminandos-» Hinccenju-

ram &fi>ero, GT mplorofactlem corum, qua in

hi/ee ^{* out}Jolida minus, autplane rejicienda

judieaveris.

I. N. %

L N. %

§. i.

Bfervare licet, &: intélle&um 110^

ftrum ad cogitandi rnodum facpius repetitum firmiter determinari folere^, &vc>luntatem confvetu-

dine ita affiei , ut arebus., quas

frequenter, ceu bonas, amplexa

ed, aut averfata , tanquam ma-

_______ las, deinceps eodem modo digen-

dis, autrepudiandissegre dimoveaturj& corporis quos- libet motus, faepius iteratos, Tumma tandem recurrere Facilitate. Inprimis deprehendimus, nosinpuerili aeta-

te propendere ad caadtibus., tum mentis, tum corpo*

ris exprimenda ; åflenfu comprobanda j &voluntatis

decreto profequenda ^{, quae} ab aIiis ,dllis tamen prscb»

pue, de quibus opinio aliqua praeftantiae nobis fubmini-

ftrata.eft, fieri animadvertimus, ^aut probari.

§. II.

Conflarearbitramur, ideas., quarum primo omni-

,timconfciinobis reddimur., efTererum, fenfus noftros

quocunque modo afficientium j reliquasautem, qua¬

rum objeda fenfibus nondum admotaTunt, aut Tiibjici

nequeunt-, haberi non poffe ^, nifia prius.partis, unde

qualicunque modificatione dependent, determinatae

A z fubrm*

*• °< 8» )

fubminiftrentur; adcoque nos non poffe intelligere,

quac nobiscum alii voluerint' communicare , ni(i _quo-

rum nobis jam adhnt idca?, aut fimul percipiendo exci-

tentur, aut denique per alias,antea comparatas, deter-

minentur.

§: in..

Perfpicuunr exiftimamus;- attendenti, animum, ia

eodem temporis articuio^plüranon cogitare$ ideas ve¬

ro rerum _, in fenfus ineurrentium , plures compledi determinationesj^asque ^eo animadverti magis & difeer*

ni explicatiusquo objedum intentius> confideretur5 ideas porro univerfaks in-hunc fere modüm formari:

©bjedo fenfibus oblato, cum plüra pereipi queant, id, quod tunc fenfus maximeafficit,•in primis menti fifti*

musj.aliis deinceps rebus oceurrentibus, fi quid in il-

lis eodem in mentem modo agere reperimus,. reliquis pereeptionibus au^débilioribus, aut variantibus', ideam nobis formamus, _quae non omnia in fingulis objedis,

fed hocunum in plüribus obvium repraefentet; ex ejus-

modivero ideis univerfalibusy alias'continue uniyerfa- liores, non diflimili ratione , poftea abftrahimus.^• Pa¬

tere autem judicamus ^, illås faepiusnobis ctiam non

advertentibusr haberi $;utriusque vero genens eo re- 4^ius produci,, quo-attendknus magis.*

S- IV«

Experientia adftrui putärnus, abftradarum idearum aliasitaefife comparatas ,-. ut'& minori obtineantur la- bore , & in individüis idquod' quaelibct repraefentet,

facilius atque evidentius defignari queat; alias vero e-

jusmodi efle , ut'difficilius^ concipiantur j omnes ta¬

rnen , nifb faepius^ ^{examinen tur} , & ad fingularia rite

redücantur , fenfim evanefeere, ut, quorum fint ima- gines,- tandém? ignoremusj quo vero hoc frequentius

fitr» majorique* cum attentione eo evadere evidentid-

J5es,v& magis^accurataSo. V®

«a )°( i» »

§. v.

Judicia mentis vocamus idearumcombinationes at«-

que feparatidnes,; dcprehendimus autem in nobis ^re-

pugnantiam in iis, quae fimukftare non poflfe arbitra-

mur, conjungcndisvelk fe invieem feparandis, quac

combinanda putamusy unde^fine dubio*elucetj tutti

ideas requiri ancequam judices, tum crrores , qui it*

judicando committuntur maxinoam partem, ab idei*

minus cxaftk proficifcb-

§; vt

Qui ad madum5 quo ratiocinamur, attendit, in«-

veniet, ratiocinia nofträ cjusmodi fere eflfe, cujusmo*

di funt, quibus innifuntur , ideac atquejudicia$ fatia

vero evidens eflfe credimus, tum voluntatem decreu fua nunquam non certis judiciis atque ratiociniis fu- perftrucre tumdäri ideas & judiciacum primis funda¬

mentala Ti;e; quay etkm noniadvercentes%>conclu^

fionibus longa (crie fubftérnimtK^& quibusV«ubi ad vi-

tam pertinent, mores vitacqüe rationem attemperamus.

Ceterum,■ quac de ideis compärandis,& per fingulare*

cafus illuftrandis attulimus, ea, ut arbitramur, fuo

modo in rudieikatque ratiociniis ctiam locum habent0^<

J0 VII;.

Conftat nos multorunt, quac olim cogitavimus^

remrnifci ;-opus>autém facpius ene, plurima,.ut in me¬

moria retineantüry repetere. Experimur porro , quo quodque fenfus noftros, aut imaginatiönem aftecit ma¬

gis, eo riös illius recordari folére facilius5■; item, una aHqua idea iterum pfodudayfatpifTime plures alias fua

fponte flmul recurrere^i11as^•veroidéas ^faci1lime'& fir-

miflTime ita inter fe coiligari,^• ad quäs eodém tempore

animum advertimusv & interquas aliquam aliam, it|

primis- cauflfalem aut;obfervamus ^, aut fingimusrela-

Tonern yr demque- penes nos faepius e-Öe, an,■«& quo

A i nex»

i )°<m

nexu cone^ptus noftros fecum ^fociare velimus,adeoquS

in noftra aliquando fitum eflc poteftate, pJurium facili

opera recordari.

}§.. VIII.

Experientia probat., & re>étius a nobis capi, & fa-

cilius atque firmius memoriae mandari, ad quae cogno- fcenda voluntate & ftudio dueimur ₅ quorum autem

nos taedet, ea nec reile intelligi a nobis, nec facile

memoria retineri folerejimmo fatpius averfionem .& ^o*

dium fubnafci _{eorum, quae} taedio occupatis obverfen-

tur. . Deprehendimus autem taedium fere excitari, Q cogi nos putamus j fi eademfrequentius repetenda ob«

truduntUT) in quibus nihil judicamus ineflfe nqvi., h. e.

quod antea in lisdemnonobfervavimus, aut quod non fatis penfitavimns ⁵ fi nobis injunguntqr meditanda.$

quae nimis captu difficilia videntur. Contra obfervare

licet , iVudium difcendi foveri folere, &attentionem

excitari _f ß ejusmodi .proponuntur res, quarum ideae nobis adefle, aut per eas., quae adfunt,,facile determi- nari poffe videntur.? ipfae autem.re^ in infolito confti-

tuuntur nexu circumftantiarum _; fi, quae imaginando

•nobis repraefentare valemus, ita inter fe connexa exhi- bentur, ut fufpicio oriatur» fore, quae feqvunturv, extraordinaria., vel etiam^{., ,ut} fufpenli haercamus ali- quamdiu de eventibus, ,quos ad nos aliqua ratione pu¬

tamus pertinere; fi ea.credimus afi-erri,quae non igno-

rare ad.id., quodnobis placet, exiftimamus conducerej

fi quae occurrunt, quorum occafione in veritatem ali-

.cuam ante ignotam .penetrafie nobis videmur.

- :§. IX.

Perfpicuumfatis arbitramun, voces omnis fermo- stfis* oré pcolati* vel fcripti., eflfe figna,idearum., adeo larbitraria , ut, cujus conceptus vox aliqua fignum mi«

éiiffc? £onftare aliis nequeat.prius^ guamiliius obje-

(flum

•or j «tx M* 7

dum ad fertfus admoveatur, aut per ea , qu» jam'antex

fenfuum ope innotuerunt »determinetur. Gonftat ve~

ro plerasque voces effc figna idearum univerfalium^r

carumque fignificatus> hac fere ratiöne, determinari:

Vocabulo aliquo prolåto, ad circumftantias objedi, de

quo illud dicbfufpieamur, refpicimusyvocabuloeodettl

deinceps recurrente, idem facimus, & certas circum*

ftantias, feu determinationes a notione, vocabulo ^re-

Ipondente^rabeflfe pofle obfervamusy has itaque remo-

vendo, inträ certos limites fignificatum, quiquxritur,

eoercemus y porro , quos vocabulorum hujusmodi fi*

gnificatus ita non eruimus, eos per determinationes

vocabulis, jam aliquo faltem modo notis,-exprefias e-

licimus. Prius in primis etiam ab illis, qui ad hoc ipfiim

minus attendunt, fieri comperimus , utrumque auten^;

lönge redius ab iis, qui animum rite advertunt.

§. X*

Veritati congruens omnino exiftimamus, vocafc

bula in lingvis communibus, faltem primitiva & fim^

plicia^, maximam partem ^, deftinata in initio fuiflTe de-

lignandis iis, quae in fenfus incurrunt^ inde vero, vel

plane nihil ^, vel aliquo immutata modo, ad alia deno-

tanda tradüci ccepiffe;(imul ^tamen refpedum quendam

mutuum, qui in multis deinceps potuit obliterari, in-

ter notionem vocis primam & accedentes interceflifle.

Geterum obfervando confirmatum iri-credimusj cujus*

Übet lingvx ^, minimum cultioris, fermonem tcnerc aquabilem plerumque rationem in vocabulis & effin-

gendis atque inßedendis, & in orationem inter fecol-

ligandis ; atque elfe pratterea non pauca* in quibu$

inter fe diverfae- conveniant lingvxc s. xi>

Concedi nobis credimus, fermonem inanem $

tiullius pretii efle,, q\ti hominuminter fe ^{nen commu#}

jaiccjp

s _4« ro r m-

hicet cogitäti-ones; hocautem fieri ^non poffe>ut unus

"alterius fermonem intelligat ^, nifi notiones vocibus»

quas illis hic afiignat, conjunxerit, _earumque deter- minationes, quas inxonnexione fubeunt, attenderitj praeterea, vocumjnalterius animum nullam moralem efle virtutcm.,nifitqua: ^ex ideisper hafce^{.voces commu-}

nicatis fit _; illasque adeo ideas Tolas eile cauflas muta*

tionum in animis» _quae aufcultationem ^> aut ledionem infequuntur. Hinc autem 'fine dubioTequitur, tum, nifi variae.adfint ideae vocibus jungend«, fermonis nul¬

luni efleufum, mim, *fine attentaddearum confidera- tione atque combinatione debita ^, h. e. fine regularura Logices obfervatione^c neminem in lingva äliqua, aut rede difcenda _{, aut} rite adhibenda, cum fucceflu ver- fari pofle, vQuinåmmo.videtur nobis ipfa eloquentia,

prster idearum fupeilcdilem, jufto »vocum deledu &

cum judicio fada ■connexione, _quatenus hae figna co-

.gitationum;Tunt, rpropemodum.ablolvi.

§. XII.

Experientia probat, ideas minus exadas ^a pleris-

tque, in primis ^a pueris, txonjungi folere cum lingvae

vernaculac vocafculis plurirnis. Patet vero , ab illis ac-

curatiores connedi non pofle cum .pere.grinac lingvac

vocibus refpondentibus, quousque ex nuda ^{vocum u-} triusque lingvas collatione, harum indagantur fignifi-

catus. Porroveritati conveniens efle ducimus, nobis, fi in lingvaålicujus fludio alium nefcivenmus fcopum,

praeter nudam ejusdem notitiam, memoriam vocabu-

iorum _atque didionum abunde Tufficere folere, fi, qualescunque demum fint, .comitesvocum ^vernacula:

conceptus cum ^vocibus peregrin« copulentur. Satis denique conftat, plurimas efie voces & loquendi for¬

mulas fingulis in lingvis, quibus in nulla alia plane «-

vöuipollentes refpondeant 5 multa etiam occurrere in fermo-

•w* ; o c wi* 9 fermone aliorum, _quas ideo nos obfcura & intelle&u

difficilia putamus, quia varias loquentium circumftaa-

tias aut ignoramus, autattendere negligimus.

§. XIII.

Nemo negaverit, ad notitiam cujuscunque lingvae requiri memoriam vocabulorum, & nötionum,cum il-

lis jungendarum, una cum ratione vocabula, ad defi-

deratum fenfum exhibendum, inter fe connecftendi j inemorias vero eo minus moleftum eflfe lingvae cujus-

vis ftudium, _quo pauciorum requiritur recordatio $ hasc autem pauciora eflfe in ^ea lingva ^, in qualingula¬

rum vocum notiones Tunt conftantes, & ratio voces combinandinon variatur, in qua deinde numerus vo¬

cabulorum,idem fignificantium,atque idearum, eodem

vocabulo exhibitarum,minor eft, quam in lingva, ^cu¬

jus contraria eft ratioj porro,nili teneantur loquentes

certa aliqua norma, ad quam fermonera fuum compo-

nant, pofife, pro unius cujusque libidine, novasintro-

duci _voces, fignificationes vocum priorum multiplica-

ri, & totam rationem loquendi innumeris modis vari- arij _atque hinc hujusmodi lingvas notitiam difficilem

maxime reddij tandem nullam, in commurfibus lin- gvif, locum habere normam , präster receptum illis, quibus quasque lingva vernacula & familiaris eft, u- fum, quoilludin imitationem prasfcribitur> quodple-

rique horum ^, iidemque lingva: peritiores, communi loquendi confvetudine defignaverint.

XIV.

Non ignoramus hunc ufum parum fibi conftare*

Ted jam vocabula ufitata antiquare, jam cudere nova, jam eorundem immutare ftgnificationes receptas; prae-

terea facpe eandemrem pluribus defignare vocihus, fre-

quentius eadem voce plures exhibere -res. Perfvafum et^am nobi$e(t,notionern eam initia cuilibet voci attrii

B butam

io ) o C 19*

butam fuifle,quam illa denotare voluit is, qu! eam fe primum cum aliis communicarc credidit. Exiftimamus porro, & memoriae, & rationibus cognitionis noftrae

melius confultum iri, fi poflét haberi lingva, in qua

finguli conceptus fingulis vocibus conftanter ådhae-

rerent. Denique arbitramur, ufus inter loquentes re*

cepti leges non violari ab eo, qui idcam, cui nondum in lingva, de qua agitur, vox inventa eft, expofttu-

rus, aut novum apte effingat vocabulum, aut ex alia

lingva mutuum fumat. Nihilominus fatis apparere ju- dicamus, incommodis, quibus lingvarum notitia du- dum premitur, cumulum addi, (i in iis, _quaeferm.onis fini, $11, fufficiunt,a confvetudine loquentium dis- cederetur; cum nulli (it fatis au&oritatis ad leges lin- gvis communibus, pro arbitrio, praefcribendas , mini¬

mum, quae contra ea fcripta valeant, quibus ipfe tem¬

pore junior eft. Immo vero ratio nulla dari nobis vi¬

detur, quae hujusmodi innovandi pairocinetur libidini.

$. XV.

Evidens efte arbitramur, vocibus femper conjungi

oportere aliquos _{conceptus, § ii , hos vero} pofte ita

cum vocabulis colligari, ut vel honefta & utilia, vel damnofa _{, aut vana,} fermone enafcentc, proferantur, lingvarum autem notitiam nec difhcilius, nec minus

accurate comparari pofte, (lilla, quam (i haec, una cum lingvis tradantur.

§. XVI.

Praeterea veritates fequentes ^{nobis concedi} fpe-

ramus:

«*) Summa _ope laborandum _efte, ne quid ullomo¬

do puerorum corrumpat animos, ^aut intellecftum _prae- judiciis & erroribus inficiendo, ^aut voluntatem pravae

xonfvetudini> & cupiditatum imperio obnoxiam red- dendot

(3) Nule

*É| ) o ( ^II

ß) Nullam occafionem intelledus vires excolendi,

voluntatem emendandi, & animum rerum utilium ex-

ornandi cognitione, efife pra:termittendam.

y) Rationem, quam fuis in operationibus, infita virtuce, mens defignat, in illius cultura folicite fer-

vandam elfe.

å) Eas finis propofiti confequendi rationes effe in

prtmisampledendas, quibushunctutoafifequipoflfumus,

cum non inani potioris boni fpe«

ijQuod ^tempus in rem,nobis profuturam, impen«

dere licet, illud infruduolis rebus dandum non effe,

nec minus profuturis, quod in potiora impendi poteft.

£) Ea, qua: animum inftruunt facultate perfpici- endi,& rite profequendi rationes vita: fclicis ac com-

moda:, majoris efTe, quam lingvarum notitiam^ hanc

vero ilhs fubordinari.

Vi _eorum, qua: in fuperioribus allata funt, exi- ftimamusftatuendum eile, Ii Iingva Latina a junicwibus

difcenda eft, inftitutionem his circumfcribi oportere

legibus:

A) In inftitutione Iingva: Latina: nihil committe-

tur auribus, & oculis tironum, quod depravandis ani-

mis anfam praebeat § 16 Sc § i.

B) Tum ea, in quibus cogitandi ratio ad leges Logicas adftrida maxime elucet, ^non parce proponen- tnr, tum nihil in easdem impingens occurret; donec

Ufu rationis in hujusmodi firmato ^, moneri difcipuli

cum frudu poterunt, quid verior Logica inTis, ^qua:

minus exada funt, defideret. § 16. ß) § i. § Ii.

C) Vera: & exada: idea: fumma cura fubminiftra- buntur, &, ut cum vocibus fuis rede connedantur,

folicite laborabitur5 attentione puerorum, tum ad ob- jeda ipfa, tum ad circumftantias, in quibus de objedo

§. xvir.

B ⁱ fuo

12 4MJ o rs»

fuo quafque vox dici deprehenditur, excitata 8c mani?

veluti duda. § ^y» § <5. § t1. § 3. $9.

/)) Neque fufficiet notiones^ quas difcipuli ^cum

vernaculac vocibusjungunt, fine uUeriori examine vo- cabulis Latinis aftignare$ neque latis erit, nudam lin-

gvas Latinae notitiam ut intendant, allaborare § 11.

EJ Ömnia, qua* proponuntur, praeter iingvae no¬

titiam _, ad perficienaum animum, aut ad vits ufus pertinentia continebunt. §. 16. ß §. ly.

F) Inprimis fundamentalia cognitionis ^verac, &

confiliorum vitae folida atque falutaria cum cura fub- miniftrabuntur₅ nihil vero admittetur, quod fallis 8c

floxiis conclufionibus fubfternatur. § 16. § 6,

G) Et curae erit, ut idearum _comparetur copia,

Sc vocabula nunquam inculcabuntur, nifi illis refpon-

dentia _{, quas} tirones capiunt. § j.§ u,§ 16 y, e,

H) Adeoque, quo quodlibet fenfuum minifterio,

in individuo, evidentius repraefentari poteft, eo propo-

netur prius5 & in genere, nihil obtrudendum eft di-

fcipulis, quod non per praecedentia facile captu illis

eft redditum. ^ 1- ^ 4.

I) Studium difcendi 8c attentio folicite fovebitur ^,

tacdium fupprimetur, evitando, quae coactionis fpe-

cie ofFendere difcipulos poftuntj repetitionem ita ^tem- perando, uc continue novum quid confiderationi vi¬

deatur fubjicij nihil obtrudendo, quod cogitando fe attingere pofte defperent tirones5 itern, res infolitas, fedquaSjfine moleftia, imaginando aftequi poflunt>

quas admirari folent, quarum eventus fcire communi-

ter avent, cumulandoj ^{ea ,} quorum notitiam confe- qui, fibi perfvadent fua interefte, liberaliter often-

tando ; & tandem , ubi commodum eft, ea, quibus expofitis, credant fe fuo Marte ignota detexiffe, in«»

fpergendo. §

4M ) o ( SM*- rf K) Quaecunque exernplis & fingularibüs cafibus

illuftrari poitfunt* ad hoc examen fedulo revecabuntur.

§ 4. § ö.

L) Mennoria, quam poftulat lingvae hujus notitia>

omni ratione'fublevanda eftj fociando mcmoriam vo-

cumcum memoria rerum, fenfus autimaginationem for-

titer aftkientium₅ caullaii aliave commoda relaticne,

quae ejusmodi connexionem admittunt, inter fe colli- gando5 eaque inprimis inculcando, unde reliqua faci-

li ratiocinio deducuntur. § 7. § § 6.

M) Nihil contra eruditi Latii confuetudinem ^, in fermone cum difcipulis ^vivo 9 vel literis confignato,

admittetur. § 13, § 14.

N) Omittenda ornnia funt, quae ad notitiam lin-

gvae, rationibus difcipulorum fatisfacientem, ^non perti-

nentj aut plus ^non conferunt, quam quantum alia

ratione, cum majoris commodi fpe, obtineri poteftj aut

quae potioribus ^tempus fubtrahunt; aut ufum in iis, ejuorum caufta lingva ipfa difcitur, non habent, 160 1 4.

§. XVIII.

Multa fvadent Latinae lingvae ftudium iis, qui ad

eruditionem comparandam animum applicant. Ete-

nim, ut I. nihil loquamur de eloquentiae & ftili con-, cinnioris adminiculis, _quac in audorum Latinorum le-

dione,_atque imitatione continentur: (quamvis perfpi-

cuum fatis arbitremur, ab erudito , fi parum eloquens

rede poterit efte, ftili tarnen concinnitatem abeflenon

debere). II. Rerum utilium hi fcriptores tam funt

locupletes, ut adeo praeclaris monitoribus, non fine

ingentis damni fenfu, careremus. III. Huc pertinent

innumera illa, eademque fcitu utiliffima, quae, poft il-

lorum ^aetatem* Latinis literis tradita funt, &quotidie

fermone Latino conftgnantur. iy. Rei intereft lite-

B y iariae,

14 ) ^o ( $$»«

rariac, una cotnmuni eruditis lingva, _tempus, quod

alias in plures infumeretur, lucrifieri. Sed ratio re- rum civiliura pati ^non videtur in hunc ufum adoptari aliquam eorum, quae jim quotidianse funt. Atqui ab

his fl difcedas , nuila fuppetit ratio, quantum quidem

nos perfpicere valemus, ullam aliam, _{prakter Latinam,}

conftituendi communem. V. Immo _vero, nequeullam lingvarum vernacularum ufibus literarum fatis arbitra-

mur commodam efle, ^cum, perpetuis mutationibus ob- noxi<e,normam fermonis conltantem non admittant.

§. XIX.

Neminem, qui quidem rede reputarit, inficias i-

turum credimus, quin Mathematicac ^res rite tradatae,

cum innumeros in reliquas difc-iplinas & vitam frudus

eonferant _{, tum} Logico exercitio accommodatiffimae fint» eacdemque pueris proponi poflint, ratione & ^ca- ptu facili, & jucunda. Conftare etiam arbitramur, o- mnis generis narrationes, five phacnomena rerum na¬

turalem, five fada hominum, five alia, _{quaecunque ex-} ponant, tum fere deledare, tum captu faciles efTei

easdem vero & infruduofas manere, quamdiu inde ni»

hil ratiocinando deducitur, & incredibiles alferre fru¬

dus, fi in fcientiarum _{augmenta a.ut} prudentiam vitac, inducendo univerfalia elicueris pronunciata, facili de»

inde fubfumtione, quoties opus, ad fingulares ^revo-

canda cafus. Nihilominus experientia evinci putamus,

ex his ipfis narratiopibus eo quamque efle captu facili-

orem 8c meditantibus, ad utiiitatem inde capiendam, aptiorem, quo exhibeat res ab antea notis minus dis- crepantes, §• i. §. iz.

§. XX.

Veritati congruens ftatuimus,Grammaticam, _quar,

de ratione Jingyam aliquam rede loquendi, folicita eft, continere. dsbqre.obfervationes confvetudinis, qua

v •

v in loquen-