Jedeur IMAGINATIONE,

F.F.

S.

THESES _{PHILOSOPHIC®,}

IMAGINATIONE,

Quas

Confenfu

At>.plif]mi

Senatus

Philo/opbici

ad inclutam ^Academiam _UpJaL Sab

PR/ESIDIO

VIRI Adrn Rever._atq;

_Celeberrim,

Mag. ERICl ALSTR1N,

Log 6c Metaph. Prof. Reg. &Ord.

Fac.PhiL h.t.Decani

_Spe&abilis,

Publico candidorum examini_fubmittit

Thomas

_Jedeur

Dalekarlus. *

In And, Guft. _{Maj. ad diem 6 Dec»}

A. MDCCXXVIL

Horis ante meridiem folitis.

S:Je R.yf:

M:tis

magna! fidei

_viro,

•

Et Cancellaria

_Regia

CONSILIA

_RIO,

atque CENSORI

_L1BRORVM,

Nobilisfimo

ac

Generofisßmo

DOMINO,

Dn.

_johanni

ROSENADLER,

MM CENAU

_MAXIMO,

propenfisfimo,

mente

_devottsßma^

_fimper

Qlngulam

ille favör,

quo

int

er

alios hterammcultoresme

quo-que apuero

dignatm

es,

Gen

ero-jisfime

Domine,

föem

mtbtfacit,

Ue non

indigne

laturum, ß ad

Tuum Lumeni

de

quo

ohm

ßbi

gratulata

\unt,

mecumproperent

Camena

_Dpfahenfes.

_Namque

memores illtus

te??iporü

_{i quo}

illa-^ _{magna ,}

decus

Gf

ornamentum

_{fuijü prorfus}

eximi-um,

fjplendore

Um Nomink

fuum

etiamnum

_illnftrari

_Optant.

Pate-re_{itacfc pro}

Tu

_a

facihtate

_at(ß

in-dulgentia,

ut

bac

lucubratiuncula

udcademtca,qua

omni

aho

caret

ni-tore, de

_{fjplendidisßmo}

_Tuo

Nona-ne

fulgeat^

_{mecfe tn}

poßerum

_quocß

patrocmio

Luo

exoptatisßmo

ref

o-Cilla,

_qui,

_quoad

njixero, ero Generofiffimi _{Nomiijis Tui}

cultor devotiffimus

sotftte _#&}'a'rcit)e

jp>errar

_sqiorerobeiy

camererareti uti _{9i(ffetlé©tdtl»} twé _banco,

^>ogad>t«b

#(Xt

anders

sahlbeckj

äcttgf.

academhe ssoffjätfaktt < _upfala, ^jogacbtab

tytt

nils rommel}

•SuwMiptllCinnctl i Stockholm,

<£>£gacl)tab

#erc

anders

sahlstedt5

^><tmt

^fltthcfémanneni Stockholm,

2mbome

_od>

_{£>ogwalad)tab}

#0*

bendix döling,

SSJ3Ä ej förnuftet färfpe anbre finnen ffpra/

oLä Od) pälla tljetaé macft frän egen lu|t odj

brift/

€n_{liufitg Phantafie fnart} börjarpä afpra/

&aralt forftänöet bort/blir ett2ftaturené_gift.

Sp tiär bon bofab ar _{od) menn'füan lebfg bltftper/}

$rän tofut brperi/ mefbruFa fimtet ratt/ €>amt tömmer _{pä tbeti mag/ fom rätta fanntng}

Drifmer/

£armången forgt ban mtjiett linfiigt lefnatré fatt.

©nfliF mbiltmtng$Fraff/odj bmab bonmärtfarmera berätta tpejje blab. 3f tobengunfligt ut/

2lt_{jag bar mägat mig tpem (£ber dedicera,}

§atf tf;e pä pliftenminmot^brep gibra flut. Sbef ärett minneé prof allenaft/ fom jag mtfar/

2lfall bemägenbet mig meberfarcn är.

©UD unne<£l)t alt gobt! tp pan all tubbalifar/ £an marebijtani) Sprt/pan pielpefiärr ocpnät«

Qftina _#d,äfara&e

#ei:rar$

ocp SBälgpnnares

ibmtttfe ttenare

sil

SWtne

_jP)ogfdrat)e

_(^todgrar/

2lren?6rbige

od)

i^ogwallncbc

S)tXXCHRISTOPH.

lo_venius,

Corr.minift. (

_33<i!ttig/

Spcxx samuel

aspedahl

cef)

JQXXX JOHAN FORS LIND

©?igjiu«geeo?u

SSärgemän

rott»ftoca

RoppniEätgct/

©amt

SWtne Ädre

_Gröber/

j^err

Elof

jedeur,

©ejtnum rciD ftora

_{kopparberget/}

oc&

$at

nils

_jedeur,

93rufö _{§brt»aftare} t»ib

_{^Becgtvdtfett}

fi®

©tyfTon

/

Grober

fdte /

®UP £br _{fdgtte ftg til dbra/}

®U© @&r f&ne meb a(t _gdbt/ JPnerrané fdrlef fii _{QüJjr aHa/} ©?al ej ur mitt minne fafla

2t$ jag fylt mitt lefnabé mdit.

£acf oc6 ®6ra/ 93rté od) Jfpeber

Sliuta (Tal en fymar af dfber

gor tben ©obbet jag forfport:

3ag

befyäfla

ffal t mtnne SDtbba/ atbtti

gunftigr

ftnne/

Sfieb tjwab mera 3 ^ig giorbt SDtfna Jg)dgfdrat>e

etvaäwrö

cd) ©ro&erd

trogne grober TÄ. _Jedeur*

SCMte _^d^a'robe

•Omar

2Eüorhrot>er/

Camereraren uti 9itf|Ctt6Stått'

fCl'6 _Banco,

^)6gttd)t«b

tytt

ANDERS

SAHLBECK

j

ÄOttgf.

Academue 35o(&åtfaWtt

i _Upfala,

<jogacf)tab

jp)crr

NILS

_ROMMEL}

Jpcmtelémanncn i Stockholm,

^g«d)t<tb

$m

ANDERS SAHLSTEDTj

^amt ^anMémanneni Stockholm,

2'lrebome

od>

_{^»ogwßlacbwb}

#crr

BENDIX DÖLING,

fiSSSK ej förnuftet för tf»eanöre fenttett ff^ra/

«fei _{€>d) pölla tljera^ macft frön}egen iu(t o$

fcrift/

€n liufltg Phantafie fnarf börfar på af pra / üarölt forflönöet Dort/ blivett2fatfurenégift.

St) nar bon botat) ar od) mcnn'fltan lebig bltftmv $rån tofuf brpcri/ töetbrufa ftnnef ratt/ ©amt tömmer på tben mag/ fom ratta fanntng

brifmer/

£armången forgt ban mtfiett linfiigt lefnabS fatt.

€nflifmbilbntng$Fraff/ocb b^ab boßWörtfarmew

£5eråtta tpejje blat). 2rMen ö«n(iigf ut/

Sit_{jag bör mågat migtpern <£ber dedicera,}

§aft tpe på pliften minniof®bret)gibra flut. Spet arett minnet prof allenaft/ fom jag mifar/

2lfall bemågenpet mig meberfarcn ar.

0UD utine<£pr alt gobt! tp pan allmijbalifar/ £«nmarebijlånb <£prt/pönpiflpefiårr ocp nåt«

9)?ma #dcjfarabe

#waro

od) SBålgpnnareö

taufe tienare

Sil

SJitne

_{j£)ijgfdrabc (^fodgrar/}

2'lrewfrbicje

od)

<£)Ogwallflrbe

CHRISTOPH.

LOVENIUS,

Coirminift. t

_33d!tttg;

jp)err samuel aspedahl

Ccb

JpJCtr

_JOHAN

_FORS

LIND

éa®u«gieé£)fR/

SSdrgemdn

tottftora

kopparbdtgcfy

©amt

SDttne $äre

Grober/

#ert

ELOF

JEDEUR,

©ejrman votö ftora

kopparberget/

Ocf)

#etr

NILS

JEDEUR,

93rutd §6ttt>a(tare

_{toib'Setgtvdrfen}

SK^ne

©nffcn/

"Bröber

face

/

011D (£fir _{fägtte lig til döra/} ®U© (?br lönt ineb _{alt gdöt/}

Jpiettané fåclef til ©?r cHa/ ©fal _{ej ur mitt minne falla}

£ilé_{jag falt mitt IcfnaDé mått.}

£acf cd) Störa/ ^rté od) Jpeöet

Sftiuta (flc" Örnar af <£bcr ger töen ©oDtict jag

fövfport:

3ag bebdlla

Hal i minne

SOtööa / arbet/

gunftigt

jtnne/

£Öiet> öwab meta 3 mig giotöt.

9Jiina _-frögtarabe

c4>

SStööerö

trogne grober Th. _Jedeur.

VIRO • JU VENI

Fereximio _{atque Doäißtmo,}

Dn. THOM£

_JEDEUR,

Q

Vid

mens

pura

in

hominis,fragil/que

_{corpore po}

_sfit,

jQua

hene judicio

nofcere

multa

Jolet:

Quidque animus

caftus

cuivis

ve!

mens Mens tua dofta L t y nper

a-mande, docet. tAonidum_{fic callra fimdJeftaris a•}

moena,

Hinc tibi

_{Sicelidespr<em'ta}

ju/lada-bunt.

Amico _{Integerrrimo,}

Do

JMAG1N ATIONE egregie diflferenti.

Amico animo _gratulatur

I. K

_f.

J.

I-Ua2 iiint

men-tis noftrae facultates

generales , quarum

qua?libet proprium-»

habet ac peculiare

obje&um; altera enim ad verumf

ut _{tale; altera ad homm, ut talé}

^

tendit. Iliam _{appellamus intelle*}

dum; _quippe

_cujus

_{eft res}

cogno-fcere ^ examinare , dijudicare* ac

veritatem in abdito latentem

eru-ere, Hane vero dicimus

volunta-tern^ _{quag licet faepenumero malum}

appetat, nunquam tamen nifi fub

fpecie boni appetit.

t _{4®* o m,}

5. i;i:

Qujum vero intelleåus non

u-no _{modo operetur, (ed variis}

mo-dis verum _{quasrat 5c cognofcat, ni'}

mirum,velfentiendo, vel _{imaginan- }}

do _{vel pure intelligendo,vel etjam}

ante _{cogitata 5c cognita}

repeten-do; patet plures effe mentis noftr#

facultates_{fpecialiores,quastamen}

o-mnes _{generalis illa, quae dicitur}

in-telle&us, comprehendit.

i

III.

Nos mifiis _{aliis, de}

_tmaginanåi

facultate

, feu

Imaginationc

, paucis

agemus. Eft hsec

ejusmodi

facul¬

tas rrentis, qua illa coiroertendofe

adrerum _{corporearum imagines, per}

jenfus externos ope Jpirituum

anima-hum cerebro _impreflas,

_easdtm

con-templatur,

/eparat, componit,

aliaqtte

ratione circa casåem ver/atur.

«O ^ *

$. IV.

Lafcam illamTfchirnhaufenii _a) fignificationem, qua nomen

imagt-mtionis non tantum interno fed Sc

externo fenfui _{tribuitur,nos}

au&o-ri fuo _{relinquimus, & cum}

Harn-melio, _{Forgaeo, Poireto 8c} Male-branchio ftri&iorem _{eligimus ,qua} ab externis fenfibus _{diftinguitur.}

$. ,V.

Contingit huicvoci,

quod

plu-ribus aliis, ut a1i_{q ua}ndofacultatem,

aliquando habitum, aliquando atfum denoret. Nobis _hic, ut ex

defini-tione _{patefeit, facultatem}

_(ignificat,

ita tamen, ut _{nequepofteriores}

fi-gnificatus a noftro inftituto (Int. alieni; intelligimus enim

fäculta-Um, qua? per aftus crebro fe ex-lerit. Attus autem _{fa°pius repetiti,}

utinotiflimüm_{eft, pariunc}

_habltum*

A 2

§.

VI.

4 o _$61"

$. VI

Imagimtio

Sc Phantafia merito

pro fynonvmis habentur; _neque

e-nim necefTum eft cum

Rötenbec-cio _{b) huic quam illi anguftiorem}

fignificatum tribuere , quafi

vigi-lantium _{imagimtio tantum dici}

pos-phantaji#,nonitem dormientium.

Cette alii his vocibus _promifcue-» utuntur, _ipfa

_fuftragante

Etymolo-giä. Quam nos quoque residen¬

tes, dicimus, eas non aliter difter-ré, quam _{quod altera Latio, alte¬}

raHelladi natales fuos _{debeat4 Ima«}

ginationis capacitas pariter ac vis

5c _{vigorfölet appellari ingenium^wK.}

prtftantia ingenii, voce ftriétius

ac-cepta, prouc a judicio 5c memoria

diftitrguitur.

$.

VII.

Quomodo imagimtio differat a

fentiendi facultate accurate docet_»

•#3 O 9

modo nominatus Rörenbeccius :

Non hic, _{inquit, ut in jenfu}

prüfen-f/0 _{^///j requirttur, quod imaginamur,} imaginatto enim

ab(entia

tanquam

pr<e-/£«f/0 concipity ßve fenferimus id eo tempore, five paulo ante,Jtvé ;

F/(?0 quoque hic locum juum

invént-»7/f _{£)< Quae poftrema verba ita} capio, mentemnoftram pofle ima-gines rerum componere* atque fie

tales fibi ideas formare, quarum«, nulla extra mentem exftant

exem-plaria, ut,quum de equö alato äut

monte aureo _{cogitamus. Illud} ve-ro fieri non _{poteft, ut ea nobis}

imaginemur, quas nullo unquäm.»

externo_{fenfu, nequidem fecundum}

partes fuas, percepimus. Verifli*

me enim dicitur: nihil _{eße in}

ima-gmatione, ni/t pnusfuerh infen(ibusy

/tve totaliter,

five partialiter.

Inter ,

fenfus autem , potiflimum vifus _ac

auditusfubminiftrant nobis

easima-A ₃

6 o

gfnes, circa quasoccupatur noftra

phantaßa.

§.

viii

Major adhuc inter

imagmaüo-& intelleäum _{purum intercedit}

_I

differentia. Hic _namque

confide-rat _{abftra&a, univerfalia, moralis,}

immaterialia _{&fpiricualia; illa vero}

res materiales, fingulares de in

fen-lus externos incidentes, Hic

nul-lis _imaginibus, nullis

impresfioni-bus per fenfus faétis, in obeundis

fun&ionibus fuis, indiget; illavero > his omnibus uti necefle hc:bet# Hic eft facultas menti

_propria;#

_illa

vero _{menti, quatenus corpori}

jun-öa eft , competit, Unde etiam-#

coniequitur , mentem a corpore

feparatam non

amplius

imaginatio•

ne defungi, ied _{puro int}eileäu _res

pereipere; quo tum

demum

con-grue & decenter ufura

eft,

quutn nulla _{phantafmata corporea illiam- *}

plius

erunt

impedimento,

qua?

in

•m o »i- - t hac vita eamadincorporea fe

elev

an-tem, ad imagtnes quasdam corporum

ftpisfime dtttrahunt,

coguntque

ipfa

modo _{quodam corporeo cogitare}

_d).

Quociescunque igitur con tus

ali-quis, fub

forma

materiali,

res

fpi-rituales

_{repraefentandi nobis}

obre-pit, & fe

infinuat;

obex

quaii

po-nitur ratiocinationi faniori.

Im-pos/ibile ett, ut

Dei

vel

mentis

creata

habeatur notitia ideave diftintfa ,

quamdiu mens non

liberabitur

ab täeis

magtnariis

five

corporeis, qu<e eam

i-ta_pertinaciter

_ab

_{ortu tenent, ut ex}

conjuetudine,

ml reale,

nilperfeäum

fine

illis

concipi

pojje

fibi perfuadeat

e),

§.

IX.

Secundum fententiam

Celebef-rimi Buddei difltert etiam imaginatio

a memoria Jenfuali_>

quod b<ec

ima-A _{4 gines}

d) MarfilFicin. cap. 57.

inPb<edan.

e) P Poiret in cogit. rat.

de

Deo,

am¬

8 -f$3 O

gines

jam

veluc obliteratas denuo

refufcicet 5c menti _{repraefentet; illa}

vero _{imagines nondum obliteratas,}

vel etiam a memoria refificitatas,

pro

objeéto

habeat, Theol. Moral, pag. 16$.

§. X.

Habet autem mens_fe, dum _in

imaginando eft occupata, aliquan--do_{paffive, aliquandoa&ive.Paflive,}

quando imagines rerum, imprimis vifarum,fponte fua mentife fiftunt, faepeetiaminvita?.Quod tum

potiffi«

mum fieri fölet, _{quum impreflio}

fuit _{vehementior, 5c} cum affeétu

quodam conjun&a, Aftive autem, quum imagines perfenfus

impres-ias, ubicunque vult,

contempla-tur, _eomponit,

fejungit,

_{iisque ad} varios motus 5c afteäus excitan-dos, vel etiam _{compefcendos,}

uti-tur

f).

_{Hinc facile intelligi poteft,}

quid refpondendum

fit ei quasftio*

ni?

O _p

ni? utrum bruta ammantia habeant

imaginationem? Scilicet negari non poteft, quin imagines

obje&orum

per fenfus externos

cerebris

eo-rum _imprimantur,

&

_per

longum

fatis _{tempus ibi durent. Quum^}

vero mente careant, deeft _quoque

iis ea, _{qu*e in} imaginatione

homi-num

deprehenditur,a<ftivitas. Com#

petic iis

lo

materielle,

non

formale

imaginationis illius, quas

inhomi*

ne eft _g).

$.

XI.

Admirabilis _{prorfus eft haec} mentis noftra? facuitas, qua abfen-tla velut _{pra?fentia intuemur, qua}

urbium,arcium, fluviorum, moti?

tium, _{fylvarum, camporum} ,

ho-minum, praeliorum,

cujuscunque

denique rei, quam vel oculis

ufur-pavimus, vel fando audivimus,

vei

ab aliis _{defcriptam legimus,}

ubi-cunque volumus,

nobis

reprasfen-A $ tamus

lo 4$S _o £■§*•

tamus _imaginem. Vividfs

colori-bus illam _{depingitMackenzejus &):}

cum illam appellat

blandum

animi

Jo-rnnium, magmficam ejus Jcenam..

/to, inq uit, mundos creat, i» mhilum _{redtgit, dis\unBa}

_conjungit,

conjunäaquaque

diftrahit.pitgnan•

conciliat,_{praterita in} tern-pusprafens retrabenst

&

tempus pra*

(ens, transvolet, figens. Compa«

rari _{poteft facultas ha?c}

_cuidam

A-pelli, qui /

andrum adeo fcite

pingere, "fippo, qui eum

non mini ofe fingere

po-tuit. Eluc at ex omnibus

creatis , dh ^pientia, Quum

enim fenfuun xternorum objeéfca

non _femper praefto fint, nobis ve-ro _{fkpenumero opus} fit illa

cogi-tationi noftr# _fubjicere;

vim&po-tentiam hane Deus _{optimus & fa»}

pientiflimus

nobis conceffit,

ut,

quum volupe eft,

jubere poffimus

imagines ablentium rerum in

thea-trum b)Matkenz.

libjtng.

ht Log*

Rvtenb•

trum cerebri iterum _{prodire, ubi}

mens noftra coram quafi _eas

ad-fpe&et

/).

$.

XII.

Obfervatu etiam _digniflima-j

funt, quae de affociatione imaginum, feu idearum _{imagimtiom docet} Ce-leb. Buddeus ; _{atque ante eum^}

Joan. Lockius. SoIenC nimiruniL. plura

obje&a

fimul in

fenfus

no-ftros _{incidere, undefit, utideae} i-ftorum _{obje&orum cohcereant, ita}

quidem, ut recurrente una, aut

fimili idea, _{reliquae etiam fefe} ob

ferant. Interdum minima circa e-ventum _{aliquem circumftantia, in} mentem _{rediens, in memoriam &} imaginationem omnes revocat; in¬

terdum _{major qu^damresminima¬}

rum nos recordari facit. _Neque

folum ideae hacratione inter fe funt

connexae, verum etiam ideae &

af-feétus,

i) vid. Celeb.Prof.llydelii

1* o

S^-feftus, ut fubeunte animum idea,

qua?

quondam

cum v^hementiori

quodam affe&u fuit conjun&a,

fi-mul excitetur idem _{affe&us, licet}

alioquin illa

idea

cum illo

aftedu

rrnllam habeat convenientiam. I-dea loci & _{temporis per fe nullum} affe&um ciere _{poteft.Interim quum}

certo loco aut _{tempore nobis vel}

Jaeta veltriftiaevenerunc, nunquam fere illius loci aut_temporis

recorda-mur, quin

eandem

animi _commo*

tionem, qua illo loco & tempore afte<Si lumus,fentiamus. Hincar-bitratur Celeb. Buddeus _k),

mul-tarum rerum, _qua? abfcondita?

vi-dentur, & ad longe alias cauflas,

verbi _{gratia, Sympathiam aut}

An-tipathiam

referri

lolent, rationes

quam

expeditiffime

reddi pofle.

$. XIII.

Diximus anteafacultatemhane menti _{convenire, quatenus cum-»}

cort

O _{å®* M}

corpore unita eft. Sequiturhinc,

pro varia corporis conftitutione_j,

putacerebri ftru&ura,partium

con-iormatione,

fpirituum animalium fubtilitate, _{apud aiios fortioremSc}

vivaciorem _{, apud alios debiliorem} efle_{imaginandi vim. Imo (i}

quan-do _{contingat, ut fpiritus animales} inmotum vehementiorem &

extra-ordinarium _{concirentur, quod vel} per morbos corporis, vel per affe-dus vehementiores fieri _{(olet; tum}

vero mens _{falfis, aut faltem male}

permiftis 8c confufis _imagirtibus

i-ta _{turbatur, utlui non (it compos;}

tum huc illuc _raptatur.

Fertur _{equis auriga,neque auditcur*}

rus habenas.

Interim ifta _{imaginationis pertur¬} batio habet fuos _{gradus. Jam}

pri-dem enim obfervatum _{eft, pofte-*}

imaginationem ex _{parte tantum &} circa certa _{obje&a delirare, expar¬} te vero & _{refpe&u aliorum} obje-dorum rede fehabere. _Qui

exem-*4 4^5 o

pla

huius

rei

dejfiderat,

adeat

Mer»

Cafauboni comment. de

Enthu-fiafmo pag, 53. &c. ö. XIV.

Quorum imaginatio vegeta.» eft, illi ad eloquentiam, ad PoéTin,

ad fcieotias Mathematicas, adMu* ficam & _{pingendi artem nati}

fa<fti-que efle cenfentur. Ubi vero

deeft

imaginationis vigor, ibi

tardum

&

hebes _{ingenium eft, fimile}

_frigido

& fterili _{folo, quod nihil ex fe-»}

gignit,. nihil parturit /)♦ Interim

facile credimus Hamelio, aliam-», imaginationis vim requiriad

fcien-tias _{Mathematicas, aliam ad elo¬} quentiam vel Poéfin m). Neque

enim _{qui ad illas a natura eft}

com-paratus, ftatim ad has quoque

eft

idoneus. In eo lubentes etiam ei

aflentimur, imaginationem

quidem

inPoetis & Oratoribus _plurimum-»

vale-/) Harn, de _Corpore

O _tf

valere, verum il_judicii

abfitboni-tas, eos _{nunquam fibi conftare.,,}

eos nihil concinne 5c _apte diftribu-tüm, nihil _{sequabile moliri, fed} ut

fertimpetus, huc illucvagari. Nam wb't> _inquit, judicium deett, ibi non

ett eleäto _ér modus. Ut inventio &

extemporanea åicendifacultas ad im

a-ginationem ett referenda, ita deledus verborum & _{raüonum, apta rerum}

collocatio &c. citra_{judiciumpr<eclare} iieri _{nequeunt »). Attamen in}

Poé-tis hsec _{imaginandi facultas p<sne} fo-la dominatur, laxioribusjudicii habenis

coercita; in Oratoribus minor ett fm»

gendi

liccntia, judicii limaJeverior

oj.

i

XV.

Quanta fitvis imaginationis in

corpus, 5c quid

poflit

matris

ima-ginatioinfcetum, iis

expendendum

telinquimus, quorum

eft

naturae

arcana rimari. Nos potius

obler-vamus, qu#nam

efle

poflit

imagi-na*

ri)L,t.p.$02.

o)

16 -4®? o

nationis efficacia & vis in

_ipfaS

mentis noftra? facultates , tam

in-telle&um,quam voluntatem. Quum

homines vehementiori affe&u

ab-ripiuntur, Phancafia eorum

longe

aliter res depingit& menti exhibet,

quam revera funt.

Sic

caligo

of-fundicur _intelle&ui, ut falfa ferat

judicia. Neque altera

illa facultas

tum affe&us _impetum fuftinere _va*

let; verum turbato intelleöu, ipfa

quoque re&a depellitur via, &

du-cem fuum errantem, _corruptam.»

imaginationem, in quaevis devia-#

fequendo, non bona ac decora, fed

mala & ftulta vult & feétatur» In fenfus etiam externos _imperium*#

aliquando exercet imaginatio, hoC

modo, ut homines videantur fibi videre & audire , qua? non

videnc*

necaudiunt: Si _{campanarum, inquit}

Wererifelfius, (onitum audtmus, ar-ticulatas nonnunquam voces ha

nobk

edere _videntur, cum_{qitas voces}

Indens

O _{SÄ- *7}

G/;« nubes

_ajpicimus,

_videmur

_{in Ulis}

ftipe variarum videre rerum figuras, /Wöfe oritur _{magnapars eorum,}

nubibus cermmus, _prodigiorum,

*« fola_{f<epe imaginatione}

_fubfißunt

_p).

Varia _{hujus rei exempla collegitLj.} Balthafar Beckerus in mundo fuo fafcinato, qui tamen'longius, quam

par erat _progrefTus, quicquid _de

fpe&ris narrant homines, huicima-ginationisexorbitantia? tribuendum

putat. _Denique in alios homines Angularisimaginationi

viseft.Qno-- _rum enim

imaginatio forris eft 8c

vehemens, ii faciie in aliis, impri-mis _{qui debiliori Tuntjudicio,} eas-dem _{imagines, eosdemque animi}

motus excitare valent. Memora-bile _{eft, quod ante aliquot annos} in hac urbe noftra accidit. Vir _qui* dam mente _{captus in parte}

occi-,

dentali urbis habitabat: hunc

plu-rimi, vel curiofitate addu&i, vel

mifericordia _{moti, uthominis}

mi-feriam, (ferrea enimcatena vinåus

B

IS 4M 0.20.

jacebat,) nummo

quodam ve!

pa-nis frufto _{levarent, adibant. Inter} alios aderat _{aliquando juvenis, qui} per aliquot horas fermonem cum delirante contulit, & _{apud illum-#} tandem _{pernocftavit. Poftero dein«} de die _{idemjuvenis, apud demen¬}

tem adhuc comrnorans,

invenie-batur _{nontanturnparumfanaloqui,}

verum & omnes vecordis hominis

3<ftiones imitari, humum

effodien-do, tigna moliendo, &

quodcun-que integrum maneret,

deftruen-do, Sana? _{mentis, quantum}

_mihi

notum _eft, juvenis ad id _tempus

fuerat. Hoc _{ifti, quam dixi,}

ima-ginationis communicationi

impu-tandum videtur. lllud certe ufu

compertum

eft,

difta fcriptaque-»

höminum , infigni imaginationis

facultate prasditorum,

audientibus

legentibuScß eundem

affe&um

obo»

riri,

_quoau&ores

ipfosconftatcom-motos fuiffe. lmprimis quum

di-fturus_{verbaimaginibus,quas}

men-te _concepic,

exprimendis

_apta

•4®*? 0 *9

gere, vocemqne acvultum, 6c o*

mnesgeftus ad indolem _rei

compo-nere _novit, ut _{imaginationis}

con-ceptui conformes fint, 6t, qua?

re-praefentanda funt, vivis quafi

colo-ribus _{exprimantur;tum}

animiaudi-torum in eundem ftatum facile de-ducuntur _q\

§. XVI.

Reftat ut _oftendamus,

quomo-do hac' divinitus concefia facultate re&e utamur. Probe _itaque obfer-vanda? (unt_{(equentesregula?:} Dan-da _{imprimis eft opera, ut}

imagina-tio_{femper fubfitimperio6c} direéti-oni _{rationis; alioquin abiurdifiima}

qua?vis nobis imaginari pofiumus,

qua? tarnen pro evidentiflimis

veri-tatibus, imodivinis oraculis facile habebimus. Unde enim _fa&umeft,

quod fomnia, imo etiam deliria fua

quamplurimi pro divinisalloquiis, pro divino inftin&uafflatuque ven-aitarint,nifiquodvehementrorima¬ ginationis vife 6c impetus de folio

B t t

o

deturbaverit r<;tionem. Ducendai-taqüe eft,ut verbo Ciceronis utar,

irragmatio ingyrum rationU-r^ ad-do _{etiam, dodtrina? in fåcris literis}

parefadfoe.

Ducenda eft

eo

ar<ftio-ribus habenis , quod effrenis

ima-ginatio, nefcio qua, dulcedine per* fundat animos mortaliurr,: undelit,

ut _{poftquam aberrare ccepit,}

diffi-cilius in redfcam viam reducatuiij. Duo_{exempla adderelubet, alterum}

ex _{veteri,alterum}

exrecentiorifcri-ptore, unde patefcet,

ftolidasqui-dem, fed fimul admodum jucundas

effe _{depravata? imaginationis} per-fuafiones. De _Thralyllo

_quodam

iExoneomemoria? _{prodiditiElianus} 5); illum dementia captum, urbe

reli&a, in portum Pirceum

demi-grafte. Ibi habitantem omnesilluc

adpulfas näves fuas putafle, easc$

in album luum _{diligenter relatas}

di-mififle.v Si _{qua? lalva? & integrae in} portum ingrederentur, fupra mo-dum

r) Cic.Offic. Hb 1. 0,26, _s)

Mi(M*

O 2«

dum _{gavifum fuifTe. Hunc vero}

Thrafyllum medico a fratre

tradi-tum, _{ejus ope convaluifle;}

fepifll-mé vero deinceps de fua _in

amen-tia obleéhtione locutum _{fuifTe, fas-»}

fumque, fe nunquam

majusperce-pifle gaudium, quam quum näves falvas 5c illarfas vidiffet, qua? adfe

tarnen nihil _pertinerent.

Narrat quoque Huartus t) de

pueroquodampedifTequouqui phan-tafia? morbo _{implicatus, fummum} le Monarcham efTe iibi

imaginaba-tur; _{quare regulas 5c pra?cepta}

rei-publicae adminiftrandae faluberrima inculcando, dominofuo majorem-»

in modum utilis fuit. Forte vero

per artem medicam morbo libera-tus, de _{recuperatavaletudinemagis} dolebat _{quam gaudebat; queftus,}

fanitaterp menti reftitutam docere

le _{pediffequum efTe, qui circa}

ftoli-ditates fuas _{occupatus,ubi animus} lublimiffimis _{cogitationibus}

pafce-batur,tantus fibi videbacur elfe

Mo-B %

ii _4M °

narcha, ut nec orbis eflet fetfj

quieum valallus Dominum

nonre-cognofceret. Hoc licet vanum &

falium _{eflet, nihil} tarnen fua

inter-fuifle, quum eandem inde dele&a*

tionem _{perceperit, ac fl revera ta¬}

lis fuiflet; multo _pejus fecum agi, poftquam ipfa eura veritas

convin-ceret, non nifl miniftrum efle. Un* de, quam fuavis fit haec imaginatio-nis_{intemperies, facile}

deprehendi-mus. Tanto_magisitaqj cavenda

eft.

Sub diéta _{regula hasc etiam-r.}

comprehenditur ; Imaginationem

iion efle applicandam

ad

_res

imma-teriales, _{quandoquidem hae} (ubfen-fus non cadunt. _{Ergo neque DeuS}

per imaginationemfedpuro intelie* äu _{percipiendus eft.}

_Nonaliunde

eft, _{quod Gentiles poluerint Deo} ftatuas & _{imagines, easque} colue-rint, nifi quod divinam

eflentiam

fibi _{imaginari voluerint; quafi nul*} lum aliud baberemus _{cogitandi 8c}

concipiendi genus, quam imagina¬

tionem. Huc _pertinent

_fequentia

Poi-O _t;

Poireti verba _{egregia prorfus:}

Fx-terti aidololatria, _{qua ftatu# materialet}

vtadDeumrelät#coluntur,non aliunde ef!,quam ex eo,quod in Deo concipien-do hominis animus _{fe ad imaginabilia}

Converter_{it, indequasintusfinxit}

ima-gines, non dubitavit externo typo ex«

primere u). Neque mens noftra_j lub _{imaginationem cadit;} imma-terialis enim _{eft, & nullo fenlu per*}

cipi poteft. Caveamus itaque, ne

imaginationem cum intelle&u

pu-ro confundamus , neve

exiftime-mus, nihil efTe _{intelligibile, nifi}

fimul fit _{imaginabile. Nam seque} abfurdus eft, _{qui immaterialia}

ima-ginari conatur, atque is, qui fonum

vifu, & colorem auditu _percipere vult.

$. XVII.

Qu^ addudta (unt pnecepta, eo

fpe<ftant, ut imaginationem

mode-raridifcamus in_{inquirenda veritate.} Addam unum de re<fto

imaginatio-nis moderamine _{in genere morum.}

*4 4$"? °

Caveamus _{fedulo, ne fpurcis &} fce-dis_{imaginibus noftram}

contamine-mus _{imaginationem, neve} prava-rurn _cupiditatum obje&a _cum

de-ledatione aniino volvamus. Sic

enim _{pravae cupiditates magis}

ma-gisque inflammantur > ut tandem

lis _{compefcendis vix futuri fimus}

pares. Addo, quod fic fieri pofletj

ut _{turpium rerum imagines}

men-tern _{fubirent, eamque turbarentac}

inquietarent, etiam eo tempore-j quo minime veliemus.

Ü3£c _{pauca, qua? de pradenti} argumento aliata funt, ut asqui bo*

nique confulas, Candide Leétor_.,

rnultis _{precibus abs te contendo,}

Deumque devote precor, velit fua

x _nobis

gratia adeffe, ut 8c hac & a*

Iiis nobis concefiis facultatibus re¬

de utamur, in DiviniNominis_glo¬ rian), 8c noftrarn _aliorumque

hominum falutem.