SACRORUM RO-

t

oywo

DE

CEREMONITS

SACRORUM RO-

MANORUM

DISSER.TATIO PHILOLOGICAj

Quam

Ex confenfu

Ampliff, ordinis Philof.

in illuftri Academia Upfal;

SUB PRÄ.SIDIO

Celeberrimi V tri

Dn,HEMMINGI FORELI1

Poef.

ProfefT. Ordinf

PRO GRADL7

Publtco ex&mtni modefle fubmitttt

c a ro l ils <2Bänman

Bothcu

V. D. MinifterLoefanger:

InAudit.Guß, Maj,

ad d.

Äugufii

M DCXC1II, Hons anteMerid.fohtis.

UPSALIÅ, ExCudit HENRICUS Keyfer, S.

Acad, Typographus,

REVERENDISSIMO

STO PATRI AC DOMINO

Dn MATTHI/E

STEUCHIO,

S* S» Theologiae Dod. Ce-

Jeberrimo _,

Ecclefiarum

Nor-

landias oecidentales

Superintendent

ti Eminentiffimo ₅

Confiftorii Her-

noefandenfis Prafidi

Graviffimo, Gymnafii & Schoiarum

i Ilas

oras

Ephoro adcuratiffimo, Mas-

cenati maxime fu-

fpiciendo«

(Oacrorum Äntiftes, fidus Boreali-

^5

busoris,

Grande

decusftudiis, prefidium»

qve

meis, Sufcipe

facil i

Mufa?:

(^)uamvis fint nieritis dona mino-

ra Tuis»

Tempora fi majora forenr, majora

referrem:

Etmeliora darem?

fi meliora fö¬

renta

Votatarnen facio ♦

fuperi

fecundent:

In

Pylios> Prasful, vive vaieqve

dies!

RevcrendiJJ« Nominis Tlui

Obfeivantiffimus cultot

C. 935.

V1R0

Plurimum Reverendo

Dottifßmoque

Dn. OLA O SALINO,

Paftori

Eccl^fiaj,

in SofdttgCf

coHigitur, meritiOfimo, Socero honora»

tiflimo & ob voluntatem me mcofqve confilio, ^re & opera juvandi benignifli-

mam, Parentis loco femper colendo,

Carmine quas gråtes Tibi qua praconia

di•

Cunfia,Pater, meritisfunt levtoratuis.

Grande tuum meritum\ majorem quippepa-

terna

Indiga

Semper ut auftorem: fic hoc _quoque

fufcipe

carmen,

Pignore

Vive

valeque

da*

mno:

Siredeam

falvus, vittima

cadet♦

Honoratiff.0 Soc.°

Ad officia adddicUflimus C. 20.

Benivolo

LeCloq

*

Sal. _cr cjf-

SExennium eft,

&

qyod

excurrit,

ex

qvo,

qui, 6c fcrentefic provido fato in ordines ia-

cros transicriptus fui. lnterea, laboriofillima ^,

qvae mihi in domo Dei, contigit provincia ^, a

ftudiis, qvibus«rarem diutius infumere confti-

tueram, phiiofophicis me totum retraxit, ut

iis tratandis vix ulium relinqverct tempus va-

cuum. Nec animus erat, (i, qvod verum eft,

fatear, ad_ea, qvibus me abdicaveram ftudiis,

reverti, cum mihi fufficere videjDarur, vel mi¬

nima jeciffe philolophire fundarHencajqvorum

ope, in facri muneris adminiftratione, aliqvo

modo progredi poftem. Poftqvam vero au¬

toritäre eorum, a qvibus pendeo, operam

meam aiii addixiffem Ecclefiae, -6c ex prima,

qvam minifterium illud adferr, difficultate uc- cunqve elu&atus eflem, de prioribus ccepi co„

gitare ftudiis eaqye recolere, qvantum qvidem

occupationes aliae permittebanr. His mihi in-

tento cogitationibus, negotium fupervenic ex»

pediundum Holmiae ^, qvo Permiftu Superio-

sum, fclicitec cum appuliftem, intellexi diuti*

Hl

ii» mihi ibi commorandum _{, qvam} alias con-

ßituturn fuit. Proinde cuta ejus rei alii com«

mifla, luafu eorum , qvibus cultu Sc obfeqvio obftringor, ad Mufas [fpfalienles redeo, qvi¬

bus cum per tempus aliqvod ^, qvantum per

valetudinem licuic, invigiliffem, & plurirrjum

honorandis Prteceptoribus qvalefcunqve in li-

teris profeftus, teßatus eifern, ftudia mea A-

cademica,fpecimine hocce pubiico5 inftitutb Sc

vitae generi, ut fpero, non inconvenienti,clau>

dere vihim fuic. Qvcd vero argumentum a- lias diffufifTimum in tam angußaon diflertario-

nis formam contraftum videas, Le£t.Beniv.in eaufa fuit non tantum ingenii fed Sc tempo»

ris anguftia« Hxc erant, qvorum nomine,

mihi in frontifpicio hujus opufculi, compel-

landüs eras JLeäor Beniv. Te, e4, _qva pareft

animi veneratione pariter Sc verborum hono- r

re rogo, velis hunc conatum pro humanitate

& benevolentia Tua, candide interpretarijPie-

tatis viciffim eric _{meae, conatus} Tuos hone- ßos finceri» precibus Deo commictere. Vale,

««>)»

Ere, fiunquam, Seneca

Philofophorum Romanorum fapientiflimus, Epiftola cxvn:

Nullagens

ufquam eßasteo

morefque fnjeBcn,

aliquos deos

(mallem (cripfifiet Deum)

credat♦ Nam

praeter cxperientiam »in

remotiflimis

culorum divinorum fupérftrufrse, ro yvu*

f>i> tS ^Qeii, ejufqve Xctrpetav.; luculentercon- firmant. Voluit autem Peus cognitio-

nem cultumqve fui, ^qnae duo religionis

naruram abfolvunr, indivuKo velut nexu inter fe cohxrere, ut mortales agnitofu-

premo Numine, etiam in ejufdem cul-

tum omni nifu propenderent. Ut vero

fe habet cognitio Dei, ita ejus cultus. Si

Deus non ve&e cognofcitur, nec etiam

re&e colitur. Et quanquatn fua cuiqve optima videttir religio; una tarnen Dco placct religio vera , verus nimirum de

vero Deo fenfus & verus ejufdem cul¬

tus, Hinc vera nobis Chriftianis ea eft

A reli*

religioj qua; Dci voce imreräta & fcfi-

pturi$facrispatefaöa,homines

atarum cultu ad crearorcm avocar, nec

Solumveram Dei naturam & voluntatem

agnofccre, Jed& quo modo eum colere debeanr, docet, urque peccatis expiati vi-

tam vera pietatetranfigere, felicitatemque

aetcrriam confequi ^queant. -Cum hilce versereligionis chara&eribus fi conferatur religio paganorum. ex defedtu velcontem-

tu verbi divini miferc cxcutientium> o»

mninofalfa deprehenditur.

Th. II.

Nobis Chriftianis, lplendore lucisEv- angelicx gaudentibus, unus verus eft De- us,urex Scripturae Sacrae ceftimoniis clarif-

fime paret. Dolemus vero cniferam con- ditionem

gentllium,

nebns olim oberrantium; qui reiigionem

fuam, aut traditionibus majorum, aut

xaicofyäU

dxmonum. aut hominum deniqve pla»

citis luperftruentes» perplurimos fibi fin-

xerunr deos, eolqve aut cum Creatore ,

auteo oegle&o, vana luperftitione colue»

runt

© 3 ©

runt. Triginta millia Deorum,

fnb du*

ftore uno maximo Jove,eduxit

quondam

Graecia, quod refert {Dcorum

millium

confarcinator Fefiodus in Theogonia)

Ergi tm épyoov koj yftepvv v. i^o-i.ita : Tfig $fxufici et01 v

39nyfpn TrZsXvßoretpy

ÄfävctTOi

BvtJTÜ)V kv&^TTGdV.

Eorum_prxcipuos in facrafua

vanitatisple»

na, dedoxiffe Romanos, teftatur

Cicero

lib. z. de Nar, Deor.

Thef. III.

Sactornro vero, qui fuerint au&ores,

- qnae ceremonin, apnd

antiquiOfimos La-

tii incolas, non adeo mihi in promtu eft dicere; principio tamen urbis Romanae

parens Romulus.nonfolum

auspicatö

hem cond difie,fed ipfe eriam optimusau- gurfuifie traditur,

quemadmodum refert

Cicerode Divinat. üb. i. pag,m,93.Idem

enim ipfe Romulas, haud ignorans, religionem effe ovnicnmv

xtrdoyg

\\c*a v&i vopojtjias (tet , ut loqui*

quitur Plurarchus adverlusColotem, ^an-

te legislationem, curam

religionis in fe

Ai fulce*

©4 ®

fufcepit, cultumqve Deorum & Saccrdcr

tum collegia inftituic. In facrorum cle- öione eam adhibuit prudentiam, ut pri-

icis patriifqve contentus, nulla nova ad«

deret, nec peregrina introduceret Unum

tamen Herculem Graeco ritu inftituit co»

lendum, immortalitatjs virtute partae fau-

tor, ut hujus rci caufam notabili judiciQ

annedit Livius lib, _i,cap.7, Th. IV.

Sublato fenatorum fceleratå machina- tioneRomulo,novumaugmentumacccpc-

runt facra Romana, luccedente ci in re-

gnoNuma Pompilio, qui ferocem popn-, lum pacis religioni/qve artibus, prsecipue, molliendum ratus eft. Hic (acra & ^ce*

remonias, omnem cuitum deorum im*

mortalium docuit: Hic Pontifices, _ciugu- res, Salios, ceteraqve iacerdotia, annum quoqve in duodeeim _menies, faftos dies

nefaftofqve defcripfit ^, tefte Floro libr, i.

cap, 2. Accedebant (ecreta qusedam im-

fCjTii pignora, Ancilia

atqve Palladium

^j

dedit. Ipfe artifex iq commifcendis reli- gioni-

@5 9

gionibus, vicinorum lacra per

dcle&um

accipiens, populo Romano

commenda»

vit_j quem non modo imperio

fed &

ligione ut

conftringcret, fimuiayit fibi

cum Dea Egeria congreflus

^nofturnos

efie, ejus fe monitu, quas accepiflima

diis

eflent, facra inftituere, ut refert

Livius

Üb,i. c. 19 aütqve rerum

Roman, tcri»

ptores. Videantur etiam,

fi placet,

Politicse Forftnert _{pag. m.} 102.

ad Tacit.

Annal, 1.1. c.28.

Th. V*

Quanquam vero religio

Romanorum

falfis inni.rebatur fundamentis, Numinum

tarnen eultu reverenter occupata, prsemia

feliciratisexterna tulit ampliffima, Unde

Val. Max. üb, j, eap. 1 §.8»

Nön

rum, fi _{pro eo} imperio

augendo cuftodi»

endoqve pertinax deorum

indulgentia

/emper excubuit, quod tam

,fcrupuIofa

curå, parvula quoq; momenta

religionis

examinare videtur; quia nunquam remo»

tos ab exa&iflimo cultu ceremoniarumo- culos habuifie noftra civitas exiftimanda eft. Imo etiam Tuliius aufus eft gloriari prat. de Arjufp. Relponl. p. m* 277»

Ro»

manos

© 6 ®

mtnos pictate ac religione, atqvc hac ^li¬

na f.ipientia, quod deorum immorcalium

numine omnja regi gubernarique _perfpe-

xeriot, omnes gentes nationefqve luperåf-

le. Quorum aftiones omnes quje magni

eifern: momenti a facris aulpiciis cocptse:

neqve qutcquam (ine alicujus Numinis compeUatione aut publice ^aut privatim ^,

ne in procin&u quidem ac prope inter i*

pfa arma, apud eos geftum eft. Quin &

Romanos, rebus affliåis, ad religioncm,

ceu ad extremum remedium confugifle,

in eonfpe&u eft; qua animis injeåå, eos

fedårunt tumuleus, quos alias nulla poten»

tia humanareprimere potnilfet. Erat hoc

arcanum, quo inter alia prsefides uteban«

turfacroruni, quae non folum interpreta-

bantur ipfi, Ted &, pro ut reipublicaetem*

poribus expedire videbatur, adminiftra-

bant _; viri primis actatibus Rcipubl. opb

bus honoribulqvc eonfpicui, _{qui exem«}

plis plebem eö trahere & matura prnden-

tia nova atqve noeitura fpernere didice-

runt, Quanquam Ii hoc negotium penfi*

tare veilemus, non dubitaremus dicere

com Eorftner, ex pag, m, 259. ad Tac.

Ann.

® 7 @

Ann. üb,^{2, c.} 13. omni fcelerc majorem improbitatem, religione non alio

lins

uti, quam regnandi inftrumento.

Th. VI.

Sicut autem paganorum religio ma¬

xima parteritibus externis

conftabat: ira

vel maxime RomanorumSacra, ad fa fei-

nandun» oculos plebis,

magnifico

på fuperbiebanr; ad quas non loium ob-

fcrvandas,fed etiam amplificandas tan-

tum antiquis Romanis fuit ftüdium, ut

tefte Val* Maximo lib. 1. c. 1. e floren-

_ tiftima tum & opulentiflimå civitate, de-

cem Principum filiiS. C. Singuiis Etruriae populis, percipiendae facrorum difciplinx gratia traderentur.

Th. VIT.

Atqvehacc omnis ReligiopopuliRo¬

mani, tefte Cic. 1. 3. de Nat, Deor. ^p. m»

f _70. in facra & aufpicia divifa fuit. (Sa-

cris Pontifices feu lacerdotes: Aitfjpicijg.

augures praeerant) tertium adjunäum, fi quid prcedi&ionis caufa ex portentis &

monftris, Sibyllx interpretes,

harufpicef-

ve mon«erunt. Atqve ut ferixi ludi Sc

alio-

# 8 ® aliorum _{facrorum pompx}

apad Romå-

nos fenfim _creverunt; ita & fiicerdoies facrorumqve miniftri, alii aIiis addi«

ti, ordines auxerunt; De _quorum omni-

um origine, numero, jufta ferie & du- ratione, helc equidem fpatiofus edifTererr-

di campus panderetur,- fed quoniam inträ

anguftos terminos calamum concluditim- perata q- aedam feftinatio, animum ad inftituto _noftro propiora applicare lice-

bit.

^ Th. VIII.

Quod igitur attinet nomen facrorum,

non exiftimaverim e re eflfe multis hicde- ducere, _quam variis rebus adjiciatur epi- theton lacri. SufficiaJt in prafens monu- Hfe, Sacra Romanis _diäa fuifle, _qusecutl- qvc Deorum honoribus publico civitatis

confenfu dicata confecrataqve erant, five facrificia _, five ludi _, five ferise fuerint.

Cultus facri adminiculum praecipuumRö-

manis crant facrtficia, fuis a majoribus accepta, plurimis tarnen vitiis obnoxia.

Sxpius ^enim vi&sroarum , magno cum fumtu & apparatu, fiebat oblatio,animo vitiorum fordibus oppleto:^prasterquarn qvod

qnod in materuiibus 6c

formalibus, tit

Scholas loqvuntur, longius

ab inftituto di»

vino recedereut. Requißvit, ut norum eft, Deus ^a populo

Ebrseo

j rcmoniarum et

lacrificiorum apparatum,

quem gentilcs

perverfe aemulantes, cul»

tum Deoruin ritibus luffulcire dum co- nati (uot, eum pdnitus

his obruerunt.

Th. IX.

Quo vero

ritu

divina fierét feu fa-

crifkia peragerentur,

fparfim antiquita-

tum Romanarum fcriptores memoria:

prodiderunr.

Quanquam enim,

loqui»

tur vetnflae eruditionis Rom. indagator diligcnrifiimus

Alexander ab Alex, Geni¬

al dier, lib. 4. cap. 17.

fingulis fere

fua facra inftituta forent* quse transgredi,

aut onvittere ducerent ncfasi neque dcos

omnes iifdem facris femper, fed

aiios

ritibus geftibufqve

placare deceret;

in

facrificio flatas ceremonias ob-

fervati conveniebat* quas fl ptaererirent, piaculum fleri

& facrä pollui exiftima»

bantar. Ritus veto facrificandi talis erat;

primum

faccrdos, vi&ima adduåå, ftans

manu aram vittå circumdatam tangcbat

r '• B pr««

@

prccefqvc, ^vocé alterius ptaeeume»recita»

bat, initio precationis a Jano & Vetta fa* ,*

&o; deinde facerdos fruges aut molam falfam, in viöimx caput aurarum velco*

ronatum deponebat, addito thure maicu- lo. _Tum capiti vinum affundebat &. intcr

cornua vi&imae,fetas manu evuifas, tan- t

quam prima libamina, in ignem projici»

ebat. Quo fado jubebat vidimam diis dicaram _per tninittros, Popas & Agones

jugulanj

nem profluentem excipiebant, vidimam excoriabant, abluebant & ignem accende- _j bant. Hisperaäi< Atufpexmox extacul-

tro apprehenia rimabatur, explorabatqve

an perlitatum forcr*

Quibusinfpe&ismi*

niftri portiones membrorum viicerumqve

decifas, fatinå farris confperfas^in calathis facrificanti offerebant; qui aris impofitas

foculo incenfo comburebat, quod reddc-

rc erat & litare. Quibus combuftis reli- »

quias tandem _pro epulis apponebanr,five clixatas five toftas. interim hymnos ca- '

nebant, pedibuscircum arascomploden-

tes ad _numerospfallebant, &

pulfatiscym»

balis Choreas agebant, uti proiixius ex-

ponic

I

ii @ %

ponirAntiqq. Romm.(criptor

celebtisjofi.

>' Rodaus 1jb*3. c. 33 pa£.01,236»

Th. X.

Exigit nunc ratio ordinis, quem teuere propolui.ut & alios facrorum rirus bre-

viter perdringam. Ceterum priufquam

huic negorio manum applicem, vocem ceremonis expendere, opcrx pretium ^c- rit. Ceremonis itaqve, _prima lacrorum Romanorum fundamenta _qus crant &

cura Sacerdotum _, aiiis dicuntur a Cerc»

re, quam antiquiffimam, religiofiflimam, I principem omnium facrorum, ^qus apud

omnes gentes fiunt, appelbe Cicero

i in Verrem _{p, m. 249.} Valerius Max. lib»

I. cap. i. ceremonias di&as vult a Carrc velCstete,urbe ^a Pelafgis in Thufciacon- dita & reltgiofis cultibus> ^veterum fcripto-

fam monimentis admodum celebri. In

- hane, captå urbe a Senonibtis Gallie, fa-

era Romanorum a facerdoribus translata,

benigne

nec patria ^a Camillo eflet recuperata, quemadmodum Livius lib. _y. cap. 50. 5c lib._{7» c. lo,} latius exponit. Cujus bene«

ficii Quiritcs memores»

poftea

Bi qur

C#

#

quse ad religionem colendam pertinerent, [

ccremonias» nuncupårunt. vid. Val, JS4ax. f

lib _i, cap.i. § ic, Dionysius vero Go»

thofredus & jofepbus Sealiger in notis &

caftigationibus adFdlum, ab antiquovo-

cabulo Cerus derivant, quod vetcrumiin*

gvå idern quod lanftus, lacer, fuilfecon*

tendunr. Nec delunt,qui ^a carendo ce- temonias deducunt, ut Gellius jib« 4. c. 9.

aliiqveiquod religip iis carensex?rceririte

nequeat. Nomineautemceremoniarum,

omnis religio & culfus comprehenditur,

quarum ope facra Romana rite perage- bantur, Suntenim ceremoni# inftrumen-

ta reiigionis, quae velut terra fine Ulis coli

non poteft, per quas in animis renovatur

pietas, fundamentum, ut Cicero air, o*

mnium virtutum, quse corpus cum men-

te ad Deum venerandum träbit, üt loqur-

tur Polyd.

Vergil,

Th. XI.

Fxplicaturo mihi hujufmodi ceremo*

nias Veterum Romanorum, a folenni for- jnula qua arcebancui

profani,

lutn

iMlÉS

fum eß, verbis

Virgiiii libr. 6. ifLneicf*

yerl 8. fcq:

• - Procui,o.

procui cße, profan/,

CencUmat _pates^ totocjue

abfißtte

Profano> vocabarit, tum qt i non facris

initiati, tum qui fibi fcelerum

flagirio-

rumqve confcii erant.

Idco Statins Papin.

libr _3.Silv. carm.3*

Verl.

& feqq»

• - t^deße

Dique

homincfijuefacris, Procui hinc, procui $-

penocentes.

Sicuicordc ne

fas tcLcitum

De Nerone parricida &

religionum ufque

quaqve contemtore Suetpn.

in ejus vita

cap.*4: Quin &

fa&p

magosfacro,

evocare månes ßc exorare tentavit.

Pere.

grinatione Graecia',

Eleufiniis Sacris,quo-

rum initiatione jmpii &.

(celerati,

interefie

fus eft. Ut vero profani

arcebantur;

lacrati arcana & myftetta

aliis revclarelc»

ge prohibebantur.

Hinc Claudianus de

beiio Getico. verf. 100. & leqq.

- .* Proxui arccutditut

]*piter,

ddubta flmd, jcdtwqucjfyirini

£*rbsp

C# 14#)

Batbar tes oculls

falt

deprendere

Atqve tanta hujus filentii fuit religio, ^ut

nec qui violaret, ncc qui oculos curiofos in myflic.a Deorum (acra immitreret, im- pune terret. Rem memorabitenr, de ju»

Venibus Acarnanibus, Tempium Ccrcris

per errorem ingreflis & qcaedam abfurde

percun&anribus,

cap, 14.

Tli. XII.

Religiofum

fuifiepopulum Rom. in cultu deorum,

vel ex eo paret, quod cum Magiftratus

rem divioam facerent vel aulpicia ca-

ptarent, Praeco publicusTubinitium facro- rum clamitabat: HOC AGE| Qua^vo¬

ceadmonebantur praefentesfilentium _prae- ftare, praelentia curare, intentisqueanimis

(acris _operam dare. Verba Plutarchi in

Murna ad hane remfacientia, huc tranf»

feribere nongravabor; ag

^

Twfayoc/xvc** iocv ok zj&TKweiv _n<f4

Br£$re6%ecdz)&/ 71u$ 0&o~g, cthA' ctns&év tiiByg JJri

£%

yvÄpy TMvamffyvs ßaJZw,

19

n o T^niuug fåtjvitf CtfV

mhlrctg [Arjrt

77 tuv ßeuov, _[A.yiTi ojoiv Xj ctpeÅug,

ct\Äot %oäIw ^aycvTvog >C79 r cchhuv ,

t%onot liw yd&vaioui <aj ?r%'i$et fity>?y rjr etei tIw tvovßHct# &c» Imo in rebus di vi-

nis, qvae publice fierent, nt faverentUn¬

guis imperabatur* tefte Cic. de Divinif«

1.1< p.m.iif. Unde etiam Tibuilus, ut alia Poetarnm locapraeteream, 1 2.Eleg.xj

Diedm whonetverba,venitnatalis»adarasy

Quitqtiis ades, lingua vir multerque

fave.

Sed _qvat fit horum verborum vis, noo convenit inter eruditos. Scneca quidem hujolmodi voeibus filentium imperatum tuiffe _exiftimat, qvi hunc in modumdif*

lerit libro de vit. beata cap, 26. Hoc

verbum: F AVETE LINGVIS, non uc

plcriqve exiftimant, a favore trahitur,

fed ittfperatur filentium, nt rite peragt

poßit facrum, nullå mala voce obftre*

pente,- Nec aliter Feftus _{pag. m.} 1255:' Pafcito linguam, in factis dicebatur, id eft, linguam coerceto, continero,taceto.

Et faveri qvidem facrificiis potilfimum

per taciturnitatem, nemo in le&ione au«

Öorum bonorum verfatu* inficias ibit:

irä

jta tarnen, ut vcrba piseeunti farpe fuerii

nerec aftantium chorus, faepe & fauto

acclamatiooes fierent. Duplex igitureau*

tioerar, 6c ut filentjum fierer, &neqvid

inominatum aut alienum exaudiretur, Qvani ^rem totara paucis egregie com- plextis eft Plinius Hift,Nat. 1. 28 cap. U

Vidimus cerns precationibus obtecråffe

fummos MagiftratusJ & oe quid verbo«

rum prasrereatur, aut prsepofterum dica-

tur, de leripro praeirealiqucm, rurfuiqve

alium cuftodem dariqui attendat, alium

vero praepooi, qvi favere linguls

jubeat:

tibicinem canerc, neqvid aliud exaudia«

tur,

Th. xni.

Ad iotern am mentis reverendam ßandam, habitus corporis etiam, in o*

mnem modeftiam compofuerunt Roma«

ni, Sic ftanres deos (aluratfe & adoråife,

veterum monimenta tradunt. Stantesin- dicat Martial. 1. ii. Bpigr 77 hisverbis;

xJMultis dumprecibui Jovem

(alutat,

StartSy •

Porro capite operto

numina adire, veto

Qvc ad ^aures addu&a ^# colexe

folebant*

Locus

locus notiflimus eft apud

Plautum

eul. A£t. _3, Sc. i:

Qutshic eß qui opcrto

capite tALfculapiunt

Salutut f

Rationem additPlutarchus, _quemvide in Quaeft. Rom, Caufas etiam9 praetcrri*

tusoriginerrutraditVirgil. I.3

üEneid.verf.

403 &feqq. ubiinter alia Helenus ^vates

AEneae ita praeeipit:

Quinubi

tranfmijßd ßeterint

clajjes

Et poßtis arisjamvota

in litore folves3

Purpureo velare comas adopertus

amitfu;

r Hequa inter fanBes ignesin

honore deorum

turbet.

Hunt Socii morem

facrorum,bunc ipfeteneto^

Hac caßt maneant inrelligione nepotes,

Ubi Servius; Sane, air, Scicndumeft, facrificantesdiisomnibus,capitavelarecon- fuetos ob hoc, nc ieinter religionemvagis

offerret aliquid obtutibus,excepto tantum Saturno» Honori _auoque, Opi &Her*

cu!i omnes aperto capite fupplicare vetu-

fto more fervatum eft; vel quiaipfius dei#

qui capite aperto eft, habitum imitari non liceat; velquod magis adducor utcrcd?

c " i

C® (§}

{< verba funt Alex, ab Aiexandr. L. i. s.

11 fin ) ut ante /Eneam, qui ritum ve- landi capitis imrenit primus, aram maxi-

mam fuiflfe, vetuftiflimasque illius ccre»

nionias fignarent, conf.Plutarch. Quaeft.

Rom.

Th. XIV.

Prjeterea & illudvetcrisfuit fuperflitio- nis, deum adorantes, fi mcdius affulfe.»

rit dies, dcbere in auftrum converti; St

verodiesfitoeciduusin occafum: fiferunc

primum promat Sol, exortivaefle (pedan»

da. Romanorum ve.rofuit inftitutum ad-

qrantes circumagi , cccleftis vertiginis quadam imagine: vel quod

/Egypti*

d;cant rotas, quia in humanis eft(labile ni¬

hil ac conftans, ut praeter aliosobfervat

Caslius Rbodig. led. Antiq, 1. ne. i. In»

tpr alia & hoc Numac inftitutumfuir, de

quo ita Plurarchus in Numa loquitur : Tö

7rf>o<ntuvéiv

Se nSt^potpfj to)v 7rpear)cvvévTuv, ^Xeytmt ^ an o *

fiilftqing sivett 7ifS TÜ KOtTfxa vfåtCpopaf da|>7 d*

av ftaThov o wpocncvvodv, émi ^jrpog eu reav Upnv ßteinvTa* ank^panteu ^mg avaroKag^ fxrtußaK»

iC&UTCy Gf7KV$H

wSfVfécJ)«* C$d

V KVKhiV

ff) 19#)

ttuxXov7ToiZu _K&i ovi>ai7rTtov 7i)» ü7nTeh&&<nv 7%6

wxys & äfKtpcIv. Modum

fe convcrtendi

in rita adorationis etiam exprefferunt ^po-

ctae,quos inrerValer. Flaecus libr. S.Ar»

gonaut, V.243. &c feqq;

i lndeubi Sacr/ficas ^cum conjuge venit

adaras

C Elonides:ttnaqne

adeunt>pariterque precari

Pollux undamque jugalem

Pratuht\ ut dextrum panter vertantur

in

orbem♦

Proinde apud PlautumGurcul a£t» i.fc,

I* cum Phaedromusdixiflet, _{quo me ver}tam

nefcio,feftive Palinurusin ea verba alludens

I

fubjicit

ß deos falutas, dextro verfum

cenjieo. conf. Turneb. Adverf. 1. 1. c. 17»

Th. XV.

Poftquamfc vertiffentcorpufque

modo,

quo diximus, circumegiffent, manum eos labris adtnoviffe feu dexträm adofculum retuliffeex vererum fcriptis eolligitur Pli»

nius hift. Nar, 1. 28- ^c.2. hune in modum loquitur; In adorando dexrram ad ofcu-

lum referimus, totnmque corpuseircum- agimus ; qaod in Iamim fecifle Galli rcligiofius credunt. Atque ab hoc ritu al¬

ter

illepromanavit,ut

folerent

eodem

C§20«S

^odem etiam profequerentur hominumil?

los, qui honote potenriaqueanteeellerent.

Oblervavit hoc praeteralios Antonius Mu¬

retus libr. ro. Var. led, _cap. X. Qui in- terrogatus, num a Veteribus quoquefadi-

tatum efler, an ut aiia pleraque lervitia,fic

hoc etiam adulandt genus recentium auli-

corum ingenia excogttåflent* Relpondit:

eum mor em ufque ab illo veterum ^, qnt multosdeoscolebant, fupetftitiofe dudum

& propagatumvideri. Solebant enim iiii

cum aut fanum aliquod prsererirenr, aut

lignum lapidemque undum fertifque co»

ronatum profpicerent, cui divinitatis ali- quid ineffe opinabantur, manum ad osre^

ferre, & tenui mnrmure ligneosautlapide*

os deos his aliifve verbis precari,Adeftedii

favete nobis.

Th. XVI.

Ut religiofius colerentur facra, puritate

etiam _externa, fordium lcilicet abluitione

& quantum in gentiles cadere pofier, vitae integritateinnocentiåque.deos venerari fo»

lebant Romani. Purasigitur manus tam

a (ordibus, quam a csede & fanguine in fecri§ defiderabant. Teftimoniapoétarum

hane

fianc in rem plurima lunt.

Sufficiat

illud Tibulii -1. 2» Eleg. 1.

• - - Pura cum veße venite,

Et manibus purisfumitefontis aqttas.

Manus etiam carde & fangvine poilutas abiuerc, _ånteqvam facris operarentur , a-

pud multos res erat leria»Sic ^Eneas de fe iplo csede cruento apud Virgil»

/Eneid,

2, v. 717.& feqq. loqvitur♦

Tu,genitor,capefacra manu,patriosq^penates:

Me> hello e tanto

digrejjum

ade

Jt trec!are nefas',donecme

fiumtne

Abluero ^{— -}

Signum enim erat innocentis animi, qvi

nullius rei imptobe patratae fibi

confcius

eller, aqvå prolura manus purgare» Sicut

3, in facris puras manus mentefqve, ita &

puras velies , pura vafa, ^puram

hoftiam

& purum vinum exigebant» Qvae pluri*

mis au&orum teftimoniis confirmari pof- fent, nili imperata brevitas calamum ad

alia _vocaret» Qvi ca piuribus expofita de»

fideraverit, ^adeat virum, de literis hifee humanioribus longe meritiffimum Barna-

bam BrilTon.in erudito _opere de

Formulis

&SolennibuspopuliRom«

verbislib,i.p9«

& feqq, Th,

Sf£. 21%

Th. XVII.

Porro ut omoes fcrme gentes inter o» i randum, manus ad coelum toliebant; ita Romanos idem fa&itåfie, pro qvalitatc

tarnen & diverfitate numinum ge/lus va-

riåfle, variis teftimoniis conftat. Manibtis

qvippe in coclum fublatis

]ovem

qvc dcos coeleftes precari folebanr; ma- ritimos ad mare projeftis; månes & infe¬

ros, pronis cerram verfus dimiflis, percuf-

få terra. Primi moris exempium, prarter

alia,

habemusapud

687, 688.

jit faterAnchifes eculos adfidera Uttis

Sxtulit,&coelo

falmas

Secundi moris exempium idem monftrat poéta-s /Eneid.V.233 & feqq.

JSli pdmaspontotendens_utrasque

Cloanthu*

ludijjetquepreces,

vocajfet>

Dtquibtes

pflagi &c.

Poftremi ritus meminit Cicero Tufcul.2»

Tum Cleanthem, ^cum _pede terram per*

cufliflet, verfum ex Epigonis dixifie fe-

runts Audifne haec, Amphiarac, fub ter¬

ram abditef Itaqve aras fubterraneas iis

• ^-

jpofi-

€,2?C#

pcfitas ^vctus hsec inlcriptio Hifpanicä te- flacur apud Gruterum in volum: Plutoni.

Deo. in. loco. fub. terra, cond periculo.

Oceani. Uber. aram.pofuit. babius. Vice»

lianus, ex. voto. Prscterea in rita adorä- tioms, vulta non folum ere&o, fed & ad

orientem converfo, deos coluerunt vete- res, inftituto anriqvilTimo a Cbaldaeis &

Perfis accepto, qvod Romani retinue-

runt, Qva de ^re Clariff. Voflius de Gi¬

ng. & Progrefif» Idololatr. 1. 2. cap. 6&

9. pag. m 334 349. & feqq. Nec non nuper héic habita diflertario gradualis de

Ritu veterum precandi Anatolico*

Th. XVIII.

Addam pauca de prifco orandumri?

tu aras manibus apprehendendi tenendi-

qve, Manibus aram tenere oportebat, qvia nifi hsc teneretur, lolas precesnon litare perlpeftum eft. Hinc Plautus in Rudent,Act. _3.Sc. 3.

Venu/, alm_{a, am}b*te

ebßcramus,

Aram amplexantes

hane

Ex qvo Ovid. lib. 1. Am. Eleg, 4.

Tange Precor

nmfmjangunt

untes. Men

*<§24#

Ménfis enim & praecipue aris ma*

gnam ineffe reiigionem gendlis credebat foperftito , ita ut fontes vel qvi adverfus

vim injuftam alias rbti efle non poterant, hic vitaegratiam praefidiumqveqvaererent.

Hinc M. Tuliius prö Rofcio Comoedo,

teftatur aras fuiflle krr&ioris afyli loco.

Qyeniadrnoduin Romulus eo fine etiam legitur inftituifle afyhim, ut cffet non re«

ceptaculum flagitioforum, fed miferorum opprefforumqve refugium » tefte Dionyf.

Halicarnaff, 1. zt c. xy»

Th« XiX,

Partem dcniqve Religionis Romanas

conftituebant vota, qvibus prascipuus lo»

cus, cum fpei nullus efiet. Nunqvam e*

nim pronior eft ammusin pietatem,qvam

cum pcricula aurem deNumine vcllicanr»

Yaria autem fuerunt Vororum genera a-

pud Romanos: pro imminentibus n. peri-

culis aut adverfis, qvibus premcbantur, cafibus, nunc ardes iacras, nunc ludos ,

nunc ver lacruro, dona ^, majores hoftias

& deeimam pracdae vovere lolebant. Cu- J'Hs generis ritus & exempla

hic

fuperfedeo,

confuhius duccns parcére o*

tio legends,qui

haec pleniorecumvolupta-

te haurire poflit ex eo, quem

fupra lauda-

vi, Barnab BriiTon» Eormul. 1.

i.p.io$.&

feqq. Ceterum locus

coneipiendi publi¬

ca vota, Capitoliumerat.

Illud utiqve

rum eft, confules defignatos

ipfo die initi

magiftratusin bellum

profe&uros, concio-

ncm adpopulum habere,

Capitolium ad»

ire ibiqve facrificio perfeåo, vota

efFun-

dere folere; Tunc fulcepto emiflbqvevo*

to cum fe Numinibus obligarent, rei voti appellati, cum voti eompotes ^,

quoad

promiffa exolvifient,

damnati voti di£ti

funt, ut teftatur Ålexand, ab Alex.l. c.

ii.

VideErythraeuminlnd. ad Virg.Eci.5*

in verbo Damnabis. Porro non verbis (o- lum, praeeunte Magiftratu,

concipieban-

tur vota, verum etiam tabellis infculpra ceråqve fignata, ftatuis

deorum affigeban-

tur, Unde fignata vota pro

faiute impe-

ratorum & genua incerare

deorum, uti

apud Juvenal.Satyr,X.v, 5-5-.

Propter quafas

efi

incerare deoruma

C. Plinius ad Trajanum Imperat. Epift»

XLlV,lib.X. Solemnia vota pro inc<

iA

D mitt-

(<§}

6 (<§$

mitate rua, qua publica lalui continetuif

& fufcipimus Domine, parirer & lolvi-

mus, precati Deos, ut velint ea femper folvi, femperqve fignari. Summa voto«

rum hajc: Imperatoribus vita longiffimaj imperium (ccurum,• domustuta; cxcrci-

tus fortis; fenarusfideüs;populus probus;

orbis quietus. Quo prccandi ritu, pro re-

publ. femper religiole obiervato, etiam

nos, pieratis affe&u longe prolixiore, fua#.

dente cum non ram prjefen is temporisha*

bitu quam imperante, rudcm hanc differ»

tationem obfignamus, fubmißfas Deo fol-

ventes grates laudefqve,in feculanun»

quam terminanda,

Reverendo & Clanßimo Candtdato Dn. CAROLO QBd tttuw/

Quo coluit

neu fua

Lumina Martia Roma>

Diru funeifiitio^Cdcu immerfa tenebrts, Dtjiet ut d vetÅ relltgione, patet.

yarthy, DeumtUA menscohtßtpfoNumtne plena}

Oßendensntum quovelittlle coli.

ltagratulari voluit aedebuit

ERICÜS E. PLANTIN WBothn,

v# C# Cts

/