I. Ν. S. Tf S. T.
D1SSERTAT10 GRADUALIS,
DE
INDOLE
ET
differentia
Ε XIS ΤΙΜΑ TIO Ν IS SIMPLICIS
ET
INTENSIVA,,
Quam ,
CONSENT. AMPL. FACULT. PHILOSOPH.
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
Sub PR/ESIDIO
VI R I CELEBER RIM I,
mag. laurentii dahlman,
Moral. Et Politic. PROFESS, Reg. Et Ord.
PUBL1C0 ΕΙA MINI MOE ESTE DEFFRT,
CAROLUS JOH. ALSTROM,
ARBOCIA - WESTMANNUS.
IN A UDIT G US Ί A V. DJ V .? UNU.ANNI MDCCL K
Η. A M. S.
UtSAlIAE) Fxcuci. L. M* HÖJER > Reg. Acaå Typogiv
D. D.
<5. i.
xiflimatio in genere efl valör per*
Jonarum , Jecunåum quem optee
funt, ut alt£ a Iiis efq u ar i, ante·
b ab er i ve l poflponi poffint.
In Exiftimatione , de qua agi-
mus, ddiingvendus eft valör ipfe,
tanquam fundamentum exiilima·
tionis, ab ipfa opinione , quam alii habent, hve agnitione hujus valoris. Interim tam arélo vinculo hsec duo plerumque connexa iunt, ut iacile fub una voce dclitefcere queant Valör ho-
tninum confiftit in perfedionibus , quibus gau- dent j hae aut funt corporis , aut animse. Prioris generis, quatenus ab his non pendent, hic eo minus in
icenfum venire pofTunt, quo certius conftat, eas praero- gativam quidem quandam homini, cul infunt, addere,
nulium tarnen producere jus, aliis fefe anteponendi. Re- linquitur ergo, perfe&iones animae hujus efie confidera-
tionis. Hae, aut funt intelle&us , aut voluntatis 5 Prio¬
res aut funtmere fpeculativae, h.e. verum, itriéle fic di¬
ctum» taatum pro objeåo habent, qu« valöre quidem
lup
$Z2> ) ) ' ($X9
fuö non deftituuntur, majorem namque apflfudinem gi- gnunt, ad habendem plus valoris, fl in homine, virtu- tisftudlofö, invenianfur; aut in bono, volumati diftin-
<fte repr&fentando, occupantur, quoque illa permovetur ad hoc Ipfum appetendum, & eo padto heic attendi de- bent. Voluntatis perfetftio conftftit in habitu, bonum diftin&e cognitum appeeendi, & malum diftindie cogni¬
tum averfandi, Si vitam rnoresque hominum, ut plerum- quevivitur» infpiciamus, pauci adrnodum reperientur, qui hoc habitu inbgnes funt, immo:
. -
Numero vix Junt totidem quot
Ibebarutn portx, vel divitis oflia Ν i li.
Maxima hominum pars ita vivit, ut de illis dici pofliff'
eos quidern nihil mali » fed tarnen nihil fconi prse ceteris fecifTe ; hique exißtmationem ßmplicem habere dicun-
tur. Perpauci vero illi, qui non tantum"nihil mali, fed
& multa praeclara fadU edidere, exiflimatione intenßva fulgent. Ut diftindte in hoc negotio procedamus, con- fiderabimus utramque exißimationis fpeciem, tam in fta-
tu Natural! quam Civill. De prirno autem prius.
§. ΙΓ.
Ömnes y qui exißunt in ßatu Naturali, quam diu le¬
gibus natur £ cogentibus obtemperant, gaudent exißimatio-
he fimphci, nec non jure ,eandern ßbi vindicandi aeque defendendu
Cum flatus Naturalis fit flatus aequalitafis, ajquall-
timque jurium » prout demonftrant Phiiofophise PradtU
cse Dodtores, nemo contemni debet. Hinc vaior qui-
dam auilibet adiignandus eft. Valor hic iundaturin per- fedtionibus, quae ünieuique infunt, praecipue autem Intel-
leftus & voluntatis ($. i.) Haj fuam exferunt vim in i-
dtionibus, qu« ii bonae fuerint 4 valorem quendam habe-
ant necefTe eft. Aäiones vero, quse conformantur Iegi-
A 2 bus
«a> ) 4 (
bus natur® eogéntibus, funt bonce, ergo v^lcr quidana
illis ineft , & confequenter earum au&ori Exiftimatio quaedam hud deneganda elh Sed e/l modo fimp lex,
«am qui legibus tantum eogéntibus fatisfacit, ita vivic,
ut de eo dies poilit, eum, nihil quidem ma!i, fed etiam
nihil boni,pr® ceteris easdem leges fervantibus, feciffe.
In hoc vero coniiat Exiftimatio fimplex, quoe naturalis
fimul appeilari poteft, quo'niam occurric in ilafu Natura¬
le Et Tic priori membro adfertionis noflr® iua coniiat
veritas. Qnod vero ii, qui legibus natur® eogéntibus
fuam conformant vi tam, quosque Exiflimatione fimpli ci
Caudere demonftravimns, jure gaudeint eandem fibi vin-
dicandi atque deffendendi, facile etjam probari po/Te
crediderim. Lübens equidem largior, aiiorurn de nobis
opinionem, proprie ad ro no'lruni non pertinere, ean- demque ita haud poile extorqueri, ut (irr.ul intime con- vincantur, nos fåles eile, quales fumus & videri volu-
rrus; quoniam tarnen homines hac fnj opinicne lic uti poffunt, ut quod noftrum efl, nobis ve! relinquatur,
vei auferatur, patet, pofito vero ejus fundamenfo, no¬
bis quoque competere jus eandem expoitulandi atque de-
fendendi. Quibus enim Exiftimatio fimplex hoc pa&o denegatur, prartenduntur peecare contra leges cogentes, harum vero violatione, perdunt homines jura flatus na¬
turalis, quod dum immerito nobis imputatur, manifelle lx>
dimur. Cujus autemablatione lxrhmur, ad id vindican-
dum jus habere perfeélum dicimur. Ergo datur jus per-
feétum ad Exiftimationem fimp lic em in ila tu Nat. Quod
erat fecundum.
$.· Iii.
Non una alterave actio, contra le ges eoqentes com·
tftijja » Exiftimationem fiwplicem tollit, fed neeejp c fl f
ad fit conftans propofitum efficaxque conatus> in hen enor-
mil er impingendu
ts&E? ) r (
Ex urica enormi aélione non poteft concludi, ejus Auélori aniirtum eile fe iuper alios elevandi, sequalita-
temque, quae obtinet in ilat Nat. mfringen Ii, & iic cum dignum eile, qui excidat Exijlimatione fimpltci, Poteft
hic paenitentiae non fpemertda dare documenta, ofFerre
reilitutionem ablati, darnnumque refarcire, quo fit, ut aélioejus, pro non facla reputari debeat. Proeterea, ii
vei unica aiterave mala adtione,Exißim. /?wp/.amirteretur,
quar non exinde oriretur inter viventes in hoe ilacu dif»
fi lentia , quge exprobrationfs , qui contemius , quie tan¬
dem in belia faciie erumpere pofTent? Si haec ipfa appit-
centur ad Principes, quos inter ilat. Nat. etjimnum vi-
get, non facile quisquam thefi noflrae refragabft lr. Quod
ii vero quis damnom reiarcire tergiverfetur , quamvis
ulteriori laefione alterum laccfifere definat, crediderim Exifiimationem ejus deminui atque infringi, unde oritur,
quoe dici i ve vit, infama Minor. Quod vero il li, quo-
rum vita ex inllituto ad ahos laedendos comparaca eil,
Vel quod eodem recidit, quibus eonfUns jfropofiturn e/1,
in leges naturse cogentes impingendi , jure amittant Exißimationemfimpli tern Naturalem, hoc modo breviter
demonilrari po/le exiflimäverinrs. Qiubus cordlans pro- pofitumeil, alios enormiter iaedenrij, eminentmra jura
iibi adtribuere atque vindicare conantur, quam quee iiiis
naturaiiter competere poffunt, aiiorurn jura iominuere intendunt, & fic aequahtatem flatus Nat. infringerq, confequentcr juribus excidunt flat Nat. His vero amiiTis,
arriiTam juxta quis negaverit Ext/lim. Sunpl. Natur,}
Η sjus carentia conilituir, quam vocant, infamt am ma¬
jorem, Hinc, mfamt £ majoris not am, non po/Te non in-
currere, Afrioanas illas nat ones, piraiicam <.xercentes,
ex diéli? patere arbitron
ξ IV.
Enzcelkns virtutis exerottium, ed unicum Exiβ i ma¬
ttorns
) 6 C
t:oms intcnfix# naturalis fundamtntum ,· ad eandern tarnen
jus perfeclum dari, plane neqomus,
Vjrtcs conüiiit in hab.tu a&iones faas legi naturae conformandi (per tief.). Qui hoc habitu iofignes funt, prseceilenti quoque virtutis exercitio fefe cominendent neceiTeeilj de his vero dici pote/t, eos non tantuin a
maio abrtinere, fed & multa prceclara faéta edere. In
hoc vero confiitit Exiflimatio intenfiva, & quidem natu¬
ralis t quoniam de viventibus in itat Nat. heic fermo elh, Primum itaque thefeos noftree rnernbrum verum eil,
•nempe^quod prsecellens virtutis exercitium fit fundamen-
tum exiflim. intenfivß nat. Quod vero fit unicum, vel
inde fluere putaverim , quandoquidem, quodeunque aliud exccgitaveris, fi penitius infpiciatur, totum quantum in
fumum abit. Sic nulia fatis firma ratione nituntur, qui puriora, quoe quis profitetur, facra, fexus praeitantiam, fplendorem titulorum afiumtorum, amplius territorium, majorem potentiam, alla, pro veris, laudatse Exißirna-
tionis fundamentis, venditant. Ad hanc vero Exiili-
mationem non dari jus perfeEtum , argumentis, quae fe-
qvuntur, probari pofie exiiiimavenm. 1:0 Ob pravam il-
lam philautiam, cujus ceftro homines perciti, non facile poiTunt, nec folent, quantum cuivis virtutis infit, co- gnofeere. 2:0 Ilie, qui certam hujus Exiftimationis men- iuram ab a!tis exigit, partium fiudio vaeuus plerum-
que effe non poreit , in propria quippe caufla judex·
5:0 Denique ea eil virtutis natura atque indoles, ut o- mnem honorificam aliorum de nobis opinionem, coa- ftione extorquendam , plane refpust, cum judicio aliorum
de nofiris perfe&ionibus nitatur, quod argumentis, non vi elid poteft. Jam ad itat. Civilecn pedem promovemus*
* Vt
Exifiwmio hminum in a vi 1 ose, wventmm, itidem du¬
plex
®S2> ) 1 C ®S3>
pkx. eft, aut fimplex aut intrnfiva. Illa eorum eft, qiii it a vivunt, ut pro tion noxtis reipuhliae membris baberi po.i-
Jlnt i fixe aut em eft t Horum, q ut ita juvn inßituunt vi-
tam, ut non tant um pro non noxtis , /atf tljutn utihbus
Civitatis membris reput ar i pofttnt.
§. VI.
Quorum vita ad leges moresqnt civitatis , in qua vivunt, compomtur, Exißimationem fimplicem o rot lem integrum babent , perfecloque pollent jure, eandtm ab
(iltis exigendi atque defendenäi.
Leges civiles, moresque, quse longo ufu legum vinn obiinuere, inrendunt felicitatem omni um in civilare vi- ventiuiT), (hic eninrf eft finis omnium foeietatum) finis
vero hicce eft bonus, nam iegi naturaii conformfc, a-
«ftionesergo, qusadhunc finem obtinendum aliquid eon- ferunt , bonse quoque ftnt, necefte eft; fi bonas, earum
erjim auélori quidam inerit valör ; hic nihil aliud eft,
quam Exißimatio. Ergo, qui leges rnoresque civitatis,
in qua vi vit, fervat, Extßimationem habet; Sed non ni- fi fimplicem ; nam fupponitur , eum ad leges tantum civi¬
tatis fuas componere a<ftiones , prretereaque nihil proela-
ri agere; tamdiu vero pro non noxio civitatis m-embro
habetur. De tali dici poteft, eum quidem nihil mali,
attamen nihil boni prse ceteris feeifle Hoc vero eft fundarnentum Exißimationis ßmplicis (§. i), etjam civi¬
lis , quoniam contideratur ut conftitutus in civitate. Quod
vero detur jus perfeftum ad hanc Exifiimationem civilei?
inde fiuit, quia ille, cui denegatur t pro non idoneo ci¬
vitatis membro declaratur; hinc manifefto laediturs leges
autem civiles, asque ac naturales, dant jus omnera aver- tendi laefionem atque fatts fa<ftionem exigendi. Ejusrno-
ii vero jus vocatur perfe&um. Ergo.
0SÄ2 ) 8 C
$. VII.
Exiftimatio Civilis ßmplex , delictis , qu<s legibus
civitatis, in qua vivirur, inf and α notata [mit, pla¬
ne amittitur i ne c, nifi ediclo fummi imperantis, recu- ρ erar i potefl.
Sicut in ftafu nafurali, qui leges cogentes cumu- latis fccleribus transgrediuntur, Exiftim, ftmpl. Not, amit-
tunt; i ta etjam in focietate civili, qui legibus latis ob- 'temperare nolunt» Exiftimationem fimpl civ- perdunt.
Non autem quaruinvis legum civilium cranigreilione,
haec ipfa amirtitur, fed earum factum > quce , prout in
thefi innuimus, infarniam minitantur. Hsec vero infa¬
mt a juris a Philofophis appellatur. Deli&a autem , qui-
bus Exidim. fimpl. civil, non quidem penitus amittitur,
illam tarnen infringunt atque deminuunt , conflant tan-
turn infamiam, quae dici fölet, facti, cjuequö vel e- inendato vife genere, vel pcena foluta, elui folef. O- pinicne magis, quam jure, infames habenfur, in qui-
'
busdam rebuspublicis F. g. Carnifices , Excoriacores
&c. Huc pertinet erjam ipurii. Hcec vero, & multa
aiia, pro vario civitatum genio, mtrum variant, nam
qu® in uno ioco infamia & turpia putantur, alibi
honefta & laudanda ducuntur. AmiiTam vero Exiftima¬
tionem in civitate , non nifi principis edicto recuperari poffe , hoc modo evincitur : imperanti foli competit
ut jus pcenas infligendi, ifa & remittendi ; infamia ve¬
ro eil pcena, Ergo etjam foli imperanti competit po¬
tentas eandern toliendi.
§. VIII.
Exißimatio intenßva civilis eft valorf uni civi Pr<e aU
tero, a fummo Jmperante coliatus,cum iure per fetio eundem a
.
concivibus exigenäißenegdtoqüejatisfaUionem expoflulandi.
Ε ita-
/
€£f> ) Ρ ( Cg*3>
Ε ftatu natural! in civilem quando transmigrarunt homincs, necefie quoque fuit, ut insequalitas quacdam
Introduceretur. Non illam fantummodo loquor , quse inter imperantes & fubditos neceflaria fuit, verum eam
quoque , quse inter membra civitatis non potuit non ori-
ri. Cum enim maxima pars civium ita vivant, ut tan«
tum pro non noxiis focietatis membris haberi poflint,
& fic exißimatione ßmplici non indignos fe reddantj
- -
