% l(o Q F. F. Q, &
DISSERTäTIO acådemicä,
DE
SECTA
ADAGIASTA RUM,
Quam,
EX CQNS. AMPLISS. FAQLTLT. PHILOSOPH
IN REGIA ACADEMIA UPS ALIENS!,
PRAESIDE
VI R 0 CELEBER
MAG. P E T R O EKER MAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. Et Ord.
PUBLICO EX A MlNI MODESTE SVBMlTllTy
Stipendiarius Sparfeldianus,
MARTINUS AND.FORSS W ALL,
ROSLAG US.
IN AUDIT. CAROLi MAJ. D. 28. APRILIS,
ANNO MDCCLIII.
IL A. M. S.
U PS A L I je:
Exc. L. M. HÖJER , Reg. Acad. Tyj ogr.
Kon gl. Müj:ts
TRO - TJÄNARE och ADJUTANT
wid Thes Lif-Regemente til Håll, Walbovne
Herr JONAS J ENNINGS,
Mia Förnäme Befonlrare.
Kongl. Maj:ts
TRO-TJANARE och BORGMÄSTARE i Sigtuna.- Ädle och Widt - Lagfar ne
Herr ERIC KYHLMAN,
Min Högtårade PATRON och GYNNARE.
BRUKS-PATRONEN och GROSSHANDLAREN
i Stockholm,
Wålborne
Herr ROBERT FINLEJ,
Min Högtårade GYNNARE.
COMMISSARIEN wid Norra Dykerie-Societeten,
Samt
TULXNÅREN wid Stora Sjö-Tulls platfen Kulboda,
H&gagtad
Herr OLOF FORSSWALL,
Miu aldrakårelie FADER.
JCMer.
Mine. Herrar. Och. Kårefte, Fader.
Offras.
Offras. Har.
Omogen. Frugt.
Af. En. Spåd. Rot.
Liten. Erkjåndfla.
Mot. Stora. Wålgjernittgar.
Trogna. Suckar.
Skola, ßeweka. Almagten.
At. Fylla. Britten.
Långa. Edar. Lifstid.
Befråmja. Edar. Sållhet.
Skydda. Edart. Wål.
Smaken. Då.
I. Stilla, Lugn.
Sotman. Af Hans. Nåd.
Mine Förnäme BEFORDRARES
Och
Aldrakiärefte FADERS
våmjiikafle Tjänare, lyd? o fl e Son,
MART. ANDR;FORSS WALL.
D, D»
5- L
Eminem nifi artium ingemiarum*
& liberal kirn plane rudem, in du-
bium revocaturum crediderin?,, quin lingva Latina maximum fuis
cu! tor i bus ufum adferat. Hac ea- rtem , quas Eruditorum vernacula
habetur, difciplinas perviros, o-
»t Iiis faplentiae laude pneceilentes,,
traditae exponuntur 5 eft denique
vineuluni quo genres r vel disjun&iffi'rrse, focietate &
commercio ar&iori continentur» Hodie, quia tota ejus
ratio pendet ab inftiturioiie y perrnoleftum fepenumero
taborem exhibente tam docentibtis , quam dilcentibusr
multum operse ac lludn in ea rite addifcenda collocabitur.
Ergö quisque vigili cura difpiciat, ne, leélitando teren- doque peffimos A utfor es , venenum pro meile hauriaty,
quin potius in. id in um bat , ut b^nosScriptores confe-
«tfetur, aquibus, nltorem fkill nativum & germanam ar~
ceffar Eloquentism. Una cum ipfa urbe, i;bi federn oüm
liabuit* Barbaris Italiam inundanübus,, fata nonmodo du-
riora
) 5 <
riora experfa eft Latinitas ? Ha quidem , ut Barbarns
M dit Äüvi fit ncciffima; fed molti prseterea ejus caftimo.
niam vel 3perte vel te$iusimpugnarunt, reåaquedevis,
qua ad beliiffimam puritatem itur & erit eundum y decli-
narunt. Noi'hi, fateor, non til inilituti de ipfaimita»
tio ne, prudenter, fi unquam alibi, indiruenda, deque
A u^tor ib us, qui potiffimum fint imit au di, operofe difpu-
tare 5 liquidem, ut do&ifiimorum virorumfententias va*
rias & dlverfas heic mittam, fufficiat Frider. Andr. HaII~
baverum in fcenam producere- aStiii, inquit, culfor
Latinitatem exomnibus cultioris Latii A ud; or i bus boniscc
fumat : ftihun vero fuo ex ingenio pr o fe rat, illudqueic
fcribendi genus perficiat* ad quod naturam fe finxifle<c
expioratius intelligit. (af* Ex i}Iis vero, qui labem &
pernictem lingvse, non tam odio, quam prsepoÜeroimi-
tandi ftudio, machinatf funt, fuere Aputejani y ita dic5ll
ab A pule jo Madaura Afro (b)9 duee & anteflgnano
monflrolse nimium Lati nita tis. Sequpbanti\x£kermnani «■),
ridicuie fuperftitioh T ullii imitatores. Succedunt Adagio-*
fte. Hos exceperunt Phitippici, ad Phitippum Mrlanch-
thonem, ceu normam» & di&tonem & fcriptionem ad-
commodaotes (d) ; agrnenque tandem clauférunt Lipfia-
ni {e), abrupt um ftifum ac concifam brevitatem Jufli
Lipfii, auro cedroque ^arius? q1" a iamarunt* De caete-
ris hifce Seétis, quod Clasiflimorum Juvenum ad hane
Academiam lucubrationes, fub Ampi. Prsefidis tutela, in
manibus nofiris exfhnt, ut Ädagiuftarum pruritus, cul-
tiori Latinitati aeque inimieus, & intemofcatur & in /bi¬
lo frequentando prsecaveri poffit , prsecontibus Ödlor.
Literarise Soilptoribus, elaborandum ego putavi. Agm>
fco bbentifli * us me, nudum ab fubfidicrum adparatu»
qui a perexiguus omnino ille Fult, argumento rite enodan-
do non eile paremj at fpero tarrun fore, fi vel maxime
©ücimn in meis hornens impohfcum non adcurace ex-
lequar^
) ö c
fequåif utaliquid in C. L. benignitate folita excufationis fim habiturus.
{a) De Sectis Imitat or um §. £. (b) Difp. de S"Sl A- pulejanorum Mag. Petri Sibftedt, A. 1748. {c) Difp Af.
Claud. Ltvin de Se dl a Ciceröniänorum 1739. (d) Difp. Dn, Carol. Een de meritis Pbilippt Melwhtbonis in Eloquen-
tiam 1741. (e) Dt fp. Mag. Nicol. Sårftrbm 1739.de Laco- nifmo LipfianOy
§. II.
Äftuantibus adhuc undis Ciceronianorum, ad finem fectili XV, fuboriebatur Se<da Adagiaftarum perque lon- gioris temporis intervallum In Gallia, & Germania prse-
fertim , non fine damno politioris literaraturae, viguit ia- certosque snövit. Nomen vero iftud Adagiaftis adhsere- fcere occcepit ex creberrimo Adagiorum, proverbiorum
ac parcemiarum non tam ufu, quam abufu : etenim glorio-
\x nefcio quae infignia fibi pro certo pollicebantur, quot
vocabula , totidem fere fententias & effata veterum, hinc illincque confareinata, fi ftilo Latiali inferre poiTent
atque intrudere. Au&orem & prineipem hujusSedlse no- bis perquifituris, ubi pedem ponamus, etfi aqua hgerere videtur, ta men , quod Pub lim Fauflus ANDR EL IN US,
ex Italia Forolivienfis, Regisque GallhePoétae laureatus, Epiftolas Proverbiales & Morales, quas, prseter Epiftolam nuncupatoriam, Francise Canceilario, Joanni Ganeo, mis- fam) ad Mufarum numerum, no vem confecerat, hoc eo-
dem, anxio nimis, Adagiorum & adparatu & varietate
ftipavit atque referfit $ idcirco inde usque Adagiaftarum
initia arcefTere non erit abfonum»tefte tum Jac. Burckhar-
do (/), tum Joh. Adam. Webero (g). "Quid , quod
<cipfe confitetur Andrelinus fe orbitam tentaffe nulli ha-
"élenus protritam, nullurn certe prarviunvfequendo, fed
*cvei optimum, vet peflimum ducem , femet ipfum haben-
udo. Subeft ergo ratio, cur in EpiftoJis illis percenfen-
dis
5SJ? ) C 1 dis & , qua parterrs, heic aclpönendis, paulo fiinus lon-*
giores, hoc nempe confilio, ut ftilus Adagialis, tanto- pere decantatus , in medium prodeat ante oculösque po»
natur. Nuncupatoria vero, cujus mentionem injecimus,
ita habet: ££ Aperem diffufiore te cum epiftola,ni tantam
rerum rriolem fullineres, ut Atlas iSie cceiifar efle videa-'c
ris. Helleboro , nec pauco fåne, indiget, qui loqua-'*
ciorem
,quam par (it, Therfitem referat» aptid eumu- pracfertim , cui non modo fupervacanea non legendi,'u
fed ne refpirandi quidem otium fuperfir, Quirl enim op-£C
portuno locutore Aultius aut dici aut excogitari pqtéfx?cc
Itaque Laconem potius, quam turturem infequar, ne &<s prolixior fiam, quam ipfe veJim & tu plus a?quo degra-£c
veris - - Quanquam inter literarii noirsinis ProfeflorestC
fum ego,tanquam nycticorax ad fölens, vel nihil, veifC
parum admodum intuens - - Major Adagiaiium apud£t
me Epiftoiarum acervus congeritur, quce nihil aliud o-<c mnino, prceter publicum, adfec'fant, ne femper >pter'c
chartaceurn pulvereurrsque fitum immarcefcant: eas, cui;t juflius, quam tibi, clevoveam, certe habeo neminem,£t
utpote cui usque adeo obRriétus fum, utnunquarn ver-££
bis confequi poflim -> Non mihi fi centum lingvce fint o-£t
raque centum. Ferrea vox4 EAo: in faceto rure, in<c
facetiores nugas offeram. Artaxerxes, Perfarurq; rex,£C
non tam donum , quam donantis animum exofcylaius"
eR. Nec eos Dii afpernantur, qui,cum thura non ha-<c beant, falfa tantum moia litenfA Vale o & prsefidium
& dulce decus meum - - In EpiA. Irma , Cancellario
Franciae Gvidoni Rupeforti rationem reddit, cur , cum in procudendo tantum carmine hadfenus infuda verit,
nunc demum folutam orationem aggrediatur, his quidem
verbis : ££Si exiAimarem , me eo in albo efle, in quo vel antiq d, vel recentiores oratorcs inlcribuntur, nihih£
certe aliud facerem, quam aut noduam aquilse, aut te-£C
(tudinem
) S (
"ftudinem Pegafo commifcerem. Oratorium enim mu-
"nus non modo primoribus labiis non guftavi, nec ex¬
tremis digitis attigi, fed ne a limine quidem falutavi.
"Nonnihil fumconatus, illud peniculatim effiglare, cas-
"terum vix ad umbram proximius accefii, quod operi
"manus artlficiumque defuerint. Sub cenfuram aleamque
"tuam venit hoc, quicquid eft umbratilis fimulacrl.
"Qvum Judicium habeas ad perpendiculum, ad amuflim*
"que quadratum, non tantum erepidam , ( ut Apelleus
"futor) fed totam poteris imaginem non indigne cenfe-
"re. Nihil invenies omnino, quod vel Demofthenis,vel
"Ciceronis lucernam oleat. Nam carmine procudendo
"omnem ferme ££tatem confumfi. - » De me inter Ora-
"tores y ut ingenue fatear , jure diel poteft protritum ac
"vulgare proverbiumj nunquid & Saul inter Prophetas?
<c
- -Dixeris fortalTe & merito quidem : quid mihi,
"Faufte, cum epiftoliis iftis tuis , Siculis gerris Perficis»
<4que nugis vanioribus? - - ut au&oritate tua elephantos
"ex mufeis facias & parvo pedi magnos caleeos circum-
"des. Si sequi boniqiie feceris, forfitan ex arido pumi-
"ce ea in futurum featebit aqua , cui (ut arrogantiufeu-
**le loquar) vel exundans Nilus invideat. Epift. Ihdse argumentum eft , amico reconciiiato , aut raro aut nun«
quam, fidendum, quam ita orditur: Cogerer profeifto,
"Antoni , more Sardonio profufius diflolutiusque ridere,
"quamvis Licinius Crafifus feu Photion Heraclitusve, aut
•'Philippus Romanorum imperatör forem, quos idcirco
«'agelaftos, id eft irrifibiles» nuneuparunt: qvum ille fe-
"mel in vita, hi vero riferint nunquam. Qiiis ita fron-
"tem caperat, fuperciliumque (ubducit? Quin plane De-
"moeritum ageret * domi forisque cachinnanfem, ex-
''clamantemque illud Lucretii Carmen, o? ccecas homi-
<{num mentes,o! pedlora cceca, qvum tu qui literas, ne
"de facie quidem agnofeis, in omnes tum do&os, tum
mori-
) 9 (
rnorigeratos oblatres? Quod certe perinde eft, ac fi au-*6
dcat vei culex elephanr m rnordere , vel formica leo-"
nem tondere. - - In Epifiola Illitia quare iEneis non ab omnibus intelligatur , dubüm habens cum Ilhde §pal-
mam , diiTerit hunc in modurn 4'Contra RuminiSjtra-
ftuni adniterer, (fvaviffime Deli) f» te minimo pr.ovo "
carern effemque Iearo ac Pbaétonte, ne dicam giganti- ' bus, audacior, f! te, qui emundas purgatasque nares ha>"
beas, nafo fufpenderem. Non cujusque eft nafum habe-4<
re, nec Corinthum peterc. Sed f&pius oiitor valde op-6 portuna loquitur, latet & fepius fbrdido in panno fapien-''
tia. Non fum ego neque Harpocrates > neque Angerona,"
quorurn alter ab /Egyptiis, altera ab Roma iis obligato"
obhgnatoque ore depingebatur, ad filentium videlicet"
indicandum, unde vice proverbii a Juvenale ufurpatur:"
Digito compelce lab^llurn. Nofeis dentem efTe lingvae4' clauftrum, ne aut tanquam cicada obftrepat, aut ranaSe-"
rypbia obrnutefcat. - - Epiftola IV:ta probat non effe an-
tiquatis obliteratisque verbis utendum, ubi ab initio haec ioquitur; "Doleo in immenfum, quod hadtenus ad parit - tem , feu potius ad moituum verba fecerim , quamquam"
bs afinus,Itramen pluris faciens, quam aurum. Etenim"
mentis inops effc, qui (andtum cani det, & ante fuem ro-(C fas, margaritasque difpergat» SicogitalTem nihil retibus"
trahere, nunquam certe preffi/Tem, quem cogor in prte*4<
fentia pollicern vertere: furdo afello narrata eft fabula,"
qvum dolam, qua tu ad ruhricam laevigareris, attuli. Quid"
igitur ioquendi fartagine abuteris ac mecum quab cum"
rnatre Evandri fermocinaris? - - InEpilh V:ta docet non habendum cum femina commercium, ita vero dicenda aüfpicatur; "Vereor, mi Francifce, ne aquam in cri-u
brum ingeram, bovemque ad ceroma mitram, quod fei-"
licet ad corpus feribam absque pedlore, quippe qui fis veICc piiiillo retubor, veibetho a£re craffior, nonne jure cen»<4
B fendus
t&g) ) 10 (
<£fendus eft Grefte Labeoneque infanior? Nonne exclama-
"re übet Saryricum illud , o medici mediam pertundite
<£venam. Cum meretricea voragine usque adeo immer-
"garis, ut inde ebullias nunquam? Cur Anticyram nen
4£advolas, ut illic Helleboro cerebrum expurges? Nefcis,
"infane, nefcis ferninam ample&i, nihil aliud omnino ef-
<£fe, quam aut humum devorare, aut diaboli vifcario in-
"tricari, aut in finu ignem, quo exuraris, deferre. - - Epift.
.VI: ta temporis ja<ftura nihil efte neque perniciofius , ne¬
que defeftabilius monftrat , cujus hoc eft principium:
"Sicuti & aftentari nefcioj ita &mentiri non poftum, fi
''vel illud, velhocpoflem, neque in te, neque in alios,
"certe abuti vellem ; Domitianum videlicet imitatus agni-
*'tos poftremo a fe adulatores rejicientem & Epaminon-
<£dam ne joco quidem mentlentem. Aftentari para/iticum
"eft, menriri vero,in quod graviter, apud Perfas animad-
"vertebatur, aut fraudulentum, aut irriforium. Socra-
*'tes, qui primum moralem Philofophiam ex ccelo in ter- 4£ram deduxitj nefas efte arbitrabatur, aut veritatem oc-
<£culere, aut mendacium concedere. Ne afellus in pun-
"gentem recalcitres errantemque inviam ducenti, teque
"gratias acterreftri Deo agas. - - Refert Epift. VII:ma de pueris ab optimo praeceptore candidis tum literis, tum mo- ribus imbuendis,ubi ita loquitur: "Spero certe pilam fo-
"re meam, Francifce amantifftme, fi neque tu fisrubo a-
"refaéto praefra<ftior , neque ego afellum male parentem
<£in rupes protruferim. Adhuc haftam non abjicio, nea
"arense cedo, in quam cum tecum digladiaturus defcen«
*£derim, haud in retiarium (fi fapias) ferula depugnabis:
"fed digitum exeres herbamque, ni tallor, porriges neque 4£Turnum pudebit /Enete manu recidifte, imo, toto au- 4tdiento theatro, exclamabss, tua eft, Faufte, Lavinia
"conjux. Coftas ferro minus transadigam , ut te dernum
^pcenitentem intuear, neque prseceptoris monita velut
aquam
se® ) II (
aquam mortario contunrlentem. Quls non mare ccelo"
commifceat ? ut eandem cantilenam recinam, quam tu"
vix pubefcens ftudeas quotidie, nunchoc, nunc i!Iud,fcor-"
tum demolere, ut faiax ille juvenis a Catone Cenforio"
redargutus. - - In Epift. VHI.va monftrat Iabores otio efle anteponendos , his quidcm verbis. "Eft mihi fåne
quam difficillimum, Philippe, omnium, quos terra fus-"
tinet, ignavifiime, aut aruncam aut Venufinarn in te fa-,c tyram non fcribere, qui in utramque aurern , ac utrum-"
queinoculum, ceu vitulus marinus, ita obdormites, ut"
a fomnoipfo videaris eo ramo quafTatus, quo Virgilianus"
PaÜnurus foporatus depreflusque eft; nec a gravi iftoec lethargo queas neque a me, neque ab alio, excitari."
Quamvis aqua calidiftima abluarisvoceque ftentoreaite-<c
rum atque iterum conclamiteris, gliris fomno turgefcis.<c Quod dubiae ceenae affvelcas, i^fopi patina foporem irri-
tat. - - In Epift. IXjna aperit cauftam, cur Epiftolas fcri-
bat Adagiales. "Nodum, Andrea, fl in fcirpo quseris &
aplnas tricasque inveftigas, cum a me petis, cur epifto-"
las fcribam undique adagiis fcatentes, vixque ab Apoh"
iine intelligibiles , 'juxta epigrammaticum illud : Non"
aucftore tuis opus eft, fed Apolline verbis filum dis-"
rumpam manfumque in os inferam, Pofteaquam mam-"
mas lallare , & buas atque papas infantiliter balbutire"
non definis. Ne fcilicet videaris aquam ex pumice; aut"
ab aftno lanam poftulare, linumque lino conneélere ab eo velie nandi modum edifcere, qui nunquam vel cor-|C
tice vel vefica nataverit. Ego, ut feias , non confulto"
fcribendi ftilura obfcuro, ut tenebras judicibus offun-"
dam; ficut & Nigidius Figulus, & Heraclitus Ephefius"
de induftria fecere. Ille vulgo culpatus eft: hic Sco-"
tinos cognominatus, ob immodicam fcilicet, quam af-"
fe&avit , intelligendi caecitatem. Publicarn viam per-"
ambulat, vel occaecatus Phyneus: non utendiwn eft a-ÉC
B % lioruro
) 12 (
"Horum filo j nam crambe bispofita, ut Graecorum
"parcemia fertur, mors efl. Quid utilius habes prover-
"biis ? quae fuccofa brevitate, uberiorem fenfum mora-
"lemque difeiplinam comple&untur ? Prour agit & Salo-
<cmon, quem refert Hieronymus adagiis vit« i sftiruta
"compofuiffe. IHe una, ego alia , inee(i° via. Prover-
"bia talpis tenebricofa , lyncibus perfpicua. Nihil efl
uD«dalo invium : nihil Alchimenidi impenetrabile. Sa- lt<gax canis latentem ieram odorat.
(t) Traft, de L L Fatis in Germania C. Vl.paq.467.
(g) Introd. ju L Latin. p. f ji.
j. 111.
Sic ad intuendum, non veno ad Imltandum., quan- tum fat e.% propofuimus exempla Pili Adagialis 5 ergo
viam nunc mondrare eoF>abbuur., qua eruditorum vulgo
ita ad es ere an perplacere ccepit, ut in illa una qnafi ra- bernaculum vit« fuae collocare baud dubitarint plurimi.
Edo : cogitave? it nihil minus , quam de nova Seéla Ada- giäflarum con lönda Andrelinus ; ello : Eui/lclas ex me- ris proverbiis eompöfuerit ångenii öflentandi gratia , uti fufpieatur Morhofius (b) ', ello: decertaverit amice cum
pcfid.Erafmo Rdterodamo in Adagiis congerendis &inter- pretandis per integras quidem Chiliadas, tum tempo¬
ris » occupatiflimo , quem literis adpéllavir crebrius, un- de 111 um veterem fiium conqerronem non modo vocat i dem Erafmus , Ted etjam immortalitate diqnimj fieri
tam n potuit, ut Andrelinum, qui in Academia Fari- jQenii, non fine adplaufu Poeticen* ultra goannos, rio-
cuerat (i J, vei hon nomine, fubirifulfi colerent atque imi- tandi ftudio exprimere geftirent. Ad h«c fere digitum
in n iere videtur Melchior Adamus ek) : "fult Lutetiae '"Erafmus Rorerod qui primum Adagiorum divulgatione
•"magis, quam antea, inclarefcebat. Faiiftus etjam An-,
'"ureiinus ibi > magna auaicorum frequentia, Foétas expo-
ifuit
A fuit & Epiflolas fuas Adagiales confcripftt, liter ab altere#
provocatus, a Fauftone Erafmus, qui Adagia prope La-'6
tinae Grascaeque iingvae omnia collegit & digerfit, an"
ab Erafmo Fauftus, qui quam plurima paucis rerum ar-<c gumentis contexuit, incertum. Quid, quod fuperfunt
iiterce ipfius Erafmi, Aureiire anno «499 ad Andteiinum datae, ret, in prarfenti quidem , multuin luds eoncrlia«
turse. "Orabo, humaniffime Faufte, ut Adagia noftra,
quae nuper abortu ejeci, quo n aturius didrahantur, tuo"
teltifiionio exorr.es, idque non tam operi quidem ipfi*<
quam noflrse neceflitudini dones. Neque enim usquer"
adeo mihi ailei tor, ut, cujusmodi frnt., non videam::"
verum parum proba nierx, quam velis extrudere, hoctC
magis laudatore eget, quo minus meretur. Opus in-'c
cudi redditum, tctum quantum efi, diffingatur eaque"
demum facie exeat, ut neque te tefbmonH tui ppeniteafs,"
neque iMud tuse iaudationis, tanquam parum eonvenien-"
tis, fuppudeat (7), Accedit, quod Beatus bve Bddius
>• < Rhenanus, Prof. Argentoratenfis, de :h umanior i litera¬
tura prsedare meritus & anrorationibus m Plinium, Lh
vium, Corn. Tacitum, Vellejum Paterculum & Senecam confpicuus (?n)i Andredini Epifh las Pioverbiäles, Se-
lefiadit., typis publicis anno 1508 (*) editas , ded.icatrone
fua ad Hieror.ynum Gebvilerun rion föl um muniverit,
fed Germanica Juventutis ufui, 'he lera veiuti fufpenfa,
commendaverit-, qucd minin e p.o?ritarn trivialen que"
in fe co tm^renr eruditionem, haberent vero eximiarn"
inprimis verborum eleganfiam , nec tnmorem fenten»"
tiarum veriufhtem. Id tarnen non dilF mutand um erit
>
