7. Ν. J.
QU/ESTIONEM PH1LOSOPHICAM,
AN KLO Q ΙΈ Ν TIA
PLUS DEBEAT Ν AT U- RT, QUAM AKTI?
DISSERTATION Ε GRADUALI
ENODA7JM, QUAM,
CONSENSU AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.
IN REG. ACAD. UPSALIENSI.
PRjESIDE
VIRO CELEBER
Mag. FETRO EKERMAN,
Elocw. Prof. Reg. et Ord.
IN AUDIT. GUSTAVIANO, DIE XXVII MÄjr,
Anni MDCCLXVII.
Η. Α Μ. S.
PUBLICE FENTILANDAM SIST1T Alumnus Regius,
eJONAS BRAEN OSTROM
GEFAL1ENSIS.
UPSALIAE.
Litteris Joh. Edman, Reg. Acad. Typogr,
VIR O Ν DMOD G Μ REVEREND G Atque
I)OM. MAG. ER ICO TEGMAN,
GEVALT^ ET ADJACENTIS ECCLF.SI/E PASTORI
et PRiEPOS. VIGILANT. REG. GTMNAS. SCHO- L./EQUE INSPECTORI ADCURATISSIMO,
PATRON O SUMMO.
I η fignum pietatis gratifllmique
animi, Diflertationem hanc qua-
lemcunque, cum ömnigense feil·
citatis voto,
D. D. Ώ.
A. & R.
D. D.
§. I.
usrl orm i no poteft, atque etbm a nonnullls fölet, utrum in Eloquen-
tia forrnandn plus naturs, quam artv, fit tribuendum j neque idonea
deefie videtur ratio, cur in hacqus-
ftione in utramque aliquant isper
partem propendeat animus. Quarn-
qaam enim dubium eile non pcteft, quin naturs feiiciori artem atque exerdtationem adjun-
gere quisque debeat, ut perfedhm omnibusque numeris
abfolutam sdipifcatur dicendi facultatem: in eo tamen
nonnihil remanet controverfis, Γι difquiritur, cuinam
ex his prscipuarn Eloquentls originem, feu potius vim
& prsftanriam majorem, jure ac merito, adicripferit
Orator. Mihi i^itur hoc argumentum haud indignum vi¬
detur, in quo, DiiTertationis Gradualis loco» tenues in- geqii exercere liceat vires. Tuum vero, L. B. Judici¬
um benignius, & cenfurarn mitlorem etiam atque etiam
mihi expeto, &, nifi auguria me fallant mea, haud ex
vano polliceor.
Ai $.
i ) 4 f ·
§. II.
_
SEioquentism eximiurn quoddam fite humani ge ne*·
ris commodum, inter omnes faeiie conftabit, qui jufta
rebus ftatuere pretia didicerunf. Neque enim negari pot¬
ent, aut in dubium vocari, fummus Svadas iliius fiexa-
nimne fruétus, in omnes plane hominum focietates, Ii ve publicse, ac majores ills fuerint, ii ve ariHores & pri¬
vata?, nullo non tempore, redundaturus. Non igitur mi- randum:, quod de origine non minus, quam de indole
ejus penitus explicanda, ömnis asvi iapientes iuerint fol-
lieiti, η υ nq ii am faris dici exiitimar.res, quod nunquam fa-
tis difcitur. Sapientiam, omate arque copiofe loquentem,
Tullius arfem hane, fibi perfa miliarem, adpellare non vere- tur, eamque in republica tantopere judicat neceilarjam 5
ut parurn fine hac prodefle civitatibus ipfa judicetur iapi-
er>tia. Eloquemia fåne oforem nulluni facile inveniet,
aut contemtoresm, nid ignorantem, atque in republica non minus e vili, quam iireraria9 plane hospirem: & fateri
ömnino neeeilum eil, vix ullum adeo rudern exiliere,
atque ab omni humanifate remotum, quem non oratio fva- yis, arque ad perfuadendum adcomm odata, moveat, fic-
diat 6c demuleeat.
$. III.
Naiurse & artis voeabula, quid flhivelint, ufus eo- rundem vulgaris & quotldianus faiis ante cculos ponit.
Naturam au t em heic non intelligimus univerfarn, qus-
tenus totam rerurn uni ve rikare ni hoc nomine infignire
iclebant Phüoiophi, in primis Scholaiiici, Deum & natu¬
ram nihil fruftra facere diélitantes
iatque inter naturam naturantem, quo barbaro loquendi genere Creatorem ex-
primere volebant, & naturam nafuratam, feu, ut Laii-
ne dicim, effedlam, diftingventes. Sed naturalem potius loquimur hominis dispoßtionem, atque ad difcendum pa¬
ri-
« ) i c m
riter, ac dicendum, hahilitatem quafi congeniiarn, cu!,
Si ars adjun&a fuent, Hloquenna fuos debeai narales, ac
jfua veluti prlmordia* Ars aurem heic non iilo adhibetur fignificatu, quo, icientΙεε quafi oppofita, habitum denoiaf,
manibus aut ceferis corporis membris ac partibus quid«
quam efficiendi: neque icientiam ipfarn5 quoe & artis no¬
mine interdurr» itgnaiur, jam refpicimus, fed artificia ρό-
tius sique progymnairnata Rhetorica, artem dicimus, td
eR, complexum regularum feu procceptcrum, cum exer»
ciiafione diiigentiibma conjun&um , quem fs tenuerit quis»
piam, atque, pro re nata, adhibuerir, muhum uiiiitatls prsc- flahit in Eloquentioe iludio, nih vei feftinaverst nirnium,
vei invita, quod ajunt, Minerva, ad hane pal&ftram ao- ceiTerir.
5. IV.
Nfatrrae omnino quancfarn requiri perfeclionem ac fe-
liciorem ir.dolem, ut in Eloquentiae csmpis eximios quis- piam faciat progrefius, res ipfa loquitur, atque adeo apud
omnes in ccnfefTo eil, & extra aleam dubitationis po»
iitum. Veriatur enim Eloquentia in rebus propemodum omnibus, quatenus aut prodefTe humano generi, aut nö·
xam inferre poffint. Has vero nen contempiari modo Orator, fed tali quoque fermone eoque verborom ad-
paratu ve! cornmendare vei diiluadere debet, ut vim at¬
que efficaciam orationis ientiant illi, qui audiunt, & ad
quos qu^ilio proponenda in prirnis pertineat. Heic 5t|-
riem non intelleclum modo bonum, aptum atque habilem,
fed volumatem quoque finceram, virtutis atque huma¬
ns focietatls amanrem, requiri per fe patet. Quomodo
enim res alils explicabit, qui ne ipfe quidem illas perpen- dere valet? quomodo jufta argumentorum ferie aiiis de- monftrabit, quod verum bonumque, aut fecus fuerit, qui non nili debilem habet res & veritates obvias con-
A } ne-
Φ ) 6 ( φ
neftendi facukaterr.? quomodo denlque ingenlcfa flrni-
lium ac diffimi! um comparatione res enucieandas illuAra- bit, qui nullo ingenii flumine, nulla eorum, qua* infer
fe conveniunt aut difcrepant, intelligentia eil prasditus ?
In prirnis vero memoria?, ir. arte oratoria, fanta eil com- rriendatioj tanta neceiTitas, ut, qul fubAdio hoc infigni
fuerit orbstus, nihil plsne dicendo confequi poffitj qui
vero tardiori lahoraverit memoria, parum omnino ad par¬
tes oratorias aptus haberi queat. Nam & res cognitae
e penu memorise funt depromendae, Ave icribenda eA,
five extemporaii quadam facundia habenda oratio: & ver- ba, rebus dicendis attemperata inveniet nemo, ηϊΓι ma- gnam eorum copiafn, magnum vocabulorum, phrafium,
troporum, figurarum, iimilitudinunque adparatum, ierva-
verit memoria.
§. V,
Commiferatione omnino funt c'igniAimi, qui, licet
natura negaverit, Audio tarnen & labore incredibili id
agunt, ut ad fplendida Eloquentioe faAigia, invito Apol*
line, Mufisque omnibus, acifcendant. Hinc tot infuife,
oratlonibus tam publicis, quam prlvatis infperiee, nugse&
quisquilia? habent origintm, quas, Ane rifu ac indigna-
tione juAa, nemo admiferit. Neque enim illi funt au- diendi, qui deficientes plane opes naturse arte compen- fare, atque defeitum ingenii, Audio ac l ibore, fe im^ple-
re pofle contendant. Hi enim notifliinum defpicatui ha¬
bent proverbium: Ex quovis ligno non fit Mer cur lus j neque cogitant, artificia qucevis naturam adjuvare quidem,
non vero, ubi illa defecerit plane, reAituere. Non ne¬
gamus quidem, Audio & difciplina, multum profici etiam apudillos, qui non adeo largam & fautricem experiun-
tur naturam, quod fuo etiam exemplo demonArare pot-
srit Grsecorum Orator, DemoAhenes, qui naturelem o-
ris
Θ ) 7 ( iS
tis βζ loquel'E difficuliatem, (bl&fus enim fuiftg narrafur, , uf prirnam Rhetorices iitreram recle pronuntiare nequi-
verit ), iingulari diligentia atque exercitatiöne diutur-
na & indefeiTa, i ta tandem fuperavit, ut palmam Ora¬
toribus, fui tempons, omnibus, non dubiam tantum fe-
cerit, ied omnino prsenpoerit. Sed adfuit huic viro In¬
genium felix, adfuit laudanda & impigra voluntatis con»
itanria, quibus Ii deftitutus fuiiTet natura; bonis, fruftra,
procul dubio, omnibus artis fubfsdiis hnguaque exercen®
da iaboribus aninium adjeciftet. Medieus fane morbi de«
peilendi, fanitatisque reftitueruis fpem habet, quarndiu
naturs nonnihfj reliquum eft virium, quibus rnalo, quo premitur, ftfe opponere, & operationes fuas, sgritudi-
ne interruptas» inftaurare valet, Hinc enim natura; la¬
borant! quidem atque adfe&s# fed vivenii tarnen 6z fao
motu quidpiam peragenti, eximiam medicamenta, bona
riteque adplicata, opsrn adferunt: fed in languido ja-rn
nirnis, viribusque exhauftis, fere moriuo corpore, ni¬
hil vaient pharmaca, vei prsftfntiftima. In Eloquentige
ftadio decurrendo, eadem omnino res eft: evehitur artis
beneficio natura, per fe non inepta, Ted irrita funt o- simia, quse naturs deficienti porrigi folent remedia.
§. Vi.
Fx his, qüs ad naturam in Oratore förmando extol»
Jendam atque commendandam adduxifnus, nemo conclu»
dar, Eloquentiam arti nihil debere, fed intei naturs com®
mola ac veluti congenita prorfus efte referendam, Quam-
vis enim loquendi faeultatem, vei linguam ad fonum ar- ticulatum & fenfa animi exprimenda idoeeam nobis na®
tura rribuerit: nulla tarnen löquendi dexteritas fme ufu at¬
que exercitatiöne habetur,adeo quidem,ut a brutis amman®
tibus parum diftare viii fuerint homines, qui vei inter
feras educati fermonem didicerunt nullum, vei lurdi pla¬
ne
• ) 8 ( β
ne in hane lucem editi, verha aHorum} auditu deücien-
te, non potuerunt imitari. Multoque rr.iaus naturalis ad
koc iufficit clispofitio, ut ornate, copioie, &, quod ca»
put eil rei, apte ad perivadendum, quavis data occafio-
ne, & quocunque argumenta fdöneo\ dicere quisquam poOif, Satis quidem, ut Socratem dixiile ferunt, in iis,
quae inteliigimus, diferii fumus, atque riiitindae cogoi-
iionls hxc iiiprimfs eil indoles, ut cum aliis eandem ver-
bis communkare valeamus: (ed & intelligentia rerum non ffne inftitutione adquiritur, & fi vel maxime res ipias ha-
bueris perfpectas, verbis quoque & dicendi quadam dex-
teritate opus eil, ut ea prseiles, qu;£ Oratori fmt pro-
prla, id eil, argumeniorum robore verum confirmes, &
verborum ornatu audientium anirnos, quocunque tandem voluerfs, flc&as ac permoveas. Nuilam jgitur Hne arte laudeni Eioquentise parari poile , manifeilum eil. Hoc ve- ro tibi contendlmus, non fane ea nobis mens feder, utfine regulis ac pnseepfis Rhetoricis Oratorem evsdere nemi¬
nem poffe exiftimemus. Etenirn, qui primus Rhetoricam
in formam artis, feu in certas ieges, ut ita loquar,me-
thodicas redegir, fine dubio eloque^s ipie fuit; nec de- funt, noilra etiam setate, viri, qui fingulari facundia res eriam graviores, omnium cum adplaufu, publice privatim-
que, pertra&ent, quamvis Schölls Pvhetorum nunquam tuerint innutriti: nec, praeter converfationem atque u- fum quotidianum, ullu® dieendi magiftrurn audiverint.
Sed nec ideo tarnen prseeeptis oracoriis, (i nimia vite-
tur (ubtilitas, judicio non minus noxia, quam onerofa me-
moriae, fuum detrahendum eil pretium 5 quibus Γι bono¬
rum ScrJptorum leélio & imitatio prudenter inflituta, nec non faspius repetita exercitatio, adjundla fuerit, non pot- erit non rnagnum aliquid excellensque orationis obti-
neri faftigium.
§.
© ) 9 ( ©
§· Vir.
Kon ig'tür naturse Coli, nec arti Coli, fed utrique jun&im debetur Eloquentta, cum autem naturam formare ipfi non poffimus, illud tantum nobis reliélum eft, uC
adcuratum cfficiorum & vivendi generum habeamus de·
leétum, neque ad munus ejusmodi properemus, cui rite fungendo pares natura vires denegavlr. Mifello igitur Oratori, qui rifum potius, an iram audltorum movet,
quam rerum, quas proponlt, amorem aut averfationem,
non hoc quidem vitio eft vertendum, quod majoribus
non inftrwilus fit dotibus, fed quod nimis arduam infe fpartam fufceperit, nec deponere tempeflive velit \ fi mo¬
do iibere primum ad banc accefterit adminiftrationem,
non, ab aliis, ante annos difcretionis coaitus vel dece- ptiis, & ii per leges moresque popuii difcedere, aliam-»
que vivendi rationem, fuo magis adcommodatam ingenio, eligere licuerit,: quam libertatem mutandi negotia sequi-
tas ipfa defendit;& falus, non raro, reipublic« in mul-
tis muneribus poftulat. Sl autem natura bona eft, & mu¬
nus, cui cum EloOjUentia aliquod eft commercium, quas- ritur, inftitutio dillgens non eft negligenda, fed omni ftu-
dio efficiendum s ut, adquifita linguae, qua dicendum eft,
peritia, & preeceptts optimi cujusque Oratorls exemplig Rhetorumque prudentium prteicriptionibus, fcribendo eon minus, quam loquendoj frequentatis, metam tibi propofitam
contingat feliciter,
§. VIIL
Atque fic demom ad quoeftionem, quam nobis eno- dandam fufcephnus, riempe, utrum naturse, an arti plus
debeat Eloquehtia, paucis reipondere licebif. Quamvis
enim artis magna fit neceffitas: naturse ramen potlores,
hac in re, partes merlto adhgnamusj utpote, fine qua,
ne tentari quidem via potent ulla, sd fplendida elegan-
B tio-
r
