DE RELIGIONE CHRISTIANA
IN VESTROGOTIAM INTRODUCTA
» I S Q U I S I T I O ,
QUAM
VEMA AMPI,. FACULT. PIIILOS. UPSAL.
p . p .
ve.. P E T R U S GUST. A L A N D E R
S. T f l E O L . CAND. AD G Y MX. SCARENSE VICIBUS L E C T O R IS HIS TO R . FUNGENSE T
J O H A N N E S J A C O B U S A L
A N D E R
V E S T R O GOTUS.
IN A U D IT . G U ST . DIE XIII FEBR. MDCCCXXXIX. H. P . M. S.
P A R S P O S T E R I O R .
U P S A L I A E
itidem ad H u s a b y sito O l a v u s Christo initiatus a veteris t r a d i t u r , et n o m i n a pluribus locis adjacentibus imposita pro h a c s e n t e n t i a testari videntur 52). A t t a m e n c u m h æ c n o m i n a , tu m etiam p o s t e a illa baptismatis narratio, inde oriri p o t u e r u n t , q u o d in h o c S ig frid us baptizandi munus obiit, e t forsitan quendain etiam e x regia familia Christo in i t i a v i t ; a t q u e id quid em eo m a g i s , q u o d m u ltæ p r æ t e -
r ea aliæ s c a t u r ig in e s S v e c i æ Sigfridi n o m in e a p p e l l a n t u r 33). Contrariae igitur narrationes hujus etiam rei o p tim e c o n c i l i a n t u r , si p o n i m u s , O l a v u m S k ö tk o n u n g a Sigurdo in fonte B i r g i t t æ e s s e Christo i n i t i a t u m , a S. Sigfrido a u t e m , qui p o s t e a v e n i t , alios in f o n t e hujus n o m i n e v o c a t o , cui q u i d e m m e m o r i a et ia m baptismatis Olavi juncta e s t , aeque ac in S i g f r i d u m ipsum L e g e n d a ea etiam c o n g e s s e r u n t, qua« d e o p e r a S ig u r d i traduntur.
H u s a b y V e s t r o g o t i æ prima et præ cipua n o v æ fidei s e d es est facta 54). C r e d e n d u m quidem e s t , S igfridum o p e ram d e d i s s e , u t etiam in alias provinciae partes Christi reli g i o n e m p r o p a g a r e t , sed s o l u m m o d o Ft iggerfiker, Gerum et
f z ) Otvifvelaktigt ä r , alt S. Sigfrid vanligen foi rättat döpels*. n i
den ef te r iionom n ä m n d a källa, i hvars granskap äfvcn ilerc stellen bära Irans n a t n n , såsom Sigf> id s ä k e r n , Sigfrictsbacken, S g fr id s h c t-
{g e u , S ig fr id s li de n. O ch t r a d i t i o n e n , som så tydligen säger, alt äf-
ven konungen här blilvit döj>t, synes ej liafva kunnat förvilla sig i iiågan om en så m ä r k v ä r d i g händelse. L in d s k o g , L. c. p. 56.
5 a) Practer iilum ad W e x iö s i l n m , duos Srnolandiæ commemorat
Rag b e r g , ß es kr . om S m å l a n d , p. 176, 6 9 3 , cfr. 348. Fontem S v in -
g aniensein, dimidio l a p id e ab Luecopia r e m o t u m , eidem viro nomen d e b e re , credit Celse. L. c. Praeterea L in d sk o g narrat, f o nt 's hoc no m me vocatos inveniri in paroeciis S uudhein et OtUrstad.
*4) O l a w æ r S k o t k o n o n g æ r — - —skötte paginer allæn byn [Husa- b / j till stalls oc stols. C od. Ju r, V e s t i o g. p. 398.
A g n i s t a d sigillatim n o m i n a n t u r 55) , o m n e s s i t æ in ea V e s t r o - g o t i æ r e g i o n e , quae jam diu culta erat 56) , e t per q u a m f o r sitan via e x H u s a b y in S m o l a n d i a m d u c e b a t 57). Æ t a t e
d e i n d e p r o x i m e s e q u i v i d e t u r e c c l e s i a in L,ever.e, ubi q u i d a m r e g u m , qui p r i m i n o v a m p ro fessi e r a n t f id e m , vers ati s u n t 58). J a m v e r o s e d e s e p is c o p a l is S c a r a m migra ta 59) , ib i q u e f u n d a t u m t e m p l u m ca th éd ra le 60) n o v a m r e l i g i o n e m jam altas r a d i c e s e g i s s e indicant. Q u o m o d o autem e t in
quas provinciae p a r t e s p r i m u m sit p r o p a g a t a , v ix s t a t u e r e a u d e m u s ; nam l i t t e r æ , quae hac de re n o s certiores f a c e r e n t , usque ad fin em d u o d e c i m i s < culi d e paucis e c c l e s i is
m e n t i o n e m fa ciu nt. Quae v e r o c o m m e m o r a n t u r , o s t e n d u n t , e a m pr æ te r loca jam d i c t a , intra saeculum d u o d e c i m u m in
5 s ) lian [Siglifridær] flor aff ænglandi. oc hingæt. oc m æ r h t t i baer p r e k y r k y u s t æ d h i oc w i g h p i p r e k y r k y u g a r d p æ . E n ær .i. fr ig g id ? -
roric. Annasr .i. g y r e m . p r i d i aer .i. a g riista d /iu m . Cuci. Ju r. V.g. p . 3o4.
ï s ) Haud procul a Falecopia sunt r e m o t æ . — De situ paroecia» G e r u m cfr. M e ll in, ß e s k r . ö f r llângsdala f ö r s l . p. 9 8 , squ.
S7) Ulaf Gust. I:s p a t e n t till W e s l e r g ö t h l a n d s invå nare af d. 5 J n -nil i 54o finnes, ntt r e s a n d e , für alt kornina till S k a r n , måsle f r ån Bo-g e s u n d taBo-ga väBo-gen ö f v e r FalköpinBo-g. 'J'iclgren Lib. c. p. 4 6, cfr. 110t. 20.
î a ) Hakan R ü d e et Slenk il . Cod. Jur. V e slro g . p. 299.
S9) astmudasr b y s c u p æ r . ban salti f y r s L st aff oc stoll .i. s ka r u m. Cod. J ur. Vsg. p. 3o5. A s m u n d u s i 1 le e s t , q u e m Ad. Brem. O u n u n
-d u m v oc a l, e t --- ab E m u n -d o G a m m a l A rc hi ep is c opu m Scari» . cun sl il u um inquit. B enz. Mon. p. 2 1 6 , 217.
6 ° ) a d a l w a r d p æ r vngi. b a n lætb f yr st g r a w æ g r u n w a l u n d i r s a n - eta m a n u k y r k y u .i. s k a r u m . Cod. J u r . V s g . p. 3o 5. Anno j o 6 8 e x e u n t e v el t r i u m p r o x i m e s e q ue nt iu m a l t e r o obiisse liunc Adalvar- dur n, d o c e m u r u Adamo Lib. IV. c. 44 et veteri scliolio num. 96.
B e n z . Mou p. 220.
t e r r i t o r i a S k S n i n g 61) , K itittn 62) , H a d s b o 63) , P ' a l l a 6*), K å - k i n d 65) , V a r t o f t a 66) , b i t s k e 67) , G u d h e m 66) et GrJ/*n* 69)
6 1 ) go cl lie biscupær b æ n d i c t æ r (vixit quidem in posteriori p a r t e sæculi d u o d e c i m i ) lot gôræ fl’iærdliimgbiu af sancta pœlœrn
k y r k y u .i. sk n u m afl‘ sinorn kost. Flæstæ [De pænni ngæ sum kostæd[)i
s ancta nicholaussœ k y r k y u .i. s k a r u m . læt ban til. — — Lan læt g ôræ k y r k y u n æ .i. g ôtaloni. Cod. Jur. P :g . p. 3o 6.
62) j?æn godbe bise, b æ n d i c t æ r I. m œ d a l u p la n d u m [ Me1 -p la n a] gaf ban badbi cloccor oc bükær oc scrud. (J Jur. V 'g . p. 3o6. F orsitan eodem tempore iri Gôtherie j a m exstructa erat ædes. Cfr. t a m e n not . 67.
6 3) bise, b æ n d i c t æ r læt göra wllœ rwis \ U l!e r f va] bro. bail laet br oa t w a r ras tir af tiw id h i [ T iv e d e n]. C. J u r. V : g .\ .c . Sine dubio fides Christiana jam anlea in hæc loca e r a t propagata. — Bisrop B e u c h t I l y r n e w a r i W d r i n g fodder. B isk. Bryn. R im c h r . Vixit ille circa fmein sæculi duodecimi. B e n z . Mon p. 327.
6A) I B a r n h e m e n s e Monasterium f u n d a t u m est a. n 5o. Vid Scr. Rer. Sv. T. 1. S. 1. p. 2 3 , 5 i. — bise, bæ n d i c tæ r — — l æ t g ö r a k y r k y n æ .i. w ig h n i \} V in g \. C. Ju r. V :g . 1. c. H æ c paroecia Wing h a u d dubie inlelligenda est, cum tempore posteriori sæpius c om m em o r e t u r , et p r æ te r e a pr opius a Scaris sita sit.
6 5 ) S. H e l e n a magnam ecclesiæ Schedvensis p a r t e m , in qua p ostea s a c r u m ejus corpus depositum est, suo s u m p t u exstruxit. V a - s to v ii Vitis Aquilonia, ed. B e n z e l. p- 71. Ex ejusdem auctoris sen t e n ti a He lena occisa est a. 11 Go, ex M essenii vero i i 4o. — T e m p l u m in Forssby a. 1135 d e d i c a t u m , t e s t a t u r s c r i p t u r a , in calce Bo realis in c h o r o parietis exarata. F'orssenius, L. c. p. 3g.
66) bise, bændictær læt göra k y r k i u n æ . i . a g n ista d h u m — — 1
d i m u m [D im b o] læt broæ ena rast aff hôkesasi [ H ôkensâs]. — bise, i æ r p p u l w æ r — — w a r fô ddæ r .j. h w œ r w i [Hvarf]. C. J u r . V :g. 1. e. Hic vixisse v id e tu r fine sæculi duodecimi. Cfr. D ip l. Su. N:is 1 0 0 , i o 5. —• Episcopus Scar. Eri eu s (-}* ante a. i 322. B e n z.) ex A - kliriga or iu nd us erat. V ide Bisk. B r y n . R i m c h r.
ß 7) Ad paroeciam Gôlheve occisa est S. Helena. Quidam hoc ad Gothene f actum esse v o l u n t , quod t a m e n refellit Torssenius. L. c. p. 5 i — 5^.
cu G udhem ense Mon ash f u n d a t u m est ' p a u ll o post sæc. undec.
ra^d. Cfr. L in d s k o g, L. c. T. 2. p. i 38 squ.
* 9) bise, bændictær — — g a f b a d æ r clocconwr till E rexbicerghs
e s s e d is p e r s a m . S e d non nisi circa e t p o s t m e d i u m d e c i - murn t e r t i m n s æ c u l u m major n u m e r u s paroeciarum in actis v e t e r i b u s c o m m e m o r a t u r 70); ita quicJem, ut in qui b u sd a m t e r r it o r iis o m n e s f e r e e a s d e m i n v e n i a m u s , q u æ etiam h o d i e e x s t a n t . E t h o c q u id e m praecipue in s e p t e n t r i o n a l i p r o v i n ciae p a rte v a l e t ; versus m e r i d i e m v er o m u lt o p a u c i o r e s p a roeciae, e t in territoriis a finibus S m o l a n d i æ p r o x im is v ix u n a a lt e r a v e c o m m e m o r a n t u r . Q u æ q u i d ' m rer um r a t i o , si no n c a s u p l a n e f o r t u it o e s s e t o b l a t a , i n n u e r e p o s s e t , r e l i g i o n e m C h ris tian am a li q u a n to p o s t e r i u s in hasee re giones e s s e d is se m in a ta m . — E x his v er o o m n i b u s m i n i m e c o l l i g e r e v o l u m u s , e a n d e m d e c i m o quarto d e m u m saeculo in o -
m n e m p r o v i n c i a m p r o p a g a ta m fuisse. N a m haec intra s æ c u l u m d u o d e c i m u m jam fu is se pe rac ta , v e l inde conjic e r e l i c e t , q u o d , h o c ad finem p e r d u c t o , c a t h é d r a l e t e m p l u m
c o n s u m m a t u m 71) , m o n a s t e r i a fundata e t decimae ad s o l v e n d u m constitutae e s s e n t 72); l u c u l e n t i s s i m e v e r o p a t e t e x v e r b i s S t u r l o n i d i s , n a r r a n t i s , s u o t e m p o r e in dioecesi S c a - r e n s i millenas c e n t u m q u e æ d e s sacras e x s t i t i s s e 73). Q u i
C. J u r. V : g . 1. c. k n u t æ r k o n o n g a s r l æt sit Jiff i Erexbærgbi. 1.
c. p. 3o2. — C h r is t ia na m religi onem p r æ t e r e a primis jam temporibus
in occidentalia provincia: territoria fuisse p r o p a g a t a m , ex catalogo Le gif er orum Codici Jur is Vestrog. a n n e x o conjicere licet.
7 0) Vita Br yn ol pl i i, Episcopi S c a r . ; S k a r a D o m k y r k a s J o r d e b o k ; Regislr um de bonis p r e p o s i t u r e Scareusi a t t i n e n t i b u s ; Mss. in collect. Le ct. C arlm nrh,
7 1) Æ l l i u p p t i waer ödgrimbser b i s c u p a e r ---|?a w a r sancta ma ria? k y r k y æ f u l k o m æ d . i . lians daglium. C. Jur. V \ g . p. 3o 6. Inci dit O e d gr i me r i aetas in m e d iu m sæculi XII. B e n z . 1. c. p. 2 2 6 . Lundar affuit a i i 45. D ip l. Sv. N:o 35.
7 ») biscuparr i æ r p p u l w æ r corn fyrstæ sinni t y u n d æ af fb on -I n m biscopi. C. J u r . V g . p. 3o 7
-, J ) Sviavelldi Uggr i mör go m l u t o m : einn l u t r e r V es t ra- Gaut la nd • c Vermaland oc M a r k i r , oc £ a t e r |}år liggr t i l l : oc e r f}at ava
rai-q u i d e m n u m e r u s , q u a m q u a m in R y m b e g l a etiam in v e n i t u r 74) , nimi s ultra v e r u m a u c t u s h is t o r ic i s visus e s t , aliis n o n a g n o s c e n t i b u s , aliis aliter r e m e x p l i c a n t i b u s 75).
*
A n t e q u a m d e h a c ipsa r e l o q u i m u r , pauca d ic e n d a s u n t de f i n i b u s , intra q u o s dioecesis S c a r e n s is ho c t e m p o r e f u e r i t circums cripta. Q u i d per S t u r lo n id is V e s t r a Gau tl and o c V e r m a l a n d o c M a r k i r sit i n t e l l i g e n d u m , n e m in i dubium e s t ; sed v e r b a p r o x i m e s e q u e n t i a : o c £>at e r dar li g g e r till in plures partes trahi p o s s u n t . E a t a m e n n o n p la n e esse r i e g l i g e n d a , vel in de p a t e t , q uod a u c t o r , in ce te ris S v e c i æ p a r t i b u s e n u m e r a n d i s , nihil tale addidit. Jam v e r o S m o - l a n d i a , cujus q u i d e m reg ionis pars vel h o d i e dioeceseos S c a r e n s i s e s t , hic primum nobis in m e n t e m v e n it ; in primis c u m S t u r l o n i d e s , l o c o n u p e r c i t a t o , e a m n u ll o v e r b o c o m
m e m o r a t , et tota praeterea V e x i o n e n s i s d io e c e s i s , circa sae c u l u m d u o d e c i m u m i n i e n s , ditioni e p i s c o p i Sc ar en sis s u b j e cta n a r r a t u r 7<s). Illam q u id e m e p i s c o p a l e m s e d e m C aro lo s e p t i m o r é g n a n t e r e s t i t u t a m tra dunt 77); h æ c v e r o restitutio n e q u e s t a t i m , n e q u e ad praescriptum finem p e r d u c t a v i d e
-k i t r i -k i , at un<3ir |}eim biscopi er |}ar e r y f i r, e r o XI h u n d r o t k y r k
-na. S. Oly Hei. c. 76.
T4) — inde Vestrogothia vas tus t r a c t u s , S k o r a existil ibi E m p o r i u m , et sedes Episcopalis locuples. Asserunt Gauli Episcopo illi u n decies c e n t u m t e mp la subesse. R y m b e g la . Havniae 1 7 8 0 , p. 333.
7S) E n ai våra gamla lagars utgifvare h a r m e d e l a t mig den s a n n o li ka f ö r m o d a n , att uppgiften o m d e e l f v a h u n d r a d e k y r k o r n a i det
gamla V e s t e r g ö l l a n d u p p k o m m i t g en o m ett skriffe! af XI i stället f ö r VI. (Rimbegla b a r likväl äf ven d e n n a uppgift). G eijer, Sv. F. H. p. 345.
7S) Series Suc ce s sor um a l i q uo t S. Sigfridi in episcopatu Vexian. Tastovii vili ann ex a.
2 2
I
tur 78). Ita fieri etîam p o t e s t , u t pars illa S m o l a n d i æ Fin>
1 veden n o m i n a t a , quæ initio V e x i o n e n s i s n o n erat d i o e c e s e -
os 79), Soarensi e p i s c o p o s u b j e c ta p e r m a n s e r i t , p f æ c i p u e si in his r e g i o n i b u s p r im a Christianae r e l i g i o n i s s e m in a ab e p i s c o p o S c a r e n s i sparsa fuissent 80). — P a r s etia m territorii
Bohuslän v e r b i s S t u r l o n i d i s f o r s i t a n c o m p r e h e n d i potest,
Nutn. Schlyter veri s p e c i e m ei addidit r e i , in australem h u jus provinciae p a r t e m e x V e s t r o g o t i a c o l o n o s e s s e d e d u
-7 3) In Oipl. saltem Sv. N:is 4g et 2 8 1 , ubi ceteræ Sveciæ d i o e ceses c o m m e m o r a n t u r , nulla fit m e n t i o dioecesis Vexionensis. Cfr, M:o IOO.
7 9) Dioecesin V e x i o n e n s e m diu finibus V e r c n d i æ fuisse c i r c u m sc r ipt a m t e s t a t u r S c l d y l e r , L. c. p. 21.
8 °) Adamus hasc Labet: I n t e r N o r d m a n n i a m et S v e o n i a m W a r
-m e la n i et F in w c d i d e g u n t , e t alii: qui n u n c o mn e s s u n t Christiani
r espioi untque ad Sc ar a ne ns e m ecclesiam, in confinio S v e o n u m vel N o r d m a n n o r u m , c o n t r a b o r e a m , h a b i t a n t S c r i t e f i n g i, quos ajnut c u r su feras praeire. Civitas e o r u m m a x i m a H a ls in g a la r id , et lialsinga- land regio est. Ad quam p r i m u s est ab A rc h ie pi s co po designatus S te n -
p h i E piscopus, quem ipse m ut a t o n o mi n e S im o n e m vocavit. Oui
etiam mullos e a r u n d e m gentium sua pr ædic alion e lucratus est. Praeter-, ea s u n t alii n u m e r o carentes S v e o n u m populi, de qu ibu s ad Christia
n i t a t e m conversos accepimus s o I q s G o th o s , PV er m e la nos et p a r te m
Si r it e fiu g o r u m , vel qui illis vicini sunt. — — S v e d i a — — h a b e t
— — a borea PP erm ilanos cum S( r it c fin g i s , q u o r u m c a p u t Halsin-golancl — De S. Dan. p. G y. Qui \A d a lv . seri.'] g e n t e m I F ir
-n ila -n o ru m et Ser it i f i n g a r u n i i nt e g r a m Christo l uc rat us est. H. E. p.
42. PFesl ergot h ia confinis est p r o v i n c i æ D a n o r u m , quae Sconia dici-
l u r . De S. Dan. p. 68. Quæ omnia ita c o m p o n e n d a nobis v i d e n t u r , ut Adamus, qui et de Finvedis et de Scritelinnis dici a u d i e r a t , nomi num tamen similitudine seductus eosdem p e r m i s c u e r i t , e t Finvedo« etiam in boreales p a r t e s collocant. Ita intelligere p o s s u m u s , q u o m o d o Sconiarn in confinio Veslrogolia» collocare p o t u e r i t ; ita etiam ea si bi invicem cont radi centi a v e r b a c o m p o n e r e , ab A d a l v a r d o i nt eg ra m gentem Scr il ef ing or um, et a S i m o n e , qui ta me n p ost ea venit, m u l l o i « ar uud em gentium Christo «sse initiatos.
f 9
ctos 81); et S t u r l o n id e s h a b e t q i u æ d e m , e x quibus c o n ji ce re l i c e t , fines. Y e s t r o g o t i æ aliquandto ultra ,flumen illud G o ta e lf e x c u r r i s s e 82). H æ c q u i d e m p r o w i n c i a in rebus civilibus t o t a jam N o r v e g i æ erat s u b j e c t a ; e c c l e s i a s t i c i s t a m e n illa pars australis S c a r e n s i dioecesi c o h æ r e r e p o t u i t , u t e x e m p l u m JemtlandisB testatur 83).
Jam vero n e g a r e a u d e m u s , n u m e r u m il lu m t e m p l o r u m m a j o r e m ita o r tu m e s s e , ut menido librarii XT pro V I s c r i p t u m s i t , q u a n d o q u i d e m in provdnciis a S t u r l o n i d e sigillatim n o m i n a t i s p l u r e s , q u a m s e x c e n t a e , aedes s a c r æ e o t e m p o r e
f u i s s e yidentur. O m n i n o e n i m im V e s t r o g o t i a , u n o a l t e r o v e v i x e x c e p t i s , templa p o s t d u o d e c i m u m saeculum no n e x s t r u e b a n t u r aliis l o c i s , q u a m q u ib u s jjam a n te a vel aedes v e l sal t i m s a c e ll a s t e t e r in t . Si v e r o m u n ie r u m aedium s a c r a r u m ,
q u æ h o d i e in V e s t r o g o t i a e x s t a n t , c u m h a r u m indice »ub f inem sæculi decimi s e x t i conscrijpto 84) c o m p a r a v e r i s , plure« p o s t h o c t e m p u s destructae i n v e n i u n t u r . H o c indice a u t e m c o l l a t o c u m n u m e r o e c c l e s i a r u m ) , q u a n t u s in ca talogo illo
C o d ic i Juris V e s t r o g o t i c i a n n e x o e s t pe rs cr ip tu s 85) , p e r a n n o s h o s t r e c e n t o s ecclesiae etiann p au ciores sunt factae. E x h a c c o m p a r a t i o n e c o n c l u d e r e >volumus, t e m p l a dioeceseos
81) SchJyter, L. c. p. 7 , 25.
82) l l a r a l d r k o n u n g r for v i d a uni Gaull and k er s ki l ld i, oc àtti J?ar m a r g a r o r o s t o r , t v e i m megin e lfa.r innar (ad u t r u m q u e fluminis l a
tus). S. H ar. H cirf. c. 18. Hamj [ E r . Emunds.] kalladi Vestra G a u t- land alit n o r d r till S v i n a s u n d s , oc it v e s t r a alit m e d hai i, J?a kal ladi Svia k o n u n g r j^at alit s it t riki. L. c. c. i 4. Etiam hodie t e r r i t o r i u m
V à n e ad u l r u m q u e latus fluminis situim est.
s 3 ) S c h ly te r L. c. p. 45.
8 4 ) Hnjus indicis, e x a r c h i v o t e mpi , cathedr. Scar, descripti, Eecl. C a rlm a rh nos par ti ci pes fecit.
• • # * • # • J j • • #
S c a r e n s i s t e m p o r e S t u r l o n i d i s e t i a m plura f u i s s e , q ja r n s u b finem saeculi dec imi tertii f u e r i n t 86). Quae t a m e n n o
stra s e n t e n t i a alio jam m o d o confirmanda est. C i r c i t e r qua dringentae s e x a g i n t a œ l e s h o d ie nostrae sunt provinciae, v e s tig ia v e r o c e n t u m ve l plurium diruta rum i n v e n i u n t u r . H i s addas s e p t e m e t s e p t u a g i n t a , q u i , e x i n d i c e C o d ic is J u r is V e s t r o g o t i c i , n u m e r u s e c c l e s i a r u m Daliae et V e r m l a n - d iæ e r a t , o b s e r v e s t a m e n , h u n c c e n u m e r u m r e v e r a m u l t o tnajorem f u i s s e 87); et s u m m a s e x c e n t i s m ulto m a j o r efficie
tur, Q u æ q u i d e m magis et iam c r e s c a t , n e c e s s e e s t , si a. n o b i s a n t e a prop osita m s e n t e n t i a m p r o b a r e r i s d e f i n . b u s , ,
q u i b u s n o s t r a dioecesis St urlon id is ternpore l u e r i t c i r c u m scripta. — Quae q u o m o d o c u m q u e s i n t , majorem s æ c u l o d e c i m o ter tio i n e u n t e , q u a m e x e u n t e , n u m e r u m ecclesiarum^ f u i s s e , in d e p a t e t , qu od anno m illes im o d u c e n t e s i m o t r i g e s i m o q u a r t o editum sit e d ic t u m pontificale, q u o d episcopo»
S c a r e n s i n u m e r i t e m p l o r u m suæ dioeceseos m i n u e n d i p o t e - - •tatem c o n c e s s i t , e t quid em i t a , ut pro pluribus u n u m e x
st r u e r e t u r 88). Q u a m q u i d e m p o t e s ta t e m cu m e p i s c o p u s , , s t a t u r e r u m p e r m o t u s , p e t i i s s e t , <o citius c r e d e n d u m e s t , , a n n i s i n s e q u e n t i b u s plures æ d e s dirutas esse. — Si deniqu#*
* s ) Eo t empor e e r an t circiter 600.
* 7) Constat duo tanturn Daliæ t e rr itor ia in catalogo i n v e n i r i , quii • od ic i Jur. Vestrog. annexu« est. In illo aut em not. 81 citato, bis* duobus omissis, cetera tr ia sunt r e c e p t a , in quibus a3 t e m p l a sunt..
Hsbc igitur p r i m u m a d d a s ; deinde multa alia peste illa d i gerdöden, d e serta. De hisce cfr. F 'ern o w , ßeskr. öfr Werml. p. 1 8 6 , a 4 i , cet.
88) Ex p a r t e siquidem tua fuit p r op os it um cor am N o b i s , qiiodl t o t i n diocesi tua Capelle c o n s i s t u n t , q u od p r o p t e r tenui tat em reddi t u u m e a r u n d e m Capellani existentes in eis n e q u e u n t exi nde sustentari,,
p r o p t e r q u o d p a u c i , aut nulli r e p e r i u u t u r i do ne i, qui v el i n t earum o b sequiis applicari. Q u a r e fuit nobis ex par te t ua humi l it er s u p p l i c a t u m ,,
at uniendi e as, p r o u t s e c u n d u m Deum e x p e d i r e v i d e ri s , licentiam tilm « o n c e d e r e d i g n a r e m u r JDipl. Sv. S:o 3 8 6 , cfr. N:o 17 5.
n m g i . m sacerdotum n u m e r u s n o n nisi multis, templis exsi- f-tcre v id e tu r ; n e q u e h o c t e s t i m o n io caremus. M e d i o enim fræ.'ulo d e c i m o quarto verbi divini ministri (lioeceseos S c a -
r< usis ultra quingenti fuisse t r a d u n t u r , q u o r u m tamen p lu r i m i p este h o c t e m p o r e grassante mortui s u n t 89) E a d e m * liam lue v e t e r e s narrant haud paucas ecclesias ab h om in i b u s vacuas factas e s s e , in iis q u e tem pla d e s e r ta 90).
E x e i s , quæ de majoribus n arran tur, credendum est, h i s , praeter tem pla illa prim aria, multa fuisse a lia , ita q u i d e m , ut singula singulis coetibus, im o singulis familiis e s s e n t 91). E a n d e m igitu r rationem religion e Christiana in t r o d u c t a p e r m a n is s e 92) , e o minus a vero a b h o r r e t , quod e x g e n i o erat Catholicism!*. V e s t r o g o t o s vero harum rerum s t u d i o nullis p o s t p o n e n d o s e s s e , vel inde p a t e t , quod in n o s t r a provincia cum m a g n a dona aedium sacrarum aedifi c a n d a r u m causa d a t a , tum etiam mullæ ejusmodi aedes e x structae a privatis d i c u n t u r ; i m o , q u o d multis locis, ubi d u o vel tria tem pla haud procul inter se r e m o ta s u n t , e a
-•
89^ ” quod longe post obitum dicii b. Br. plerique Clerici de Scar. Dyoces. mortui sunt, adeo u t vix in tola ipsa dyoces. XXXffll p resbyteri r e m a n e r e n t , ubi alias fu e r u n t — — u ltr a quin g e n iu s
y ita S r y n o lp lii• Canonicus Scarensis hæcce n a r r a t , ipsi relata ab alio Canonico, qui t e m p o r e m a gnse pestis vixerat. Hoc loco luem illam
dig •er do den esse intelligendain, te sta ntur v e r b a : ”quod plerique pres
byteri, qui v i d e r u n t et n o v e r u n t dictum b. Br. — — in magna m o rta litate mortui s u n t , quæ quidem 'mortalitas e r a t a. d. MCCCL, et quasi totum m u n d u m girabat.” L. c.
9 °) Vide L in d s k o g , Lib. cit.
• * ) Vide R e u te r d a h l, L. c. p. 1 1 2 , 1 14.
91) P er mu lta nomina ecclesiarum Vesfrogoti*, quæ vel diis ve
teribus d e b e n tu r, vel incipiunt a u t desinunt in / / 0 / , L t k , L u n d ,
Ocd, T h u rit cet. hunc n ex u m indicant.
/ * ,
-d e m a t o t i -d e m fratribus aut s o r o r i b u s ae-dificata n a r r a n t u r 95). J am v e r o , si res ita se h a b e t , multa s iv e aedes, s iv e sacel l a , sive ora toria b re vi t e m p o r e eo facilius e x s u r g e r e p o t u e r u n t , q u o d primis t e m p o r ib u s p lu rim a lignea simplic isq ue structurae s i n e d u b i o f u e r e 94) M u l t a h u ju sm o d i sacella d ir u ta v i d e n t u r , q u u m sæculo d e c im o tertio e x edicto illo pontificali agi coeptum est. Q v æ t a m e n a gen di ratio in q u i b u s d a m provinciis min us f o r ta sse servata e s t , haud du
bie ea d e c a u s a , q u o d ibi aedes jam exstructae es sent firmi o r e s et c o e tu u m ter rito ria c e r t io r i b u s cir c um sc r ip ta finibus. R e saltim ita s p e c i a t a , q u o d d a m m o d o i n t e l l i g e r e p o s s u m u s , q u a r e locis quibusdam tot sibi i n v i c e m proximae aedes sitæ s i n t 95) , e æ d e m q u e minimae amplitudinis 96)j cur alicubi præ dia
9 3 ) L in d s k o g , Lib. c,
fi4) P r i m u m t e m p l u m , quod Sigfridus Vexionias e x s t r u e b a t , ligne u m erat. Ser. R. Sv. T . 2. s. l. p. 356. E x e a d e m etiam materia sine dubio plur imæ p r i m a r u m æ d i u m in ceteris provinciis ædiücalæ fuere. De s t r u c t u r a ea ru m vide F e r n o w . L. c. p. 2 9 9 . U esse/greri, Dissert, de Dalia p. 18. Cfr. des cr i pt io ne m sacelli Stcagen, q u a m h a b e t L in d s k o g , L. c. T. 4. p. i o 3.
9S) Hase sola afferamus e x e m p l a : Vid Hjerpnlisa östra k y r k j o p o r t s y n e s , n ä r k l a r t v äd e r ä r , thessa 33 k y r k j o r : 1 l l j e r p a h s , 2 Ufvered,
3 H ö r e n d e , 4 L e f v e n e d , 5 Lung, 6 H e r j e v a d , 7 V e d u t n , 8 L a r f , 9 T r å f v a , j o Längioin, 11 E ss v ä r a , i 2 Vanga, i 3 Q u ä n u n , i 4 Fyrunga,
l 5 SkarpsLad, 16 H el i um, 17 L j u n g , 18 Ö t h u m , i g S a l e b y , 20 T r ä s b e r g , 21 Skallmeja, 22 S y n n e i b y , 23 G e r u m , 24 S k a r a , 25 Vin
k ö l , 26 l l ä n d e n e , 27 L i n d e i f v a , 28^ L i d k ö p i n g , 2 9 S k o f l e b y , 3o H o f b y , 3 i Harenlied, 32 R a d a , 33 Asaka. X jlle n in s, S k a r a Stifts S o c h n Register. 1718. Mscr. in collect. Lcct. Carlmark. Quæ v e r o res bodie n o n omni m o d o ita sc habet. — ln Paroecia S lö ta , territorii
W a r t o f t a , sep tem te m p la intra spatium d im id ii m i l i a r i i, olim f u
isse n a r r a n t u r . L indskog , L. c. T. 3 , p. 3.
p a u c is s im a paroeciam c o n s t i t u a n t 97). Si vero intra t e m p u s , q u o i n d e x Codicis Juris V e s t r o g o t i c i sit c o n scr ip tu s, ad ejusdem n u m e r u m sedes sacras redigi non potuisse c r e d i d e r i s , fieri q u i d e m po,test, ut in h o c o m n i a d e l u b r a , oratoria, arcium e t m o n a s t e r i o r u m sacella s i n t o m i s s a 98); cujus etiam rei v e s t i g i a in n u m e r o e c c l e si a r u m territorii Skåning invenisse v i d e m u r . 99). -— Sic conati s u m u s d e m o n s t r a r e , quoe S t u r - l o n i d e s n a r r a t de templis dioeceseos S c a r e n s i s , ea no n o - m n i n o a v e r o a b h o r r e r e . Q u o d si minu s assecuti s u m u s , id t a m e n n o b i s vid em ur p r o b a s s e , sub finem sæculi d u o d e cimi t a n t u m f u is s e t e m p l o r u m n u m e r u m , ut religio Christi ana t u m in V e s t r o g o t i a p e r v u l g a t a f u e r i t , n e c e s s e sit.
3 7) In dioecesi Scarensi amplius ce n tu m paroecia» i n v e n i u n t u r , quas singulas p a u c i o r a quam u n d e c i m praedia constituunt. Harum vi- ginti sex v i x o c t o , duodecim v e r o n o n sex habent praedia; i m o , una
(L a rid a in territ. K u llin g) duo t a n t u m c um quadrante.
9 8 ) O m n i a ej usmodi sacella in n u m e r u m Sturlonidis recep ta v ide n t u r , quod j a m B ilm a r k d o c u i t : ” quocirca tamen erit a d m i t t e n d u m , n o n solum t e m p l a, sed etiam oratoria et capellas hoc n u m e r o fuisse
c o m p re he n sa s. ” Dissert, de p r o v i d. Dei circa exstructionem tempi. Sviogolh. c ons picua. A b o * 1765.
" ) C o m p a r a t o ho c catalogo cum n u m e r o t emplor um h u j u s t e r r i torii. q u an t us h o d i e est, intelligimus, omnia sacella Scarensia in ea- talcgo silentio esse prselerita. Alioquin ma jo r exstitisset numerus.
Recensio
ædillDi
sacrarum in Vestrogotia
dirutarum.
jlgncstad in paroecia Falköping. Bolum in paroecia Broddetorp.
Badene — Vanga. Brette — Venersborg.
B a h lo rp ■— ibdm. Broby —- Kjällby.
Borga — ibdm. Brunnhem — Segerstad.
Bjerha •— Skara. D ofve — Börstig.
Bjcirby — Särestad. Edum —- Larf.
B jåtlnnda — T i m m e l h e d . E /g a ryd — Bo ttnar yd.
.Fagerlid in p a r œ c i a Hofva. Otlrava in paroecia Dimfoo.
Faleyvarn — Slöla. Rernmatorp —— S j ö g e r s l a d .
FriggeräkerÖO — Saleby. Rycka —— S a l e b y .
Frös/nnda — Stimiersberg. R y d — Sköld«e.
G inne ved — Mellby. Ryss velie - — Lidköping,
l i a i f a s — Ryda. Saleby - S l ö t a .
Hangelosa — Kjällby. S/ögerås V. K le f v a .
Jiornborgao — B r o d d e l o r p . Skarke —— V ä r n h e m .
Hunnekulla 1» Skerfvom —— GroLamla.
Fiber g — ßel l^f ors . Skofleby — Lid kö pi ng .
H unger0 — V. Klefva. Skor - — Leverie.
liô r a — Hjf rpås. Smedby — Slöta.
J le hem — F loby. Stacketorp - — Van ga.
ln g a ry d — * Böne. Starchester - — ß ö n e .
1st rum — Varnliem. Suntetorp - - S k ö f d e .
K indaryd — Hösna. Säluna — ß r o d d e t o r p
Kringlarp — Borstig. Tisseiyd - — Hösna.
Kyrkeryd — ß o t l n a r y d . Turnbercro - — Algustorp.
Kyrketorp — Fredsberg. Tygge&torp — T r a n e m o .
Kyrketorp — Segerstad. Töfve — V i ng (Territi
L arm a — Saleby. Al is).
Leaby — Slöta. Fassenda — Venersborg
L im m ared — T r a n e m o . F ed um — Hjerpäs.
Lofi>ene — SJ (jl a* Festeby — La rf.
Ltinne — Fiistad. Fist — Fioby.
lJjnghem — Borås. Fang ' -— Timmelhed.
Majebo — Seglora. AslebergMO f w o — G ö k h e m .
M usta — Börstig. Öfvevkyrka — ibdin.
M arby — V. Klefva. Okull — Varnliem
M d se b erg — Snndhem. Ölan da — ibdin.
Nackebo — Bottnaryd. Östby — Lidköping.
Naglem — Venersborg. Öster-Bitter na -— ßil terna.
N y k y rk a — Fågelås. S. Petri
1
N ä s — Varnliem. S. Laurentii \ in u r b e Scarenti.
Orrleka — F r ö j e r e d . S. Nicolai. *)
/
*) H is a d J a i n u * sacella Scarensia: S . A i r n æ , S:as C r u c i s , D o m u s . S p i r . 8 , , S j ä l a - A l t a r . , M o n a s t. D o m l n ic ., M o n a s t. F r a n c i s e .; sacella Schedvensia: S . B i r g i i l « , S . H elenae; sacc. S . C a t h a r i n æ ( a d S y n u e r b y , p a r . O t t c r s l a d ) , G ü l h a l a (p a r. S k a r a ) , M æ r e n e (A salta, T e r r i l . S k å n . ) , M o b o t o r p ( H j ä l s l a d ) , S i g g e s t a d , 1. S ä c k e s t a d ( F a i r e d ) , S k a g e n ( U n d e n a s ) , S u a r f v a ( F l i s t a d ) , S l e n b e r g a ( V ä n g a ) , T h o r s i e n i i ( G ü t h s -
n e), a d T j u s t o r p s b r o ( S a l e b y ) . Praeter haec 5 sita ia p a r r . D a l a , E k b y , M ö lliorp
