Dissertatio theologica sistens primas theologiæ catecheticæ lineas; quam ex speciali sacræ regiæ majestatis gratia et venia max. ven. facult. theol. Upsal. p. p. ... Jon. Ulr. Almquist ... et Carol. Eric. Öhrströmer Roslagi in audit. cons. eccles. d. X De

D I S S E R T A T I O T H E O L O G I C A

S I S T E N S

PRIMAS THEOLOGIÆ CATECI-JETICÆ LINEAS;

Q U A M

E X SPECIALI SA C R Æ R E G IÆ M A JE ST AT IS G R A TIA E T

V E N I A M A X . V E N . FA C U LT. TH EO L. UPSAL. p . p.

M A G .

JON. ULR. ALMQVIST

S. S. T H E O L . C A N D I D . I N F AC. T H E O L . D OC E N S E T N O T A R . N E C N O N C O N S I S T . ECCLES . VI C. N O T . E T

C A R O L . E R I C . Ô H R S T R Ô M E R

U P S A H Æ ,

P R O S T E N OCH K Y R K O H E R D E N ©F VER. V Â D D Ô F Ö R S A M L I N G h ô g a r e v ô r d i g e o c h h ô g l â r d e H E R R

F R E D R.

Ö H R S T

MARG.

KATR.

F ö

v

F

A

L

C

K

H e l g a s desfa blad — e t t ring3 v e d e rm ä le a f ta c k f a m h e t e n och er* kån slan f o r åtn jutn a v å lg e r n in g a r , fö r o b e r ä k n e l ig a upofTringar

a f

D E R A S

ly d i g f t e fon K A R L E R I K .

§. I.

F î o m i n i , utpote a benignisfim o N um ine, înAru&o non tantum

fa c u lta te verum etiam animi propcnßone de D eo ideas form andi,

nil prius nil antiquius esfe debet, quain ut illam excolat & ve­ ram de D eo Ejusque ad mundum hom inisque ad ipfum relatione fîbi adquirat cognitionem . Quum vero per om ne fere aevum fen- fuum lenociniis obnoxia generis humani natura, indeque oriundi indies errores conamina M ortalium hanc ad falutem m axim e n e - cesfariam notitiam propriis viribus adquirendi nim is difficilia im - ln o & irrita redderent, D eo optim o m axim o p lacu it, revelatione divina fuccurrere laborantibus & hom inibus divinitus inftrudis demandare n egotiu m , ut indigentiis ceterorum m oralibus confu- le r e n t, eosqueffie conA lio D ei circa hom inum falutem inAitue- r e n t, officia erga D eum , proxim um & femetipfos edocerent & ad illa im plenda adhortarentur. Q uod fi ininiflri facri, quorum ad­ h u c eA fandlisfiuii Salvatoris ejusque D iscipulorum inAAere veAi- g i i s , fupremum fibi propofitum finem , hom ines ad veritatem , virtutem & felicitatem d u c en d i, asfequi Ancere & Arenue v o lu e ­ r in t, imprim is fuinrna ope in id niti d eb en t, ut in ipfis faluti- fe r a R eligionis ChriAianae fundamentis & principalibus veritati­ bus rite inffituantur rudiores. Elementares vero tales R eligion is notitias m odo rudiorum captui atque conditionibus accom m odato v iv a voce proponere eA officium Catechetce; quem m axim i ejus­ m od i m om enti n eg o tio parem aptumque reddere meta eA T h eo ­

logice C atuheticce, cujus P r im a s L in ea s tuæ B. L ., qua par eA

m od eA ia, fubjicimus cenfurae.

§. II.

Verbum illud Græcorum Ka7j?%«v, unde, uti [1er fe liquer, vocabula C atech efeos, C atech ism i, Catechetæ & rei. , funt deri­ vanda, primario, quidem ex com m uni Lexicographorum confenfu fig n ific a t, f o n a r e , in fo n a r t, v elu ti echo refonare: D einde vero in N o v o T efiam en to obvium denotat vel fa m a p e rc ip e re , audire e. g. A d . XXI. v.v. 2 î . 2 4 . vel in fir u e r e , e ru d ire , R om . II.

18. vel religione C hriftiana in fiitu e re , Gal. VI. 6. vel viva voce,

religionis Chrifiiancc / 'cientia im buere, I Cor. X IV . 19. vel etiam cognitione p rim o ru m capitum fid e i f i u doStrince Chrifiiancc in fii­ tuere , Luc. I. 4 , A d . X V III. 2 5. Apud Scriptores EcclefiaAi- cos idem vocabulum KoilrjXetv diverfa ratione ufurpatur, m odo la te , ut idem fit ac infiituere de cognitione m yfieriorum religio-

n i s , m odo A ride de Infiitutione fu n d a m e n ta li, quæ poAerior apud

illo s frequens eA notio a). H inc itaque ortum vocabulum Cate-

chefios, ad fignificandam ru d io ru m in p r im is R eligionis Chrifiiance capitibus infiitutioneui, fiv e viva voce, five /c r ip tis , fit tra d ita , fæpisfîme

eA ufurpatum. Sumitur vero vox Catechismi m odo proprie & fub- jed ive de ipfa infiitutione ru d io ru m de iis v eritatibus, quas quisque

fa lu tis fu œ impet*andce causfa fc ir e debet, m od o improprie & ob-

jed ive de do£frince catecheticce com plexu b j. Catecheta vel etiam Catechifia ille nom inatur, qui infantes v e l ignaros quosque elemen­ ta R eligionis Chrifiiancc viv a voce edocet. Q uid'autem reliqua? huc pertinentes v o c e s, catechizare, catech u m en u s, catecheticus & cet. denotent, ex hisce facile eA judicatu. Quum vero jam ori­ tur quæ fiio, quid fit Theologia Catechetica, obfervandum eA il­ lam , fenfu folito, T h eo lo g ia : Acroamaticae fuisfe oppofitam , & quidem denotasfe: doStrinam de D eo rebusque d ivin is, ru d io ru m

captui accommodatam ; quæ tamen cognitio , dum fubtilem illam

atque folidam veritatis d em on firation em , quam T h e o lo g ia , tam ­ quam

a) Conf. Jt Ç. Svieeti Thef. Ecçlef. & J. F. Schleus. Lex. ad voc. cit.

* - ; 5 : . I . J A k

quam fciemia fliidle confiderata requirit, vix ac ne vix quidem admittit plebis hebetior captus, T heologia; nom ine, fenfu tantum latiori fuit infignita. Accuratius idcirco alii per T h e o lo g ia m Cateche* ticam eam intellexerunt Theologice p a r te m , quce docet, quomodo

in ru d im en tir R eligionis inftituendi J in t ignari. Q uorum vefiigia prem entes T h e o lo g ia m Carecheticam per Scientiam , rudiores in

v erita tib u s R elig io n is Chrifliance principalibus & m axim e necesfa- riis viva voce reffie in ß r u e n d i, definiendam esfe putamus. Qua;,

cum ita fin t, n u llo negotio liquer, Theologiae Catechetica; esfe disquirere atque exponere: quaenam religionis veritates fint rudio­ ribus proponenda:,* quaenam methodus & regula; in ipfa infiitu* tione fint obfervandæj & qualis esfe debeat, qui rudimenta reli­ gion is ignaros cum fuccesfu docebit.

§. HI.

Q uod ad primum feu ipfam infiiturionis catechetica; mate- xiam attinet, in ipfa eligenda vel determinanda, non minus ad

fin e m catechifationis, quam ad captus & conditiones catechumeno• ru m efi refpiciendum , ita ut n ih il, quod requirat i l l e , exclu d a­

tu r , nihil autem hisce nim is arduum vel inutile prorfus pro­ ponatur. Quum autem fin is, quem intendere debet catecheta, fit inflrucfiio rudiorum in iis veritatibus, quæ C hrifliano fcitu funt necesfariae, quo vitam fuam ad voluntatem D ei d irigere, anim i dotes morales & fpicituales excolere atque perficere, m entem tran­ quillam obtinere ac fervare falutemque æternam confequi p o sfit, liinc oritur quaeflio, quanam dotfirina: cœ lefiis partes ejus fint indolis atque m o m en ti, ut hom inibus illarum notitia defiitutis, fim ul virtutis fiudium , vita; folam en & fpes futuri evanefeerent, perirent, & quænam idcirco religionis Chrifiiana; veritates p raci- pue fint catechum enis tradenda; ; qua de r e , dum alia; fint a lio ­ rum fententiae, folidiorem om nino disquifitionem meretur. P ro - hibente vero infiituti ratione de hisce adeo accurate & p r o lix e , ut e re esfet, a g e r e , profiteri tantum lic e a t, dotfirinas catecheti- cas ex noftro qualicumque judicio ad fequentia posfe referri ca­ p ita , fcilicet: de D eo triuno & ejus op erib u s, iis prafertim , quae

ad Ex'ra dici fo len t, & ad creationem, providentiam, & re« dem tionem pertinent; de h o m in e , in im aginem divinam crea to , fed eadem per lapfum orb ato, de iliius reftauratione per gratiam D ei in C hrifio datam; de mediis & auxiliis gratias, fcili- cet verbo D ei & Sacram entis; de adtibus gratiæ; de officiis erga D e u m , Proxim um & Semetipfum ; de vita port mortem piis fu* tura bearisfima, impiis vero miferrima & infelicisfim a. Sed in h isce tradendis, quas uti vel credenda vel agenda fpedtant, par­ tem vel iheoreticam vel practicam conAituunt, in id fumma ope niti debet catecheta, ut veritates om n es, quas funt necesfarias, fo lid e fed fim pliciter ex p licet, probet & mentibus infigat cate­ ch u m en oru m , cetera vero om n ia, quas quamvis eruditis & T h e o ­ lo g is utilia ÔL necesfaria esfe posfint, rudioribus tamen vel n u l­ lam adferant utilitatem , vel etiam dum ab iis retfie intelligi ne­ qu ean t, fcrupulos potius & anxias curas m oveant, filentio praete­ reat. Quum enim catechumeni plerumqne juniores rudesque esfc fo le a n t, ita ut ingenia eorum necesfariis capiendis & retinendis v ix fufficiant, fat fuperque liq u e t, disquifitiones fubtiliores, de- inonfirationes p hilologicas & exegeticas, terminos technicos, cum ceteris m om entis difficilioribus, qua; ad T h e o lo g ie n Acromati- cam potius quajn ad rudimenta religionis pertinent, ex inAitutio- ne catechetica jure m eritoque excludi. D e controverfiis eorumque refutationibus idem quoque eA fentiendum , nifi aliquando Angu­ lares catechum enorum conditiones aliter requiliverint, N am e confpedhi indotfiæ p leb is, qua; folidam errorum refutationem vix ac ne vix quidem intelligere p o lefl, d u b ia , o m n i, qua fieri pot- eA , follertia eliminanda funt. Si vero inter catechum enos, e o - rum ve coaevos & vicinos quidam gravioris momenti dominantur errores, contra eos animi discentium funt confirmandi & ejus m od i errores confutandi, eo tamen m o d o , ut a fim plicitate, quas catecheticæ infiitutionis efi propria, neutiquam discedatur.

Quod vero fie de materia cateclnfationis eligenda in univerfum efi delineatum, a nobis quoque, quibus Sacra Regia Majefias, litteris datis H olm iæ d. 15 Sept. A. M D C CLXXIII injunxit, ut in rudio­ ribus infiituendis A rchi-E pifcopi R everendisiinii D . Svebilii

ex-

p olition em Catecheticain adhuc fequamur, obfervari & p o sfe & debere, fa cile invenerit cordatior quisque populi dotftor, qui accuratiore lancc p en fitaverit, genium æ v i, dum vixerit R ev. S veb iliu s, noftrique q u od am m od o diverfum. Quin innno Lutherus ipfe explicatio­ nem R e lig io n is, quae omnibus om nino temporibus & hom inibus apprim e quadraret tradere reformidasfe videtur. N am in praefa­ tio n e ad Catechism um M inorem expreslis verbis d icit; C um fin u

p licio res illa jam Catechismi c) verba bene annum erare d id icerin t, tra d en d a p o fi quoque eis eft explicatio, u t ea etiam in tellig en t. P o te s autem vel hac nofira f o r m a . quam hic (in Catechism o M i­

nore) p r œ fcriptam v id e s, vel a l i a quadam u ti; & porro: m a xi­

me urgebis illa p r œ c e p ta , in quee potisfim um com m ittere tu i loci hom ines v id e s; quæ omnia indicare videntur, ipfum voluisfe ex­

p olition em rudimentorum R eligionis esfe adtemperandam vario­ rum fubjetftorum variis indigentiis atque conditionibus. Ad quse- flion em ulterius de catechefeos materie m erito etiam referri posfunt argum enta, quibus veritates religionis elementares funt demonflrandas & corroboranda:. Utrum vero illa ex rationis p r in c ip iis, an ex Scriptura Sacra fint defumenda adhuc fub judi­ ce lis eft. Quum autem infantes plurimi & reliquorum catechu­ m enorum haud pauci fint heb etiores, quam ut demonftrationes fcientificas capiant, unde evenit quod verba potius quam argumenta m agiftri arripiant, ac dum Scriptura Sacra credendorum & agendorum fit Chriftianis m inim e fallax norma, tutius haud dubie eft, dieftis Scri­ ptura: Sacrae res, qua: rudioribus traduntur, probare. Quum vero eo progresfi fuerint tirones ingenii atque cultura:, ut argumentorum pro Scripturas Sacrae divinitate capaces fin t, prudentis eft catecheta?, de hac re discentes c o n v in c e r e , antea vero fuftecerit folius verbi D ei auctoritati inniti. Attamen in dicftis probantibus eligendis caute agat catecheta, ne illorum frequentia & prolixitate vel item obfcuritate & ambigua ratione defatigetur d iscip u lu s, debent enim

esfe

c ) Lutherum voc. Catechismi heic intellexisfe Decalo­ gum , Symbolum Apoftolicum & orationem Dominicam nude & fine omni explicatione tradita, ex diftis citata antecedentibus & fequentibtfs concluditur.

esfe fim p licia , brevia atque perfpicua & 'quafi acu rem proban­ dam tangere.

$. IV.

Sic firitffim enarratis, quae circa materiatu eligendam obfer- vare debet catecheta, ordinis pofiulat ratio, ut m entionem faciamus formas feu m ethodi veritates religionis indodis aptisfime propo­ nendi & regularum , ad quas ipfam infiitutionem catecheticam dirigere interfit.

In catechifatione m ethodus illa Erotematica , quas Socratica quoque dicitur, ex nofiro qualicumque judicio ceteris efi praefe­ renda. Quaeflionibus enim & relponfionibus, quibus hasc abfol- vitur docendi m eth od u s, catechumenus cogitur non tantum om nem adhibere attentionem , fed defecftus quoque & errores fuos agno- fcere, quafi coram intueri & corrigere. A parte vero catechetas m ethodus haecce neque m inus efi utilis. Ex rc-fponfionibus enim catechum enorum optim e experitur, tum quid impradentiarum fcian t, quid ign oren t, quid itaque praecipue defiderent, tum etiam an & quom odo ab illis intelligatur, unde ipfi porrigitur anfa in - fiitutionem & quasfiiones ad captum & indigentias discentium individuas optim e accom m odandi. Quin im m o de m ethodo illa Erotem atica jure m eritoque dicit Brunnemannus : fin e hac fr u fir a -

nece ex p a rte f u n t omnes h om iliœ , quod experientia docet. N a m ubicunque catechifatio non habetur ibi eß ß up enda ignorantia. V u l g u f enim ac plebs prom iscua p o p u la riter v u lt in fo rm a ri p er interrogationem & refpontionem. Q uod n iß f i a t , barbarism us in d u . catur necesfe efi d ) . Q uam vis autem idcirco contendam us C a- tech ifation i, quae fit viva v o c e , m ethodum erotem aticam esfe aptisfim am , id quod etiam ipfa denom inatio a Kctlyj%eiv ( fo n a re ,

refo n a re, repetere fo n u m , re/pondere) involvere videtur, hisce ta­

m en , meritis illo r u m , qui in catechism is veritates religionis the-fibus

d ) _{Cfr. Brunnemaoni Jus Eccl, Lib. I, Cap. 6* Memb; 5. §► I.}

jfîbus atque politionibus, quam quseflionibus 6c refponfionibus pro­ ponere m aluerunt, nil detractum volum us. Præterquam enim quod nexus veritatum tradendarum quteflionibus in catechismis obviis haud raro interrumpatur, inrellecflus quoque catechumeni m agis occupatur, dum ipfemet refponfionem ad quxfiionem pro- p o litam ex theli conficere cogitu r, quam dum utrasque in libro allatas ex memoria a verbo ad verbum recitare fit licitum . Quas cum ita fin t, rudibus bene confulere videntur, non minus i l l i , qui in libris catecheticis thefes tantum adferenres judicio discen­ tium ex thefi eliciendi refponfa occafionem relinquunt, quam illi, q u i, dum viva voce infantes rudesque religion e inflruent, m e­ th od o illa Socratica utuntur.

Si vero ulterius inrtitutio catechetica e a m , quæ par e f i , prtcfliterit utilitatem , curæ cordique esfe debet catechetæ, non tantum ut aptum rerum tradendarum eligat ord in em , verum etiam ut ratione pro flatu & habitu cujusque catechumeni diverfe attem perata, quafiiones proponat 6c refponfiones corrigat. In veritatibus autem religionis d ocendis, haud fecus ac in alia qua­ cunque d iscip lin a, quem ra tio , cum dicentium tum ipfius rei p o fiu la t eft fervandus ordo. Habito idcirco ad indolem cate­ chum enorum refpedlu, a facilioribus incipere 6c lie d em u m , dum haccce intelle&a retinuerint, ad difficiliora progredi debet cateche- ta. Illum vero rei natura requirit o rd in em , ut prius tradantur e a , qua: ceteris fint fundam ento; unde nullo negotio concludi­ tur: ita esfe disponendas qucefiiones, u te x antecedenti facile fluat fubfequens ; ut illius refponfio ad hanc ipfam ducat. Quod au­ tem ad ipfum quaffiiones proponendi m odum attinet, ratio ca­ tech u m en oru m , qui plerumque funt infantes, ignari rudesque p o fiu la t, ut fim p iices, breves, perfpicuæ atque præcifæ feu ad ipforum ingenii m odulum accurate definita: esfe debeant. Ad refponfiones denique catechumenorum fumma efi adhibenda cate- cbeta? attentio, ita ut quid in iis fit mancum vel falfurn non tan­ tum perfpiciat, verum etiam errores 6c delecfius, quos continent vel detegunt, m odo discentium indigentiis accom m odato em enda­ re fapiat. In refponfionibus autem corrigendis, præterquam quod

perfpicuitati brevitati & præcifioni Audere debeat catech eta, fo- iidae quoque funt tradendae c o r r e d io n e s, at fim u l cum lenitate, procul a m orofa duritie & nim io rig o re, ne reprehenfionibus, m inis & acerbiori allocutionum genere perturbentur, contriflen- tur & obtundantur infantnm m entes, ÔC exinde illo s capiat fan- disfim æ religionis taedium & defpedus. Quia denique R eligio­ nis finis non fit m ere T h eoreticu s fed potius P ra d icu s, praci- puum eft catechetæ officiu m , fua infiirutione discentium fpem atque fiduciam in D eum accendere, alere, au gere, & in ipforum anim o fiudium in virtute magis magisque proficiendi excitare, con­ firmare. Hujus autem finis asfequendigratia catechetam oportet religio­ nis veritates nervofe & fim ul fvaviter proponere, ita ut non tantum per- fvafionem & approbationem fluxam brevique transeuntem efficiat, ve­ rum etiam voluntatem ad »erenne ingenuae pietatis ac virtutis Audium

âc firmisfimum propofitum cieat ac fled at. U lterius quoque debet catecheta congresfu, ufu & confortio fcite urbano ac liberali, neque non indefesfo catechum enorum com m oda prom ovendi Audio illorum fibi devincire am orem ; fic enim facilius capient, diligentius prae­ cepta ipfius exfequentur. T an d em catechetam neque non opor­ tet pietatis virtutisque exem plis pariter ac m orum dodrinæque candore discentibus praeire. N am ut jure m eritoque dicit Seneca :

longum efl ite r p e r p r œ c e p ta , breve & efficax p e r exem pla.

§. V .

Ad T heologiae Catecheticae ambitum infuper referri folet disquifitio de d o tib u s, quibus inArudus esfe debeat bonus cate­ ch eta, quasque breviter delineare nunc in anim o eA. Inter re- quifita autem haecce, quorum alia ad in telled u m alia ad volun­ tatem fp e d a n t, prim um occupat locum folida veritatum ccele- Aium c o g n itio , utpote fine qua catecheta alios in religione per- fpicue atque diA inde infiruere nequeat. Quum autem catechis- m i vera atque genuina argumenta ex Scriptura Sacra fint defu- m en d a , ac dum Litteræ Sacræ de cetero plura m inim e fpernen- da fuppeditent ex em p la , quom od o in religione aptisfim e fint in- Aituendi rudiores, in aprico eA ingenium catechetæ Audio Sacri C od icis diligenter esfe excolendum . Attamen illu m a catecheta

quo-m s s

quovis lingva originali esfc legendum & explicandum non aude* m us contendere. Praeterquam enim quod indefesfa interpretum opera linguis vivis & in ea vernacula litteras facras tradendi in- veA igationem textus originalis minus nccesfariam reddiderit i i s , quorum non efl T h eo lo g ia m m od o fcientifico trad are, tot alia funt Audia atque n eg o tia , quve tempus atque lucubiationes futuri catechetas jure meritoque fibi vindicant, ut difficili ac longo rerum P hilologicarum & cxegeticarum apparatui vacare fimul nequeat. Quia ulterius ea, quas a catecheta tironibus inculcentur d o d r i- nas capita fint vel dogmatica vel m oralia, ex T h e o lo g ia D o g ­ matica falutis fundamentum atque ord in em , & T h e o lo g ia M o ­ rali officia corumque principia haurire debet catecheta. A T h e o ­ lo g ia A pologetica & Polem ica adeo infirudus erit, ut contem ­ poraneorum graviores faltem vel errores vel objediones contra faniorem d odrinam refutare ck refellere haud nefeiat. Ex Phi- lofop h ia fibi comparare debet folidiorem hom inis n otitiam , tum qua in telled u m , tum qua voluntatem . Q uo enim magis fibi per- fp e d u m habet genuinum moralitatis prin cip iu m , quo magis m o ­ rales hom inis indigentias fecum r ep u ta v erit, eo minus invitus, ad Divinas in ChriAo revelatas gratias aram, ipfe refugerit, aliisque com m endaverit Evangelici luminis beneficium. Facundia & faci­ litate perfpicue nervofe & a p te, txprim endi ftnfa neque ca­ rere potefi. Linguas quoque vernaculas navanda eA opera* quo copiam verborum notionibus definiendis convenientium haud exi­ guam Abi adquirat. Piaster vero hasce aliasque notitias ÔC ha­ bitus necesfarios, ingenio ffiud m ediocri & acriori judicii v i p o lle ­ re decet cateehctam.

H isce vero omnibus vel inArudisfim us catecheta, parum ta­ m en p r o fe c e iit, niA Ancerus in D tu m amor & firma fiducia prom tiorem animum alat & fuAentet, bonamque voluntatem in ­ cendat & ardens iodefesfumque eruditionis <3c virtutis catechu­ m enorum promovendas Audium inflam m et.

I O

§. V I.

Q uod fi ager quamvis fertilis non fine multa cultura magno* que labore frutfiuofus evadit; ab altera parte vix ullum adee afperum invenitur faxetum , in quo agricolarum ars & indefisfa inanus non aliquando vel generofarum frugum efficiens confpici- tu r; Idem inter mortales fieri amat. V el optim a quæque ho­ m inis in d o le s, 11 i fi congrua infiitutione & exercitatione ex co la ­ tur & indies perficiatur, breviter o m n i, qui hum anitatem & de­ cet & op ortet, excidit fine; rude ac vix dum inchoatum manet opus. E contrario autem m odica virium in itia, ubi alita atque fufientata fuerint jafla & follerti praeceptorum cura m agis magis- que ampliari folent. Verum vero in confesfo efi, nil tam gran­ de atque efficax habere m om entum in nobilisfim as animi humani dotes viresque efformandas atque perficiendas, m orales puta & fp ir r d U e s, quam religionem vere Chrifiianam atque E vangelicam , quas tam en , in fe quantamvis divina & nobis a propitio num ine concesfa , quo fupremum virtutis & felicitatis culm en olim attin­ gam us , irrita quidem vel inefficax faitem evadit, fi perperam vel ofeitanter in ilia hom ines a teneris usque informati fuerint. N e - que fic dem um mirum e f i, elementarem R eligion is infiitutio- nem ab om nibus cordatioribus, tum privatis, tum fum m is rerum m oderatoribus necesfariam <k m axim i femper habitam fuisfe m o m en ­ ti ; quin ipfam fcientiam habitumque rudioribus veritates cœ lefies apte p r o p o n e n d i, nostra prsesertim aetate fum m am virorum in ­ gen io et doctrina clarorum attentionem , non minus quam bene­ ficam legislatorum optim orum curam fibim et attraxisfe. U n d e <5c A u gu fiisfim u s, quem futim venerabunda & fubmisfa m ente c o lit & adorat patria, R ex in P a fiorali, quod Upsaliae gratiofisfim e c o n d id it, fem in ario, paterna, quæ fua est, & ubique circum - fp ectan s, providentia, jusfit fcholas Catecheticae praeesfe m agis­ tru m , cujus erit in id in v ig ila r e, ne futuris S. M in . Candidatis defit kabitus , prima E v a n g elii femina rite disfeminandi , atque tenella fuccrescentis aetatis corda veras pietatis principiis fincerc