f D. B. V.
kI EXERC1TAT10 PHILOSOPHICA,
\ . De^
HABIT ÜD1NE
SOCIAL1TATIS
AD
i PhilosophiamMoralem.
1 _ QUA
Cum ConienlüAmpIiflimiÖrdi*
nis PhiloCAcacl Upfal.
^Ad Publicum Examen modefle deferunt
PRaESES,
JOHAN.
"Phil. Moral. & Civil.Prof.Ord.deC
M™ r
Refpond
PETRUS
ilfl Wermel.
|| inftituitur illud
InAud, Guß. Maj. ad d.23 juniih. confvetd.
A. O. R. cb b c c iy.
"ü>-2
gl ^ UPSALIA:,
WmerJ-H. Werner, Reg. Acad.Tyßogr,
Reverendijfimo inChrißoPatri,
D-BENEDICTO
CAMEEN,
Per Wermelandiam &
Dahliam Superintendenti Emi- nentiflimo, Confiftorii Carolfta- dienfas Praefidi, Regiique ibidem Gymnafii Ephoro gravisfimo, uc
&Ecclefiarum Carolftadienfis&
JCilenfium Antiftiti funv
me Reverendo,
Miecenati Maximo.
Sacra
Regise Majeftatis
Viro egregiae fidei Generoß Nobilisßmoquc
Dn. OLAV O
HERMELIN,Secretario
Regio,
LiterarumFautori Summo,
» Patrono meo
Optimo.
Reverendiflime Domine
"
Superintendens,
Generale Domine Seere¬
tarie
Regie,
X^Rinapimn
hujus dijjertatiom dumi egoVeftrisnominibus^DominiJfuen-
diclüm facere äggfedior, non dubito quin multi hunc aujum interpretaturifint ut prafidentem; maxime, qui lancenon qui-
dem plane injufta, non nihil tarnen ri- gida, arhitranturmeallemmercibuspre-
tiumfacere preeconiumque quoddam ad-
dere veile. Quo modo idem mihi eveni-
re videtur, quod Ulis, qui mercatorum a negotiis fiunt, ér ideo tabernas ornare encomiaque mercium texere jummo niju fludent. Et vero iflam comparationem,
inhoccommercio literärum>nonplane de- /«-
fugio. . PrMerquam enim quod fci-,
am ihßihtum meumDn. Preefidiper-
v flacere, etiam Jfiero vosy Patrom 0-
ptimi, eamfaltem gratiam in mefore
collaturos, quam eequiemtores pr<ßfla-y
refolent modeflis verum honarumven- ditoribus, utpromtaluhentes injpicianty
&promentibus faveant» De cetero , quia nunc non alia promo, quam qu<8
Vobis, Summi Viri, d mejure debentur,
nuüus etiamdubito, quin placidafron¬
te illafitis excepturi. Scilicet quoju¬
refummus olim inpopulo JudaicoPön- tifexprimitias fibi vindicabat, eodeni
* Tibi, Reverendisfime Preeful, heecce
meafludia utprobem, convenit; qui ä
DEO & CAROLO eundem infinem
nobispreefefius es.
Te , vero , Generoß &
Nobilisfime Domine Secretarie Regie,
hac occaßone non compellajfe , Jpa-
tia Academica, qu£fumma cumlaude
olim emenfuses; favöremfummum,
quo omnes literatos, ipje literatijfimus,
&1 Natwnem Wermelandicam tmprt-
"
K,ipje ejusterreelndigenaJummecon-
1 JP>-
jpieuus, amplefierk femper, ^7/<? ^ tmpiter nefciviffe. Haneitaque qua-
lernettnque in prosfenti negotio opellam
meam, gw/W 777? //>/7/777, fortu-
7?as meas inpofterum UtriqueVeftrum
enixefubmijjeque commendo, g///' <zJ
Ultimoseineres vota calidiffima perpe- tuaqueproUtriusque vita, vaktudine,
rerumque omnium fuccejjuprojperri-
mofunderenon definam^
Reverendisfimi Dn. Patris
GenerofiqjDn. SecretariiRegit
Cultor Cllens
devotijfimus Petrus
t
Le&or Benivole.
"pQuidcm cogitavcram primum, fed
pofteain aliud tcmpus plane pro-
jeceram hoc in publicum prodeundi
inftitutum, fed poftquam Dn. Refpon-
dens ante dies non rnultos fignifica-
vit liiorum defideria &habitumrerum
fuarum id imperare , ut hoc potius
tempore Specimen Academicum_»
deponeret/ fa&um eft, ut fortui-
ta & extemporalia ratiocinia haec-
ce, in negotio profe&o non le-
vi, calamo currenti extrudere ne-
ceflum habuerim. Certé do&rinae neceflitas & dogmatis perplexitas requirunt, fateor, accuratius rei e- xamen, & fubtiliorem polituram : da-
bitur tarnen venia tumultuario fcri-
pto, donec elaboratius, fi Deus vo-
let, exftiteritj quando etiam rimari
licebit, & Hiftoriam PhilofophiaeMo¬
ralis, & antiquiflimorum Philofopho-
rum tum principia difciplina: , tum-»
demonftrandi ordinem, & quid tan¬
dem å qualibet fefta antiqua aut cmo*
lumenti aut detrimentiNoftrae datum tit* Dire&a generum fmgulorum cx foci-
t
focialitate dedtj&io res eft fatis labo- riofa & intricata;-fed quia Philofo- phum philofophicé , id eft, naturali
ordine progredi deeet ; ideo divido analoga minus, univoca magis arrifif,
interim eundumfuit, quousquelicuit,
ubi confilia priorum defiderabantur.
In pofterum nxc non improbata, fed magis confirmata fore, fpes eft. Vale.
Varit
fwfwMf'
(Fiifäj&fföt)(PW&ssi ***+
D. B. A.
Vkrti fociaUtatisßgnificMus,
§. I.
Ocialitatis nomen^»
quatuor omnino ad-
mittere videtur acce-
ptiones (ut nil jam_»
de illo fignificatu abu-
(ivo dicamus, quo fo-
cialitas cum focietate confunditur.conf. Puf. Spicil contr. c.
III.§. 13.)&primo quidem ut denotet affettum communem$ lta Ut& bruta ani- mantia quodammodo poffint dici fo- cialia, quatenus& illa inftin&umquen- dam naturale oftentant adconlöciatio-
nesaliquales, fed generi fuo conveni-
entes, non autem å ratione,ad certas
regulas ordinatas. Licet a. hic inftin- -&US homini cum brutis communis eft;
nontarnenideo tantiim homo focialis nobis dicityr: nifi communionem Ju-
A ris
ris,bruta inter & homines, perperarru introducere velis. Deinde, focialitas i denotatvim& äppetitumrationalem-, hu-
mano generi connatum, quopoftmo-
dum homines, accedente paulatim->
rationis ufu, in convcrfationcm cum_»
aliis feruntur.
' Aliama. adhuc admittit.confidera- tio'nem focialitas, quando concipimus
dari in nobis quandam canfcientlam &
notitiam velut reflexam iftius inftinctus
atque appctitus, tum communis, tum
potifllmum rationalis.
Poflremö, etiam focialitas dici po- teft virtps moralis, ratiociniis atquo \
exercitio perfecta, qua fociales reclé
dicuntur homines, qui in vita perfe<
&a conftituti, ingenio,, fermone, ge- ftibus moribusque&actionibus incon- .viclu commodi funt. Horum fignifi-
catuum primum,utplane improprium»
poftremumquoque, utminus inftituto jam noftro adxquatum , removemus;
Equidem fecundus propius ad nos ac- cedit, quatenus mores ipfi, circa_.
quasverfatur Philoföphlamoralis,abib
|<pprincipio a&ivofluere intelliguntur: ^
& fölet a. diverfis, diverfis nonrdnibus expri-
*
exprimi: qui enim naturamfocialem,
amicitiam naturalem, benevolentiam
hominum univenalem erga congene-
res dicunt, nonaliud magis nifi foci-
alitatem dicunt.
Tertia tarnen acceptio omniumj
conveniéntiifima videtur; hadenus, quiaex ifta confcientia natura facialis,
qua å Creatore O. M.donati fiimus, ri¬
te juftaque methodo adornandam effe
putamus difciplinam, quam Pbilofa- phiam moralem appellare conlvevi-
mus.
Scilicet, ut in vita & ipfa morunt exercitio, illa boni femina atque im-»
petusnaturalis funt principium adivu^
ita in eondenda explicandaque Philo- fophiarnoru ,contemplatio focialitatis fpedatur, utprincipium cognofcitivu.
"Unde etiam obiter obfervamus, quod,
licet Philofophia moralisrede dicatur pradica, in oppofkione ad Philofo- phiam theoreticam;• quodinillaideo contemplemur, ut contemplationes
noftras ad mores & honeftatem vitac
transferamus, cum fecus fiat in hac:
tarnen etiam luec noftra quodammo-
do theoretica eft, quaterfus diftin- gvitur ab actuali illa a&ionum huma¬
narum dire<ftione, quae ad eos perti-
net, qui aliorum negotiis regundis, publice aut privatimprasfedi funt.
Miniméverö ad nos fpe&at, foci-
alitatem hic juxta diverfas natura? hu^
manse conditiones , ad duclum facrae
Theologie confiderare; partim quia
illud inftitutum, tradendi Philo,fophia
moralem ex principiis Theologicis, prudentioribus fefe admodum proba-
re non dumpotuit, å fiiis licet aufto-
ribus acriter defenlum: partim quia_>
beneficio abftracHonis pofliimus& de-
bemusnaturahumanamingenere tra- élare, prout jam gaudet rationis (a-
nitate & arbitrii libertate tali, qualis
adhoneftatemcivilem cognofcendam,
eolendam, atque etiam fuper eadem-»
juftam & adxquatam do&rinam tra- dendam, requiritur.
^Acceptiones, definitio, methodusIL.
Philofophi# moralis,
PerPhilofophiammoralem hicnon
mtelligimus ip/bs mores, autvirtutum
exercitia5 utpotequas nonunicé pen- dent,
s
dent, ex demonftrationibus Philofo- phicis, fed faspe etiam audoritate,bo-
nis malisque eventibus, praemiorum pollicitationibus> poenarumque minis,
iltut uon diffiteamur Philofophiarru
moralem etiam huc ultimo collinea-
re. Sané enim Philofophia morum».
non eft ipfa v. g. Pietas, aut Juftitia>
aut Fortitudo?aut harum aliquod ex- ercitium tale, unde quis redé, pius, juftus, fortis dici poffit$ certé Philo- fophus, vel acutifumus, elfe poteft &
impius, & injurius & timidus. Sic ne- que Philofophia hic ducitur illa morü
taxatio diredioque, quam parentes &
magiftri exercent in educandaJuven-
tute; nec item illa legum cuftodia_>>
cui vacatmagiftratus publicus.
Sed hic loquimur de fcientia ratio-
Kali, jujla methodo defcribente indolem.
•virtutum moralium, tum cognofcendarum
tum exerccndarnm.
Statuimus ergo i. Philofophiairu
moralem ehe dodrinam fcientificam.^
& demonftrationes aequé in hac atquc reliquis fcientiis dari & debero &pos- fe. 2. Tradimus hic indolem prin- cipii difciplinae hujus adaequati, quan-
6
do facimus mentionem ratloms, qua_,, interjecta velut fepe , alias difci- plinas, officia itidem, fed ex princi- piis externis contemplantes, ab hac di-
ftindas volumus. 3. Objeclum difci¬
plinas facimus virtutes morales. Ubi tenendum, promifcue feréheic nobis appellari, virtutes> officia, prascepta1
morum, adiones morales honeftas,de-
corum, neceftarium$ idque praeeunte
ipfo Cicerone, qui, quas Ariftoteles
virtutes,habitus, qualitates dicit, ipfe
officia tradit. 4. Juftam in hac difci-
plinarequirimusmethodum. Suntautem duo prascipua methodorum genera_>:
Synfheticas&analyticae. Jam tralati-
tiumeft, difciplinas Theoreticas debe-
retradari fynthetice, Pradicas vero analytice. Atque fic quoque has elfe
tradatas, res ipla loqititur ; & 'hac quidem cum cautione, ut nequis faci-'
le huncmodum inverteret. Sanecu-
jusque, tempeftive adhibitce, lims eft prasclarus ufus, infignis prasftantia_,.
Quam vero bené dicatur, difciplinas fynthetice natas, analytice addifci de- bere, nunc non motor.
Certe analyticam folam elfemora¬
lis
Iis fcientiae, gratis ftatui puto* quodin
omnifcientia, verfa vice, & compofi-
tio & refolutio locum habeat. Atque inde, curin hac noftra, å prioribus8c
notioribus ad pofteriora Sc ignota_.>
quam in reliquis,progredi minus lice-
at, deceat,nullus video. SaltemPhi- lofophos morales recentioresmihi ha¬
bere videoraftentientes,quibus nöpro- pofito primü fine, fed aftumtoprimo
principio ad finem collin^are follehe.
Profedo enim, quem admodum non enti nullus tribuitur finis, nec quseli-
bet res eundem habet finem interme- dium Sc proprium5 ita rei cujuslibet
finis exfubjedi indole eft cognofcen- dus; neque finem veré intelligit, nifi qui fubjedi naturam redeefi rimatus.
y. Quod vero ad fines Sc fcopos hujus difeiplinae attinet,quo rum etiammen-
tio fada eft, plurés illi, fed fubordi-
nati, ftatui poftunt.- Licet enim ftudia
noftra omnia Sc fingula ad glorianu*
Dei ultimo, antecedenter a. ad bea-«
titatem civilem, quat virtutum ftudio
paratur, tendant; tarnenhaec difcipli-
na adhucanteriorem &propiorem ha¬
bere videtur liunc, ut per eam inftru-
antur
8
antur qui ad normarn^ honeftatenL.
utiiitatemque morum verarm ore aut opere, utriquevero exemplo, aliis di¬
rektöres fant. Scilicetfällor, an, ut hsec omnia perité expediteque fiant,
fcientifica tradatio å Dodisinventa^,
juftaque fyftemata in hac difciplina^
adornata intelliguntur.
§. III.
De ipja aptitudinefocialitatis ad Phi- hfophiam moralem demonftrandam.
Propofitio ér Explicatio qujfiio-
nts princtpalk.
- Patet themanoftrumefife complexu,
utpote quoinquirendum eft,an ifte in
homine inftindus rationalis & facialis eonceptuspoftit elfe menfura mofum.*
vel ut magis adäquate loquamur,
an quis, 8c talis fit inter cohfcientiÉ
appetitus facietatis, 8c Philofophiam
moralem relpedus, ut in bujus infti-
* tutione, ex illa fingul« propofitiones primum deduci, 8c in eandé ultimo
refolvi poflint? An vero contra, aut nullum, aut quäle quäle modo fit in¬
ter iftas duas commercium, nonquod
alterius principii vicem obirepoffit?
Equidem negativam" nonpauci, neque infimj
/
9 infimi fabfellii fcriptores, tenent,&ra-
tioquoque dubitandieflfepoflfevel hxc videtur, quod, cum focialitas dicitur confiftere in communi quadam & na¬
tural i hominum benevolentia, vide¬
tur iila coinciderc cumamicitia,quam
Philofophi virtutem homileticam mo¬
do interpretantur, non perfedamj;
ut adeo multb minus perfedarü prin- cipium elfe poffit.
Nobis verb fententia ftat, & ratio¬
nalem appetitum focietatis,& confci- entiam iftius appetitus ita fefe habere,
ut in uno ratio ipforummorum geng- ratim contineaturj exaltera a.dodri-
nade moribus å priori folide demon-
ftrari queat. Id quod in fequentibus
evi&um dabitur. Interim dicimus amicitiam aliter definiri debere uno
loco, & aliter altero; quo admiA To, nihilcontra nos concludit allatum argumentum.
Id tarnen in anteceflum hoc loco
non prenitebit dedilfe moniti; difcri-
meneüeobfervanduminteripfamfun-
damentum moralitatis, & propofitio-
nem difciplinse fundamentalem. Illud
unum in conceptu unofundatuo haec*
B qua-
Io
quatenus complexa, plures conceptus
combinat. Sc. exfocialitate ratio ipfo*
rum morum deducenda eftj fed mo-
rum Philofophia, quia propofitioni-
bus conftare debet, propoiitionenu
etiam perfedamamat, fundamentilo-
co fubfternendam. Sic v.g. quando quaeriturunde oriatur Juftitia; redo*
ni fällor, refpondetur in (enfu abftra*
divo; £xfocialitate. Sed ubi Philofö- phus urgetur, ut probetå priori Ju-
ftitiam elfe colendam; tum magis ap:-
pofité putoreponi: quia natura focia-
•Iis eft.
Quin nec ideo å veftigiis Pufen-
dorfianis heic difcedo, quia praecifb
innatura fociali fundamentum mora- litatis ponere videor. Cum tarnen ille
per quandam latitudinem connotetfi-
mul naturam rationalem & focialem-i.
JEnimvero non excludo, fed fuppono
rationemubicunque eft focialitas: ut
enim in rerum naturaomninoratioda-
tur, itaRationis duae fubordinatae intel-
liguntur facultates, Contemplativa&A-
diva, feu, quod idem eft,fociaIis.
§. IV.
$uccin£la recenfio <&° examinatio va~
riorumjuxta variosprincipiorum Philojophia moralis.
Ante vero quam noftram adferi-
mus fententiam, juvabit, puto, expen- diffe varia juxta variosfcriptores, Phi- lofophiae moralis principia. Seil, ubi
fummus Grotius & ejus aequales re&é
agnoverant doftrinam morum ordine compofitionis effe tradendam, certa-
tim advolarunt eruditi ad re&e con-
ftituendum illum ordinem & primum difciplinae principium cognofcendi, Itaque varias hypothefes,varias notio-
nes, varias in hominefacultates,incli- nationes, operationes follicitarunt va- rii, ut inde opportuni quid haberent.
V.n. v. ut eft natura rerum, maximo
humana, mare quoddam fubtilitatis inexhauftum,ita noncuilibet, inclina-
tiffimolicet, ex illo puteo veritatenu
extrahere datum fuit; fed uti vario conamine, fic & vario (ucceflu partes hasinfefe lufeeperunt; neque tarnen.»
ideo plane inglorii, quia aliquando
minus felices: (ane nifi lapides eflent, qui obtundere folent, neque fcrrumJ
ita acueretur, nec aurum ita probaret'
fefe: & conftat RegemAnglise dixifiej
Se Hobbefto (viro, qui per Philofophiä
fuam nulli non Philofophorum nego¬
tiumfaceflivit) uti, in vicem urfi, ad molojforum fuorum vires tentandas&acu- endas. Vid. Pufen.Erid. Scand. p. 206.
Npn paucos notavit Pufendorfius,
forte alii adhuc notari mererentur, fi temporis & brevitatis ratio ferret. In gratiarn juniorum nonnullos adduce-
re, & partim narrative, partim aflfer-
tive refellere placet.
Ut nihil hac vice dicamus de fun- damento moralitatis ex mente vete¬
rum Philofophorumj erit alia ejus
rei occafio. Éorum, quia Pufendor-
fio refelluntur, primi feré (unt Juris
confaltiveteres Romani, nominatim Ulpianus, quin&ipfe quoque Jmpe-
rator Juftinianus, qui ftatim ab initio Jnftitutionum fuarum Juris lllpianiver- ba mentemque fuam fecit, llatuit n.
Jus natura (fic enim appellant didla-
men recberationis) ejje, quod naturx omnia animalia docuit: namJus ifiudnon
humanigenerisproprium>[ed omnium X"
nimalium , quain terra} qua in tnari na*
. fcurt"
I}
fcunturj avium quöque commune cfl.
Unde Pufendorfius propofitioneitL»
fundamentalemveritatummoralimru,
ex ipforum mente, exftruit hane:
quofcunque attus homines <eque ac bruta feruntur, illi lege naturali [unt fr<rcefti :
contra. Vide Spec. Controv. cap.IV.
5-Quod 11 veréea mensfit,quem- admoduin verba jacent, quam quaefo
belle bis cum Bened: Spinofa & in-
fims plebis fa;ce conveniet, qui natu¬
ra placita injudicio& appetitu feniu-
lim, faepe depravatifiimoru, fundant.
Unde talis propofitio refultabit: flhge-
cunque aftio congruit cumaffetitu fenflti-
fö, eahonefla efl: contra. Nemo a.
erit, qui non videbit, quam monftrofa Philofophia, & regula prorfus irregu-
laris inde exftabit. Quod etiam ideo fundamentum non å jurisconfultis,
pofterioribus minus quam Philofophis
& defertum & impugnatum eft. Conf.
prästerPufFend.etiamBaccohoviiCom.
In inftitut.& Erici Mauritii de princi- pfisJur.pubLGerm. Nosiftamina faci-
mus.
Eandemfere fovit fententiamis, que modo memorabam, Th. Hobbefius;
diftert
H .
differt modo å prioribus, quod in ea_»
maxime parte appetitus fenfitivi ponat originem moralitatis, in qua refidet
inftindus confervationis5 non illecum reda ratione conjundus, fed brutus
& nullam aliorum hominum rationem habens, circa mediorum applicatio-
nem in aduconfervationis. Dicit e- nim: juseftlibertas naturalis (agendi)
legibus non conflituta. C- XIV. §. do
cive. Deindecap. I. §.7.de Cive. Fun-
damentumprimum jurisNaturalis^utquis-
que vitam ö* membra fua,quantumpotefi>
tueatur. Inde mox §. 8- colligit jus
adfinem dåre jus ad media neceffarias.
Et inde quoqUe §. 9. Unum quem% ejfe
judiccm de mediisconfervationis ifiiusfuu
Ettandem §. 1o.Exinde pleno impetu
& diftentis buccis in jura naturalia in*
vehitur, concludendo jureNaturali o- mniaejfeomnium> &juris menfuram utili-
tatem ejfe. Atque lic tandem fuafpon-
tefiatus extra focietatem feu Naturalisy
fit flatus belli omnium adverfus omnesj
probé hercle. Et licet cap. II. §.
ponat legem natura fundamentalem ejfe'>
fjjuarendam ejfepacem, fi haberi potefii finon
fl nonpoteftj defenßonem. Fruftra tame
laborat, quod non deleverit, qua?c.I.
Scripferat. Certeenim autduo contra¬
ria fundamentaejusdem difcipiinx* &
fuper iisdem exftrute propofitiones
fundamentales admittendse funt, quod
abfardum.• autiftamanebitfundamen¬
tale, quam ita primo loco attulit, ut
eam adftruat, feu multis paflibus alte¬
ram praevenientem. Ordo enim pro- cedendi in allatis per fe patet.
Ergo quialoquiturabfolute(inqtian-
tum potefi) remanet,exhvpothefiHob-
befiana fequi, jure naturaii plane Hee¬
re furi, ut, fi ullomodo unauam pof- fit, etjam usqjadnecem jufli Judicis
aut domini, vitam fuam & membra
defendat. Quin &■> neminemjurena*
turali obligatumeffe Sacra patria,con- jugem & liberos usque ad vulnera_.
& mortem tutari, nernini nonpatré
& patriam prodere licere; Apoftolos*
Martyres, quin & ipfum fanftifiimum
Servatoremin jus naturale peccafTo
graviffimé* quando Hic pro omnibus
illi a. propter ipfum mortes accerbifc
fimas fuftinuertint. Praterea,quia refta
ratio &jusnatura facialis* quam po*
iö
ftea commendat, mnltö corpore eft prsftantior3 proinde etiam adionum v
■congruentia cum reda ratione con- fervationi corporis longé eft praefe-
renda. Cuqv.p. 130.feqq. poftremo}
lä in hominibus intelllgendum eft jus7 i. e.
■fibert as &poteftas moralis nuüis legibus donftituta-) id eftf etiama,Deo independensy fequitur dari pojfte aliquodhomini attribu-
tum. a Deoplane independens5 ante ablunt legis lationis. Vid. p. 319.Priricipium
•autem erroris Hobbiani videtur, quod
ftatuerctplerosfo bomines fcire non pojfte>
Dcum exiftere3 Sc impofjibile ejje homini
per naturam ■>fineftfteciali Del auxilio7 ftco- ^
pulumAtheiftmi eftfugcre Cap.XVI.§. I.
Item, quod putethominem per ejftentiam
non diftingvi a brutis, vide C.XVI.^.j?.
Quas cum ita fenferit, hoc ejus fundamentumjuris naturalis nehiluiiu quidem priore melius ed3 utriusquo
enimin vita humana atque in difcipli-
na idem eft effedus.
Quamvellem fummuni Grotiumhic praeterire, nifi jam dudum å magnis
viris in fcena eftet protradus. Proftat ejus effatumProleg. ad I. B.Et P.§.11. I
Atft h<£Cquidem-,inquit,qu<ejamdiximus, ('de
de natura humana rationali.&Tociali,
& gradus infocialitate admittente, feu
fönte juris naturalis vero&adaequato,
conf.§.p. 8» & io. praced.) locum ali-
quemhaberent, etiam ß daremut,quodfi~
nefummo fcelere dari nequ.it-> nonejfeDe~
um, aut non curari abeo negotid humana*
Cui gemina funt illa Thomae Aquina-
tis P* 11: 0^71. Art. 6. Tarnetfi Deus
nonejfet>necmendacium probibuiJfet->föret
tarnen mendaciumpeccatum.
Equidem pro Thoma nihil feröj
pro Grotio autem non pauca,funt?quas afferri poflent; attamen ea hadenus
non potuere fefe ita probare, ut non exftent, qui & Theologise &Philofo- phiae, & indoli Juris omnis haec ad-
verfa ehe aflerant. Cum ex tali fal*
tem loquendiformula, videatur fequij
fuifle aliquod extra Deum* Deo coae*
ternü, unde origo moralitatis;qualem
fere errorem Stoici atque Manichadt
errarunt. Sequi etjam, dari quidem^
in natura humana notitiani legis* nec tamen neceharium eflTeibi attendi ad
legis audorem; in quo tamen r quiä
femoer remanef vis nbliaandi. ad vi-
is
fibile eft etim infuper haberi, falvaJ
interim manentclege: fequietiam,le- i gem non valere■> nifi ad confilii in-
itar: fequi, naturam relationis deftrui
inter imperantem& fabje&um: fequi
fcandalum hoc modo humano generi
dari, & anfam negandi exiftentiarru providentiamque divinam &c. fruftra
tarnen Grotium deferit ValentinusAl- berti in comp,juris naturalis c. $
quafij quia natura humanaeftfabjedu
juris naturalis7ideo non poteft aliquo
modo dici ejus mater5 cumJusNaturae ,
multis modis confideretur, tarn refpe- éluprincipiorum-,ineifendo, cognofcen- v
doj quamnotiti4?,direcfce & reflexac.
Eådem oberratchordaValentinusAl- berti, Prof. Jen. contra quemagit Pu-
fend. fpecim.Controv.cap. IV. §. 24.
Et cap. p.§. 8. feqq. utpote, quihanc hypotheiini honefta ejjefacienda, turpH
vitanda, contendit in tota difciplina^
morumelfeprimo-primam.Dicit enim
fe non poife intelligerc, quomodobeut
nonpotuerit vel inprima creatione aliam affignare homini naturam? quam qualtro
habet'y velhodieque non poffit conflituere> v
Vt officio, juris Naturalis injungantur ccn-
trarit
trdria tis,qti#nuncfuntpr<ecepta5 nlßipfit
natura objctti,five attuum moralium, in fe tfp(rfe talis effet, honefla aut turpis.
Unde talis refultat propofitio funda-
mentalis : qu&cunqueåttioinfe fua na-
tura efi honefia, illa efifufcipiendaj ö*
contra. In contrarium non pauca af-
fert Pufend: fe. carpit mutilum effeprin- cipiumi quodnonfiat mentio fubjetti, cui aüquid, honefium aut turpefit faciendum , aut omittendum; cum tarnen lex omnis
refpedum involvere debeat ad fubje-
dum, cui lata eft; alias enim & brutis honeftum & turpe competet. Deindc
non eft hxc propofitio primo-prima,
ratio enim adhuc, etjam å priori, po- teft reddi} qnippeideo honeftum quid eft, aut turpe alicui fa&u, quia vel congruit, vel difcrepat ab ejusdeitL»
ftatu & conditione naturs: conditio-
nem autem illam å fuperiore & con- ditore non efTe, impoftibile eft.
Adhsc committitur Sc Vitium cir- culi& petitionis principii hoc ipfora-
tiocinio. quod fic oftenditur. Quaeri- turprimo quidagendum? Refp. hone¬
ftum.Qusritur fecundo, quid hone' ftum? Refp. quod congruitcum reefta-»
ratio-
10
ratione. Quafritur tertio, quale eft
illud, quod congruit cum reda ratio-
ne? Refp. id quod in le & lua natura.»
eft honeftum. Poftremo, quoniarru
ficutabunaparteitidem recurritur ul¬
timo ad iUamhonefti &turpisper~feita~
tem-j recurritur etiam ab adverla ad e- ademargumenta,quas contraScholafti-
cum &Grotianum fundamentum alla*
ta erant. Qujn & hoc addi poteft*
quod principia difciplinarum particu*
larium debeant efte hypothetica, non:
thetica,
Multum fuit Pufendorfio negotii
cum non paucis, nec minimas dignati-
onis Theologis , qui ultimam ratio*
nemprasceptorummoralium efte quas-
rendam ftatuerunt mordicus in attri- butis divinis & praefertim injuftltUBei ejfentiali. Quae in Deo concipiturante
omnem adumdecreti decreando ho- mine fociali, quas etiam juftitiaeften-
tialis vtu-nTimv quoddam fuit, juxta.»
quod Jus naturas creatum exprefliim-
que eft. vid. Specim. Controv.Puf.c,
IV.$.3. Inde relultabit propofitio
fundamentalis iftiusmodi: £j)u<ecunquc
åttio eongrüitcumjuftitia BeieJftentiaU^ho"
... i ne-
