NATURA ACCIDENIIUM,

'iiη

ι

l

N.J.

Dissertatio Philosophica

De

NATURA ACCIDENIIUM,

Quam

Cum

?onjcnfu Ampltsjtmi Collegii Phi- lofiphm

'iluflri

Regia Academia

Upfalienft,

VI 110

Admod. Rev. Atque

Ämplijfimo

D. ANDREA GOEDING

Log.&

Metaph. Prof. Reg. & Ordin.

Pro Gradu

Adpublicum

bonorum

modeilé

dpfprf

PETRUS AR LIN G

Medelpadus.

In ^Aiid. Guß. Maj. die 2

^April.

Anm ₁₇₀₃ horis folitis.

3φ·||·.#2· ·$-&<^Μφ^Φ^Φ*·'

'

U PSALLE,

Typis Joh.H.

WernerijR. Acade Typographus.

/7 ^'■/t

Reverendisßmo in Qnrißo Patri

D:ino GEORGIO

WALLIN,

S.S.Theolog. Do&ori celeberrimoHe/·-

nofandenii

SUPERINTENDENTf

graviilimo,

Ampliffimo, .Patrono & Maeee-

natiMagno, ihm^aanimivene- ratione seternum colendo,

VIR IS

Pltirim. Reverenchs Clarijjimisque

DO MINIS MAGISTRIS,*■(

Regii Hernofand.Gymnafii LeToribus,

venerandicp

Adfeiforibus

digniffimis,

Reverend"ts ac docfijfimis Domin/s, D:no LAURENTIO

Pailori in optime meriüo,

D:no

JOHANN! KENZELIO,

Poilorl in Torp vigilantiiFimo, PATRONIS,.

PROM0TO-j

reverentev

Exiguam

parefl

Nobiüsfimo jfpltsßynofy Domino,

D:ino MAURITIO

Judici per

Medelpadiam

riali a^quiffimo,

Confultißimo

Domino

D:no LAUBJENTIÖ _BACKMAN,

Confuli Civitatis Sundsvalldeniis dexterrimo,

VIRIS

Speäat£dignitatisprudent'mque,

D:mo MICHAELI GRAAN,

D:ino

JOEANNI HOLM,

Senatoribus Sc MercatoribusSundzv.

perinduftriis,

D:ino

JONiE MOLIN,

Tabellario Sc raercatori ibidem laudatiffimo,

RIBUS ac FAUTORIBUS

fufpiciendis

reverentia anhniqmfubmijfione ^·

d. d. d,

P. Arlingh.

%

«As «As «As cAs «As As cA» eAs «As «As «As cAs «As «As

cya cya cy» cya cya cya «y» cya cya cya cya cya cy» cy»

^ψ*?ψ§φ$-ψ· ζ'ψ'ίψ §^ψ §^ψδψ §*ψ"|·

7«?

5·

Eré, ut opinor, uni-

verfa inquit philofo- phantiumv v * 1

turba__s

Trctvov, η tcict) vj συμρί-

|Öjjäv. Tum demum

bona eft diviiio,

quando membra dividentia forma¬

liter

oppoilta,

divifo. Oppofi-

tio autem ha:c contradi&oria eft,

qua? prima

& fortiiiima,

fuma

& maximé immediata. Opponun-

tur vero fubftantia & accidens fe-

cundü effentialiaattributa,qua?Tunt,

fubfiftentia& iiiha?rentia, ita ut non

poffit inter

illa aliquod dari mediü,

adeoque tertium entis

realis

A Nec

Nec divifio ha?c excedit, quippe_>

I

fubftantia ens eft, accidens etiam eft ens. Nec exceditur, de ^ente loquendo reali, nonrationis. Quor- 1 fum ergo Uli, qui prasdicamentum adponunt undecimum, quod ne- que fubftantia fit, neque accidens ?

Subftantiam inter & accidens ^non dari medium audivimus. Dices:

Exiftentia _{rerum, annon ens.} eil?

Sed neque fubftantia, neque acci¬

dens. Ita eft, fubftantiarum eil modus atque accidentium. Diftin- guendum ergo rem inter Scmodum

rei: Diviiio entis in fubftantiam Sc accidens modorumnon eft, fed rej.

, §. ^■ 2.

Accidens, quafi ad cadens diftu,

mifta varia ejus homonymia, divi-

di folet in prasdicabile, Sc pra?di-

camentale. Poteftaliquidfecundum

ultimum praedicandi modum ^, et- iamii fubftantia _{ii t,} pnedicari: fta-

tua eft _amea, hic a?s, quod iiibftan-

tiaeil, de ftatuapr^dicaturacciden- taliter,

taliter, quia nexus inter

hxc duo

vel cohserentia eft accidentalis.

Nonne alice etiam, praeter asnearm.

hane dantur ftatu#? Multas fané

funt ligne^e, multas lapidea?, multas

etiam aureax Poteil itaque acci-

dens pra?dicabile, quod proprio op-

ponitur, efte iiibftantia,

prasdica-

mentale vero.nunquam, illi enim

contradi&orié opponitur. Nunc

non de illo, fed hoc, & quidem.»

aoCf gcuofyv diefto, cujus eiTentia po- nitur ininhasrentia, nos eiTeiöllici-

tos oportet

§·

Definitur _ergo accidens, quod

fit

ens reale, Subfianti<£ inbarens, eam- que extra efientialiter afiiciens. Re¬

ale utique ens eft

accidens

lem& pofttivam habens eftentiam,

cuius clarum eft indicium,quod ip-

fipofitivi atque reales conveniant_,

aftus _, veluticalori a<fti'o calefa<fti-

va, per quam in efte

conftituitur

aåuali* Nec Qbftat,

quod accidens

non

non ens å S.caligero dicatur; hoc e« .

nim quod Simplicitereft nihil, acci-

dens efle, nemo facile dixerit. Aft, comparate fumptum, pro ut

efTe

tum, & in refpe&u adentia

perfe-

Äiora imperfecftum, de ^eo, quate-

nus diminutius ens eft, _atque

fub-

ftentia imperfe&ius, illud

quaiido($

dici, quisiverit inficias.

ftccfdcm

Cm, eKOHn-5 tit SMu«» t* MOlßz Stör. {jÉfiåiutA Ott, ύ>~ν*.ρτ,κ2αJVUtA-fJbff-

§· _4*

Eft^& ideo accidens_ens, nifällor, reale, quod revera infifc, & inha?-

rendo adficiat. Quicquid enim re¬

aliter,åc citra^omnemmentis fiftio-

nem ineft, ab eo, cui inhceret»es- fentiam, natura veré habet diftin-

dam. Cetérum obfervandum eft, quod^nonomne id, quodquacunque demum ratione eft inalio, accidens

dicatur. Dantur profefto varii in-

eflendi modi, quorum multi funt,

ftcuudum _quos idem etiam de

fub-

ftantiis dici

pofllt, juxta verfus.

(5)

Infimt^parsy tomm^Jpecies,

&

lor tgni,

Rexin regno,rtsin

fine, hcoque Locatum,

Vides

itaqß,quod

tantü ineften-

di modus,quo calor

ineft igni, huc

poilit referri. Ratio

eil, qvia ad

modum inhcerendiaccidentalemre- quiritur,ut illud tanquam non pars inhterens, extra illud, in quo

eft,

efte nou

poilit.

igitur

ilulat ac.cidens, ut fubftantia fuum

iamduiiihabeat eiTe, in quo fulcia-

tur, alioquin

accidens

eft, ejus enim

eiTe eft inefte. Rex

vero itaineft Regno,res in

fine, in-

que loco locatum, ut

etiam alibi

eiTe

poffint. Sic

Suo ineft toti,

fuoque Speeles

ineft generi,

quam partes.

omnis

Species

pars eft

fubjeftiva generis, totius

tanquam

universalis

ideo, ^ut

accidens, cumpriori

ejus deftituan-

tur requiftto,

easdem inefte, haud

refté adferitur. Itt. Log.

§. _s

Dices; aftio ^non eft in,

Ted ab

^il C**)

gente: Relatio nonin, Sed dicitad:

habitus corpus adjacet.- Subiedo-

que non ineft» Sed audi! Formale

adionis in eo tantum, per quod a-

liquid eiliciens conftituitur cäufa_j>

vix pofceft confiftere. Patet autern,

quia eaufalitasilla [ut nunctaceam extraneum, in _quo recipi debeat fubjedum] Suo etiam faepius ca-

ret termino. Haud equidem diffi-

teoromnem adionem eiTecaufalifca- tem, Ted non omnis eaufalitas eft per modum produdionis

proprié

rigorofe, ita uü aliquid ρoft adio-

nem remaneat. Multo minus re-

fpedus ifte, qui agentis eft ad pati-

ens, adionem conftituet; hic enim, quatenus inunaquaque, exvieften-

ti'ae illius includitur adione, pra?di-

camentalis non eft, Sed transcen- dens, Ceterum, tum demum adio

ens eft formaliter reale atquepofiti-

vum, quando adiva rei potentia,

mediante _vero, quafi via quadam

ad terminum3 motu in alioexerce*

tur.

tur. Motus autem hic aiftionem in-

terjacet atque

paftionem,

(

verum etiam patienti, ei

quidem

refpe<ftu termini å ^quo,

huic

tem quatenus terminatur in eo.

Nonomnesitaquea&iones

huc

tinent reales,, _{etiam qua?}

ab ipfo

Deo immediaté fiunt', atque extra- ordinarié. Eft & creatioimmediata (

a&io omnino realis,absque omnita¬

rnen fticeftione phyfica. Motusaute

hic requiritur, &

quidem talis, qui

veram aliquam mucationein in

ipfo

i etiam agente ( ut nihil heic

de

Relafciovero fubjefto inhceret

deno-

minato _, ut. patri paternitas.

Sat_»

novimus Relationes tam debile ha^¬ bere eile, ut femper pro

fundamen-

to aliud prasexigant

accidens

quam fuisineiTe

poflint fubie<ftis: ni-

hilominus inhasrentia ipfts

dene-

ganda^non eft,oportet1 enim patrem

aliquid

aliquid habere intrinfécum

unde

iit pater, &

hoc eil paternitas,

modo dixi. Corpus

adjacens habi-

tum vix eife nonnulli exiftimant_i) fed potius ipfam corporis

adjacen-

tiam, ita uü adtualis ad corpus

ad-

modus, formaliter ipfe

iit utrique inhxrens

fubiedto habi-

tus. Verum, ii haue rem diligen-

tius

penfltemus,

facile adparet

qua ratione ea, qvx prcedieameli-

tum conilituere folent habitus,intet accidentia, qnatenus

quidem de

nunc

agendum,

pöiTunt.

Nec mirum, five enim eorum ef- fentiam, five adjun&ionem ipfam,

five extrinfecam

denique denomi-

nationemfpedles, nihil praeter

fub-

ilätiam invenies, vel a&ionem ali-

quam, vel modum ^, qui, qua

talis

ens dici reale vix meretur. Sed fa- tis de hifee. Aurivil

Metaph.

§·

6.

.Sunt itaque

accidentia

tia—»

tia fuilentante eadem ac fulciente.

Suam habeant

dependentiam,

adeo ipfafint poileriora,fi^nontem¬

pore femper, cognitionetame&na¬

tura.Etenim, ficutres fehabet ine£

fendo,ita& ineognofcendo,prioritas

yero cognitionis in prioritate

fun-

datur naturs. Hinc fequitur & il- lud, quod accidentia nullas, velfal-

tem paucas edere poilint aéliones,

niii in virtute fu« fubftanCi«; ut e- nim modum eifendi modus fequitur agendi, ita quicquid eil dependens

in eifendo, id

dependens

erit in

opereoido.

obilat, quod

qualitatibus

a&ionesj

ta namque ill« a&ionum ilatuun-

turprincipia, ut femper principia

fupponantur

Unde

exiilimari pofeil

dependentiam«»

hane nonomnem propri« in ope~

rando virtutis arguere

defeélum_»,

quafi nulla ex fe quicquam agerent accidentia. Qualitatibus fane,fmoii

B aliis,

aliis, convenit pofle agere.

Hinc

etiä

analogicé

forma?,

refpe<ftu, quafi

formatü eiTetiubieéhim, fed ipfum compofitum,

§·

Si iam accidentia fuis fint

pofte-

riora fubftantiis, utique & illaS non

nifi å pofteriori

adficere poiTunt»

hoc eft, extrinfecé. Certumnamcp eft, quod

accidentia fubftantiam ad¬

ficere debeant, ita ut eifentiale eius

non ingrediantur

conftitutionem,

nunquam tamen extra eam

funt,

fed fubie&o inha?rent, nec omnino

eiTe poiTunt nifi in

ill

Vox

extraeifentialiter in ftri<ftiori heic fumptafignificatione, omne

deno-

tatid,

quod

Confiituit,fedquocunqueeam con-

fequitur

modo. Oftendit

illud

vox hcéc adficere, adficere enim Sc

adfe<fiio fignificant ea, qua?

eifentia

confequuntur. Probe tarnen

hic

notandum eft, vocem illamnon fä-

tis

I

tis aptam

videri

fafficientem

ad

exprimendam accidentium nat.u-

I ram;

Sic enim quivis modus realis,

accidens eilet reale.

Requirifeur

utique &praterea

inhcerentia, acci-

denthrenim, ut faepius

di&um eft,

fuam.infubftantia habenteiTentiam,

alias nihil firmum, nihil ftabile, ni¬

hil denique certum

in univerfa hac

erit accidentium do&rina.

% 8.

Hinc ergo meritoremoventurea,

qua?

fubftantia? aliquo tantum adjun-

gunturmodo,

licet, fumptå

vocé realisinfignificatione genera¬

li, entia iimpliciter

rationis

realia vix

dicipoifunt.

Multo minus huc per-

tinentprivationes, qua?

entia realia

nonfunt, licet & ipfa?

fubftantiam

quodam

modo adficiant, fed defe<ft9

entium, quibus

entitas faltem tri-

bui

poteft rationis, & proinde pri-

ora per

modum

imitantur

fimiarum, adeo ut,

quod illis

fecompetit,id his umbratilitercon- veniat & fecundario.

§♦

Contra _ea, qusejam breviter di-

<fta funt, exiftimant nonnulli hane de accidentibus

dqéirinam,

frivolam ejje, & indignam plane ut in foro adhlbeatur

philo

cum in corporibus nullås ejus modi deprehendere liceatcujusvis gene¬

ris qvalitates: Adeo nec ignis eft calidus, calorisque tantillum

poffi-

det, niii in _{quantum organa} noilri

itaformata funtcorporis ^, ut ratio-

ne motionis ab acidis

ejusparticulis

iniisdemexcitatas,celerrim.se, quam caloris nomine adpellant, illi calo¬

rem tribuimus, Sic, fi halitus, le¬

vis eft, hoc eft, ft partibus conftat

färie agitatis, & in.sequaliter per

manum feratur, calorem excitat:- fi vero celereft, & totus verfus u- nam

d|rigitur

calorem ab-

igit, quoniamtunc partes liquoris

fubtiliores motus _exercere proprios

non

■t

(i?)

ίίοηvalent, ad eum plane

modum,

quo fluvius verfus unarn decurrit regionem. Ita etiam _aqua, fuppo-

lito igne, agitariincipit, atque

ebul-

lire, ut ad marginem usque porri-

gatur, qua; antea vixo\lx opplebat dimidium; calor enim partes com-

movens aquas, eas å fe invicem di- vellit-, efficitque ut quasvisparticu-

la circa fuum moveri incipiat cen¬

trum, _parvumque conficere circu- lum, unde fpatium, in quo expan-

dantur,

majus.

Fatemur fané & _nos, quod 8c

fateri

litates, praefertim primas di&as ^,

philofophandi

ném, unde Fornelius pariteracSe-

nertus opus dixerunt eiFe infaniae

ad

manifeftas omnia reducere velie

qualitates, quarumlococum

|ccul-

ta^ fubftituere nitantur, negotium-,

fe&opotius

implicafTe creduntur

quam

quam

explicafie,

manifeftarü

. illarum ^que

abfcondifca fit,*

occultarumqualitatum natura,

adeo

uü nemo eorü caloris in ignenatura illiusque modum

agendi clarius

plicaiTe putetur, quam

magnetis. vim

focomativam ferri*

§. II.

Hoc vero adfertum variis

proba¬

re conanturratiociniis,quse deiiim-

pta funt,

partim

alimentis, quo-

rummagna pars,

triticum, E. G.

ro, & aqua

vel inordinaté ingefta,

vel non rite pra^parata nos

lasdunt,

prseparata vero,

vel alias mutata nos

denuofanant, fine ulla per

qualita-

tes ut ipfi putant^,

elementares in-

du&a äut fublata alteratione ^: par¬

tim etiam å fubita unius iftarum qualitatum

extremi in aliud permu-

tationc, iive ä frigore in

calorem,

five å calore in frjgus, tarn in

vita

communi, _per mutationem

loci &

viftimentorum,quam in

febribus, in

quibus extremis rigoribus acutiifi-

ma fubito fuccedit febris, 6c vice

verfa. Cur igitur

brevi adeo frigi-

dum accedit, cuique vis

adimitur

fua fponte,

quodnam ab hoc magnü

fit aut grave?

i

His,_atque

aliis quamplurimis Re-

centiores

philofopni moti

ta, inlocum accidentium

fubftitu-

imt modös, in quorum

comprehen-

lione

pofita erit

forma

accidentalis

quidem materia, rei

rnencuique

naturali eßentialis. Hifce

itaque modis ^omnes corporum na-

turalium tribuunt a&iones, ita üt

ipfi non fubilantia?,

fcd hxc illorum

agat virtute. Motps vero

formale

audit principium, totamque

fere fo-

lus abfolvere dicitur formam: reli- qui vero, utpote ,

figura, fitus, 6c

quies principia

nominantur difpofi-

tiva.

i

Hane tiüiicdirimere htem, lübti'citas lion_i fert mej ingenii, iicebit itaqueunicuiquefuä

ab.

. undare

/

c*6)

undare fententia. Omnibus intereä maxim# ^.

agendac Tunt._{gratia;, qui} tantum, quanium li-

cuit invefligavere. Hoc faltem _pro coronide

addam; Pofito, quod modi illi rebus fint ef-

fentiales, uteorum comprehenfio iilarum di>

ci poifit forma, ^{manere tamen}videtur eoses- j

fe accidentta, _quod fufficit nobis,excompre- henfione enim modorum & materiae non fit \

unum per fe. Si vero accidenti? funt, lo eife operationum in rerum natura eos vix caufarfi fequens, ut opinor, demonflratum ibit ratio-

cinium : Quicquid dignitateipfa materia, qua»

fubftantia eil, ionge deprefiendifur inferius,

rliud operationes abeadem produci imposfibi-

les, ederenequit, atque himodi,quatenusacci-

dentia funt, talis funt naturat, ergo. Conne-

xio majoris eil clara; nam fi materia, qu#

fubil'antia-'eil, & accidentibus ^ens ionge nobi-

Iius Se excelientius hujusmodi edendis aåio- nibus, _qure in natura pasfim confpiciuntur,in-

fufrkiens eil, & inepta,utiquemulto magisac- cidentiaj quippe fi iliud, quod magisverifimile

videtur, verum non eil, etiam illud, quodmi-

nas verifimile videtur, verum non erit. Sed hasc ulterius perfequi, inilituti vetat ratio, itaque manum de tabula.

Soli Deo Gloria.