D I S S E R T A T I O
/
D E
S T I L O H I S T O R I C O A P U D R O M A N O S
C U J U S P A R T E M P R I M A M
C O N S . A M P L . . F A C . P H I L . U P S .
r . p.
ERICUS GUSTAVUS GEIJER
P H I L . M A G .
E T
F R E D . A D . L Ô N N E R
G O T H O B U R G E N S I S .
I N A U D I T . F A C . P HF L O S . D I E X DEC. MDCCCVIIIf
H , A . M« S.
U P S A L I Æ , T Y P I S E D M A J Î N I A N 1 S .
K Ô N U N G E t f »
T R O T J E N A R E , D I R E C T E U R E R H Ô G A D L E
S V E N G Ö R A N S S O N !
O C H
H Ö G A D L A
MAR. MARG. GÖRANSSON
ï ô d d B A H M M A N !
O m t a c k s a m h e te n s fordringar- s v a g t upfyllas g e n o m denna gärd a f min vörd n ad , mä det nopp m ig ti lläta s, att en dag kunna frambära en värdig are, o c h , g e n o m bem ödandet att öfverflytta Edra d y g d e r pä det närmaste F örem ålet för Eder ö m h e t , betala ät en älskad S on en de! a f min skuld till d e s s Föråldrar!
RILED* A D . t O N N E R i
D I S S E R T A T I O N I S
D E
S T I L O H I S T O R I C O A P U D R O M A N O S
P A R S P R I M A .
D i s p u t a t i o illa, qu æ cognitionem de arte Hiftorica apud R omanos abfolutam d a re t, explicet etiam necesfe eft, qualis apud Græcos illa fuerit, qui foli, quæ fit Hiftorici etiam generis vera indoles antiqua declarare posfe vide
antur. Nos neque de univerfa Hiftoriæ arte apud pri- fcos disputaturi fumus, neque nobis id fumimus, ut in iis, quæ de illius apud Romanos forma tradere animus eft, rem omnem abfol ver imus: vetant enim et vires et fines opellæ circumfcripti. E x copiofisfima materia par
ticulam d e c e rp e n te s , Stili apud Romanos Hiftorici obler- vationes quasdam dare volumus; ita ve ro , ut fæpius ad G ræ c o ru m exempla refpiciamus. Quod fi Latini ipfi in operibus immortalibus edendis fecerunt, idem de illis rite judicaturum facere oportet.
P rimum vero quæftio ipfa finienda eft.
Si univerfe fumitur Stilus, (liceat mihi vocabulo e x arte Rhetorica tam laxe uti) nihil aliud eft, nifi
A dele-
d el et t us fignorum libi c o nf t a n s , quibus rem aliis fîgni- ficamus. Qui v e r o omnis e x his duobus p e nd et , fcilicet e x perfona vel confilio e j u s , q u i tibi r e m p r op on a t , e t e x r e ipfa, q u æ proponenda lit. Si tantu mmo do illud c on fi de ra ver i s, esfe nullam regulam fignificationis, q u æ ipfa variare, u t hominum natura e o ru mque confilia, pos- f e t , ftatim apparet. A t fi regula e r i t , e x r e ipfa, q u æ e xp on en da eft, earn ferre oportet. Quo vero pafro magis e r e fîgnificatio esfe poteft, quam cum ipfa a r e non differt, ubi fignum et fîgnatum non nifi unum idemque f u n t ? E a v er o natura eft p u l c h r i . Quod enim ita di
cimu s, etfi videri, percipi e t obje&um esfe vel e x t e r nis vel internis fenfibus poteft, non tamen a ttributum eft rei cujusdam, quod ipfum a notione illa, q u a m in animo e x c i t a t , diftinguitur; fed, quidquid fit, ab informa
tione fua in me nt e fpetftatoris nihil utique differt i ) . —- Hi c ve ro in difficultatem quandam incurrimus. Sti l um diximus dele&um fignorum. Ubi v e r o fignum cum fignato, u t in pulchro, u nu m idemque eft, quis deledtus fignorum in re e x primenda esfe poteft? R e f p o n d e r e p o s fu mu s , q u o d , quo talis adfit unitas, ftilns non fo- I um , ejusdem necesfitatis p r æ fe ferat fpeciera ac r e s ipfa, a t idem p e r fe necesfarius» nulli alienae neces litati fubjetftus, id eft fumme liber tibi esfe videatur. — H a n c v e ro difficultatem propofuisfe fat eft. N o n nifi ingenio artificis in o pe re folvi poteft. — I t a q ue a r te s
ele-
i ) Q uod non attributura cujusdam r e i , (rea le quid) pulchrum eft, ex h o c etiam in te llig i p o te ft. S i attributum e f t , q u om in u s fimuf cura aliis ejusdem rei attributis confideretur , n ih il im pediat. A t v e r o , fi ex. gr. ftatuam pulchram con tem p laris, ut ad attributa quaedam lin g u la r e i , c o lo r e m , m agn itu d in em caet. atten tion em praecipue d i r i g i s ,
«fefioet tibi ftatim esfe p u lch ra r n eq u e e r it , quam diu h is diftrabaris.
1 ' ---
3
elegantior es, quæ in pulchro e xprimendo v e rf a n t u r , folæ habent Sti lum, non illum fecundum infinitam r e r um hominumque diverfitatem forte v a ri a nt em , fed ne- cesfarium, certis legibus diftiixftum , iisdemque , quibus genera pulchri diftingui folent. Q u æ , rem univerfe fpe- c^anti, tria funt: S u b l i m e , P u l c h r u m fic proprie di- (Cum et C o m i c u m . Hinc tria illa dicendi genera ab a n
tiquis toties laudata, et necesfarie inter fe diverfa, fcilicet G r a n d e illud, M e d iu in et T e n u e .
O p u s , quo pulchrius eft. eo difficilius formam ejus a m a te r i a , rem a verbis, animam a corpore diftinxeris, eo magis necesfarius tibi ftilus et naturam r e r u m fecu- t us videbitur. E contrario, quo longius id ab e ar u m artium confuetudine, quibus pulchritudo c o nt i n e t u r , abeft, eo magis ad alienam norma m ftilus eft: direcftus, et ex arbitrio autftoris pendet. G e nu s dicendi fublime et g ra v e Tragoediae proprium esfe, quis nefcit? Qua v e r o di(Cione Hiftor ia, an gravi, an inedia, an denique tenui Ter ibi debeat haud facile quis dixerit.
Hiftoria e x Pocfi originem ducit. H æ c enim prima res geftas memoriæ pofterum tradidit;
e ç y ccviïçwv r e , Qeoov r e , toc t s kAsiütiv uotïïoi 2).
et H o m e r u m , quem apud prifeos omne s omnium fere artium cultores lu um esfe prædicant, Hiftoria fuo j u r e ex parte laltem fibi vindicare poteft 3). A t licet illa,
B 2 fi
2 ) O d y s f. I. 3 3 8 .
3 ) D ie m e r k w ü rd ig e Erklärung des P o ly b i o s fcheint u nter allen verfchiedenen Meinungen über dielen vielbeftrittenen G egenftand d ie richtigfte z u fe yn : die Hom erif che Poefie fe y aus H ifto rie, D iath efe und M y t h o s , aus UeberliefVrur:g, A nordnung und Erdic htu ng zufatn- m e n g e f t t z , F. S ch leg el Gefchichte d e r PoïJ'te d e r G riechen und R ö m e r .
fi Quintiliano credimus, proxime fit poëtis et quodam«
m odo carmen folutum 4 ) , nec Dionyfius Halica» nasfen- fis Herodotum et Thucydidem poëtas falutare verea
t u r 5): licet etiam cognationem. Hiftoria probare posfet me
liore jnre|,quam eo , quo verbis Iberio-ibus et remotiori
b us figuris narrandi tædium evitat 6
);
t amen, quin nimium ftudio generofæ profapiæ indulgermus, monent et ea*quae vulgo feruntur de illius a Poëfi diverfirate. — Hæc enim ut fiftione libera ludat, non folum finimus, fed e t volumus: ab illa v e r t a s poflulatu» 7). Quae vero e il illa veritas ? In re gefta vel cafu aliquo memorabili u t maxima ita minima vera funt. Anne ideo et hæc et illa et omnia narranda funt? — Minime. — A t Hiftori- cus mihi erit ille Ennii, vir do&us fidelis, prudens»
qui multa loquive fcacereve posfet g).
T ru .
4 ) I n flitu t. O r a t. L. X . Cap, I.
5) KocXoc/ fi x v i t ot/u(poTepxi vottfffttç, et «y ette%v»foity voti)crus ttvrus Xr/iov. D iu n yf. H a l. in E p ifle la a d Cnejum P om peju m .
6 ) Q u in tilia n u s loc. cit. Hiftoria non Poefis eft ; jure vero peti
m u s , ut fit, fi qua esfe poteft, et poteft n onrunquam , quod vero r o a e x ipfa per.det, Circa Ideas verfan'ur an bæ. Poefis vero ideam imagi
n e fiftit præfentem. Hiftoriæ etiam r ft: at infinite remota. Si ideam re vera adfequi Genus Humanum p o sfet, iterum illa Pcefis erit, quem
adm odum ad fu a initia fuit. — Hiftoria, tota quanta, rft it.gens et divinum E p o s , cujus n o s , h om u nculi, non nifi disjecta miuutisfima m em bra videmus.
7 ) Cicero de L e g ib u s L. I, c. r. Lucanum fuere inter P r ifr o s , qui non Poetam putaverint, quia Hiftorica fide fcripferat. S e rviu s ad J E n eid . I. cit. ab G . V o s fio L L . de H i/lo ricis L atinis. M a r tia lis L.
X I V . Quintiliano oratoribus magis quam Poetis adnumerandus tft.
S') F ra g m en tu m E n u ii L. V II / in n a liu m . F i g m e n t a Ennii collc?
cka ab Hier. Columna E dit. Hesfeiiî. AmfteJ. 1707.
T r u ti na itaque adhibenda eft, qua momenta r e r um pen- let Scriptor. — Cum \ ero libertas h um a n a , quatenus in inundo exter no fe ipfam e x p r i m i t , quod ipfum fit in ci
vitatibus conftituendis, materia t f t Hiftoriæ; qua ratione r e s æftimaverit ilia, niii qua ad hunc finem f a uu nt ? F i n i s v e r o , lcilicet ut libertas re v er a fit, et e x p r i m a t u r , u t qui ipfius libertatis fit i'nmmus, ablblutus idem eft; n e q u e ni fi infiniti temporis fpa:io decurio attingi poteft, n eq ue omnino cogitari, nifi in liberis atftionibus, quas lumina cum licentia omnia mifcere v i d e m à s , occulta inesfet ne- ceslitas, lupra o mne privatum arbitrium p o f i t a , infinite p ol le ns , q u æ , quoquo modo homines libidinem e x e r ce an t e x tanta perturbatione libertatem t a m en ipfam falvam faceret. — Cum itaque ideam illam perfeétæ et univer- lalis civitatis tamquam lidns cer tum t u e mu r , quo fui- g e n t e , in immenfo æquore feriptor Hiftoriaruin ha be at , quod fe qua tur, quo dirigat c ur i um, reftat fcire, an e x his politis de mo d o , quo re s geftas e x p o n a t , certi ali
quid conftitui posfit.
Nullam legem Hiftoricce narrationis et a le&oribus e t a feriptoribus ipfis fæpius laudatam aud imus , q ua m illam Taciti: S i n e i r a e t f t u d i o 9}. Inc orru pt um judi- dicium, æqui ta tem, ita ut non ira, non (ludium , n on partium favor adfit, illas vero virtutes Hiftoriæ proprias, fi quas alias, f e r un t : m has fi vel levisfima fufpicionis u mb r a cadit, cæt eras onmes obfcurari j o) . — H æ c po-
flula-
9 ) A n n a l . I .
1 0 ) T Oixrtç XV (u ji 0 f f i y y n x l p t v t e r u t *(£cf5of * *ifX K <rr$ i, t k t v O t g s f t
v T M f p w r i x s n o t i x X n f s i H ! (f>-7 . o s , u s 0 x u i / u i x t s ( p y c i , r x G v y . c t . g v x x , i t ] v s ’x x Ç t i V ' i e g k x Ç j p o v s u K ^ x r > x j u i c r t i , ( f n X i x t r i c u v , tt $ J ( f s - i c / u i v a s , y t X t i t i v >
yj ' iffiS iixKurtts « v i« «jr«<7«y, ft-n tjxrtota
Halata ju re noftromos intendimus. — Nullo alio ftudio Hi- ftoricum in opere fuo teneri decet, quam libertatis: non f uæ, non patriæ, non denique fæculi, hæc enim omni a, fi ilimmum refpicias, demum privata funt ; fed perfeétæ libertatis et ablolutæ; et ut verbo dicam: quo folo ferri e um deceat, amor ipfius id e æ eft. Hoc amo re, eoque folo, fupra omne privatum ftudium elatus, et vere emancipatus eft, eamque libertatem an im i, ingeniique i ntegritatem, quæ æquis omnia humana judiciis æftirna- r e po s fi t, in fe habet. H ac æquitate fortis animi et mo- defti, non folum a vero deflectere fe numquam patia
t u r , fed utpote qui incredibili amore, quod luminum et aeternum in omni humanitate eft, unice amplebtatur, nulla cupiditate iis, quæcum qu e in tempus finitum cadere posfint, quæ oria ntur, m u t e n t u r , intereant, devinbtus esfe videri debet. Suas lp e s, fua gaudia peftore p re ma t , et licet in afFebtibus, quibus impeiluntur homines, exprimendis praecipuus fit, ipfe tamen operi fuo fereni- t a t e m , nulla affebtus nube obfufcatam infundat. N on faveat, non oderit, non irafcatur, neque doleat vel R o m am cafuram Hiftoria ; at majeftati l’unimæ necesfitatis fubjiciens omnia, Fa to ru m tranquilla interpres, ex t u r bis cupiditatum, quæ humanas mifceat r e s , exemta et libere collocata esfe debet. —
His eo tandem p e r v e n im u s , ut unam faltem v irtutem dibtionis Hiftoricæ finire, et fic quodam
modo
r t u .itovtty.u.1 n \ t i s v t u X io v to s , $ r v o s t v v o n ß i ß X o t i. y.xs u tto X is , o c v r o v o y .a s,
u f i x c r i X t u r o s, * n r u i ï t y tu j^ s ïïo t;n ’k v y i Ç o y . t v o s , x W x r i T t i n ^ x x r x i X iy w v *
L u c i anus de canfcrib. H iß o r ici jf , 4 1 .
modo genus dicendi fignificare poterimus. Scilicet, fi omne privatum fiudium e x Hifioria ablegavimus, qu o d , quidquid fit, in ipfa proprietate et fingulari illa indole fcriptoris refideat, quo fcriptor minus dictionem fuis affeétibus coloret, fuis ftudiis dirigat, eo purior erit Hi- ftoria, et tum denique plane cafta, cum ita totus in opere luo eft, u t ipfe quafi non appareat. Hic v e ro St il us , ubi nihil te ab ipfa re diftrabat, qui artificis per- fonain non hominem ubique p r o d a t , S i m p l e x vocari reéte videatur ii ) .
Ita fcripferunt Hiftorici G ræ c i, H e r o d o t u s , T h u c y dides, Xen op hon , multum cæteroquin in ge nere dicen
di discrepantes , hac vero fimplicitate omnino fimiles 12).
— C u m igitur in hac virtute orati oni s, Hiftoriae utique necesfaria, certi aliquid, quod refpida mus , te n e r e nobis vi d e m u r, ea, litne, nec ne apud Hiftoricos R o m a n or u m , principes faltem , quos temporum injuria non confumfit»
omisfis omnibus aliis, quæ de eorum fiilo disferi pos- fe n t , id tantum animadvertere, hac parte quid diffe
ra n t a Græcis 13) expo ner e, animus eft.
11) Cfr. Sulzer. art- Einfalt.
12 ) Dionijf. Halicacn. \oyuv t^tToanmi) nativa fim p licita te H erod otu m a T h u cy d id e diftingui d o c e t , qaa etiam illurn X e n o p h o n præftare videri posfit. Q u o vero fenfu n o s hanc o r a tio n is virtu tem com p reh en d im u s , ea pariter ferm e p o lien t.
13) H ero d o tu s vero e t T h u c y d id e s , etfi fidem H iftoricara b en e tu e n tu r , quo in m unere h ic inprirnis d ilig en s ef t , ita P o ëfi tam en c o n fin es fu n t, ut inter f t i l um, quo h ic o titu r , qûo i l l e , ea d em fere in
terced ere differentia videatur, ac inter E picum fiiluro e t D ram aticum . U n ita s o p eris H ero d o tei E p ici g e n e r is e ft. N on in a ft io n e vel b orci-
ms v e l p op u li cujusdaro» at in N u m in e ( r » ( v u ) r e lid e t, quod b om i-
Afc, priusquam longius progrediamur, hæc in ante- cesfuin impetranda funt. Primum ut ex principibus etiam Hiftoricis Romanis deleftum quendam habere liceat, ea r atione, qua plurimum ad eius indolem declarandam pollent: ita Cæfar nobis, et L iv iu s, et Tacitus triu m v ir i
nib us nefciis , et vel contra eorum voluntatem , per e o s agit, et fa£ca eo ru m ad fin e m , quem ipfi animo non deftinaverant, perducit. H o c v e r o N u m e n , quod non adeo purum apud Herodotum in ven ies, ut illius aevi natura ferebat, fundamentum omnis Hiftoriæ, fummæ præfer- tim et univerfalis , præbet. — Illa enim progresfus hominum ad eura finem , ut libertas re vera (ut realis) f i t , exponit. A t finis quis e s f e
p o t e f t , nifi in ipfa libertate humani generis necesfitas in e s f e t , quae e u m tueretur? His pofitis, mirum quantum Epos et Hiftoria univerfa
l i s , qualis ct Herodoti e f t , inter fe confpirant. Si hac ratione res h u manas Hiftoria con fid erat, om ne arbitrium privatum, utpote quod per fe nihil ad finem facere p o s f i t , e confpe&u abit et evanefcit. A & iones v e r o h o m in u m , quatenus non ex mero arbitrio,fed ex proprietate quadam v e l naturæ vel libertatis, per habitum in alteram naturam abientis, m o r e s funt. U t h o s omnium hominum esfe reges cum Pindaro dicit H e r o - ., d o tu s (Thalia c. 3 8 ) fic etiam in illis notandis diligenter inprimis v e r - . , fatur, jiixov vero g en u s Epici carminis præ aliis item tft. Cum h a e c : : Hiftoria non nifi ad fummum fin em , in ipfa infinitate p olitum , t e n d i t , , , n o n uno quodam tenore ad metam aliquam re vera determinatam c u r - . , fum dirigere n ecesfe h abet; fed compofitionis libertate ad Poefin p r o - - - x i m e accedit. H æ c eft illa T a c i t i , quæ libero e g re s/u re s g e ß a s t ? m e m o ra re p o sfit. (Annal. IV . c. 3 2 ). Quali Herodotum ferri v i d e m u s , , , etiam hac parte oy.ri§ixu>TuTov. Hinc etiam fequitur, ut ipfe ftilus a e q u e :i liber esfe p o s f it, nullo proprio charactere, infignis. Q u od f e . . . eundum D ionyfium ( de D emoißh. in dic. vehem entia) tertii d ic e n d i i i g e n e r is vel medii nota eft, — in quo Homerum et Herodotum m ax im o s» » artifices habet. A t Epicae id poefi proprium eft.
U t Herodotus E p ico ita T h u c y d id es Dramatico generi a c c e d i t . . . E ju s op u s unitatem habet a ftio n is, cujus primaria perfona p o p u lu s s s A th en ien fis eft, A f t i o v e r o , ut libera nobis videatur, eam quafi 5m—
te rnam adfpicere, et illam ipfam deliberationem, quæ antecedit, i n - - , tueri n o s oportet. H o c T h u c y d id es iis c on cion ibus, quæ rebus geftis in-i-i»
viri Hiftoriæ Romanas conftituendæ videntur; deinde^
cum de univerfis, antequam ad fingulos defcendamus, breviter disferere e re fuerit, neque exemplis omnia pro
bandi ftatim occafîonem habuerimus, ne ideo improbabi
lem nos tueri fententiam arguamur. Q uæ primo opinio
nis p riv at æ p r æ fe fpeciem forte ferat, ut exemplis, nec cupide petitis, poftea confirmetur, enitemur. — Illi v e r o , quos nominavimus, cur dele&i viri et principes Hiftoriæ Romanae nobis fint, ratio deinceps aperta erit.
Qui a ledtione Hiftoricorum Graecorum ad R o ma nos re v e r t i t u r , credo fore ne minem, quin infignem in
t e r eos differentiam fentiat. Illam libertatem animi le&oris, quam H e ro d o tu s, T h u c y c id e s , Xenophon, non folura f i nunt , fed excitant et alunt, a R o m a n o ,
B vel-
t e r f o n a n t , e t quas primus in Hiftoriam intulit, adfecutus eft. A t o m n i n o non f o l u m , quid faciant hi h o m i ne s , fed quid a g a n t , v e li n t , c o g i t e n t , p e r c i p i m u s , et incredibili narrationis vi correpti praefentes nobis v id ere videmur. A & io infelicem habet e x i t u m , e t im p e r ii, de quo c erta n t A th en a e, ni ruinam adfp icim us, (cum o m n e s partes Dramatis n o n abfolvit A u fto r ), attamen anim o praecipimus. Cum T r a g ic a illa vi in narranda clade A th en ien fis exerci tu s npud S y ra cu fa s , quid c o m p a r e m , e g o vix quidem habeo. Quanta v e r o , quam la u davim us, fimplicitas ftili inert , in hac potisfimum parte H iftoriæ , ni nim ium jam fuimus p r o l i x i , esfet vid ere. H ic, quum o m n i a , quæcu mque h o m i n e s , in g e n t i n ecesfitate f u b a f t i , f e n t ia n t , v elin t, fruftra a g a n t, d o l o r e m , f p e m , m e t u m , e x intimis quafi humanarum m entiu m recesfibus d ep r o m i t , ita tam en omnia narrat, ut auft or vel ipfe non appareat, ve l n u l h m aliam laudem q m m diligentiae e t accuratæ rerum obfervationis quaefiisfe videatur. Quam libero i n g e n i o , quam tranquillo animo i s , qui animos le g e n t iu m ita, quafi nefcius ip fe , terrore et m etu lacerare p o t e f t , in re exp on en d a e ft , ex e o etiam apparet, quod vel h o c l o c o , ubi fummum excit asfe pathos velle videatur, candida eadem (im plici
t a t e , N i c i a m , Athenienfium d u c e m , cujus cala m itate prae aliis m o v e
m u r , non femel leni ridiculo notat.
velut ab uno de viftonbus terrarum orbis, lædi nonofe.
hil videatur, et in üla v i , g a v i t a t e , magnificentia fum- ma et r e rn m et orationis tarnen inesfe aliquid, quod tranquillitatem liquidam et puraui Hiftoriæ turber.. _ A n im um fc.iptoris fpeculo, in qno rerum imagines depi-
ftas contemplamur comparare iiceat, quod, qno liqui
dius eil, eo minus ipfum, apparet. Hic vero in fpecu- lum vitæ infpicere nobis videmur, imagines rerum uti
que r e d d e n s , at coloratas e o , quo ipfe fulgeat, colore.
— Inter res ipfas et fpeftatorem auftor ipfe quafi le medium infert, nec eas per fe, fed ex animi fui fenfu pronuntiatas percipimus. Quod doleat ille, fperet, a m e t , quos fenfus arguat oratio, nos haec fentimus cum illo, an lcriptori, an rebus geftis magis ftudeainus, dubii. ■—
U t dicam quod res elt, Hiftoria apud Romanos non Ium afleftus hominum exprimit, fed ipfa afleftu quo*, dam tenetur.
Quam nihil tale apud Herodotum vel Xenophontem invenias, in ipfa diftione placido flumini fimiliijnos, non attinet dicere. A t T h u c y d i d e s , qui incitatior f er t ur * qui m o tu s omnes animorum ciendi vim ingentem ut nullus alter habet, ipfe tamen quam c allu s, quam ah omni a fle ft u liber! D uru m diceres. Ita cum acerhisfi- mas, quas exponit, humanarum rerum' vicisfitudines dole
mus , nullus in illo apparet confociatus dolorf adeo nihil ad humanos fenfus folando3 descendit! A t necesfitate- fublimi propoflta, ex cujus parte ipfe esle videtor, quid
quid in nobis exceîfioris na turæ lit, e v o c a t, huic ne- ceslitati omnia nos notera fortiter fu bj i ce re docet; et fle qui) peftora m o v e at , fodafe idem. —. Contra Hiftoricus Romanus afleftus fiimulum, quem impresferit, et ipfe Sentire, et »n animis legentium relinquere videatur.
Q uis
Quis v ero eft hic a ff e f t u s ? — O mnî s aflPe&us, qrif in r e m praetentem fertur vel re bus iplis haeret, s ppeti rus d emu m eft, et nullam* aliam vim habet» Hunc dimit-
• cietur, t otum quantum hominum capere fentiamus.
T u n c , quod petat affettus, infinitum id i pium fit, necesfe eft. A t vere infinita idea fola eft. Hanc itaque petit.
A m o r ideæ is e f t , ut eam re ipla esfe et exprimi defi- deret. Ideas vero non nift infinite exfiftere convenit.
Si p u r u s itaque hic amor eft, tantum abeft, u t illam finito quodam te mp ore exfiftere vol ue ri t, u t potius n on nili infinito progresfu > qui integram e t totam e x p ri mi umquam utique v e ta t , infinitati ejus fatisfaftum irr p a t i a t u r; nec qui omnia me re privata nihili faciat, ex- ftinguat, ipfe affectu ad ftatum , r e m . t e mp us c e r t u m fertur. Si v e r o amor ille t a mq ua m affe&us ( r e v e r a a ut em hic c er t um aliquid et deftinatum temper petit), fe e x p r imi t, fie»i hoc ne quit, nili quod cupiat, u t in hac ipfa, qua v e r f a m u r , f i n i t a r e ru m natura i d e a exfiftat.
— A t fruftra aeternum discordantia fecum tu conjunges.
H i nc dolor, qui perfeéti nil esfe et conftantis in r e b u s huma nis queritur. Hinc i n d i g n a t i o q u æ h o m i n e s , au
ctores ipfos ma lo rum, increpat.
Tali nobis animo esfe in Hiftoria fcribenda R o m a n u s vi de tu r; vel e ni m, li circa initia æ t e r n æ urbis n a r
randa verfatur et illam æ t a t e m , de qua dicere licuit Moribus antiquis res ftat R o m a n a virisque 14).
hanc fimpiicLtatem, hanc fortitudinem modeftiamque + quas laudat et o r n a t , j a m d u d u m , nulla fpe reditus relir ffca, abiisfe dolet* c o n qu er i tu r; vef fi e orum temporun*
»% tam us.. Hic v ero ita afficimur, u t commotip a n i mi , ‘quae
ex-
3 4 ) Enni* F ragm en tu m ex. in c e r ta libro Anna!,.
« xponit v ic es, ubi fæva necesfitate jam Roma ruebat mole Tua, non fe continet, quin indignatione exardeCcat et in fæculum invehatur 15). H æ c quæ funt, ilia quæ esfe d e b en t, inter fe inimica, ani mum, qui in utrisque haeret, Hiftoriei distrahunt. — T e n o r hic animi qu^m in Caefare fulpicari magis quam animadvertere licet, in Li
vio apertus, in Tacito autem iutenfus et fibi conftans efb.
O mne vero ftudi um, quod non ideam ipfam, eamque p u r a m , ampleétitur, privatum reCle dicitur. A t fua itu- dia hominibus indere, affeCtus ciere, movendo d u c e r e , oratoris eft. Ad o r a t o ri u m itaque g e n u s diétionem a pud Romanos Hiftoricatn merito referas; e t fic Hifto- riam ipfam ad ea Eloquentiæ ftudia accesfisfe, quæ p ræ aliis R o m æ flor uer ant, videmus 16).
15) ’S e n tim en ta les (lic e a t vocabulo technico uti, cujus vim jam pri
dem finivit Schiller: U eber n aive und fentinientalifche dichtung') funt HiRorici R o m a n o r u m , et E leg iacos vel Satyricos fenfus fpirant: e x c e p to C æ fa re, de q u o poft videbimus. — Hanc rationem non folutn in Poefi fed e t h m in Hiftoria apud Prifcos tandem invaluisfe innuft S ch ille r lib. eit. p. 48* Id y lliu m vero ejus g e n e r is , quod in perfecto quodam humanitatis ftatu defcribendo fibi in d u lg e t, nimium a veritate a b e d , quam ut in Hiftoria locum habere posfet. Veftigia pauca in L iv io apparent. — Si quid vero parum r e fte Vir egregius in lib. cit. fe- cisfe videri p o s f it , h o c e f t , quod totum h o c g e n u s , ut per fe neces- fa riu m , c o n ftitu it, cum tamen invalefcere non nifi in æ o pote f t , ubi v i s ideae, ut ita d icam , obje&iva abiit, ubi necesfitate fumma omnia regi non amplius hominibus intim e perfuafum, et in arbitrio privato pofitæ funt e t res humanae et rerum humanarum fines. —
1 6 ) In hac urbe nulla umquam veh em en tiu s quam eloquentiae Ru
dia vig uerunt. -Cie. de O r a t. L. I. c. 4. — in L. I. c. 2. de L egib.
Hiftoriam d ic it, o p u s unum hoc o ra to riu m m a x im e. — Antequam huic parti opellae finem im ponim us , grati fatemur, ea principia Philofophiae P u lc h r i, quibus innitim ur, nos Sum m o, etiam hac in r e , V ir o , quem d o c e n t e m audiendi o c c a f ij erat, accepta referre.
