BISSERTATIO A CAD EMI C AV

b. o.

BISSERTATIO A CAD EMI C AV

conjugationibus

g r a e c i s.

cujus

PARTEM QUINTAM,

CO ILS. PHI LOS. UPSAL. ORD.

P R iE S I D E

Doc,CHRISTOPH. DAHL,

Gr/ec. Litt. Prof. Reg. et Ordin".

T. T.

JOHANNES REINHOLD US THUNMARK,

ST OCK HOLMENS IS.

IN AUDITi GUST. MAJ. DIE XXV MAJI MDCCCIII.

U p f a 1 i se

Litteris Joh. Fr. Edman, Reg, Acad. Tj^pogr.

x0sus6ens

trotjenare, kaptenen

walborne herr.

PEHR REINHOLD JENISCHE,

och

dess fru

JOHANNA CHRIST. JENlSCHE,

född j

Wfirdnadsfutlt tillegnndt af

Deras

ödmjukafie Tjenare

johan reinhold thunmark.

HANDELSMANNEN

ÄDEL o€H Högaktad

Herr JOH. CHRIST. HARTIN,

VÖRDADE _MORBROR!

\Titt&t

'•> pryda, mig 'med Edert ^, des fa blad, få/om det ^en-

da tackfamhets prof, hvilket min J\vaghet dnnii fSrmar af lämna.

Min VÖRDADE _{MORBRORS '}

Ödmjukafte tjenare

JOHAN REINHOLD THUNMARK»

HANDELSMANNEN

ÄDEL OCH HÖGAKTAD

HERR ERIK THUNMARK,

OCH

DESS FRU

CATH. MARG. THUNMARK,

född TORGST,

MINE HULDASTE FÖRÅLDRAR!

Ht _{lig Jkall mig} altid åtanken af Eder utmärkta omvårdnad va'

ra, och må den barnsliga vanmagten urfäktas, då jag på detta

fatt, fåfom den fiörßa tackfamhet, jag någonfln kan vifa Eder,

offent eligen forfäkrar, att aldrig glömma de forejkrifter , Ifå forg-

fälligt lämnat mig, —- Glädjen Jkall ej-fly min fjäl, få länge

ett lyckligt ode unnar mig, att under ty fl a välflgnelfer, kallas Eder,

MINE HULDASTE FÖRÄLDRARS

lydigfte Son

JOHAN REINHOLD.

tur inferre a). Quod ubi viderunt, mirum eft, non iti- dem vidisfe eosdem, quanta infania ma&atum iverlnt

E Grae-

«) Inprimis iliud, quod a Grammaticis diei fölet o per oKtycv peX-

Paulo poft Futurum conatus eft Scheidius U c. p. 403.

fs. non mnltum refragante Eustathio ipfo, excire au&oritate

Homeri

II. I. 137. 139. III. 138. V. 421. 762. XIII. 829.XV.

162. XX. 201. 300. 301. 432. XXII. 390. XXIV. 742. Odysf.

II. 203. X. 296. XV. 114. XXIII. 2Ö5. 266. XXIV. 543. 742.

ubi ßatim id, de quo fermo eft, videretur futurum, fed tot in exemplis tarnen eft nihil, quod certi quidquam definiat. Sunt, qui," a Perfeéto örtum, hoc esfe Futurum Perfefti quoddam, no-

tionemque inde a Futuro & Perfeéto mixtam habere, ut Futurum Exaétum apnd Latinos, exiftiment; fed, praeterquam quod melius

diceretur ea tum notio Perfefti nori tam Temporis nominatim u- nius ( reru\pcjuc£/), quam integri Verbi iplius (rsruTrx), ^ut a Perfetfto ( rervTtot) orti, videri (cfr. §. X. not. x): Aorifto in- primis propriam & primigeniam hane, non dubitamus, Futuri Exaéti vim esfe. Namque, ut Prseteriti omnis perpetuus chara-

fter eft ab initio s augmentum, a fine autem terminatio eo, ita

Futuri TtnJ/w, jag /kall flå, Präteritum fa6tum eft eru\pa, _jag

/kall (/kulle) ha/va flagit: fic 7?oiYf(ra)y jag /kall g ora, ertoirf-

c«, jag (kall (/kulle) ha/va giort, cetera. Utique Aorifti omnis

notio haec erat prima (cfr. Hom. Od. XXIII. 23.)jfed quoniam, ufu id volente, hoc Futurum Exaftura efferri nude, vel per Prä¬

teritum vel per Praefens, fe patitur, quare eyeKctcrn Luciaw.

Dial. Mort. IX. five jag /kall hafva lett, live jag ma ha/va lett, five jag mä le, live jag måtte le, interpretetur, eft idem; adeo inter Futurum

Präteritum atque Praefens variare ccepit hujus Tem¬

poris fignificatus, ut inde di&us ctot/t^os, indefinitus, merito fit.

At Aoriftos ejusmodi duos, id eft, Tempora duo Indefinita, qua- fi, quidquid indefmitum fit, non per fe unum fufficeret, nemo non

videt, quam credere fit abfurdum, necesfaria fibi Graecos judica- visfe, ut cooptarent. Sed auétorem habebis Hkynium : Equidem

verum esfe arbitror, Aoriftos Secundos nihil aliud esfe, quam tempora Praeteriti Imperfefti verborum, quce olim ufu habila funt,

f ofthat ufu excidermt, 1. c, T. VII, p. 419.

Graecos, quos rationem Temporis, modo cogftari fepas-

fam non nifi uno, duplici triplicique, voluisfe, non dubi- tent, figuratain Aoriftorumque genera duo, Futu-

rorum autem tria, licet ex nullo fenfus discrimine, a-

deo tarnen necesfaria judicasfe,. ut locum in Cönjuga-

tione haberent hsec omnia ordinarium & peculiarem. Sed

neque legitima neque necesfaria Verborum haec esfe Tempora, fl nihil rei ipfius natura, docere neminem non debuisfet ipfa certe natura Conjugationum, praeter Pri-

mam, pürarum omnium, in quibus, Ö. ordinaria esfent, niirareris, haec Aoriftorum Futurorumque ^genera adeo

non perpetua reperiri, ^ut nullum Secundum, five Aori- fturn fiye Futurum, Forma vel Aétiva vel Pasfiva vi¬

deatur admittere. Quae quum ita ßnt, ut dicatur quod

res eft, non posfumus facere, quin lubenter fententiae adfurgamus eorum, qui extraordinaria haec Tempora ^o»

mrsia ponunt in meris Grammaticorum figmentis,

§• X.

Scilicet fecuti

ut fit, alius alium, prifei rei hujus Grammaticae conditores, qualem aceeperint, talem ^non potuisfe non linguam & femper & ubique fuisfe Graeco-

rum, fibiniefc perfuafisfe fatis inconfulto videntur _ro), Itar

v) Velle vero id legitur Primisser /. c. §. 36. adfcribens. fingula fortuito ca/ut ^, ad quem confugere Grammatlci; numquam non,

turbatis filri rationibus, atnant»

.'s«) Sed ne Litteras quidem easdem, atque nunc Tunt, fuisfe antiqui-

tag,, jam fupra VIII. rot. «) de Vocalibus obfervavi-

mus» Neque vero Confonas ipfas (p, \p Grxci

Veteres norant; ipfis enitn elementa erant non nifi fedecim haecs A; E. I, O» To B» IL r. K. A. T. £. P. A. M. N.

Quare verfus liiados Hprnericss priazus ita.Tere fcriptus credaturs

31 äS-Ss

Itaque obfervantes in univerfo Graecismo* _{praeter unuta}

rvnroo & rvirrofxotf, Praefens exftare nullum, quod fami-

liam duceret Temporum, quae fefe non pauca oflferebant,

id _genus, aliorum, ad illud ipfum referre, quodcumque

huic fignificatu fonoque quadamtenus fimile esfet, nihil

non dubitarunt. Sed, licet ab eadem matre prognatam,

non fit, quod linguam Graecam negemus omnem, non

potefi: fieri, quin recesfisfe eamdem ^{a communi} ftirpe,

quo latins fufam, hoc licentius aberrantem, is videat»

qui obfervark, hunc morem, ut nullius non esfe linguae,

fic futurum inprimis Graecae fuisfe, quippe cui cum gen- tibus ipfis mature* in fuas cujusque fedes, id eft, fua i- pfius jura, discriininatae, e commercio publico, feceden-

dutn erat. Nemo enim ignorat, Grseciam antiquitus o*

mnem in minutulas quasdam tributam civitafces fuisfe*

queis invicem erat parum aut nihil comrnunionis: omnes ab initio utebantur lingua quidem eadem; fed ut fuis

quaeque inftitutis vivebant rerum omnium aliarum, ita

fermonis etiam, nulli _neque imperio neque exemplo ob- noxiae, nifi domeftico, ad fuum fingulae genium, prout

ratio morum, temporum locorumque disfimilis ingerebat, arbitrium, necesfe eft, libere exercerenfc. Fac igitur,

omnibus linguam primaevam demandavisfe, verbcrandå notione, radicem ^twoj: hane, vix eft credendum, man«

E % Os*

MENIN AEIAE TEA ITEAEIAAEO AKIAEOS

nifi quod, ut videtur, adfpiratio H, jam mature expresfa, in THEA

& AKHIAEOS locum habuisfe credator. Ceterum Orccv tj&ehcv

yqoc^cq t%8<Tocv entyoovmtv T8 H Åe£tv, eygcKfiov ro E, v&j

e7ravM T8 E ^ro arj^stov rys fxxK^ots' Orccv Je rtjv mCpocvtjaiv

T8 XI* eyqccCpcv ro O, x&{ sttocvo) r8 O ro atjfxeiov rus fxoer xqocs. Diomed. Schol. ad Dionyf* Trac. citante Valcxexae»

ad Homer. 11. X. 53.

aets 33 sä

iisfe fiogulis adeo immutabilem, ut ne, aliis volubilior

confonanfcium ufus tutttw, aliis _per vocales hiantior live

TV7I8a> five rvtpSeco, aiiis denique antiqua forma in///, qui-

bus haec perplaceret, rv7triy.i & rvtpSypt, jusferit, pro i- pfa cujusque ingenii organique gentiiicii diverfitate, idem

Verbum enuntiari: quid, quod, ut, ^a Praeteritis aliorum Verborum, Verba formandi peculiaria, morem Graecum

muita docent exempla x), ortam a rervTToc, novam Prae-

fentis formam _rm»#«, nihil efl, quod adjicere reliquis

his dubitemus. Qua in ^re fruftra faciunt, quiopponi,ut

nuperus Audtor., velint, de formis his omnibus, con- flans linguae univerfae filentium: ipfae enim, ut exftite-

rint ab initio, perire tarnen in pofterum potuisfe, ^quomo-

do reéfe queant cenferi, nunc eft dicendum. Profefto

non repugnare id confuefcudini Graecae, ut in diverfaß hujusmodi formas, fuas velut propagines, unum idemque

Verbum exierit, niulta etiamnum exempla, quae doceant, reperiuntur: neque enim in folo primigenio 0X00 ufus di-

cendi ita refedit omnis, ut ne alio vel loco vel tempore idem, five oteoo five oÅhv(ut> fuisfe enuntiaturo, pragfens linguae audforitas fit: quam multis in aliis obtinere ^ra- tionem,.praeter copiofisfimum, quod adjiciamus, teftimo-

nium ab und gvoo, formarum promifcuarum ^, _s§wa>t SgVXCCXCO) €fiVKCtK€O0) fgVKCCM, SQVXC&VOCto ab Uno tfßgecö ex-

eun-

x) Å Ptrf. KSKocpct, Verbi rovi' Praf. nexupco, 7re7rÅrjyc6 7is7r?<r,yoo

KSKÅvjyoc KSKÅvjycv

i^vjxcc &-<zr]XCd .•* 7Fe(pg(x& Tretpfixa &c.

y) Apdd unum Homerqm, Odysf. IV, 577. 11, VIII, 206, V. 321»

262». Od. X. _429. I. 199.

-..jippth

-jjjEEat—

euntium <?fay, soqmvo), ^a)vvu<», scemvf/.i, ?c£\vy.t, ^^oovvvyj, cun&arum in Gsecis.nio hodierno luperfiikum, nihil efi:»

quod pluribus, in re nota, vincamus. Jatn vero, ß prae¬

ter haec & alia rstionis hüjus exempla, Verbä in univer-

fum Graeca deprehendantur diverfas ^amare formas, qua-

rum alia alii, five genti, five aefcafci, ut propria videatur perpJacuisfe; nihil eft, quod impediat, quominus, ufc cXsa

& cKhvyi fervat etiamnu/n iingua ab oXa> profe&um, ^ßc

rv7T£ix> & _TuTrvj/jti örtum a rv7ra> j a runrco autem, radicis e-

jusdem frequentativo, derivatum tv(p&eco & rvcpB-riyt ^{, an-} tiquitus in ufu fuisfe, fin minus alia, analogiam certe i- pfius, ufc muito veri fimillimum, doceafc nos auftoritas s,). Sed prorfus in veritafcem abire haec, quam parum

z) Sed, licet perperam relata ad TV7rrcc, adfunt revera Tempora

fot«3e TV7TC0

E ₃ di-

s

Neque aiiter Tempora forma; tvttsoo

stv7royr,v

rvTfca

TV7ToIyyj)/

rv7Tcoycif \

TV7TeaBoif

TVTtGfXSVOS Pasf.

ro

34

cebamus, verifimilitudo videtur: namque in eo nunc Tu¬

rnus discrimine, ut, tot in Temporibus, quae obtorto ve- luti collo, Tub nnum mittere jugum Verbi ejusdem tvtttco, Tunt adgresfi Grammatici, aut formas, quas diximus, fe-

re totidem agnofcamus, aut regulas pro formanda G;se-

ca Conjugatione omnino nuilas: fvadente autein iliud i- pfius Graecae, hoc vero nullius gentium linguas analogia,

videbit quisque, utrumnatn fibi verius fit credendum.

§. XI.

Itaqne fac, Graecorum tributam, ut gentem in civb tåtes, fic Jinguam in formas fuisfe, quarum fingulse ab ini- tio fuis quaeque finibus continebantur. Sed, neque po-

pulum neque fermoneui, hoc modo fegregem, necesfita- tes, quae domi non fuppetebant, foris quaerendae, tule-

runt diu manfurum. Increfcente civium multitudine, na- tionem aliam fua altricis terrae anguftia, aliam domina- tricis luae libidinis vaftitas, paternis excivit fedibus, ut, viciniam pertentando, loca quaereret ulteriora. Ita vero

fubortis, in dies, pluribus, five pacis five belli, com-

merciis, mixtae inter fe gentes nonpotuere, quin id quo- que ipfum, quod in loquela cuique privum atque dorne- fti-

Ceterum fatis hanc formam teftantur hto?r*», ufitatum Homero,

Hesiodo & Luciano, ejusque compofita cc7Ioktwf«,

cet. namque nihil KTU7rsco aliud eft, nifi, Jonica dialetto elatum, tutTeao: fed adfuisfe etiam formam _rv7rrscc, ufurpatum

Ahistophani & PlaToni Futurum Tv7rry](Tco, TV7rrtjaofjiUf, indicant: rv(p$ev ^autem esfe a tust#, ut oqeyJ&sM ab cgeyooy

nemo non videt; Ted ecce Tempora remanent TvCpStjcro-

fÅOij". irnrno vero, nefuamquidem formam in o» defuisfe eidemhuicfa- miliae, docent ob via pasfim Tvffow, uvcttvnoco, &06TV7roa <&

eompofita fere nulla ^non alia.

o r-

**

*Ü?J1

flicum disfonaret, in commune adferrent fecum. Ergov

ne a noftro recedatur exemplo, in linguam publicam

fufae esfe illae privatiores ha&enus formae tutt«., tvtreu,.

rwTryjju, TvTiroo, rvfp&e»-, rv(pByjui, & quae id genus aliae fint, qua credi posfint ratione, videmus. Nunc vero, ut veniamus ad id

quod erat nobis in praefenti dicendum ^,

cur, praeter unum twtim, nihil ex bis omnibus integrum

videatur lingua fervasfe ? non erit difiicile expiicatu. Quo

in examine, moneri ftatim a limine posfit, ipfum hoc

tuttt«, cui, praeter Pi-aefentis & Imperftdli ne fuam qui-

dem ftetisfe integritatem, jam fupra obfervavirnus, cete¬

ra m an cum, non minorem, ac fornias focias, fecisfe ja-

éfuramTed generatim ^, nunc eft, quod confideretur 1-

pfa rei natura imponere haue fermoni nulli non legem,

ut ^vocum , pro notione qualibet, unicarum & fingularium,,

urgens eum necesfitas doceat esfe fervantiorem, quam aliarum, inter _quas, ut fy.nonymas, evagando licentius,

nunc hanc posfit, nunc illani, fine quodam fui discrimi-

ne, vel tnisfam facere vel retinere. Quamobrem lingua

etiam Graeca, ü, v erb eran di figmficatu, non habuisfet, praeter unum vocabulum, tvtftw, id utique omnibus,,

necesfe eft, fuis Modis _atqne Temporibus, fervatura

fuisfet illaefum; nunc vero, ut oberrare veluti vifa eft inter plures ejusdem ^notionis formas, _quas infermonem,,

e domeftico, publicum, confufae inter fe gentes invexe-

rant, neque erat necesfe, _neque fieri poterat, ut his fin-- gUÜS tu7TCO, tuttfw , tuto?/// , .TV7TT00 , TVip&SCO ^{^}

TvCp&YI/Jll, aeqUa«

liter uteretur, fed Formae, modo hujus, modo illius, modo his, modo iliis, freqnentius, ut fors ferret, tritis

Temporibus, ceteris inde obsolefcentibus, formas quidein'

omnes

fed nullam earum integram , retineret. Atquehinc:

nihil eft, quod miremur, formarum _per partes emortuarunv,

non a tutre», tuttypt, praeter Iuaperfetftum rruaw» Futurum--

que tutjiiccpcq, neque a Tv(pSea>, TvfpShjfju Tempora nifleadem „,

€T

I

$$*wlq§ 3^ ^»

3rv<p$yv & rvCp&tivcpctf, a Trru7r<y autem folum Futurum rs7v\lofAXf') fed a ru##, ut forma omnium principe, fic vulgatiore, Tempora, praeter Prsefentis ipfius & Imper-

feéti _j in rvTtroo Atticum 00J abeunfcis3 omnla fuperesfe.

5. XII.

Ex omnibus his pofceft id certe, ß nihil aliud colli- gi, quod formas Verborum multas, licet nunc non adpa-

reant, nihiiominus non negentur exftare in lingua veteri potuisfe: fed non omoe id esfe ^> quod esfe posfit, nos probe memores, id fuperesfe, fafcis videoius, ut, fi dabi-

tur nobis, potuisfe has formas exfiftere, rios, exftitisfe

revera, prseftemus. Qua in re non erimus multi: exem- •

plis formarum firniiium fuperflitibus lingua, ut hodie eft,

Graeca abundat: Temporuin formandorum perpefcuae per

omnem Graecismum regulae fibi conftabunt, fi has for¬

mas _, utcumque obsoletas, admifctimus; fi non admitti-

mus, regulae nullae dabuntur: ipfe, quid malit, folisne

omnia fuis ocuüs, an, quod fuum eft, analogiae quoque tribuere, pro fe quisque videat: nos quidem, pbsoletas

has formas, ufc perire fere non potuisfe non, didicirnus fupra argumentis Hiftoricis, Grammaticis jam, ^{non pos-}

fumus non, ut antiquitus, vera five re, five imagine hbJ, exiftentes agnofcere.

§. XIII.

aa) Ut in Nominibu«, tctoKis, 7froå€po£, pro ttokis, ttoåsiuq?,

cet. hsec videtur dialeftus amare»

Bb) Namque Grammaticae quidem id patum intereft, ^remne ad i- pfam, an ad folam Formas imaginern, tritum fit Tempus: dabimus enim, fi quis magnopere velit, Praefens TtTV7fco numquam di- ftura vei fcriptum ab homine Graeco fuisfe; Futurum tarnen

TtTV^ofioif ab imagine formae rerv^ca, ad fimilium analogiam