LITTERATORUM NUMERUS,

D. D.

DISQUISITfO ACADEMICA, utrum

NiMiusin

R ÉPUBLIC ^A

LITTERATORUM NUMERUS,

QUAM,

EX C0NST1TUT. REG. SC HOLAST., CONSENT. AMPL. FACULT. PHILOSOPH.

PUB LI CO EXAMINI SUBMITTUNT

Mag. ANDREAS ADOLPHUS

GRUNDÉN,

Ad Sch. Triv. Gev. Supr. Coll.

et

STIPENDIARIUS REGIUS

Carolus

Julius Printz

Fjerdhundrensis ^,

IN AUD. GUSTAV. MAJ. D. XIV FEBR. MDCCLXXVIII.

Η. A. M. S.

OENEROSISSIMO atque NOBIUSSIMO VIRO,

C 0NS1LIAR10AULICO,

DOMINO

HERMAN. TERSMEDEN,

PATRONO

SUMMO,

SACRATUM

teluit, debuit CAROLUS JULIUS PRINTE

■ #

❖ #

§. I.

In

omni

quidem

negotio

follicite

cavendum, mediocritas ne

deferatur. Sed _quum virtus, &, qua? inde ori-

tur, Felicitas, in bonis rite fruendis & cum aliis be¬

nigne ac prudenter communicandis, vim iuam ex-

ferat, atque ideo per fé nimia efTe non poffit: ma- xime neceftarium eft, ^ut difquiramus, an & qua ra- tione in hoc vel iiio officiorum genere homines in

exceffu _peccare foleant. Fieri enim non raro fö¬

let , ut non tam prudentia*, quam defidix ant frau-

dulentise vox fit, _quas nirnium vitare jubeat. Hinc quasftionem, noftro in primis tempore non raro, nec

iegniter ventilatam ^{novimus, an} nimis multi in Re- publica, litteris ac fcientiis operam dare poffint;

ad quam rite enodandam multa omnino circum- fpe&ione opus eft, & plurima rerum momenta fune expendenda ^, ne vel inanem difcepcationem fufcipi-

amus _, vel in bonas litteras earumque Patronos &

cultores ingratum & iniquum prodamus aniraum.

Quemadmodum enirn multi, experientia tefte, ni¬

rnium temporis, operas atque

impeniärum

rebus & artibus, a communi utilitate longius remo-

tis, iisdemque rimandis, a melioribus officiis abdu-

cuntur; ut non femper eo melior quisque civis ha-

beri poffit, quo majorem cognitionis vel fibi ad«

quifiverit, vel aliis etiam tradiderit fupelle&ilem:

ita ex adverfo planum eft & apud ^{sequos rerum}

Λ sefti-

β ) a C β

seftimatores ^extra controverfiam pofitum, quod nec

fapientia vera, quae veritatibus fru&uofis rite per-

ceptis ^, & ad noftra atque aliorum commoda fedu-

lo adplicandis, abfolvitur, nimia unquam

efle

tuendam & amplificandam pro fcopo habet, nimis

multos invenire queat cultores. Nos igitur dubiis

eorum, qui nimis crefcere litteratorum pofTe ^nu-

merum,ftatuunt, eundemque Reipublicae noxium cla·

mitant, brevi hoc fpecimine Academico, permode-

fte occurfuri, Tuam C» L. humanitatem & mino¬

rem cenfuram omni, qua par eil, reverentia nobis expetimus.

s. II.

Per litteras heic nihil aliud , quam ipfam re-

rum cognitionem ^, litteris ac vocibus tradi folitam

& variis hominum uiibus adtemperandam inrelligi-

mus* Litteratos autem dicimus homines, litteris ^e.

jusmodi acfcientiis tum addifcendis, tum propagan- dis deditos, atque adeo rerum & officiorum peritia majori vel minori gradu inftru&os. Nam qui ali-

os bona qusevis & profutura rede docent, diftin-

£tas ipii tradendorum notiones tcnent; & qui rede difcunt, tum fua meditatione, tum informantium in- (litutione, quotidie evadunt dodiores. Linguas ex- oticas , tum antiquiores, recentiorum fontes, tum

hodiernas, priorum rivulos ^, maximum , fi rede ad- hibentur, iapienciae parandee fubfidium prcebere, ne¬

mo, niii forte ignarus, negaverit: fed lingual ta¬

rnen cujuscunque peritia ipfam per fe fapientiam

non

) 3 ( «I

non conftituit. Lingua vero

vernacula bono civi

maximopere commendanda ; quam

(i diligencius

utilitatis pariter

menti conciliar. Sin ^autem quis per litteras

nihil

niit tricas auq fubtilitates inanes,

intellexerit» ve!,

quod deterius eft, fraudibus tantum

& corruptclis

illas infervire crediderit; mirum non efl, cur lie-

ter^tos alto fpernat fupercilio,

& Scholas, littera-

ram officinas, nulio ^non contumeliae genere pro-

fcindat. Nos vero quaedam in

Scholis tumprivatis,

tum publicis

emendanda quidem

vmulto·

rumque litteratorum naevos non negamus,

adeo

huc transferatur Horatii illud: a).

Ilidcos inträ mur os peccatur & extra ;

Sed venerabundotarnen pe£tore gratias Deo

perfol-

vimus, quod tam horrendae imagini nec litteratus Or¬

bis, nec flatus litterarum & Scholarum in

Patria houi-

ernus refpondeat. Spargic purior in

dies fnpientia

fuos radios, & hinc atras fuperilitionis nubes,

inde

tenebras impietatis denfiiJirnas

profligat. Subtili-

cres fcientiae ita excoluntur, ut, exterminnta fenfim fignientorum vanitate, eximiam

aliis difciplinis

& Ecclefiarum fa-

pientiffimis, juxta Deum

benigniffimurn, hoc debemus,

quod vitae non minus, quam

Scholas difcendum eile,

multi jarn verbis fa£tisque doceant

litterarum cukores.

§. III.

Sunt, qui,

au£to litteratorum in civitate

A a me·

a) Hordt. Fp. Lib. I. Fp. //.

\ A ( c®®*

%> J 4 v

mero , membra _putent inutiiia multiplicari, atque utilibus oneri futura & exitio. Sed non fatis ho·

norificus efiet eruditorum flatus, fi ad fruges ^ta»«

tum confbmendas nati poflent exiftimari. Pracipua quidem viffcus parandi cura agricoiis & opificibus

incumbit: fed ^vana laborantium föret induftria, fi

nemo fecuritatem vitas, nemo tranquiliitatem con- Icientise, nemo fanitatem corporis, nemo cognitio-

nem rerum atque ipfa etiam agricultura fundamen-

ta & adjumenta fubminiflraret. Tantum igitur ab-

efl , ut laboribus obftent littera, ut illos potius, qui

ftudiis licterarum reffe invigilant, ad fe & alios tum

regendos, tum alendos reddant aptiores. Neque ^ve-

ro metuendum efl, ne, commendata iitterarum pra-

ftantia, omnes tandem cives, reli&is laboribus fuo

vitae generi neceflariis, ad otium, quod Cicero lau- dat, litteratur» fint adfpiraturi , ut Philofophos tan¬

dem agere velint faftuofos, Scholis fuis & prace-

pris juventutem univerfam occupaturos. Neque ^e-

nim nos litteratorum nomen tam angufiis includi-

mus limitibus, ut inträ Scholas follemniores coga-

tur: nec eandem omnibus cognitionis copiam dici-

mus necefiariam; quemadmodum inter labores ali-

os delectus prudencer eft infiituendus. Nam ut ci- vitas, folis conflata Scholas moderatoribus _eorumque

difcipulis, ne concipi quidem poteft: ita foli agri-

colae aut mercatores, ceteris quseftibus plane neg- le is , Rempublicam confticuere atque tueri non pos- fent. Interim eo tendunt omnes boni do&oris in

Republica

plerae-

\ * f Μ>

) 5 C C#

plerseque tarnen familiae Scholas

referant utiles, ubi,

ja&is piecatis ceterarumque virtntum

iundamentis

ad officia quaevis iuniorum praeparentur anirni.

Hic

omnino Scholarum cum inferiorum, tum fuperiorum

finis eft praecipuus, ut quam plurinrios cives Patria numeret'iapientes 8z ad alios pariter

erudiendos

tiores, quantum vires cujusque

&

§· IV.

Ad praecavendam nimiam eorum ,

qui litteris

operam impendunt ^, mtiltitudinem» alii hanc ingre-

diuntur viam, uc non niii pauciflimos ad ftudia lit-

teraria feliciori fucceflu tra&anda idoneos conren*

dant; ceteris vero invita, ut ajunt, Minerva laho-

randum di&itent, non fine magno Keipublicae, tum civilis, tum iitterariaq damno; illa enim bonos amictit operarios, hcrc ineptos invenit adminiftros. Re&is·

fime quidem hxc monentur, ii per litteras non ni*

ίϊ iolidiores intelliguntur fcientias, rnagnis tantum

ingeniis parabiles; nec alii litterati falutamur, quam qui majori fublimiorum fcientiarum adparatu inftru«

Öi, novis rem litterariam inventis & fyftematibus lo- cupletare poiTunr. Non cnim ex-.quovis ligno ta- les formantur Mercurii: nec ihiltius quidqiiam aut focietaci publicse magis noxium, .quam ii quis fu*

pra vires nititur &, quae natura negavit, induftria

putat

eile comparandum;

Quintilianus, rc&e

judicnt, nihil _{pnecepta atque} artes

valere, nifi

juvante natura. b) Interim facile concedimus, ad

A 3 hane

b) Quintil, Lih. 1. Praf.

) ° \ <36=

hane litteraturam exquifitiorem nimis multos haud

raro contendere; quod tarnen malum vix alia ^r*t o»

ne vitari poterit, quam fi ab il!*is, qui nuweribus pubiicis, iolidiorem erudirion^m requirenfibus, di·

gnob praefkere viros debent, pod accur.iiora exa¬

mina, excluduntur inepti» Nos vero, qui litteris ac litteratis paullo latiorem rributmus ^au bicum, non ex-

cellentioribus cantum ingeniis beterarum odkinas ^a»

perimus, fed mediocres etiam anitni dotes adrnitti-

mus & invitamas. Minor enim cognitionis gradas

in plerisque negotiis iufficit: nulluni autem cultu·

ra ingenii prorlus carere poreft. Faueilfimi fåne, u-

bi iufta accefterit ^ascas, ad omneon inftitutionem funt ftupidi: nemo gaudet ingenio omnibas ac fin.

gulis difciplinis hauriendis, inque ufum debitum con- vertendis, aeque adeommodatuni. Hinc ad altiora qui adfpirare nequit ^munera difcere tarnen, pro vi-

rili & iacuJtatibus, illa debet, qus in vita hominum

communi & inferioribus vicae generibus, Γαο hono-

re neutiquam

defraudandis,

utum.

§. V.

Alii viam eruditionis parandae angufiam & fa-

lebrofam reddere jubent & varia illis repagula &

impedimenta objicienda ftatuunt, qui ad altiora ftu·

diorum genera progredi cupiunt, ne turba omnis hic irruens dignioribus adituin praecludac. Sed ne- que ineptiores hoe modo a litteris tra&andis & ho- noribus petendis abfterrentur. In ardua ^non minus, quam vetita,

plerumque

um

«§>b Λ _tf ( SP/*

w ) 1 \ w

um fiduciam, quae refre fuadentinm conflliis ^nom femper cedit, experientia tandem frangit. Nec va-

nus ille mecus eft, quod onerofa hac methodo opti¬

ma fimul arceri poffint ingenia. Re&e ineptioribus difcipuiis, fufficienter exploratis, confilium abeundi

Scholarum dant Moderatores _; quod falubcrrimum fuific, pertinaces fera plerumque docet poenitentia.

Sed ^non illis tarnen utilia qusevis difcendi facultas plane denegatur; verum potius ad cognitionem &

experientiam paratu faciiiorem dociles ablegantur a- nimi. Qui vero itudia contemtu & obftaculis im- pedire conantur, in fufpicionem facile incidunt, quod,

vel propter ignorantiam, fapiencis fint ofores, vel

fraudibus fuis & flagitiis oculatos nimium & rigidos

parare cenfores ^, minus confultum ducant. Populus

certe bene inftitutus, fuorumque jurium & officio-

rum debita cognitione inftru&us Principi, jufie ae

legitime imperanti, lubentiffima praeftat obfequia: in- juftis vero opprefioribus terrorem facile incutit, ma«

xime fi ad thronum, gratia 8z jufiicia ftabiiitum , li-

ber ipfi patuerit aditus.

§· VI.

Miffis igitur dubiis & conviciis, a D. Ronfleau,

litreratiffimo litterarum ofore c) aüisaue paffim ad*

verfus culturam ingenii iparfis, utpote quae ab a·

Iiis dudum foluta atque profligata, brevitatis Itudio, jam praetermictimus, numerum fiudiis litcerariis de-

dito-

c) Vid. Difcours fur la queflion^,β le rétablijjement des fciences des arts a contribué a épurer les nioeurs·) par M.

Roufjeau.

dJfo \ ο Γ ) ο V

ditorum in Republica nimium exiilerc non pofle, concendimus; fi modo inftitutio

juventutis refte fue-

rit inftru&a, feu ^natura hominis Sc fcopo focietatis

attemperaca. Fit hoc, fi non ante firmatas animi corporisque vires ad litteras

feveriores accedunt di-

fcentes; ii genius cujusqiie

confulitur; ii, profcri-

pta licentia, in perniciem ruente, vera

in Scho'is

gnat libertas &

alacritas; ii obfervatur

ille

Ό ειΐϊως, sk ο ττολλ' ει$ωε^y σοφός'

Si iolide atque ad futuros ufus adcommodate quisque difcit; ii utilia, ^non generatim & iine dde·

6tu omnia, fed difcentis cujusque inftituto fingulari

maxime infervitura traduntur; (1 non munerum iplen-

dorem & commoditatem, ^non opes corradendas, fed

bene merendi facukatem & occaiionem _atque fua-

viflimos vera fapientise fru&us difcens ^ante oculos habet, _neque ipfum pudet, agricultura ceterisque privatorum iaboribus utiiiffimis impigras

aliquando

admovere _manus, ubi ad honores, fuis iemper one·

ribus gravatos, ipium, fuo tempore, non vocare vo- luerit Patria, Interim Scholas eximia, non Eccleiias modo, fed etiam Reipublicas funt feminaria; in

his

non humana _tantum, fed divina pracipue

jura

cantur; in his vera folidius difcitur religio animisque junioribus inftillatur pietas, de ^qua praclare

Poeta: d).

Separat bdtc nos A grege mutorum : Atque ideo venerabile foli

Sortiti ingenium, divinorumque capaces.

Nos

i) Juven, Satyr. XF.

Q?;®3 > Λ / -Λ»,

i>os vcro araentiffimo claudimus _voto? dignc-

tor Deus opdrnus ^veras iapientiae cultornni in dies aogere nurreriim _, inque Academiis & Seholis Pa-

tri® Docencium & Difcencium indefcfios fortünare labores.

Da, Pater , augußam menti confcendere _Jedem :

Dafontem luftrare boni\ Da, luce _reperta,

in Te confpicuos animi defigere ^vJus l e)

S. D. G.

e) Boetb deConf. Phil. Lih. III.

Thefes.

ι.

Litt^era, ut vocants bumaniores, quarum

in

mni vita genere

baud minima eft utilitas, Jcbolaftica

Juventuti v

el rnaxime funt inculcanda«,

IL

Vernacula lingua cuivis

genti ad fapientmn ad-

difcendam atque tradendam

multum infervit; fed ne

bac qitidem fine aliarum

politioritm linguarum

tum

antiquiorum,tumrecentiorum

cogniiione reite excolitur»

IIL

Linguas int'er Ehraam, Gracarn

i? Latinam,

ut de bodiernis nihil dicam , nan levis deprehen·

ditur convenientia ; qua memoria quoque

difcentium

magnum fuppeditat adjumentum.

IV.

Inprimis lingua Latialis fineperitia

lingua Gra-

ca perfeile tradi ac percipi nequit.,

V.

Er ränt, omnem lingua cujusdam

infiitutionem

in longo regiilarumfyrmate qui ponunt\ nec

melio-

rem docendi rationem ineunt> qui linguas,

filo ufu,

regularum Jubfldio, addifcendas flatuuntt.

VI.

Argumenta a Fab. Quintiliano, (Infi,

lib. 7. Cap.

it.") pro Scbolis

pubhcis domeftica informations

ferendi

firmo

talo„

^

SS få få,