' / ! L A hW
E A A A S SD'3c:
E SACRIS SCRIPTORIBUS N ,
F-I L L U S T R A T A
DISSERTATIONE PHILOLOGICA;
C u ju s P R IO R E M P A R T E M ,A D S E N T IE N T E AMPL. FA C . PHILOS. UPS. E t M o d é r a n t e
V I R O C E L E B E R R I M O ,
(
M
ag
.
JOHANNE J.
*
AMNELL,
Graec. Lit. P R O F . Reg. & Ord.
I V ■ V . ![
PUBLICE PLACIDEqilE EXAMINANDAM SISTIT
1
E R I C U S S I B E R G ,
V - G O T H U S .
IN AUDITORIO CAROL M A J. D.Vtll APRIL:
A N . M D C C L I I .
ANTEMERIDIANIS HORIS SOLITIS.
U P S A L I Æ ,
Hbgåreborna ocb Dy^äadla P R0R S7Ï N N A N ,
F
r u
MARGARETA RHODIN,
Min Högtårada Kåra MODER.
tanken rö r e r, når jag flitigt mig påminner Den ö m h e t,o m fo rg , gunft, min M o tm igftån-Falt mer’ uti min hog flor oro fig infinner,
Då med fä penfle-drag, i inycken o rd a -b rift, Jag tanker bjucla till, min Moders godhet prifa, O ch fkyldig tackfamhet med matta fergor vifa* Min fpåd3 lyckas gren fin grönfkan tycktes m ifla,
Då Himlen från mig tog en Fader huld och god; Hvars faknad och lörluft ej annat kund3 ån rifta
En diup oeh kånbar forg uti mitt forgsna mod; Håldfl fom Förfynen mig Hans hielp och flöd beröfde Juft vid den famma tid , då jag den balt behöfde. M en Himlen vare fack, fom olycks refvor helat,
O ch unnat mig ha quar en genomgoder MOR » H vars dryga koftnad har for mig ei nånfin felat ;
En M O R , hvars hulda vård fig vifat ganlka ftorj J a , låter ån fin luft och måfta nöje v ara,
A t Kunna hjelpa mig och ei bekoftnad fpara.
F a r, Hulda M oder, fo rt » mig famma godhet unna , Och tag. mot defla blad om rum i Grekeland, D år HERrans bodlkap fö k t, Hans dyra nåd förkunna ,
O chdern jag teknat up, fafl med en fvager hand. Jag v ill, jag fkat dermot hår aldrig återvända,
For E r , min Hulda M OR > till Hisnlen fuckar fånda digt vifl.
Min Ubgtårada Kara M ODEKS
Tydigfte S o n , E R I C S I B E R G .
C
a p u t
I.
E A A A A A
ngt)
E A A H N A 2In univerfuin exbibet, S* I
antum non omnibus aliis Europae re gionibus priorem habitatam fuiflfe Graeciam, cum multa alia, tum præ- fertim ipfe fitus efle poflit argumen to j quippe quæ , altero decurrente poli cataclysmum Noachicum feculo» e x A fia, haut multum remota, fuos facillime ceperit incolas. Hi vero frequentes in eam orbis terrarum partem habitatum concefiere, cui natura benignior adeo n o n denegarat, quæ hominum fatis fint ufui, ut mul tifarias opes fuas atque ornamenta, inter alias fere ter ras dividi folita, huc velut In unum congeflifie videa tu r . Græcis namque, rem feélantibus pecuariam & a- g ra ria m , erat abunde domi f u « , unde non vidu m mo do & ami&um, fed & divitias fibi pararent. Si quan do etiam his civibus cum peregrinis mercibus impor tandis permutare domefticas adluberet, mira »itus op portunitas rei nauticae commerciisque externis, antiqui tus heic agitatis, latam aperuit viam : quam & com pendiariam reddidit, e beatiflima hac cherfonefo & adjacentibus infulis, trajeclus facitis in nçbilifllmas
jacen-jacentis Afiæ Africæque oras, quse inventæ primum ipfisque Græcis traditæ navigationis & mercaturæ glo riam vindicare fibi confveverunt ; In Phoeniciam puta & Ægyptum. Sed nos monebit quis, non omnem Græ- ciam ubivis arque divitem fuifle ac beatam; quin hanc, aliqua fui parte, malignum, fterile atque alperum ha bui fie folum. Nec vero diffi-emur, frugum feraciorem regionibus ceteris exftitifie Theflaliam, Boeotiam , bo nam item Aetoliæ, Phocidos & Macedoniae partem; de nique Peloponnelum fere umverfam, (excepta vide!. Arcadia ?|quse montofa admodum ac filvofa, & pafcuis, quam arvis, lætior, rei paftoritiæ ac venaticæ mirifi ce profuit:) atque fic porro. Vide, qure ex T H U C Y D ID E, P A U SA N IA , STRA BO N E, D IC Æ A R C H O , ceteris, depromit JO. G O TH O FR. LAKEMACHE* RUS a). At fic tamen, internis domefticisque com- fiierciis fi dederis locum , mutuis necefiitatibus fuccur- rere nullo negotio potuerunt Græci; quorum alii a - liis vitæ inftitutis diverfifljmisque artibus manuariis, (V c. Macedones metallis eruendis, Boeotii, inprimis circa Tanagram , ferendis vitibus; &c. ) addi&i fuere. Sed jam non vacat pluribus exponere commoda pari ter & obleriamenta ejus terræ innumera, quse cives hos, huc primum invitatos, in his fedibus poftmodum detinuerint. Ex ipforum adventu, in ornanda regione Hia, naturoe fociam fele ars adjunxit, & optimis qui- buseunque pacis ac belli inftitutis, infigni civium cura atque indultria mature excogitatis, & dein magis ma- gisque perpolitis, eo demum pervenit, ut vix haberet amplius , quo progrederetur. Non jam loquimur id tem poris, quoHellada, Perfarum vi&ricem atque Orientis dominam 3 eomiter Afia reverebatur. Quin illud pluris
faci-a) Antiqu. Gr. Sacr. P. L C. I. jT. VI. p, 21. jq.
facimus, quod Hellada, literarum pariter & mechani carum artium vel matrem vel n u trice m , eamdemque •communem msgiftram, agncverit Europa. Neque e- m m Koma vetus, quamvis ambitiofa, diffitetur, Te, pleraque fua decora illinc m utuatam , id debere Græ- c i s , quod Latini cives jam olim barbarorum exeinti ifiint numero. N o s, inquit fuorum nomine eloquenti® Latialis parens />). ea > quae eon/equitti fum us, his flu - iitis & artibus Jumur adepti, quae / unt nobis Graeciae; ttonum entis di (cip Imis que tradita. Haec cuntta G racia, quemadmodum loquitur idem alias c), quae fa m a , quae g lo r ia , quae doBrina, qua plurimis artibus, qua et i ani rruperit & bellica laude flo r u it, parvum quemdam locum (Europae ten et, femperque tenait. Sed fuit Hellas, & in g e n s gloria Grajorum. Dudum efï> ex quo Grarcia v e tu s in recenticre defiit agnofei. Verum tamen, ne ta n tu m hoc orbis terrarum lumen æterna prematur no- & e , vetuerunt huc usque & in pcfterum vetabunt monu m e n ta literarum, altrici quondam fu® bene merentifli- nnæ hanc referentium gratiam, ut ejus memoriam co l e r e cultior orbis nunquam abfiftat.
§• II.
.Simile veri eft, diverfis gentibus, neque eodem te m p o re ex A(ia transvedlis, habitatas fuilte diverfas G ræciæ regiones. Illinc fortaffie manavit, quoddiupoft haec in plurimas civitates & respublicas minores divifa m anferit Graecia, fero demum in i num coalita corpus, ejusdemque imperii legibus fubjedla. Minutse hae res* publicas, mutuis nunc federibus & an icitiis , nunc dis« Lenhonibus & bellis implicatæ, firgulæ licet fui juris es- f e n t , aliae tamen aiiis exftiterunt potentiores. Ita cum ,
qu® b) A d Qu. f r a tr .L L 9• c) Hr* Flacco, C. X X VIT.
quæ minus* valerent viribus opibusque, minus etiam in- claruiffent, e contrario valentiores illæ non tantum do mi fuæ magis celebratæ funt, fed neque diu exteris po pulis manferunt ignotæ. Itaque non e li, quod miremur, fi celebriorum civitatum, inprimis litoralium, nomi n a , quæ extraneis in ore erant, latius paullatim exten di cceperintj ita ut iisdem fimul comprehenfæ fint mi nores gentes, præfertim mediterraneae, majoribus illis ac notioribus non raro vel federatar, vel tributariae. Il linc etiam deducenda videtur feriesnumerofa nominum, quibus infignitadeprehenditur, prifcis temporibus, Grae cia« Sic non tantummodo ïleAccvylcc, A%«’/«, Aç- <yor, Accvocwv yjûçoi, &c. fed & ipfa EAAas-, notiora fuifie videntur illuftrium Græciæ regionum nomina, per cvveyJoxrjv, ab exteris primum hominibus, dein quoque licentiofius ab indigenis poëtis Graecis frequen tatam , vage admodum & late accepta, neque raro u« niverfae adfignata Græciæ. Id vero non foli huic ter
rae contigifie, alia docent exempla bene multa. Sic Europa, A fia , A frica item & Libya, non jam initio valUfiimarum orbis partium, led regiuncularum litora lium , adeoque exteris notiorum , exflitere nomina, dein ad ulteriores interioresque terras longe nimium & late extenfa. Forfan & univerfus orbis Ar&ous olim Scandia nomen tulit a Scania, auftrali, eaque ma ritima fui portiuncula. Videlicet ab opportuniore in- notefeendi occafione, atque ab ufu hominum, inpri- mis exoticorum, pendere arbitramur terrarum hanc adpellationem fynecdochicam. Partem vero pro tota regione nominare, follemnis omnium temporum mos fuit 5 a quo neque recedimus hodie, quum, ex princi pe provincia, Hollandiam dicimus univerfum Belgium federatum, Mo/coviamque Ruflicum imperium ; totam itena Helvetiam, a pago Svitienfi, Svitferorum terram*
Céte-C eterum non jam nobis vacat multis exponere ttcAo«- w/ulxv Graeciae, nedum fingulorum nominum expifcari o rig in e s , quibus nihil videtur nobis lubricum magis, quodve aegrius poilit ad liquidum perduci. Idem efto judicium noftrum de hu/uv EJkxSos ac Gr*eci<e, vul- gatiffimarum hujus terrae adpellationum ; quarum li c e t illa quidem indigenis feriptoribus, hæc autem R o- manis familiarior ex/tiferit, utraque tamen Graecorum antiquiffimis accepta merito refertur. Quae nomina» prim um haut dubie diverfis hujus terræ tra&ibus p r o p r ia , dein ambo pariter per fynecdochen, quam dix im u s, ad peninfulam hanc univerfam relata fuere; E t certe EAA«r, (quam plerique ab H E L LEN E , Deu calionis, 'IhelTalorum reguli, ex Pyrrha filio, fic di- étam volunt y) Thefialiæ oppidum aut regiuncula fuifTe v id e tu r rt); cujus vero latius extcnfuin nom en, Tbes- faliae primum ceflerit ac fubjacenti Helladi propriae: deinceps magis & magis dilatatum, comprehenderit etiam Peloponnefum, Epirum item & Macedoniam, Illy- rtdos p a rte m , Graecis occupatam coloniis, infulas de- pnum longe plurimas f & harum quidem alias»continen t i Graeciae propinquas , quarum princeps Euboea; |re- m o tio re s alias , in quibus eminet Creta. Nec vero la- tiffimis hlfce finibus contentum EAtciïcc nomen , fa d o ©rtum verfns & occafum trajectu, illinc minoris A fiée: p a r t i m ajori, hinc magnae Graeciae b ) in Italia Slciliaqj
de-a ) C fr ittfignem H O M E R I locum, R v. 6jp- fq.
mbi $Sir,v n&j E Accroc, 1 beffaliae pagos agrosve, nec non 'Mvçfj.iocvecs y. cil fAA r\\ois, 7 De [fall# populos, ita jungit * lit nttriqs loco-ac genti fat is angujli limites tribui videantur*
b) MeyuÅriv EJkctÜoc votant PTOLEMAEUS &
S T R A B O ; quorum hic Gecgr* L> V L t> ;v X<x«A/«p eo>
deferri ccepit. De hifce autem ceterisve, quoquo ver~ fus mißis, Græcorum coloniis, (quarum quaedam et- jam Æ gypî um aliasque Africœ oras adierunt,) non adtinet heic plura dieere. Quin illud nos verbo mo nendum ducimus, quod in Sa. Sa. N. F. E&aV pro Gra cia univer)ali non occurrat. A dor. X X : i. feq. fa cer (criptor tjjv Mwteiïcvluv contradiftinguit ry E/kccå). Quippe Ephefo r e lid a , Paulus, 7roçevSAs hs ryv Mxy.e- ècvlccv, ( ycq ) JaE&uv rtc fxeçri fK&voc, yjA^ev fis rrjv EA- Åccdx. dein Apoftolus, no^çoes ( h E?kct$i) fxtjvocs tç&s, confllium cepit t s u7îo~çë<peiv åioc MtcneSovixs’ (fcil„ EA-À etiïos, sis rrjv Arlccv.) 1. c.
j. m.
/
Nequc aliter perveteri Bœotiæ urbi nomen fuit Tçtuoc, (alias TaW y^a, TccvccyçocTccj) unde formata non folum gentilitia nomina rav Fçctluv & TfociKÔov , Gra jorum & Cnecorum, fed & ipfa terræ hujus adpella- tio , latiflimo deinde fignificatu ad Gr seciam uni ver* falem transferri cceperimt. Vid. quæ ex STRABO N E , T H U C Y D ID E , P A U SA N IA , STEPH A N O BYZANT. & E U S T A T H IO docet J. G. LAKE« MACHERUS a). Quomodo & Tçocixès, rus EAA*jv«r, ceno KUfxys tuos deducit SUIDAS />); quamvis nec fi-
leat alteram derivandi viam, plerisque feriptoribustri tam , at ne fic quidem tutam fatis, cnro Fçociy.x rives r a Grceco, Thefïali filio, quem fingunt gentis ejus conditorem primum ve regem. Licet autem I>a;>e£v & TçcciyJus nomen non in ufu fuerit ætate HOME R I, qui regionem univerfam , unde fufcepta fit olim adverfus Trojam expeditio, frequentifiime vocat A- •XficiiSoc yoiixv, nonnunquam vero etiam EAA«<5afenfu la- tiore» quam de quo lupra diximus, accipere videtur;
V. g. ubi praedicatur Ulyflis KAf*t
ivçv Y.CC& EÄaVpe. f) *.
v e ru m tanaen fatis antiquum fuiffe :n ipfa Græcia ru>v
Y çottvMv nonit.ii, ex LYCOPHRONE & CALLIMA C H O , ilia appellatione ufis , ivit probarum Cl. C H R . ROS BECK; â) quibas addimus ARISTOTELEM £>, T8S Y.CCKafJië\iiS T C T e fJLSV r ÇOituès' , \>VV Jf EfarjVXC ,
com-imemorantem : unde etiam major Yçocncav nominiSf, quam quidem EAAjjvojv, colligi poterit antiquitas. A d hæc inerito quis conjecerit, vix aliunde Gi'æcof & G ra c ia m , quam quidem e vernacula ejus gentis, mu- ttuatos effe Romanos, quorum lingua Græcæ tilia fuit a c difcipula* Cogitanti vero m ihi, cur vetuftisfimis feriptoribus G ræ cis, & præfertim HO M ERO , plane jiu lla , ceteris v ero etiam infrequens fiat mentio r&V fçoctwv, quos vero conftanter Græcos dicunt Latini 5 cur nusquam Graeci YçoukIçcv, Grœciam Romani u- bdque loquantur: fe probavit hæe nodi ill jus foi vendi r a tio , Yf>aiMv adpellatio, quando eam ipfi adhibuere G r æ c i , non tam univerfae genti communis, quam fatis e:xiguce hujus parti propria, vix æque late patuit, atque aimpliflimum navfAAifvoiv nomen j quemadmodum & ju- dlicat SALMASIUS f ) . Faciunt huc, quæ modo dixi m u s de Totvotyçotioi five Yçocloi Boeotica, cujus potifïimun^ c iv e s Yçcciy.mv nomine ab indigenis proximisque adeo-
1ns defignati nobis videntur. Qui locus cum forte ce le b rio r effet antiquitus & exteris notior, his data fuit anfa univerfum circumjacentium locorum traélum eo d e m compellandi nomine, latius jam accepto, quam ut iimdigenarum loquendi ufui refponderet. Sic non tara jpfi G ræci, quam exteri, illius nominis fui auftores
B
cen-C) 0< W o \ A V . 7 2 6 . (I) DifJ* {7tç ç i 7revTccShcv P. II.
p».. 40. fc7. e) Meretoç. hb. /• cop. X I V , f ) Lib. dc H t dem ß . p . 2ßf,
«enfebuntur.' Et, fi quando cherfonefi hu jus incolæ in u - niverfum fefe dixerunt r çocittès, cufam ab alienigenhs novam notionem poftliminio adoptarunt. Itaque n o n e f t , quod intra Græciam exoleviffe dicamusadpellatio*- r e m iliam, quæ , cum foris ufitatior effet, domi nun quam fortafle obtinuit principatum. Poffent, quæ di ximus , & prifcis & recentibus dilucidari exemplis no m inum , gentibus terrisque pluribus eumdem fere im modum ab exteris impofitorum ; quae quidem ipfis civi bus , etfi non inaudita, tamen ufu familiariori minus re cepta fuerint: nifi, brevitatis ftudio addu&i, reciden da putaremus, quæ non omnino requirit præfens i n - ftitutum.
IV.
Quæ di&a funt haétenus de H ellade, pariter de clarant ortum & progreffum nominis EA/voov. Horurm adpellationem etfi, convenienter ufui profanorum „ nonnunquam adhibent facri feriptores, u b i, in divifio- ne gentium, rois EAAjjov Eocqßccqovs opponunt j Rom. I:: 14. a) (ita namque ipfis Græcis reliquas gentes u n iv er« fas, communi vocabulo, audiviffe olim barbaras, no
tai a ) EKKv\r ! r e kcc) B c tçfècc çc ic L C. a o f y ü s r e v.cù u vo r\— ras illico /ubjungens Apoflolus, Græcos quidem (apien- tiœ aeque humanioris difciplinæ /ludio præ ceteris Mu— . /Ires ; barbaros autem ab ingenii cultu ac /cientia alie— ni or es exhibet. Tribuitur autem heic Græeis aocplcc,, non quae revelationi, led quæ rationi debetur expe rientiae ; h. e. humana [api enti a y philo foph ia: quamx quia ante alios coluere Gr<eci, dicuntur P A ULO / Cor. . I : 22, EAyvss ffcCplccv &rs7v. A t quia fic tamen d iv i niori illa (api enti a evangel i ea cafji fuere Udem , Xf/çeVr sctoov^oofjiévo!,' Efarjvi fAMçiec (fch) v. jeq, & Cap, /cq. v .i4 * \
i l l u s t r a t a . I f
(ra fes eft:) tarnen frequentier eft in S:a S:a N. F. no- tiio rav EAA'/jvow, ItsSctiois oppofitorum. Rom. I: i<5. A d . XOX. ÏO. ubi mentio rdr y.xTcix&vTccv rrjv Aalccv Iüdaiccv
r r s xoc< EAA^v&jv. (Confr. v. 17.) &paflim alias in Act. /1- pio/t. Epid. Vaulinis. Hæc autem iatiflima fuit acce- pïtio iftius nominis, quo Judæi eundos præter fe po- p)iiIos nuncuparunt, humanum difpefcendo genus in jftidxos & Grœcos. Cujus tmv EAA»jW fignificatus ni- rmium quantum extenft vix meliorem aliam rationem reddituri nobis videm ur, qu3mfiea, quæ fuperius II. rmonuimus, huc referantur. Quippe e gentibus, Ju- ctfæoru.m adeolis, nullæ magis confpicuæ fuerunt aut «celebriores, quam EAAjjvw Aliatici ; quorum lingua cum iipfa gente, immo vero longius latiusque, quam ipfa g e n s , propagata, per minorem Afiarn, Syriam & cir- «cumpofitas regiones erat in ufu , adecque & Judæis aante alias linguas innotuerat. Accedunt agitata eum Ehœ nicibus, Palæftinæ finitimis, commercia EAAifW Europaeorum, quorum peninfula infulæque populis A - ffiæ, reliqua omni Europa, notiores haut dubie fuerunt. S i quis autem Grsecorum coloniis, lingvæ item, legi- tbus atque inftitutis facris & civilibus, fufe per orbem jpropagatis, adjungere velit ampliftimos G r«ci impe- rrii 1 minorem quoque Afiarn & majoris partem com- jplexi, terminos: multiplex Judæis oborta Videtur an- (fa Grseci nominis confveto longius proferendi. Confr. cquæ de ovvntJoj^f propriorum nominum localium, ab œxteris frequenter admifta, fupra diximus. Quia vero pe rnes Judaeas erat vera Dei ecclefia, cum reliquas gentes îadhuc fpifla rerum divinarum ignorantia atque errores
B i
fcedis-„ 0nippe alia ecv&çco7rl\r\ cotyla, ( cotyla rts dimes rtrtf, ) t longe alia aotploc, Qeë, sy yvviçlat, n d7roKeKÇvyyév*i, v. ^ (6 , 7) cet.
fberlifliml tenerent; ÉÄrjrtv adhæfi.t notio h&xÀoÀecTçxv atque in (acris deHrantium. Sic & in mdam, quam diximus, partem accipiuntur II Maccab* IV. 13.
viales v.oti 06Å\c(pvÅivfjtc£ , quæ funt illic inflar cvboovv/utxV i. e. rei EÀrjviKcc (leçoc.) II Maccab. VI g. Se i & EAa>;i t-s- audiunt, qui, cum prius, ut gente, ita (acris, alieni fuiflent, ecclefiæ Judaicae fefe adjunxeruni; didi com muniter n^öoTjAurci, (i. e4 HESYCHIO interprete, 7tccç- tikoi, ct\Åce§ve7s » ) iique etiam IMulots oppofiti, A c t II: II. NeC vero a roïç aeßö/mtvois 7rçôaY\KvTciç, AElor. XIII 4;* memoratis, dlverfl videntur et aeßc^evci EA- A rive? i qui fynagogis Judæorüm interfuerunt; AEtor. XVII. 1.4. iidem €&.et7iTixöoi' diEli veßc/uwci, ibid. v. ï*j* Sic profelyti fuerunt rivss E A A ccvccßccivcvres (ttf
, ) 'n>Ct 7TqCUY-WqOOOGl h Ttj tG^TYj I tS T .u o yo c. )
Joh, XII. 20. Neque enim foli Judaei*, fed & profe- jyti, usquequaque Hierofolymam confluebant annuis fefiis follemnioribus. Et his quidem ÉÅtjat 7r^c<ry]X^ Vas fuiflfe notitiam venturi McfTîæ, eorunidém cum Philippo colloquium fatis prodit, v. 2 t , feq. Poterunt etiam fortafle non immerito in numerum r&lv 7 Autojv referri ut ÊAA»jv/dW y vruty.es ^ a PAULO, fyna- rmgam Judæorum BerCCenfuim ingreflb, converfæ. A EI. aV II. i o , 12. Saltim innuitur eo nomine, non fuifle genere Judaeas , feri alia qmcunque gente ortas: ( & heic quidem haut dubie indigenas ejus loci mulieres, puta Ëexclus i urbis Macedonum, Cives; fle EAA^v.tW n o m e n , (ignificatu etiam paullo ItriEIiore, quam qui Judæis familiaris exftirit, promerituras.; Ita & 7:^7^ Xvtos nobis videtur, cui fedes fuit h roïs fxe&oçlois ktc; Z/j'Tvoi', yvrrj Xi)çc<poivt7cu rœ yévet, MARC. VII: 24, 26. (M A T T H Æ O Can. XV: 22. dida yvrrj X u r u r u lu, h» e. oriunda eChaiiaraeis, quorum quidsm,ab Ifr.êli- tis expulfi) in Vicinam Phcenicen aufugerant;) quam
quîdef» ÉAÅwtäcc 1. c* MARCUS adpellat. Quippe hæç, cum non effet enin Io^arçA* Ifraßliticis (acris, im primis Mefliæ notitia, imbutam fe declaravit, CHRI S T U M invocando Kv^ov viov Aa/3/Jl M A T T H . 1. c. K eque dein aliter di&i EAArji-«-, qui n o n ex Ju Jaismo* fed ex gentilifmo, ad Chriftiana facra converfi fue- irantiita TVrov EhAtjvcc PAULUS adpellat * Gal. II. 2*
5 v
-Sunt , qui EÅÅr,vuv vocabulo , omnium latîfîimé fu m to , comprehendi volunt hofee Judæos, qui non jam intra patrias fedes Palæftinæ, fed inter rès EAA»;vaf, h. e. inter exteras, easque ab ecclefia Judaica alienas ge ntes, fpaifim habitabant. Quippe complures interpre tum huc trahere avent locum j ü H . VII; 35. ubi Ju- däri indigenae mentionem faciunt ttjs Siuvitofis tmv EA^ Atpvw. Sed v ero , fi vel maxime , ( h. e* 91 év tri è\oc<T7Tù^oi, Jacob. 1 ; i. v) ot oiuoftu^vres, ) illic au diunt Judsei, per Græciain Europæam & Afiaticam, Syriam , Ægyptum aiiasve regiones difperfi» quos, ad Chriliiana deinde facra perduàos , PETRUS in t7uyçùi* (p'iiï prioris (piß* adpellat iy.Àeyrès 7ruçe7ri3ijfxas kice&7rofus
I l f l v r « , TuÅurloos y Kot7r7rotiïey.ixs, Aaiccs k u ) B i & v v i a S }
(7ZciçoiY.as, uv ctvocÇçcÇlvj èv rois eSvéOh 1 Pet. II. 12«) flC tarnen non eft, quod per rès EAA^vas-l. c. alios intelliga- m u s , quam roc s&inj, five profanas gentes, in quibus ifti Jud&i degebant. U t adeo è huaTtåqcL tuv ËAA\\vui îühil lit aliud % quam ii iï 10007: ctçêvr es ev EÀArioiv laiïcuot, binis hifee nominibus, uti folent, fibi mutuo oppofitis* Id quöd & ipfe docebit hujus loci, diligentius ponde r a t i , contextus. Conf. item JO- CHRISTOPH. VOL- FIU M & CHRISTOPH. STARKlUM in h. I. Itaque n o n facile nobis perlvademus, Judæos exteros ditftoS unquam EAA»pns* dicendos potius, ex quorumdam meti
t e , EAAjp tfd f, h» e. Judacos EAAwîÇovrccçy linguam g e n tiu m , quibuscum fparfim habitabant, (apud quas inter dum etiam nati fuerant atque educati,) puta rtjv EAA»f- ‘Vnctfv amplexos, adeoque etiam, in facro codice præ- legendo, verfione r«v E ß ^ ^ x . ufos ; quibus opponun tur E/3çcïïoi five Hebraiftæ, qui, domi fuæ eonftituti, vernaculam, rajv E@çoctâoc åictÅrxTov, diligentius ferva- rin t b)• Neque tamen hæc ita nos in medium ad- fe rim u s , ut dicam velimus (criptam magnis v i r i s , qui rçïç Asyôuevov EAA>jviçùov nom en, idque in A ff. A m pêfl. C. VI: i. C. IX : 29. C. XI.* 20., alio re teru nt; inprimis, qui EAAwccç five gentiles, Judaica facra profefibs, i. e. profelytos, quos paullo ante tetigimus, iis locis defignari urgent cum T H E O D . jBEZA, J O - A C H . CAMERARIO, Cl. S A L M A SIO , GVIL. C A V E O , SAM. B A SN A G IO , JO. C H R IST. V O LFIO , eeteris. Et fane duo priores lo c i, qui rès EAAtjvt^ccs
rois E/3 çalcis ita opponunt, ut coin munis utrisque in urbe Hierofolyinitana fedes & quotidianum inter fe confortium tribui videatur, multo commodius fefe referunt ad profelytos, quam quidem ad Judæos, egref- fos p a tria , & foris difperfos. Neutra vero explican di ratio ita nobis improbabilis v id e tu r, ut necelTe cuiquam fit novaturire cum F O U R M O N T IO c), qui, conje&ura plus ingenii, quam veritatis, habente, pro EAA>jv^«;s legere mallet EAa/çar, adfeclas fcilicet EAe-
yrjs-, Adiabenorum reginæ , quœ, JOSEPHO tefte,
Judaifmum fe&ata fit & Hierofolymis commorata; a qua nomen fuum illi haut fecus, atque ut.c rS itt HPochcwo), acceperint. Quam fententiani a laud.
VOL-b) Con fr. CHRIST. SC HO E l TG E N I I Lex. Gr<cc. nee non Hör as Ehr ai cas a i Affor. V I: 1. c) Vide a* tur ejus banc in rem di/fert• fingularis•
V Ö L F IO pluribus explofam vide: ubi & examinatur altera ejusdem F O U R M O N T fl hypothecs, qua EAAtt* conftituuntur Syri EAAfjvl&vTesj h. e. Graeci» v i t r i c i s mores & inflituta amplexi, iique partim Ju daica facra dein profelïi, partim adhuc ethnici f. d e o
r u m cultores; quorum quidem lingua (Syriaca) pri* m um fcripta fuifie A tta Apo/l. idem lalfo libi perfuadet,
C
a p.
II.
IA AT PI A A m MAKEAONIAN E yrUmre»
(ttlillatim trattat. §. I.
P A U L U S , Asnaoycs û3v X^çS toc e&vtj, Romanis
fignificaturus , quid vetuerit, quo minus Romam adierit ipfe 5 commemorat, quam late fe extenderit evangelii inter gentes praedicatio, qua perfun&us fuerat huc usque. Quippe tradit fefe ctno UçaeuMp xcc/ kJ^Ao), rS I A A 7tmXr\(>ct))thoct ro ivocyyehtov
tx iXçi-ï'. d) i. e. orfum fe ab Ilierojolymis, eorum verfus contendifie a i Illyricum usque, pofteaquam interje t a s regiones Afiæ & Europae, (atque in his Græciæ plerosque tra&us,) luftraflet. Etfi vero fic aperte de- lignan tu r term in i, a quo t f ad quem praedicatio Pau lina fefe protenderit, tamen milliarium, qua? emenfus fit, centurias dinumerare, cum quibusdam, non fufti- n e m u s ; fiquidem is non re d a Hierofclymis ad P ly - rio ru m fines co ntendit, qui* potius iv xuV.Aoj, fadis- que fubinde digreflionibus, interjacentes terras cir cumiit. iXAu^kov, IAAu^jV, apud STEPH A N U M BY2L lXKvçl* , ampliflima fuit regio, Pannoniam inter ac finum Adriaticum fitaj & quidem a Pannonia longis magnorum montium jugis feparata : quam hodie inter
fe
fe divifam tenent respublica Veneta atque Imperatores Viennenfis & ConftantinopoJitanus, cujusque magnam partem condituunt Croatia & Dalmatiae regna, P lu ra de finibus lilyrici, quos non ponunt eosdern
chorographi v e te res, fi quis Içgere 'avet, evolvat CHRISTOPH. CELLARIUM e). Nos faltim verbo rnonemus, quod Aktms extremus fuerit Illyrici p ro prie d id i, h. e. B arbarici, terminus, & confinium Macedoniae, quæ ultra oppidum illud incipit; quod ex PTOLEM Æ O & PLINJO laud, CELLARIUS f ) oftendit. Nos verö mentionem hujus region's ab inftituto noftro non omnino duximus alienam, fiqui* dem Graecis non modo confines IAAi^«-, fed & quo dammodo cognati fuerunt. Et quia Illyricae gentes quaedam, Graecis colonis permixtæ, horum linguam & mores penitus imbiberant, non jam barbaris’, fed Graecis adnumerari coeperunt, Hinc eft, quod Ulyri« da Barbaram , quæ in Lififo definit, a Gr<eca Illyri d e , quæ a LifiTo ad Epiri fines pertiner, diligenter admodum difcernat CHR. CELLARIUS q ) , idque praeeuntibus STRABONE & ceteris. Sed & ea re« gio poftrnodum Macedoniae limitibus ac nomine çom- prehenfa fuit. Sic Av^otxtov, diétum C A T U L L O h) /Idrias tabernam r h. e. emporium, populis Hadriæ ad*’ colis frequentatum, ( cujus adhuc in Albania, i ) Græciæ Turcicae provincia, fervatur nomen, k) etiam
ho* e) Not, orbis antiqui ^ Lib. II. Cap. <?. paq. 6o q, f ) Ibid. pag. 6iy. q) Libr. ][. Cap, X I I L pag. lo z j. h ) In Volujium, /). m!z6. Ed. BafiU i) Albaiiiæ ho- diernas dedit nomen prifca gens Albanorum in Macedo nia finibus; quorum <eque ac rtjs- h.xßctvo7tchecos meminit PTC)L E M Æ US» k ) In mappis Chorographicis D \J-RAZZO.
hodie eximio portu mercatoribus celebre , ) licet w rr yy tu y IAÀt^<£v politum, tamen poli hæc ry M oc- xèdovïcc adnumeratum fuifle narrat DIO CASSIÜS /)» Q uomodo M. T . C ICERO m ) Cn. Pompeji cnjlra, quæ juxta Dyrrachium pofita eran t, in Macedonia collocat. Dyrrachium autem vel eadem eft urbs i l l a , quæ prius alio nomine difta fit Epidamnus , ST R A B O N E & POMP. MELA n ) autforibus; vel certe tî?s- ttcâsus otCpesyy.vioc oKlycv, uti dwcet PAUSANIAS o) . Quæ quidem opinionum divortia
concilianti CHRIST, CELLARIO p) videtur D yrra chium Romana colonia ad latus Epidamni aedificata q u o faélum, u t , cum vetus urbs intercideret, & no ‘< va indies caperet incrementum, nihilominus eadem“ urbs cenferetur.“ Atque ut coloniam, ita novum no* men a civibus Romanis traxifie originem, PLINIUS q) teRatur. U t vero revertamur illuc, unde feceflimus, P A U L U S in univerfum pl-xç1 IAAu^otSf pertinuiflfe prædicationem fuam memorans, innuere potiflimum vid e tu r, pervenifife Evangelium ad extremos Macedo n ia proprix ver Ius occafum terminos, adeoque ad Illy ric i confinia, ab Hierofolymitana u rb e , ubi praedica re coeperat, & unde verfus occidentem prodierat, re- tr otiffima. Neque fic lllyrida Grxcam Macedoniae li mitibus ac nomine complexus videtur Apoftolus; id- que ex more veterum , hanc ab illa fedulo diftingven- tium. Confr. CHR. CP'LLARIUM r). Et vero ultra Macedonias proprias terminos occidentales progreffum
C fuifife
l) Ubr. XL I. p. 1J6. m ) Pro Ltqar. Cap IX . n) Libr. II. Cap. III. o) In Eliae, f. Uhr. II. Cap.X» p) Paq. /024. q ) H. N . ltb% III* Cap. X X I I I . r) N .
fu i f f Pa ul um, a(!t c o n te n u i m rn fl ly rida ingreffum ,< liiitoria piâîdicafionis apo/toiicæ facer. Neque e n im cum A pollonia, Grœcœ I fly r i dos urbe maritima, (e a - que C orinthidriim quondam colonia, P L I N I O s ) & S T R A & O N L t ) fefiibus»') com nifccnda eft AttcA-
h tovlci y f y d i c f e v c a V r e s ( o F lcevX cs y.xi c i c v v civTtv , ) tfA-'
&CV e is Qeaeo&XcviKrjv. A é to r. XVII. i. Quippe c o ç n o -
m in em hanc urbem in M acedonia, pro prieflriftiusque' di<fta >f fitam deprehendem us in pofterum.
$, II.
M A C E D O N I A quas fubferif r.Ominnm pariter' & potentiae v ice s, n o n eft ,• quod im b i s exponamus.' Pfjfcam & fere obfeurarn Vi/uciélas adpellationem ? præ fiantiori huj us regionis parti p ro priam , excepit- latius celebriusque Mccv.e$cv!us nom en , quod ab-O/iW- / / / / f i l i a , nefeio q u o , deducium volunt. Mxystm v o *
lim audiifife Macedonia? partem q u am dam , p erh ibent S T Ê P H A N U S de ttrb. & H È S Ÿ C H ÏU S 5. unde
kviccv uniVerfam poftea n ö rre u traxifle facile quis au*
f u m a v e r i t, prséeunte E U S T A T H I O in D icnyfhim Pe-
rieq. C e rte iîdfem funt Mncciéc âc Macedones j quos
p riori n o m in e defignant L atini poetes paffim & A* G E L L l U S a). Satis ingeniofe cenjediarunt nonnulli, quod MotY.fr ou fint DVO, quorum in feri pt i s prophe ticis n o n infrequens m e n tio ; quodque adeo Macedo-* nes a j a vani film & fapheti n e p o te , G en. X :: 4. n o m en tulerin t fuum,- haut fccus afque laves ah i- pfo patre \p ifavtin. R obur huic fententiæ addi-t au- «Aor hiftoriæ M accabæ orum , b ) ubi tra d it, quod A* A fjrÖk viïçôs 0 <$>iXIt.7ih , c ’bAeckeïïàv , e^xB ev ey, rr,s y is
_... _... ; , .
X-T--/ ) I I f t . L r r r C, X X i n . t ) Geoqr. L v i t p . 2ig, fq . a ) f i o li tum A ttic a r » Lib. I X . Cap. 3. p nf, 4ÏS). b) L ibr. L Cap. L v* f .
XeTTiAf* , y.ci) t7Txra^s rev Actç.eïov9 ßaaiK tec He f trav ngq
Mj;d«v. *. r , A. Et profecto non abludit velc LwrrcV, ô v7reç rvjs Mocv.eSov'lois , m o rs XENOPHONTI memo ratus , c) vel C itium , Mac edoni £ oppidum , cujus me*, m in it T . LIVIUS d ). Nequs tamen nihili facienda PHIL. CLUVHRII fufpicio, cui exigua adeo videtur pi onunciationis differentia in Muxeiov!» & Muy&vlcc, ut ab hac illa non c.i trahere potuerit. ‘ Mvyhvlcu ve •
r o , THUCYDICfy*. PLINIO aliisquef paffim memorata, Macedonia; pars exfiitit. Aliam ingreffus viam j o . P A S O R , Twv Mccy.e$ova>9 etymon refert ad ro fir c o s,
Dorice peeks' hinc boetis /uocy.e^ocvos', & H O M E R Ô e) p e r fyncopen fuuv.ehc?, Longus: unde Max«W*v di-dfam putat regionem quam maxime oblongam* Hoc e-ft illud , ut 1'. LIVII f ) verba faciamus noftra, ma xim um in terris Macedonum regnum nomenque; quod p e r Philippum A m ynt£ fit. crejcere cum (ocpi/Jct, Eu- rop£ fe'tam en finibus continuit, Græciam omnem ac partem 7 hr acies at que Illyrici amplexum. Superfudit deinde [e in Afiam ; & X I I I annis, quibus Alexander r e g n a v it, primum omnia, qua Per/arum prope immeji- fo fpatio imperium f u e r a t , fine ditionis fecit. Arabas hinc Indiamque peragravit. Inde morte Alexandri di fi tractum in multa regna ( f laceratum; denique a Ro« rnanis oppreffum, & in provinciee formam redadlum efl. Ceterum de Macedoniae finibus, & antiquis, & h o d ie rn is , copiofe agentes conferantur geographi, & unus inliav omnium CHR. CELLARIUS. Nos id potiflimum monemus , dilatatos fenfim fuiffe Macedo n i a veteris terminos, non ab occafu foluin Illyride
C 2
Grce-c) Iu KvvrysTc/fi, p. m. 6j$. Ed. Bafil. d) Ilifl, ai) U. C. Lib- X L I1. C ap.ji. e) oJW> H . f ) Libr. X L V . Cap, IX .
G as c a , (de qua fupra^ verum etiam ab orfu Ib r a - die parte quadam a Ijeda. Quippe t Macedoniam in ter & T h rac ia m , Strymon fl vetus fuerat limes, qui Vero deinceps ad N fiam g) usque fl. prorogatus fuit. Etenim PHILIPPUS R. agrum, qui Strymonem inter & Nefturn fluvios interjacet, Thraciæ avulfum, Ma cedonian regno adjunxit. Ab illo jam tempore fub Macedonia femper comprehenfus manfit hic locorum tr a d us; in quo fitæ Amphipolis, Philippi, Neapolis , urbes etiam in facro codice N. F. celebratae, tie qui bus p ft hæc flgiil3tim. Hinc eft, quod iflam trans
Strymona Macedoniam ItiUtyitm aut adjcLiam adpel- lent Chorographi.
§. ni.
P A U L U S , quum in Troade jam eflet, itifomnio quodam fupernaturali divinitusque immiflb m onitus, in Macedoniam correxit, illic praedicaturus dodrinam Evangelicam. Nimirum c ça jj.ee hoc rrjs m ir os oltpSq ru n dvÅco. A d o r. X Vi : Ç). h. e. oçafjcc zetr ovccç. Ita & alias hominum k « t’ ovccç %çyifj<xrta&lvTûcv exempla nobis paftim fubminiftrant facri pandedse: Matth.i: 20, II: 12, i j , 19, 22. &c. Quamquam & fæpe c^ccfjce, e(t vi fio prophetica five revelatio, quæ vigilantibus obtigit ; qualis illa Cornelio fada, A d o r. X. feqq. & Petro V. /o, 17. Dicitur autem haut citra e få u * &tv cçctfjct l<p$rjvcci' quemadmodum tnoxv, iq. dicitur Pau-q) Neftus audit U E K O D O W , P l1nT o~ P O M P . M E L Æ , ceteris ; T. L IV IO Libr. 4p* Cap. 2p. Neflfus amnis, P JO L E M Æ O autem , fimpliee cenfona, Nkaes, Immo vero e mfer. cjuibufdatn, & e tiumo CARAC AL- L Æ , M E C T O N ( Melium ) protrahant S A L M A S1US & H O L S T E N IU S , adlegatt a C E L L A R IO , N. 0. A> p. iojfc
Paulus éçxf/ct î^siv. & paflim alias tâeïv *v cçccpccrt, cçot- fxoc fehlten. 11. cc. Si A d o r . XII : g. Neque multo a- liter profani Attici ; in quibus T HEOPHRASTUS h): Tils' yvKTcs iàeïv hv7cv(cv. Illud vero o^ocfxot hoc fuit I AvYiç rts rv (h. e. Köer cvccç f(pdvt] ocvTto, Matth. I.* 20%) M ccneScov k^ûos , TccçctxccXZv o c v t o v, ycy Asy c c V iioißccs he M«*eicv/av, ßa'Br,<j(y Yifxiv’. i. e. adflare Paulo, ( haut dubie dormienti, ) ia fus efl quidam, v iri Macedonis ge rens fperiern î isque fib i ac popularibus fuis adprecatus opem Apofloh, Evangelii in Macedonia prædicatione ferendam. Confr. in h. 1. J. C. VOLFIUS. Kvot%BlvTts t v , inquit PA U LU S v. I i, 12. duo rrjs Tçwctiïos, ivBv» içc/un<rcifjev he Zci/ucBqccvMV, ry t? ?7r/ÿ<nj (fc. yplçoc , A d o r. VII: l6 ) he Nf«7rcA/v' wjéiBèv re he O/A!7F7rus, P orro Cap. XVII. r. Ätofitvcrccvres ryv Afx(pl7FoXiv yyq AwcAAojWäv , yXBcv he OeacrccXcvUyv. inde he BIçcitcv , v. io. Denique, relida Macedonia, itum efl A the n a s , v. 15. Hoc fuit PA U LI per Macedoniam iter 5 q u i , cum , ex AOæ litore navi v e d u s , recto curfu perveniffet ad Samothraciam i ) , infulam Æçæi maris, n o n procul Thraciæ continenti fitam; ( DIONYSIO v • 5?4* ®çyix<yv Tol/ucv adpellatam, ut a 2,cc/joo, Afia- tica infula, cujus & in hiftoria navigationis Paulinas
men -h) H3-. yjxçctKT. Cap. IV . t f X V I I . i) SAMO T H R A C E infula, urbem habetis cognominem, an a Sa m o a ltera , Ionum infula, nomen tra xe rit fuum , di fee* p ta tu r. Certe lu^cv utrique itifula fuiffe antiqvum nomen, S f Qçccy.ye adeo mentionem differenti* gratia fuperadditam , Jtmile veri nobis videtur ; ip/o prœeunte S I R A JIO N E , Geogr. libr. V II Licet autem Samothra cia in pote date fu e rit Macedonum, tamen hanc, T hra* 9 ibus proximam, inter infulas Grœçiœ referre non fu im nerunt cborograpbi.
frantio fit Ador. XX : 15. difoernatur:) poflero d e ad- pulit ad litus cjus Macedonia;* quam hrU-mrov $. pr. .diximus, & regionis liujus urbe«; (primum Neapolin, Inde Philippos , demum Amphipohn, Strymoni fi. ad«- •jacentem,) adiit. Poll ha^c veterem illam & proprie .didam Macedoniam ingreiïus, urbes ejus, Apolloniam, 'Ibepfalonkcn, Berœam, invifit. Ceterum de Paulin is per Macedcniam itineribus cfr. Ador. XIX: 2.Î, feq. C. XX: i, (eq. I Cor. XVI. j . II Cor. I: 16, Cap. II: U . C . Vil: f. Phil. IV. 15. Quin & indicem M ««- ècvxv, cweyjrifxocv ru YIccvXu , vel Ephefi jam degentis, vel in A fiam deinceps contendentis, (in quibus AçNctç- %os , Ma&fJow ©eaaixhcvroe'jç, poftea quoque Paulum Jetr/uctiTttv, in Italiam ni vi vehendum, comitatus, A - d o r . XXVII: 2. quem proinde cwccixfaocXoorov vurcu, captivi fatis J'ocium, adpeilat Apoftolus in Epift ad Co- lofT. Romæ fcripta, C. ult. v. 10.) videre eft A d o r. 'XIX: 29. XX : 4. Prcetere3, quam munifice Macedo* nes Chriftiani egenis, fidei & lacrorum Io ci is, fuccur- re rin t, quamque promti tulerint opem ipfi Paulo, mul tis praedicat hic Apoftolus. Sic Rom. XV: 15, feqq. narrat in eo je jam ver fa r i, ut proficifcatur Hierofoly- mam , difin h u t urus e hemo,fynam Chnflianis. Nw! J?, inquit, 7Tsglvo/jton hs leçurctXèfj. , éioty.cvoov reis ctyicis. Qure quidem munera in ufum pauperum Hierofolymira vorum contulerant Chriftiani, Macedonium <yf Achaiam habitantes, svåcxwecv, inquit * Motyedcf.cc Ky&ilci v.a- j>co\luv rivet 7i<.fi<sar§ui hs rùs 7rroox<ss tmv oiylcov, r£v tv leç%sccÀr;jJi. (h. c. erga hos,, qui e Janttis Hierofoly- viitams Pauperes erant, exhibere beneficium a h quod & Chriftinne caritatis officium,) Quippe jcwvwv/« nihil aliud eft b. 1. quam êvvsciîci, quarum utraque jundirn occurrit Hebr. XIII : 1$. Quomodo xffiuts rhv ciylw .xcnweiv Rom. X II: i j . eft neceßitatifus Lhndianorwu
/jr/id tribuere f. larÇiriÿ quörl & ipfuru Ro'rii. X V : if.- audit KéiTgçyrpott. Idem Apcflolus alias exponit Corin thiis eamdem laudem Macedonum ,• qui, v.xtcc Jvvxfuiv ngcf v?rtç Mvùpiv ocvSxiçetcr, rogarant Pauîu m , vellet r »W yjxçw r&i rrjv kmoovIxv Tris àictxcvlôcs , rrjs rts ras *V y Jus, rïëjroxrSxt. II Cor. Mil t. t. fcqq. Ubi primum illud ïiotandum , quod yfiçis Ireic beneficentiam rienoraf,*aut Ip Turn potius beneficium donums t pprxwfxixas i quemad m odum & tKev\jjioGv\‘Y] ßipem notat egenis erogatam* C o nfr. v. 7. & 19. Deinceps, ubr dicitur %clçts x&j’ xexvoovlct TY(S àtccx evicts K c. & yûçus iïtotxcvcû/uevr^ v. 1 (y. te n en d u m , quod r\ Scccx'cvlet, ii iis t£s dy'nts (ma,, y
delignef, cuj'usmôdi fit illud donum, quove bine datum.* Q uippe y\ öiKxcvioc miniflcrium etiam cwamque eleemo* fy ju ir tm pauperibus erogandarum importat paflim inf A f\.A pofl. & Épift. Poulin, tlnde, ouando dieiïur -1 if cc$POT*]Sj iïtetxonïa&oti vsrè rS üx-SÀt, v. 19 & 2 0 , ab
Apcfto-lô adminifïraîa lautiorum munerum colle St a & diffi tr ib u tio bgnificatur. Sic II Cor. IX. t i i feqq. occur r i t r, ïïtxxcvlx rris Kena^y'cts, (ubi >.ht8^ y lu notât pie* ta iis officium, quale heic eke mc fy n a ,) è ffivcv ttçcscc- 1rex.7;Xr\çïiCX tcc vseçnpotTot toov d y lm , ctkXcc rsoirr^ ü&vaaot x. t. A. Qtiia vero ftipem hanc}ad egenorum fudtenfafionem, pro fua virili, quisque conferebat, e& ipfa étiàm adpellatûr Aoyloc, tj iis tùs oiylus, h. e. col~ h f t a in çratiam Chrifiianorum J a ft a. Vid. I Cor.- 3CVP: f,- feqq. ubi Paulinum occurrit StxTstypcc demo-r d o colleftandi. Quo itidem loco ipfa r\ Acylx vr. ï. fi v e to BricotvçiÇo/jigvcv j v. t., audit v. f. yctçis' fc. ex: benevolentia profeftum munus ; idque Corintho Hie-- fofolymam periérendum. Denique PA U LU S open* a Macedonibus fibi præftitam dilaudat ïf Cor. 5ü : 8y feqq. t o v~éçi]iJiclft&, inquit, Ti^ocotverkri^xsötv ci ùleK-f <pù itâivres uno M xxslm xs „ i. e. ecctifiœ Macedonie*#
membra. Primi enim Cbrtjliani , fraterni amorit vin culo inter fe conjun& i,
cciïe,
hCßav nomine & ipfi fefe adpellabant invicem, & ab Apoftolis adpellabantur:u ti paflim videre eft ex A B . & Epifl. Apo/lolicis. Ve nerant autem hi Macedones ad Paulum vseptiStyrac tunc»
cum Corinthi effet; quo tempore Apoftolus C orin thiis civibus êv Travr'i eißufi dvr ov hnçvjcre. nulla e s parte aut re nulla onero(um (e praebuit. 1. c.
§. IV.
NEAnOAir, q. d. nova urbs, haut dubie novis e Græcia colonis nomen relerens acceptum, Stry monis inter & Nefti oftia fuit oppidum; cujus item meminere PTO LEM Æ US, PLINIUS & DION. C A S SIUS. Primam hanc urbium Europae fefe obtuliffe Paulo, ex A fia trajicienti, fupra audivimus. Quia vero ille Strymonem inter & Nellum ager poffeffus fuit a Thracibus ac! aetatem usque Philippi R . , qui primus eumdem Macedoniæ fuæ adjecit ; mirum non e f t, fi Neapolin, quam Macedonia nos ad- tribuimus, inter 7hracice civitates ab aliis compluri bus relatam quis offenderit. Habuit haec noftra cogno mines urbes non paucas > quas recenfentes videantur alii. Nos Philippos pergimus.
§. V.
Non ultra XII millia paffuum A) Neapoli abfunt
€>IAinnoi,
urbs multo clariflima; quam, in regione, Thraciae avulfa, pofitam, Philippus, Macedonum rex, hoc lubentior infiauravit & amplificavit, quod op portunus ille locus fibi vifus effet adverfus Thracas perfequendo bello. Quia vero poftea Thracum haec* inter Strymona & Neftum, regio Macedoniæcon-ffanter A) Hanc di fla n ti am ex A N I O N I N I itin. tradit C E L L A R IU S, p. 10%. / q.
/tenter adhfcfit, PA U LO A d o r. X V I; 12 audiunt <£>ihi7r7ici 7içûûTtj rtjç rys MäkpJcvlas Tschis. i. e, princeps urbs partis illius trans Strymoaa, ad vete re m Macedoniam adjedæ ; non autem univerfæ , quæ tu n c e ra t, provinciæ Romanorum Macedonicæ: laud. C E L L A R IO interprete. Hæc eft urbs illa, quam Paulus, adventu primum fuo & per complufculos dies præfentîa, dein etiam rn 7 $( Âm7ravins h nçcAî?, (lite r is Koma inijjts per Ê'XccÇçc^trov^ <I>;A<7r7rifcr/&>v oLtsq-
*oÀcv, Phil. II. 2 5 , fq. IV. )&• 24.) plurimum nobili- ta v it. U t fdeamus utramque 7tpcs Koçn&loos epiftolam fcriptam dnc <&iXl7t7iw ty\ç MomsSoviccs. Quippe nofter A portolus Neapoli pervenit hs , r,ris - - Tïjs1 Mcuistlovlecs 7roA/o, kcAo»vIcc. Hfxev Jg, in quit, «v rctvrr] rr\ 7tchei (jiurqlßovTes fifxèçus tivccç. neque ve
r o paucos'admodum dies; quin ttoAA«V v. 18.
KcAojvIccv PAULUS, PLINIUS «)itern Philippos coloniam
ad pellat. Eo nanique coloniam a Romanis dedu<rtam fuifle, numus loquitur C L A U D II Imp., cujus ert b •xiyçcttpYi’ COL. A U G . JU L . PHILIP. & infra: D I V U S AUG. Ceterum Latiale vocabulum eft v xcA&>- rlcc, a colendo diéla. Colonos enim audivifle cives Ro manos aut Latinos, aut etiam veteranos milites, ad habitandam urbem aliquam miflos, nota res elf. Et Phi- lippenlem coloniam, Çquam juris fuifTe Italici IS.C A - S A U B O N U S ad h. 1. exiftim atj multis magnisque pri vilegiis condecoratam fuifle, vel fatis conflabit ex Acft, XVI : 21. ubi Philippenfes in foro Papccw aper te ftfe profitentur. Confr in h. I. VOLFIUM.
j. VI.
Nos porro difpiciemus, quid egerit P A U L U S Philippis, ubi tiplças rwcte commoratum audivimus.
D T*
Tîf v/jiéçcc rôôv (TxßßoiTöüY, ïnqult Anoftolus, v, 13.
SofJisv e£oû rîfs- 7foÀecûG 'nctçoi 7rorct/xov, é ivc/xlÇero 7tçc<t— tv%y Itva;. Refert Paulus, fabbato quadam eqreffum fe fu iß e extra urbem ad amnem quemdam vicinum, quo loco confvrverat effe precantium conventus. Exivit ita. to tempore divini cultus preeumque peragendarum, rrj rippet tôov a-ccßßccroov. Non eft adeo, quod diem hebdo- mados, quam Sabbati, h, I. infelligere quis mavelit. Locus item precationis exprimitur 7rupe irorccfxSv, ju x ta flum en, nullo heic defignafum nomine j haut dubie flumen minus, neque remotius ab urbe, quam ut pre caturi commode illuc exfpatiari poflent. Nimium quan tum torserunt criticos fequ. verba: ê Çad quem flu* viitm i aut in cujus ripa ) ivofxl^ero Tcqccpjyff hvoct. Ver terunt quidam: ubi exiftim abatur, videbatur effe pre* ta t io -, v el, ut ftt hctKKuyj prcef, pro fu t., esvett pro «- ceoSoa, ubi putabatur futura precatio, quemadmodum interpretatur DES1D. ERASMUS. Quam quidem i- ftius verbi fignificationem, licpf alias facr. feriptori- bus ufitatiffimam, (vr. c. Luc. III. 23. eoe hoff^rre, &c.) a prrefenti tamen loco alieniorem deprehendet, quis quis hunc diligentius inspexerit. Sequeretur enim > P .ulum, quum urbe egreflus effet, incertum fuifle de loco, ubi funderentur preces. A l i i , In transferenda hoc lo c o , nullam habent rationem verbi ivoffi^sro, tjtpote quod, 7t\eovciçtK.ws adjectum, meram faciat ort- vfyffccr# alterius verbi, quocum conftruifur: ut adeo', tvofM^sTcr 7rçccrev'xrj 'eivott, nihil fit aliud, quam jjw
Tïçocevxv' quemadmodum & 7tAeovct&civ alia ver ba t & in his ra> vcfJtl&vSect cognatum JWîV. tita Matth. III. q /urj Åojjyre Kesyeiv. i. e. ne dicatis.) Addunt, quod heic ro vopi&v&ctt haut fecus, atque aliis locis verba Çctiveo-Scct & dWîv, fignificare poflit non tam p utari rem aliquam aut ita videri , quam potius reve ra ita cße\ ut nihil adeo incerti dubiique involvat. In*
teri»
Verirr. nos iftam circumlcquutionem h. i. vix admittcn* ci rn arbitramur: præftrtim quia nullum a Ihuc aiiud adlegari potuit exemplum , ubi rc vc/xl^eaB-xt fuetam (jgnificationem tueri quodammodo non poflic ; quam v e r o heic loci omnino repudiaret: id quod merito ur g e t ELSNERUS o). Denique fuerunt, qui fic reddi d e r e : ubi locum precationis effe, lege f u i t fancitum. E t hi quidem ad ervpcv tS vojjlI&q&ui proxime accedere libi videntur. Quæ vero notio iftius verbi S fcripto- riibus nusquam alias eft in ufu. Ceterum nos> etiamfi n e q u e hanc ingredimur explicandi viam , hautqua- qriam tamen ab origine vocis longius recedemus. N ofjLos pro lege con/vetudinaria, h. e. pro r itu /. more, pas- fim occurrit apud X E N O P H O N T A aliosque probatis- fimos au&ores. Hinc roc vc/uxicc, r itu s , inftituta: v. vc/uocioc, Tïolrçtoc, H E R O D O T O , patrii mores. Et yO'fjLi&Tcu, moris e fl, follemne efl ujuque receptum• ÇJuare verba > é hopl&To Te^caev^yj sivoei, commodifli- nue fic converteris: ubi Jolebat precatio Heri ; vel ubi coetus precantium effe fveverat. Hunc fignificatum r* vc/ul£so$cii, confirmabit unum e multis exemplum lau
dati X EN O PH O N TIS: p ) eXeyev, on voulue ito, ore 1 r s
Ï7TÎ Asimov XOCXlvXl Sév&yjç , "(o ©£«£,) 0MÇs7<B<Xl 'C&VTM r è s v.Xi\$hrcts* i. e« interprete R O M U L O AMASÆO.* i t e t , in q u it, mere majorum traditum e fl, u t, q u ia Seutha invitantur , ei dona dent. Et fi quid valet provocata graviflimorum interpretum au&oritas, fe- quimur duces MART. L U T H E R U M , ejusque pre mentem veftigia SVEC. INTERPR,; VOLFIUM item* M A J U M , EL9N E R U M , STO CK IU M , cet., in fuis ad /. ct ob/ervstionibus.
D i Ex*
o) Obi• $ Pag- 4 S 9* P) ccvocßccaety ß iß h H f a g . m. 2? j ed. BeffiU
Ex iis, quae di&a fiinr ha&enus, vidimus,' n e -que r r,v Tfçoçeijx^ (impliciter ab omnibus accipi p r o precibus vel oratione ; qui tamen fignificatus multo r e - ceptifïïmus præfenti itidem loco haut ægre admitten dus nobis videtur. Neque tamen multum repugnabi mus , fi quis, voce /jlstmw/jukms accepta r oiy.cv 7rçcaev- Xns denotari velit, five lorum $ quo ad preces fanden• das Judaei convenerunt. Nimirum diétæ etiam
Trçcxrev-facrae ædes, precationibus deftinatæ, quas Romæ , Alexandri*, aliisque in urbibus exflruxere Judaei ex teri. Cuj ismodi prof cue bar tm meminerunt etiam Ro** mani feriptores; in quibus JUN. JUVENALIS q ) :
- Jn ejua te quaero profeueba > Ubi vetus Scholiaftes inter alia.' Profeueba , locus Judaeorum, ubi orant. (Sunt qui heic intelligunt/0- a tm , ubi flipem efflagitant mendici j r) Ld iÜ3m men dicandi notionem non fatis habere au&oritatis, monet GERM. JO. VOSSIUS /)„ Et has quidem Profeucbas vel easdem cum ruis cvvuyooyuis, vel certe non mul tum ab his diver fas, plerique faciunt. Zuv<xyaya/?au- tem rcho'ar fuerunt Judaicae, five publicae sedes, in tubibus pafiirn eo fine exftruétæ, u t S codicis Ie- dioni ac Divino cultui precibusque infervirent. Cujus* nv'di 'ui'em nullam domum publicam Philippis ere- é h rr PA U L U S L c. tribuit J u d a is , quorum forfan in illa »rbe non admodum frequens fuit ccetus. Sin autem in quibusdam oppidis nullae elTtnt qualem ae des, mos erat Judaeorum, in propinquas ripas & li- tora fecerWe, u t illic precarentur: cujusmodi qui dem extra Philippos locum neocevyjis nomine L c. de-
___________________________ fignari
q) Satira 11F v. 296 r ) V;d\ not. margin, aå I. Fd. Colon, adjt I f r , p w 20. s ) Inflit* Or a t» P* I L Lb. IV I tap. VI* j), 4, p. 90*
fîgn3ri volunt. Sunt vero e tia m , qui ftatuunt, heie aedificatam fuiiTe in ripa domum five diverforium aliquod in ufum precanrium; liquidem, fub dio p er agentibus facra, loiis æflus pariter & in briuin veri*
torum que v is , maximo futura fuiffet incommodo. Sed contra monent alii, iflas in ripis litoribusque preces fub dio potiflimum inllitufas fuiffe. Confe r a tu r T E R T U L L I A N U S r); itemque IS. VOSSIUS, u ) & VOLFIUS ad h. 1. A d o r. Neque nova res e ft, quod peradæ dicantur preces 7Tccçd 1tctcc/iacv' qualia lo c a delegiffe videntur Judær, ut (ibi præfto effet a- qtua purior ad manuum lotionem, vel inprimis ante fufas preces adhiberi felit? m. Litorales oratienes me m o ra t T E R T U L L IA N U S u ) , i.e. in litore peradas z quem morem Judæorum , longo ufu receptum , c o n firmat ^(pKTpoc AAacuçvuaaeûûvj quo Judæis Romani p e rm ife ru n t, inter alia facra, raV nçocroyols 'ncmaScu wçcs TYj SctKocs-ctiy nccrol ro Tiarçiov %$os. i. e. preces peragere mi marey e x patrio wore. Quod decretum Halicarnaffeorum, quia e vulgatis JOSEPH! editioni-» fius abeft, integrum exfcripfit IS. VOSSIUS 1. c.
§. V1L
Itaque Juburbano, ripcnfi, eoque Philippenfibuf c on [veto precum habendarum lo co, [edens P A U L U S , florebat mulieres, qua illuc convenerant* Kct&irecrrest I n q u it , fhcthijfjtfr rcits csvehS&cuis yvvecifci» Kcc$l£t(V h 1. xccT sfjtÇxan docentis eft ; alias item indicis. I)o- c en tem audiebant congregatae feminae; qmbuscum vel fld quas locutus dicitur. Quippe rc Xothw r w idem e ft, ac AaXeiv fa r d rivos n 77fds nveCy qua prapoßtto~ nes
0 Lth. de pu dic- Cap X V C u } Obf, mä V el Can Ilum, p/g. ? / ? , feqq ed Londittm vtylff feria to ad nation- bib. i . Cup. X I i L
iles locis aliis «adduntur. Qua?nam autem I k qualia -fuerint roc KocKê^eva v t : o tS IlauAÿ, (v. 14.) non ob -
fcure patet e fiequ. Nimirum ro KaKelv ( fupple ex
V. 32. rov Aoyov T8 Ku^/a,) h. 1. non fecus, atque alias
in hiftoria Evangelica rc y.r^vcraetv noy t o ddocoxeiv, ab-
fblute & sKKft7STtKoSs pofitum , æquipollet r&> êvotyye- hi£e<r&cU' U t KocKelv (it adeo loqui res divinas, five
praedicare verbum D., quod & x u t l^cyfy Key os aut grqjioc, pafiim audit. Quibus facris addiétæ fuerint hse feminæ Philippenfes, non convenit. Chriftianas fuis* fe , recens a Paulo converfas, exiflimarunt nonnulli. Alii paganas f, deorum cultrices faciunt. Sed neu
trum horum quadrare in Lydiam, illarum unari’, con flabit e feqq. Reclius ergo cenfebuntur Ju d xe aut certe vrçcGiiKvTCi, fabbato congregatæ; quibus genti tes quas dam admixtas qui flatuunt, haut fatis meminifie v i dentur, quam fuerint alieni a mutuo facrorum com mercio Judæi & ethnici. Quare folarum m ulierum , non item virorum mentionem injecerit Paulus, ambi gitur. Forte , vel quia nulli tum adfuere viri , vel quoJ, faéta mulierum illarum x ) mentione, viam fibi parat S. feriptor ad harum quamdam, puta Lydiam , copiofius memorandam. Nempe audiebat Paulum r)s
yvvrj ovcfjiccTi Avo Ico, eaque 7roçÇ)vçc7roûKiç tioKsoos Qvxrßi-
çuv. i. e. mulier ex oppido minoris Afiæ 7 by at iris, v i ctum fibi adquirere folita ve mundando 7roç(pvçctv, ijuoc- not 7ïcç(pvç<x. Ktiamfi vero fic fatis manifefto ei tri buitur proprium nomen AuJW, neque tamen defuere, qui gentilitium putarunt eflfe n o m en , defumtum ex natali folo, fc. a Aviïlcc, Afiæ minoris regione
medi-
ter-x ) E ter-x harum numero fu e re fo r fan E voSlot >&}
Xwtvxv , mulieres Chriflianœ Fhilivpenfes. quas me-
te rra n e a , cujus urbem fuifTe Qvccreigoc, teftantur P T O * L E M Æ U S & SFEPH. Byzant. de urb. ( Trjv iv ©nare/«* ç>ciç v/y,Mclxv Apoc. II: 18« JOHANNES enumerat in te r r d ç h.rKv\alus rd s h Aalot, Cap, I : i l . ) Et » ju«* diee SCHMIDIO in h. 1., mulier ifta,cui aliud quod-“ cunque proprium nomen fuit, ovo/jtccri, h. e. nomine“ com m uniter apud Macedonas noto & ufitato, Avolet*6 efl: nominata 3 ficut Mccçlcc, a patria, fc. diro t m “ MxyiïotAûov, quorum mentio Matth. XV: 39., vocata‘c fu it MayoccAqvq , MagdaUnfis. Sed quid prohibet, quin Lydae mulieri proprium efle nomen potuerit Au- Slct ? Er, quod ad Mariam adtinet, nunquam illa folo nom ine gentilitio defignatur; nec vero MayJoAW cognominatur, nifi ut a ceteris, quibus M a ria n omen, difeerni poflit. LY D IA porro dicitur aeßo/xivti rov &sev, verum Deum colens, adeoque non pagana, dea» U rorum cultrix. Quod aeßc/jilvMv adpellatio fæpe com p etat 7rçoarjÀvTcts-, monuimus C. I. J.IV. Qi_io les fuilTe v id e n tu r & ctt ae@>lf*swi y w x7y.es Antiochenæ, A6tor* X III : y o. & Lydia nofïraj ut quæ tempore & ioco, fa- c ris Judaicis conveniente, ceteris (ociam fe præbuif. Quae cum ad (h cl a Pauli advert iff et animum, ( 7:çc<ré* rX ß<Joe'-> ^c* v&v oiotvcixv, rois KxXafjievois, V. 14. ) tum dem um Chriftianæ religioni le addixit. Nimirum eßx+ TTTicr&yj, H&} 0 g mos dvr ri s , h. e. yrdvres ot èv tîj or*, lot, V. 31. hi quoque haut dubie in anteceffum ab apô- fto lo inflituti. Ceterum de Lydiæ hujus in Paulum fîofpitalitate infigni vld. v. 15. utpote quern ilia non folum 7recçexccAê<Tg, ohfecravit, in v ita v it, fed & 7rxçe* ßiccaotro , i. e. precibus expugnatum, quafi v i quadam* im p u lit, ut domi fuse div er faretur,
$. Vili.
Denuo eunti Paulo ad precandum, ( vreçatopha hsr
v*
& )
obvia Jacta eft/erva Pytbomßa,
èîçMI Tjf *é%isr* 7rvévy.cc ïlv&oovcs, id que fane TTvevyec •nowpov, iit e feqq. patet. apu 1 pe€r*s co^ gnominatur Apollo , forfitan cctto tS nuStaSoci f q u o d , exiftimatus oraculorum præfes, p «r c ont antibus refponfa dare fveveratj idque D elphis, (quse urbs o- lim IIuSm di<fta,) per feminam v atem , di(fhm & hanc Hvbictv, i. e. PO L L U C E interprete, ryv èv &eA(pa7s %Pc(f)Y\Tt$OC. H in c & IIunW, rivSäJViKOV 7TVevyc6 , cujus adflatu prædicebantur a quoquam futura; ( cfr. SVI D A S in v. riv3tt>v.)& Tlv&aoves P L U T A R C H O a} h o mines fatidico fpiritu correpti: in quibus hæc 7rxiiïî<ryrt 9jrn èçyctalctv noKKViv rn<xçetye rois rvçlcn stvrvjs, yccv- revcyhy. magnum dominis ad terens queftum e x opere illoi fc. h rvjs yxvTiK7\ç, ex arte divinandi. Quippe fi yccvTis, pro fervili conditione fua » h is , in quorum erat poteftate, tradidit ampla donaria, ab iis collata, qui futurum quid occialtgmve fcifcitati erant. U nde , pofteaquam jufium a Paulo to nvevyoc ab ea receflif« f e t , (v. » 8-) ejus domini, lucri/pem ami ([am dolen tes', cmprehenfum Paulum , (una cum S ila , viro A* po dol i c o , fido Paulo co m ite , ) eiAy.vcrccv hs rr,v ccyoçccv §7t) tus olç%ovras. V. 1 y. nçocotyccycyres ocvrès ron sçccr- fiyon. v. 20. i. e. traxere in fo ru m , ( ubi judicia exer cebantur , y ad primores & ad m avißratus Pbilippen- (ium. Ubi uqyovrcos ngy ççotrriyès non pauci, cum H. G R O T IO in h. Î., faciunt unum eumdemque ma* giftratuni j alii rès uçycvruç, fupremos urbis præ fe- éfos, a sçocrriycn ,1 PréCtoribus Romanis, di/tinguere malunt. Id vero conftat, quod ççam yà non fint heie m ilitares p r e fe tti, quæ vocis eft originaria notio, fed civiles M agifiratus Coloniarum & Municipiorum % quos in provinciis Romani conftituerant; didli etiam
d u u m
duum viri. Conf. EVERH. O T T O a) & J .C . V O L - FIUS. Objedium Paulo ac Silæ crimen fuit, quod i- fti tj?v 7TCÅ1V ?KTotçcca<m<Ti, Philippis turbas cient, quod que , Iuiïolioi v7toc^xovres-' » *• e- cum non f°l° genere , fed & facrorum profeflione, ffudœi e fle n t, ritus tr a - d e re n t, quos recipere & ob/ervare (nc&çociïéxevScti, not- tiv) non permsflum j i t Philippenfibus, Yoofxoiicis lai. N em pe horum civitas erat noKdovicc, quam mores & inlli-
ttifa Romanorum fervare oportebat. T u m vero, fi~ m u t in f urgente adverjus eos plebe, judices illi Pau lum d f S ilam , disrupt a é f violenter iis detraiïa ve- f l e , virgis aedi juflerunts multisque adfeftos p la g is , in carcerem interiorem conjici, diligenter a cuftode ad- fervandos: pedibus eorum firm iter conclu fis us to | J - Ac*, i. e. *« //çai# vinculo, quo captivorum pedes conftringere moris erat Romani. Sic & memoran t u r P L U T A R C H O c r w nosces ly t<£ £uAco <5'ecle/jievoi» Id unicum heic obfervamus, verba ilia : c/ sçocrriyo) rreçtççYi^ctvTts tcvrccv toc I/xccticc , v. 22. non aliter ac cipi oportere, ac modo diximus j puta de veftimentis P a u li & Sila laceratis t f detraîlis, ex mandato j u dicum : idque Romano m o r e , quem confirmant LI V IU S , S E N EC A , c e t., quando meminere paflim li b o r i s , veflem lacerantis, fcindentis. Itaque non eft > quod pro ocvtuv fubftituere quis velit a V rw ac fxoiççocz- yyoï, Indignitate rei commoti, ipfi fuas dirupifîent veftes; quod graviflimi doloris aut indignationis Ti g nu m fuit, Judæis non m o do , fed & aliis orientali bus populis, ufitatum. Videantur SCHMIDIUS b) , V O LFIU S & G R O T IU S c).
E
Me-a ) De Æ dil. ColoniMe-ar. CMe-ap, IL £!) X I I , b) Tn A f t or, X I V , c) In Criticis Sacris, ad M attb, X X V I ,
Media vero noBe, quum Paulus & Silas precibur hymnis Deum celebrarent, repentino Ö" vehementi te rr é motu ita quaßabantur fundam enta rS SecuMTr^ly,. (totius domus, cujus pars certusque locus v (pvAocKy,. fuperius memorata,) ut, apertis confeftim ; a m is , ca ptivorum quoque vincula laxarentur. T u m vero ex pergefactus o $eaf.io(p'u\<z£ , cum putaret profugi(fe rès
Sevfjiliis, (quorum plures ipfius cuftodiæ commiflos fuifïe , præter Paulum & Silam, patet e v. 15.) ad- eoque graviffimam fibi a fummo magiflratu infligen dam pcenam exfpeClaret, ßriB o etife, ip/e e medio /e fublaturus fu iffe t, nili adclamans vetuiffet Paulus, me- > tumque ademiflet, fuam & reliquorum præfentiam te- ftatus: oc7Tocvres, inquit, êa/uh êv&ctiïf, v. 28. Quando fic ille infuper ex miraculo manifeftam Divini numini* præfentian. colligeret, hr^o^os ywc/Jievcs, ree Tïmv-àco, (rc7ç ycvc&a rë IlccvAy. ) trem efaBus , procidit teram Paulo, f. ad pedes ejus je projecit fupplex : qui quidem mos fuit populorum orientis, fummam animi fubmiffionem fellantium; deinceps, una cum aliis ri tibus bene multis, in Græciam translatus, idque forfan ætate Alexandri Macedonis, cfr. in h. 1. H. G R O T IU S . Quem cuftodem, cum fuis omnibus, ad fidem Chriftia- nam mox perdudium fuifTe , & facra lotione initia* tum, conflat e v. 30, fq*
§ ' ÏX.
Cum fequ. die ç^arrçycî rès j>ccßd8x&s ablegaf- fent ad ^a^cipvAocYM, cum mandato, ut dimitterent tur Paulus & Silas; v. 35. fq. Paulus, indignum arbitratus,
clanculume CarCere emittife, qui modo palam verberatus
fuerat, civ^xntos Voo/uccios- v7toIç%ûcv , idque nulla précé
dente cauffœ Jué cognitione judicioque : ( ccYcirdu^ros. )
ncn prius exivit e carcere , quam advenientes ipfi r-ryw cum educerent, Ita demum, ab hoc magiflratu
