Hellas e sacris scriptoribus N.F. illustrata dissertatione philologica; cujus partem posteriorem, adsentiente ampl. Fac. Philos. Ups. et moderante ... Johanne J. Amnell, ... pro gradu, publice placideque examinandam sistit Ericus Siberg, V-gothus. in audi

A xaÿ «£2.

E A A A T,

E SACRIS SCRIPTORIBUS N. F,

ILLUSTRATA

DISSERTATIONE PHILOLOGICA;

Cujus

P A R T E M

PO STE

A D SENTIEN TE AMPL. FAC. PHILOS. UPS.

E t

MODERANTE

RECTORE M A G N IFIC O ,

M

ag

JOHANNE

j

.

A M N E L L ,

GRÆC. L IT .

P

R

O

F

E

S

S

.REG. E t ORD.

PRO G R A D U ,

PU BLIC E PLACIDEQLIE E SISTIT

E R I C U S S I B E R G ,

V- GOTHUS.

IN AUDIT. GUSTAV. D. VI. JUNII,

A N N . M DCCLV.

H. A. M.

U P S A L l Æ ,

M A K E Ä O N IA N - proprie dictam: exbibet

f. Il

lyriâa & , quam v o ran t,, Macedoniam' adjfBaw* fuperiorr capite em enfi,, veterem 1,, eamque proprie dirtam Ma­ cedoniam, quse cis Strymona e ft, in­ g rediam ur, op o rtet;.h ujus itidem u r­ bes >. in1 S. codice N, F. obvias r de*

more noftro perlhffraturi Has inter'

prima nobis fefé offert AnGAAHNIA Art. XVII. i. quam (poff Ä/npbipoling de- qua fupra)» Sio^svaoivrsç- Paulus & Silas , perrexere Theffalonicam. Qvum *ero habuerit Apollonia1,. tam intra quam extrai Graeciam1, cognomi­ nes urbes non1 paucas, quarum recenfum- egit CHR*. CELLARIUS^ in N! O; A\ e re eff ,, ut ab illis h æ c noftra probe di'cernatur. Venerabile apud Graecos olim» fuit numen A7ro/^ûi;^ , a quo nomen urbi.. In quo G ra e ­ ciae trartu fita fuerit illa», non convenit; in te r’ omnes.; Quidsm v cum1 PQM PO NIO MELA , eam ,. una cum» Philippi«& ÆmpKipqli, ad Thraciam , f. ad Macedoniam» iTciy.rrjTcv referunt: Cui; vero opinioni eo' minus locum» concedimus,. quo> certius ex itinere* Pauli colligitur eum v relirta Amphipoli, iter fcciffè per noffram hanc1 urbem^ fitami cis: Strymona- ff qui; vetus: fuit, terminus;

M acedoniam Inter & Thraciam. Neque Apolloniam^ cum STARKIO & J. CHR. VOLL IO , vel in finibus Illyriorum collocare lubet, vel inter urbes referre Illyri­

cas ; ipfe licet huic feritentiae faveat STEPH A N U S ile

urbibus « qui ita habet-: A7scJk>asvlct ttoA/s- IA v ÿ a s , rjv »khv

l&vçtct KXT Enßccuov. .Sane, LU CA telle præfenti loco,,

in ter A m p h ip ö lin T h ra c i« & T hUTalouicen Macedonum

pofita fuit Apollonia, apoilolo haut dubie refta profici-

fcenti obvia. 'Sin autem STEPH A N O haberemus fidem,, Amphipoli Thcfialonicam tendens Paulus, non fine lon- giflima viarum ambage per Apolloniam fuiflet iturus. Itaque nos potius , prseeunte cum P a u li, tum etiam> A N T O N IN I itinerario , quod laudat CELLARIUS ., Apolloniam circiter mediam conftituimus , Amphipolin in te r & ThefTalonicam, eamque vel in Mygdonia , (A- vrolkMviocv lAvyHoviots adpellant veteres , ) vel c e rte , uti PLIN IU S vult, in regiuncula., quæ, Mygdonice (ubjacet, pofitam.

$. II.

©ESZAAONIKHN tandem pervenerunt Paulus & Si­ las , u b i, fynagogam Judæomm ex more fuo ingrefius

apoflolus, docuit, usque dum per motas a Judaeis perti­ nacibus turbas liceret. N odram illam non urbem olim

fuifle , fed pagum , cui Therma nom en, perhibet

T Z E T Z E S Chiliad. C. ? i 6,

H VUV ©PT(T(3tÀOv/x37 fU£V 7to\iÇ Y\ Å0ifX7S^0TCCTrj,

T7T*içxe , Qtç/urj dg Tyjv KÅyatv SKccXeiro.

E t, poll H E R O D O T U M ac TH U C Y D ID EM , SCYLAX

in Macedonia nom inat 7roXnr unde finus, cui ad­

jacet urbs, Thermaicus vocatus. Amplificatae magis ma- gisque Thermae, quae poftmodum inter clariffimas urbes Graecas refertur, datum fuit nobilius ©earrccXovltan^ nomen. ST R A B O N I ac ZONARÆ au&or novi nominis eft Cak. fa n d e r, qui in gratiam uxoris Thtßalomcne i Philippi filiae,

ita nominaverit. A liter ST EPH A N U S Byz. 7rccçoc ro ràï ®e<r<Tct?.és vtKccv didam referens a Philippo R. , qui

Iheffalos ibi vicerit. Neque fub Romanis decus fuam a-

mifit hæc urbs, fedes jam Præfidis, & Macedoniæ facile princeps. PLINIO civitas libcrœ conditionis. Neque Pau­ li folum præfentia , fed & gemina cpiftola, ad ecclefiam GecTixaAoviKsciov mifla, novum urbi fplendorem conciliavit. Et hodie quoque frequens ac dives em porium , idque fatis be­ ne munitum, paret T u re is, & magnam partem a Judceis habitatur r didum corrupte & dem to capite Saloni c hi. Quid autem rerum Paulus Thelïalonicæ egerit, ex A d o ­ rum 1. c. repetere nobis fuiflet anim us, & explanare, r.ifi vetaret id in præfens imperata brevitas. Id unum adjici­ m us, Judæos, veri Meftiæ 8c hunc adnunciantis apoftoli fcoftes , pofteaquam plebeiorum civium peflimos quos­ dam fibi a lfociafTent, tota urbe concitafTe turbas, & im ­ pudenter Paulo hujusque fociis objecifle crimen fæfæ ma­ je/fatis Cæfareæ y eo quod dixiflent ßuaiXsx ereçcv eivut bjaÿv. Mox igitur Chriftlani Theflalonicenfes Paulum & Silam n o d u emiferunt ex urbe Beroeam*

§.

in.

BEPOIÄ, PTO LEM Æ O etiam ac T H U C Y D ID I B fu n y PLINIO » litera fim plici, Beroea, in inferiori M a­ cedoniæ propriæ tr a d u , qui interjacet Axium inter &

Peneum A., fita eft ad radices montis

B

NE tefte î tj BéçojXj inquit, 7toXis iv nfâis vTtcogslocie neTrcct

Tt B emplit cças: in excerpt. Libr, VIL Nobilis hæc olim urbs fu it, cujus etiam mentio pafïim in numis impera­ torum , qui inferibuntur BEPOIALQN1 nifi forte ad Beroe» enfer Syros hæc referre quis malit. Cfr laud. CELLA­ RIUM . Hæc eft Illa u rb s, ad quam Paulus , re lid a T h e f-

lalonice, confugit. Heic quoque Synagogam ingreffu»

eft ad Judaeos , quorum præ ceteris wyHv&x laudatur, eu-

roi yauv evysriçsçoi rav h Çte trace Åcvlxr] C. XVi'I. II. h. e. Judstf Bcrœenfes erant æquiori animo & generofiori, quam J u - . dæi T.heJJalomcenfes, quorum jam ante turbulentum inge* nium defcripferat LU C A S. Q uo pa&o fefe praeftiterint

tvyev6se$8£ , produnt I. c. proxime fequentiaj ubi celebra­

tu r eorum 7rço&vfxloc iv r£ &%e<&cti rov Aoyov, & quoti­

dianum ftudium lv t o o ocvccxçlveiv rois yçottycLs, Ht lucu­

len ter quidem totus docet contextus lo ci, inftitui heic Berceenfium Judaeorum cum Theff-ilonicenfibus , non aeque cordatis, comparationem ; vix autem referri opor­ tere verba illa , cvtci yaccv êvyevfeeçot roov h ®saaocAcv!x,t} K. r. A. ad rès dôeK(J)ès (deaaothovirek , rov IlocvÄov Ik- 7rsfx^pocvTccs hs Béçciccv' ac fi diceretur, hos ipfos Theffa- ionicenfium nobiliflimos fuiffe præftàntlflimosque,, prius a Paulo converfos * jamque Berceam eunti comites fa- étos. Quæ fi quis ita capere velit, neceffeefty admit­ tat in nomine êvyevheçoi tvcc&.ccyyv gradus, priori noftrae', explicationi adverfam 5 quam admittit etiam Svecus in ­

terpres : 7be wore tbe ådia f t e ibland them i IheJJalonica..

Q uæ verfio fi ad r.offram interpretationem a d e o m m o d w

da effet, non tam dicendum vellemus a d la re, quam po­

tius mera adcl/indte , ne quis heic, ut fsepius alias , gene­

ris nobilitatem ea voce defignatam exiftjmet. Sed redea­

mus ad Paulum. Cum ab eo jam Berœæ prædicari ver­

bum D EI refeiviffent 01 diito rtjs (deaaxAovlw,? I&daw, adventant ilflco, tumultum etiam ibi cientes. Itaque Pau­ lum , ne graviori exponeretur diferim ini, Berceen&uto C hrlltianorum quidam deduxerunt Athen as»

$. IV.

NIKOnOAIS, quam , indu<ffi fubfcriptione PauTin» ad T itu m epiliolse, inter Macedonia urbes referunt qui­ dam , tam dubii incerti que eft fitus , u t , ubi quærenda Iit & in v e n ie n d a , ancipites haereant interpretes. Nam

to t

iH EJULAS

t o t fere font diverfæ opiniones , to t conjeduræ , quot exditere urbes ejusdem ,nominis $ quippe cognomines

plures iuifle , ex chorographis notum. Qui didce fub-

icriptloni .î Ttçcs T/rov }yçct(pr] .«Ve _rr,s

Mcc-xeiïcviccç 9 .adhærefcunt , eam Macedoniae propriae urbi­ bus confidenter adnumerant. Verum enim \vero> cum apud adcuratiflimos hidoricos pariter & geographos, tam ^veteres , quam tecentiores , .altum fit filentium de urbe aliqua M acedonum, hoc nomine fignata 5 nos ea in regio­

n e hanc urbem vcojlocare non audemus. _{E t vero fub-}

feriptiones illae Uterarum apodolioarum , non ab ipfis a- manuenfibus ( a c r i s fed longe port ab aliis, aliquando tforfan locorum n o n fat peritis, adjedæ ,in vetuftisexem­

plaribus Mfcr. non raro defiderantur , _{in imprefîîs}

plurimum variant. Unde ù-noyçotCpciïs illis , contextui e- pidolari non coaevis, parum tribuimus audoritatis, cum circum dandas continent geographicas,, e praecedenti tex­ tu non d ed u d as, atque infuper nullis aliorum tedirroniis ifirmatas. Hinc b. m. ReverendifT. Epife. D. jESPERUS SVEDBERG , comment, in Epid. Pauli ad Titum pag. 59. de fubfcriptione, inquit , quam arbitramur adpofitam efje a manu aliena, folliciti nunc non fumus. Et in Praef* ad didam epid. ubi? inquit, b<ec feripta f i t , indubitate non conflat. Communis quidem f e r t fententia, eam [criptam fuifje Nicopoli, ex fubfcriptione ; fed Syrus & vetus La­ tinus banc non habent, tiec omnes codices eandem agno-

fcunt. _{Et ex ipfa ad Titum epidola probabiliter colli­}

gimus 9 Paulum hanc exarafie in alia quacunque urbe po­ tiu s, quam Nicopoli. Apodolus enim, Titum hortatus,

ut ad fe veniret hs N*jcoVoA<v , C.

III.

quit , Key.çiKcc Truçctxeiiuoccar Ibi vel illic, puta Ntcopoli9

( non feribit êvravScc, hic,) conflitui hiemare. Unde con­ cludimus , non feribere jam hæc Paulum Nicopoli, fed alio lo c o , unde demum ad hiberna fua# puta Nlcopolin*

effet iturus. Sufpieamur au tem au & o rem diélæ fubfcri- p tio n is, quisquis ille fuerit», obiter neque diligenter fa­

tis infpeéto commate citato , ubi fit m entio,,

in ea urbe fcriptam & illine miffam epiftoiam induxifte

in animum.- Sed & videre nobis videmur y cur Macedo*

n ie urbem idem' ille fecerit Nicopolin; Macedonum1 im perio longius- olim protenfo „ faétum eft , ut folico la­ tiu s patuerit aliquando ipfum nomen Macedonie, cui’

acceflit etiam Epirus, fuis olim gavifa regibus; fed poftea1 fummis Macedonum principibus fubje&a: In Epiro autem 1 celebratur Nicopolis y vel ,• ut vocat PLINIUS Libr. IV. € . I. civitas libera Nicopoli t ana,TA C IT O Annalium Libr,- V . Romana colonia, z aque,tefte STRARONE, Cæfaris A u - g u ftiv pofb Acftiacatn vitftoriam * opusi Et in hac urbe' Haut dubie hibernaturus Paulus, Titum ad fe arceflit. CJbi vero- fic , ex m ore' v e tu ftlo riu rb e m Epiri ad Ma-- cedoniam refert' vnoyqctffis- autftor,. recedit abinfeqvuto' m ore Romanorum, qui,, fafti Græciæ domini,. Epirotds' com prehenderunt nomine ac finibut non Macedonie,- feel Ac bai te ; in quas quidem duas provincias Græciam uni-- vcerfam* v id o res diftribuerunt. H inc e ft, quod diéläm * urbem E p iri, u t a reliquis ejusdem nominis difcernatur,. Nicopolin Achaice d ix e rit CORN, T A C IT U S A nna­

lium libr. II1..c. y3'. Non eft autem quod extra Græciæ'

term inos , in-T hracia , quaeramus Paulinam Nlcopolm.- Quippe fuit & apud» Thracas- gemina Nicopolis, altera in numis imperatorum cognominata NIKOflOAIc'HPOç'. N E C T O ', urquam Neflus fl.adluat,- a Trajano condita;’

aftera* N/kcttoAV Aîyuov f. ad fl e tn u m m ontem ,, quam*

laudat’ PTOLEM Æ US. Quarum quidem neutra- Pauli« yen hiemem’ hofpitiutn* fui/Te- nobit*

H E L L A S

CAP. IV.

EAAAAA proprie âicîam aàtingit.

f I.

P

fecimus p. p. diff. pag. %. Efacts proprie ac ftrid e voca­

ta fuit oiim Grœcia libera ; cujus incolæ , in varias gen­ tes C respublicas diftributi, k u t 'ifyyyr d id i funt EAx/ves-, Quippe cum ceteri regium conftanter-fervarent impe­ r iu m , puta Macedones, Epirotß &c. ,G ræ ciæ populi, qui

a Macedonia & Theiïalia vergebant in auftrum , abroga­ ta jam olim regia poteftate, libertate funt ufi, ad quam tuendam rerumpublicarum fuarum formas adcommoda-

runt. Singulas gentes ac civitates Græciæ liberæ co-

piofe enarrantem vide laud. CELLARIUM . Em inet in ­

te r has regiones Athettienfium illa , olim Axraj vel A-

v.tccIx, PA U SA N IA te fte ; V .M E L fc A ttb is : (ed fami- Jiariffime dein %ô>qu, Arriwi nuncupata. H ujus ambitu Me- yccçtiïcc comprehendunt veterum a lii, aliis feparatam hanc regionem conftituentibus , cujus incolas, ut proximos A tticis, ita inimiciffimos non raro fuifle, docet bellorum in ter utrosque geftorum hiltoria.

$. n.

Ceterum de finibus Atticæ non multum jam folliciti,

re&a pergimus A0HNAS, non hujus folum regionis, fed &

univerfæ Græciæ p rin c ip e s,n e q u e ,u tl}LJNIUS L. IV, lo­ quitur , ullius pr<ceonii indigas ; ut quas laudibus prope- modum invidendis efferant ad coelum indigenae feripto-

res & exteri. Urbs fuit usque adeo p u lc ra , ut quod C I­

CERO alf pro.Flacco C. XXVI. depofeßsone ejus etiam in­

te r deos certamen fu ijje , proditum fit. Quce vetufiate

ea efl, ut ipfa ex (efe Jues cives genuijje dicatur ; auQori- ta te autem tanta e fl, ut jam frattum prope ac debilitatum. Grsecise nomen hujus urbis laude nitatur. E t ipfi Roma­ n i Athenas omnium dottrinarum inventrices agnofcunt cum T U L L IO de orat. libr. I. c. II. Sed quid teftimo- niis opus in re notlffima ? praedicant uno ore omnes, cum

L U C IA N O , A^v»v t o fxtyeScs > ^ ro x,cc7kos , ^ rSv

ffX7S0XlT€V0/JieVMV ro 7i\Yl§GS , Kj TW ÄJ?V SvVXJJMV

XXfA-Ttqornrx. Quæ vero de civitatis hujus aeque atque impe­

rii Attici cunabulis ) de Athenarum item irvpu &c. dici heic poffent , ftudiofe traftata vide ab aliis ; inprimis a Ci.M ag. M. SEPELIO in diff. Acad.de initiis regni A ttici: no n aliter ac potiflimarum rerum » a Paulo Athenis ge- ftaru m , uberior explanatio, quam confulto heic omitti­ mus , peti poflit ex Diff. Acad. CI. Dom. C. BOREN & JO H . N O R D S T E D T , quorum hic Athenarum urbem

m ocTsi^oiXov zaccv

,

ille A&wc&t&c (piXcxci'vue, ex A<R» XV II., expofuit. Nos vero Paulum , qui » dum Silam & Timotheum , Bercea quam primum adventuros, opperiebatur, haut dubie dies aliquot verfatus eft A th e n is, civesque puriora facra edo­ c u it, hinc abeuntem fequimur he Kopv&n Cap. XVIII. t .

CAP. V*.

A X A t A N fiflit.

§.

r.

M

infula Poëtæ, cas 7fxçx Qqxyv t o i o c v t y) è r u , i n ­ terp rete E U S T a T H IO ; magna videl. Ægæum inter & Jonim n m are peuinfula, quam anguftior iffh/nus cum

H E L L A S

q u aG ræ d æ cöntlnenti conjungit. In plures of im regio­ nes drvifa fuit , quas inter AXAÏA- cujus partem rurfui Koçtv&lccv adpellant veterum quidam , fic didam ab urbe

Corintho, de qua polL Ha?c,quaiu partem Peloponnefi

dixim us, propria fuit & vetus A chata, eaque a rd a faris & angufta, fi conferatur cum A chaia, Romana ilia pro- ' vincta, quae deinceps, Macedonice co ntrad iffioda, dimi­

diam univerlæ Græciæ partem vafliori con tin uit ambi­ tu, Cujus quidem nominis a vidoribus Romanis drhta« fi hanc reddit rationem CELLARIUS, quod in rorius G ræ ­ ciæ liberæ pofLifionem pervenerint novi ilii domini bel* Io Corinthiaco ; Corinthus autem veteris Achaiæ fuit ca­ put. (D eacceptione Tysh%u$os poëtica,quæ, Romana I* Ia & antiquior mulro & latior , G raciam com pleditur ii* n iv e rfa m , non tft uuod heic quirfquam m oneam ust vid.

p. p. huj. DilT Cap. 1 j.'fii. ) Id præcipue heic tenendum, it*

«oJtce G ræcoN. F. non /1 r id rori 41 Io & Græcis dom eftico

fenfu, fed l3tiori,i x more Romano, occurrerertjy AXAIAN* tit fere lo h n t, idque jure m eritoque, feriptores, provin­ ciarum nomina non alio ascipvre fenfu, quam qui term i­

nis hmitibusque refpondeat, fua jam ætate a g n itis. Quip- .

pe nunc e r a f, jamque fuerat di u, omnis G ræ cia, ex Ro­

manorum arbitrio, fecus atqUe olim diftributa; & prifcis

regionum finibus pene jam oblitérât is, provinciales pariter & hofpites Romano more loqui h&c & feribere didicerant. Sic A d. XVIII. !2. mentio TuAi/woc dv&vTrce-revovToç rJfr Axoeioeç, Pro Confute provinciam hanc adm iniftranris, ad cujus tribunal Paulus a Judæis ducitur. Adde v. 27 & Cap. XIX. 21. ubi Paulus dicitur iïittâav ryy Mocxfocy/uv ii

Romano more fibi invicem oppofitas Similiter Rom.X V.26.

dicuntur MocKf^ovioc A ^ ic c < me tony mi ce » pro C hriûianis

incoliS\ ) xCivoûticcv Ttvcc 7rciri<T0i<&cci hs rès ccylÿç. ( vid.fupra p.

fir.C. fi. $ III.) IICor.IX.2, Mccy.eiïc \ss itidem opponuntur & A%u& metonymiee accepta. Adde I Cor.X Y i. if* FI C o r

XL 9. io I T h e ft L 7. 8. Rom XVI. 5. & II Cor. î. i. ubi

- tv Kcçlvfyy cujus praecedit m e n tio , opponitur 4

i A % C C t C * .

§. I I

KOPIN0O2 pofita eft In meridionali parte i(lhm tf

cujus mod ) meminimus ; non Achaiæ modo capuf, fed* ut loquitur CIC ER O pro lege M anilia, totius Gr£Gt&

lumen. STRABONE tefte lib. VIII. Mt-yrcA)? r e ^

ttA*-r/o6 ticX is , oiviïpwv ev7rQPX<rci ccyctSvv eis r e roc 7icXnr/.cc jc,

3 \ i V ' , ç_ / » ' N % '

tes rocs re%vots or]/uixçymas' le. yçuÇixriV re ^ TrAaç/xJîv, ». r . A. AkçokoçwSos mons fuit adjacens , laud. bTRA«

BO NI gços tnJ/jfAcv Xj cc7rorofJtov. O V lD lO Mec. lib. II. V.

33. urbs noftra antiquiori nomine vocatur Ephyre T

(ÿ æ c is etiam E (pvçs*. Hid oriam C o rin th i, captae a R o­

manis atque incendio dtletae, dein autem a Julio Cæfare fummo Itu lio inftauratæ , dedu^tisque eo colonis ampli­ ficatae t tradere jam non vacat ; vid. D IO CASSIUS Libr. XLUI tk PAUSANIAS in Corinth. Cap I. & III.

ubi Julius G&far vocatur oirti~yjs Kc^ivSa rrjs vvv. ItaquC

Pauli adhuc ççfate urbs ampliffima C orin th u s, ranti do- d o ris & præfentiæ, & geminae epiÜolæ ad Chrlftianos cives m ifte , novum decus retulit acceptum. Et in hac quidem urbe convenit apoftolus Ay.vXocv ( Aquilam) Jiw

daeum, genere Ponticum , opificio <rY.r\\>c7toicv, cum Vri*

fcilla uxore , nuperrime ex Italia profugum £ ad quod eum impulerat edidum Claudii lmp. , qui Judæos o*

mnes Roma abire jufferat. Cfr. SVETONII vitant

Claudii C. XXV. Ceterum de iis, quæ C orinthi g eftj funt a Paulo , evixvrcv tcj fxrjvxs e£ ibi docente , nobis

Jibuiffet quidem, fed non jam licet difterere. Id unum

monemus , ex hiftoria facra patere , Corinthum fuifTe (edcin Gallioni A b a t # Ÿroçonjuh, A d . XVIII. 12, corarn

THES. V.

'HgtiriSxifAQvfcegot ubi dicuntny A t he nie a f es v.

- i i iis vitio verrit in propatulo eft.

THES. VI.

Lie et injcriptio a r t, A yvuçto © fÿ dre a t æ, v. 2?. an* fam dederit apoflolo, veri Dei cognitionem Atbenienßbuf inculcandi ; hinc tamen nemo firm ite r conclu f e r i t , eidem vero Deo, obfcuriori fa it im traditione an tebae cognito,po* f t tam Athenis fuiffe injeriptamque hanc aram .

THES. VII.

H iß o r it omni, c ? Sacra & p ro fa n a , mirum qua* i m lucis adfundit Geographia.

THES.

vrn.

Qui in codice G rtco N. F. interpretando fa c iliu s Jeliciusque progredi velit, crift lin g v t adjungat, oportet,

Antiquitatum , Hebr ta r u m infrinrist Grac arum ( fi Ro­