4G A. D.
DISSLRTATIO
PHYSICO-EXPERIMENTALIS MECHAN1CA,
PARTEM P RIO REM DE Ct .7UtUti.
PRINCIP IIS
MACHINARUM
HYDRO-PNEVMATICARUM,
FIGllR IS IL LUSTRATAM COMPREHENDENSJ
Quam,
Ex confenfti Ampiill Fac. Philofcph.
Ininclüta qu^e Upfalisfloret Academia!
p R aE s i d e
Ampiiß ér Celeberr. VIRO
Mag P bl RO ELVIO,
Mathem. Super. Prot- Ord.
Vubllco bonorum éxamhu ventilmclam
modefte defert
JACOBUS E. 2t3i3i£/
W Both
ht Attdit. Guß, Majori, die 2/$" Junii
An. M DC C X V.
HÖLMIÄL, LicterisWERNERiANis.
VIRQ Nobilißmo & Jimplijfimo,
Da OLAO
Per W. Both. Judici Territ. ^quiffimo >
Affini honoratiffimo, & Fautori
propenfiffimo.
PL Rev. & Pvädarißmo VIRQ?
Mag. NICQLAO
Paftori6cPra?politoin©[ansammeltdig- niffimo, Affini honoratiffimo, Faut. 6c
Benefaéh exoptatiffimo.
Plur. Rev, & Pn
Mag. SVENONI:
Paftori in 55t*unfiöD meritiffimo,
ita ob beneficiorum 6c per ho
Speffatd integr'iU ti
Da NICOLAO FAHLBERG, I
Ciyi ac Mercatori Holmenft per- induftrio*
Fautonbus & £ perpetin? »
)y PLRev. Pr&clariJJimo VIRO, t/; Mag. ABRAMO ©USR®* »917
d , i Paftori in DffetDaf)!laudatifiimo, Pra^pö-
fitoaccuratiffimo, Avunculo& Fautori deme optimé merito.
Plitr. Rev.& QarijfimoVIRO>
H Dn. JACOBO
g- Paftori in SSpgfceå vigilantiffimo, Avun-
c culo honoratifiimo.
u clariflimo V1RO 3
ii bed. renhorn,
oi Praeceptori ut quondamEdiffimo,
& fangvinis vincula fem-
10 norando.
U tis ac Fidei L^IR IS,
Dn. FRIDERICO RICHTER,
Aurario Fabro, & Civi in RegniMe- tropoli dexterrimo.
&' Eenefadtoribus
i# »bfervandis.
J'}facloresPirna hachonoratißimi, veflrumßilücidiad Tautor,es &nuncBene-pe-
tuntfavorem &benevolentiam. Nam, nå
penitusex^refcant, HumanhatisVeßraaquis foveantur, augeantur, & ditentur necejfe
etf. Quandoquidem neceßitudine partim fangv'tnk, partim beneficiontm, völw (um devinäijjhnus; mihitemperare non potui, qtialefcunque hafce fludiorum meorum
primitias vobis conficrarem. Placidoitaque
vultu tenues meas refpicite lucubrationes,
quasnunc, pareß animi obfervantia,
pietatisgratijßmique animi teßeram, cum
catidißimo perpetuafelicifMß & incolumh
tatis Veßra voto, A A A
NobilifllPL Rev.Gar. Spe<ft. Nom.Vefc
Cultör ojßcioßjjhnttt J. |j ärre.
JpCVMt
fK«& od) ipctn&efémannen/
c
2'H}wtw»e od>i\)»TiI»td)Mö
ö";xcott ISmi
SOlüt Jpoßt t
Kg Bavnflt^ plid)f/minga'r/jag trc*ber fram tit
v ®ber/
£>d) wérbfamtoffrar (jdr til tacffamfjetenfrudjt
©om f>cl omogen ar/dr utan fmaf od> fitc^t^
£>$ at^ gunftigt ben uptagen öbmiuft bebev.
S0?in CJiovoil enmig mcb ratta fdrgor unna
€Jr fdrlef måla af/od) fcFna fjmab befwdr/
3/ for min nptta f!ul/ (S'r giort/mingaber far;
fO}ot fåbant befablab od; fraftcr intet funna.
^fyeffbtäioibberdnamnjag napltg Idrbt atfiafroa/
Södrgrpmma ébet mig min S0?ober ifrån tog:
«fttoaréöm^et jlraptmingJarftg farligtuppåbrog) Dd) babmin bittra forg od;fafnab anjfånb t)aftoc*
-$n>ab
^$mab fatt jagbar emot€'r/ fdre gaber/ gifroa/ 0om (Me maraat förlifnamebmin pltcbt Sag €ber flpibig dr? ett'bafma någon tt>tcf>É?
Sag intetbdtt»tveet dn bmab jag nuvotC jlrifroa*
SD?itt rörbe bterfa fbet förfdfrar innerlig/
Sittfort (Tu flober til fitt ubrfprung dterrinna/
■ Sin nagonftn min ga'r ffal ifin dlber finna/
5Wrnmdvbnabtt)(ina/ ocb min förgdtaftg.
mebmitt bterfa f?ai förenaftg min munn/
£)cbbebta£)tmlené@ub/atban alt mibrigtfattar;
0amt0rminga^fdrmebenbdifam åibermattar
®ibfieroigfötma gter af liffcntf^difobrtin-
is&t
Jacob E. Slt(.
SSSSSSS5SS5SS
Caput Primum,
De
VamSiiblunariumaffe-
Biombus & Proprietdttbns*
§. I. Ratio propofiti.
§.IT. Terramelfe rotundamoftendit«
§.IIL Gravitasquid & unde.
§, IV. Et aerem gravitare evincit.
§. V. Aqua terra: eft concentrica.
§.Vl.Proprietatesaqua:libere fluentis»
§.VU.Pre{Iio aqua: qui fiat.
§.Vlll.Ulteriusde eademre difputat«
§. L
Ntequamadipfa
fontium te-
chnasmata Sc
thaumaturgum
aqua? Protheü
calamum pso-
moveo,paucisfimis, AmiceLe-
&or, te morabor. Neque enim
A vei
B*
@ 2 &
vel å propofito noftro alienum,
vel aliis fore arbitror injucun-
dum,fi ad globi terraquei figu-
ram,graviumadterraecentrum naturalem defcendendi cona-
^tum; etiam libere fiuentis aquse ad loca depreffiora defcenfunu
alias atque alias ejusdem nym-
phae leges, proprietatesque de-
figamusobtutum.Uttantoaper-
tius prodeant in fcenam ratio-
nes, quibusevincere poflumus, qui ftupendi efficiunturillirno- tus, quando in variis machinis Jiydraulicis graviora furfum, le-
vioraverö deorfum, quafi con¬
tra naturs fu<e genilim ferrivi¬
demus.
§• IL
Varice olim de figura terr#
fuerunt fententice:quidam enim planam eam putarunt; alii ca-
vam «Sc profundam:alii pyrami-j
difimilem;pleric^ tamen rotun-
@ 3 @
dam effe voluerunt. Primus
terram effe roundam obferva- vit Paracexides Cleadicus annis
Jm ante Chriftum 45*2. Cui ac-
ia. cedunt Clariflimi quique Ma-
l]X thematici (0) 8c nos. Probe ta-
m; men fciendum; ubi terram di-
m. cimus rotundam, intelligere
je. nos figuramfph^ricam , non a-
er. curatiflimam velGeometricam:
j0. montibus enim 8c vallibus
us terrameffe afperatam videmus:
jo* » fluvii etiam 8c maria littoribus
fjis fuis funt deprefliora: fed vulga-
je. ta loquendi ratione, qua non
)n< attendimus ad ea quse exigua
vp funt 8c parvi momenti; fed ut
ut vel tumuli protuberent, vel
vallesfubfideant,modoveltumör Ple, vel depreffio, ad totum
r coliata, nullam vel exiguamra-
\ ^ tione habeant, nihilominus dici-
1 tur taiecorpusrotundü. Sic po-
nl*& A2 inum
(4) videRtcciolt Grogr, Reform«&
^ ibi addttcitauttores*
® 4 &
mü,{icpilae,{icgranapiperis,vul-
go dicuncur rotunda, qu^ ta¬
rnen ad rigorem Geometricum
examinata talia non funt. Non
itaque priori fenfu, fed pofteri-
ori, terrs figuram adlcribimus fpha?ricam,talemautemefle,co- nica in eclipfibus lunaribus
terra? umbra confpicua: tefti-
monia item navigantium; üni-
us hemii) herii illuminati, alte-
riusvero abfconditiapparentia:, aliaque argumenta fatis evin-
cunt. An verö fit perfedé fyhz-
rica, vel ad ovalem feu ellipti-
cam propiusaccedat, quemad-
modum ex obfervationibus va-
riis interra?loeis fa&is oftendunt Doftiflimus Eifenfchmidius, in diatribade fig, Terr# elliprica;
Sc Ifacus Neuton Anglus,lib.de
Princ.Ph.nat.Mathem»hujusnon eft loci mukisperfequi.
§. III.
Nomine gravitatis quid ve- niat,
® s #
niat, Celeb. Sturmius(&)ita ex-
' plicat: Gråvitas terreflrium ni*
bil aliud eH quam mobilitas gravitatio, vet atfualis motus ac
defcensus verfus commune cen¬
trum terrae, aut infus faltem eo direäus, Qvum verb alms fitlo¬
cidefinire, unde communis ille
omnium nifus, quo gravia ad
terrae centrum quam proximé
accedereconantur: fitame quod
res eft dicendum, accomodatis-
iimam exiftimocüClarifTGeorg*
Alberto Hambergero, Carte-
fii hypothefin per vorticem ne¬
gotium declarantis. Etiamgene¬
rale illudfuppofitum quod Em-
pedocli jam olim adtribuit Ari-
ftoteles, (c) ab ambiente coeli
gyro terreftria corpora verfös
illius centrum compelli. Quod
ipfum fimili quodam experi-
mento nuper indigitatus Ham-
Ag ber-
( b ) Joh.ChriB.Stur.Ep.ad Hen• Morum, VÄ. (O Lik, IE.dectelo. C.MM*
@ 6 0
bergerus declarat. (ß) Quem-
„admodum vero, inquir, Cribro
rotaro, omnia quidern å cen-
5Jrro verfiKS cireumferenriam
„tendere, å granulis tarnen fo-
„lidioribus & ad motum apti-
„oribuspaleas&feftucaspra: ver-
35ti, & perlegescirculi inlocum
»abipfisreli&umverfuscentrum
,.pe!li obfervamus, ira idemin 3,vortice memorato non imme-
5>rito concipimus, quod nempe
3,volubiliores atheris partes a
? centro ejus, in medio confti-
„tutö, majori nifu recedentes, j.elementa motum eorum non
„afTecuta, verfus locum å fere-
3, li&um, centrumque illud tru- ,3dant: quo ifta eriam tantoma-
„jori impetu ruant, quantoco- 3,piores ejustriodi arherisincur-
y, fus fuftinere coguntur* tque
hoc
(d^ Georg. Alb. dijjert. de Hydrfiu. c. 2.
Obf.I Cor>f. Job. Chr. Stur.lg. ad Mo*
TfUm.% XXr.ifyij.feq.
@ 7 @
hocgenerale & quidem palma-"
riumeftargumentü,curinhoc"
mundofublunari,graviaverfus"
centrumterraevela&uferuntur,"
velimpeditaconnitunturtame."
$. IV.
Sed &aeremgravitare,inaliis
quotidiana loqvuntur experi-
menta,multiscomprobatado&o-
rum fufFragiis. In primis Otto-
nisGerickenemisphariaMagde-
burgica excupro adcuratimme
fabrefa&a, ita ut labra labris
quam exa&ifiime refpondeant,
omftemque aeri denegentintro-
itum, itupendum prorfus pre-
mentisaerisexhibent efFe&um:
qua per antliam pneumaticam
extra&o aere, tam ar&e, ceu
rudentibus adftri&a, coharent,
utvixmaximisponderibus,vel a
i5equis conjugiü eorum derimi
potuerit. Erenim aer inter he-
mispharia reliqvus acplusjufto
A4 dila-
»8 a
dilatatus,jammajusfpatiüna&us interparticulas aetherisexpanfus
vifua elaftica exuiturt aér verö extrinfecus incumbens,cumnul¬
luni fibi fufficiens inveniat refi- ftibile corpus, tanto premitfor-
tius, quanto fuerit magis dila-
tatus interiör aer. (^)Sicubi
vitra in hunc finem epiftomiis
inftru&a,ope antliae pneumaticas evacuantur, Sc inde aquis im-
merguntur; referatis epiftomiis,
aérmagno molimine quaeritfub- ingredi, a circumftante vero
ppepeditus aqua , fuperficiem ejusdem premit, Sc fummo im- petu aquain vitrum evacuatum
intrudit, (/) Plana Boiliana ca-
lefa&a, Sc fibi invicem adapta-
ta, poft refrigerationem mirum in modum coh^rentia non lo- quor.
fOVid. Kiefing. Phyf. exp. c.f. Veva-
tuo.Confer. Ge.Alb.Hamb. Dijf.Acad«
Eag. 2fj. (/)jf. Kiefl, Ph. Exp.[P.b exp. g.
® 9 ®
quor. (g) Nec folies dico com-
plicatos, obcurato orificio ante-
riori fine ruptionis periculo di-
velli fe nuilo modopatientes.(h)
Orbes fed commemoro marmo- reos, aDn. Ryckio Leidenfium Prof paratos, qui diam, 2jdig.
non exfuperantes. ponderis 5"?o
Lib. divuifionem denegabant,ab
alio 5"8o demum indiverfastra-
&i funt partes, (i)
§. V.
Vindicata fic naturali aeris
gravitate, Sc preflione, inftituti
&temporis ratio, ad variascon-
liderandasaquaeproprietates,ju-
bet nos progredi. Confidera-
mus itaque aquarum colle&io-
nem tanquäm terra concentri-
cam i.e. idem cum globo terra- queo habentem gravitatis cen-
A5 trum
Q)ibidemExp.6. (£)ibid.Bxp.I.Conf.
Cajp,Scb.P.i,Prot.i.§.3. (i)Job. Chr.
Sturm.Coli. Cur, parsII. tent.III§./o«
Conf.G.Hmb.Dijf.p.2#,
® 10 $
trum. (£) Si porro quseratur f
quale //Wcentrumlit? dicimus j
cum Federico Commandino: r
Centrumgrcivitatiscujuslibetquan* £
titatis finita, e/fe pundum illud, r
vel in fpfa quantitate: vel extra f pofitum, r/rr# qnod undique c
partes aqualium momentorum f
confiflunt. (/) Qupmodo autem t iftud inveniatur in corporibus j»
quibuscunque, docent auöores ^
qm hac de refufe agunt. Nobis q ad inftitutum fufficit ut fciamus c commune omnium gravium fj
centrum fublunarium in terr# t;
meditullio confiftere: ad quod q
aequali feruntur conatu, cor- h
pora tum folida tum iiquida, ( nonaliofine,quamutinaequaliab ft
eo diftantia conftifuantur. Et {]
licet aliquo modo in dubium c
forte revocari poffit, an illud ( fem- .
[k) Vid.Jac,VX.Dobr.NovaHtam,Phil» i
de adm.font.gen. P.n p. 4. (/}
demprop,u Idemprop.2.
0 II 0
femperpra?cife <5c mathematicé
in terra? centro fit conftitutum?
negari non poteft, tam infenfi-
bilem efTe gravium in terra ma-
rique mutationem, ut licet ad difterentiam unius leuca? acce*
dat, evariatio tarnen illa, cum
femidiametro terra? compara- ta, fiocci quidem facienda.
Nec pondere fuo centrum fenfi- bilicer variare poteft quantum- que fit iliud vel aqua?, vel alius cnjusdam corporis pondus, re-
Ipe&utotius globi terraqueijux-
ta calculum B. Valent. StanfL quemadmodüconcludit adfinem
bujus pagina? ad fcriptus au&or.
(m) Permde idem cenferi poteft,
Altern phyficé &quo adfenfum,
fi non mathematicé, utriusque
centrum, (n) $.VL
(w) J. Dohr,animadv.adprop.^.part.r.
Arov<e& am.Phil. (») G. Schott.Mag.
Univ. l.i part.i.& inMech.hyd.Pneu.
Proth. inprocem.Conf.P.Joh.Bapt.
Rice,inAlmag.N./.2,f«5.0*P*Mendo%é
«» viridario.
& « ®
§. VI. {
Qu» cum ita fint, ex fupe- c rius allatis tuto inferimus fe- f
rrop. /♦ quentes aqua?proprietates:Aqua g
& quodcunque humidum, na- \ turali quodam conatu, feu \ re&e & perpendiculariter, feu r oblique, tendit ad loca declivi- fc
Prop.Ii. orä- (0 Continuatur porro c
modo überfluxus, quo- d
ad omnes partes ultima? aquas S fuperficiei, donec in una ea- a
demqiie conftituerint linea ho- q
rizontali, nec illam ultra latum ti extravagatur ungvem; fed fi- Ii
mul ac omnes extimas partes c a?que diftantes habet å centro a terrae, ftatim fiftit curfum, b
feu definit fluere; 8c tunc inx- u
Prop.III. quilibrio effe dicitur. Omnis b
ergo hoc infitu aqua? confiften- Ii
tis fuperficies fuprema,fivéma- a
rina, live lacuftris, five palu- }
ftris i]
(o)G. Sch.Mech. Hyd.Pn.pj.p.4.prop.n (j
Milliet.Curt.Math. Tracl.i$.fup.h
>.
e- ia a- iU m
i-
*o o- tae a- 0- tn
r»
1- es
•o
s-
is
l- i-
i-
is
,/«
Dem* /.
@ i* @
ftris ea fit; five vallibus åtqué operibus fepta, five vaüs inclu-
fa ad fphcericam fefe inclinat fi- 7
guram; reliquse conformantur
vafis «Sc receptaculis. {£) MirumProp. IP\
vero multis videtur, quod u-
na aqua? libra, aquam ioooooli-
brarum ålapfn cohibere poflit;
cujus tarnen veritas, fequenti
demonftratur experimento. (#)
Sit itaque in appofita Fig. vas
aliquod AB, quodinfecon-
tineat iooooo, libras aqua;, cuiadfundum
adapcetur tu-
bulus, nonnifi
uniuscapaxli- brae,BCJntel- ligatur nunc
aqua vafculo
A B infundi
üscßad f:Dico
(p)G.Sch. Mech.h. Pneu.part./.proth.4.
pr.II.Mill. Traft.if.frf. 1.Cor.II. (q}
Jac<U?J)Qbr.pars.\,prop.j* eodem
1
@ H @
eodem momentoquoque aquam
in vafe minore, fen tubo BC
afcendere ad d, feu lineamhori¬
zontalemipfi f, necå deciesmil-
lieslicet ponderofiori aqua? co- pia receptaculi majoris AB ul-
terius pelletur. Ratio patet ex
prop.noftra II, etiam III. Nunc
fl aqua altius afcenderet inBC,
quam defcendit in AB,jam non amplius utraque fuperficies ef
fet in a?quilibrio : Etiam fB
aqua defle&et årotunditate ter¬
rae; quodcum legibusgravium
omnino contrarium, non poteft
non fieri, qui aqua Cd relaba-
tur inträ vas AB, centies licet
miilies capacius, adeoque fupér-
ficium ejus f fu^ reddat äqua¬
lem d. Quia libra aqv^ etiam
iooooo, funtin *eqvilibrio cum
libraaqva?, dum eorum fuper*
ficieseundemhorizontem attin-
gunt.fr)Qvoderat demonitran-
dum. §.V1I«
(r}Mi[l,Cur. MatboTraft,if,pro}>,6.
§• VII.
In Hydraulicis quoqve probePro^
tenendum : Unamquamcp hu-
midipartem, fibi incumbentem
ad perpendiculum premere, Nam, ut Archim.lib. i. deinfid.
hum. hyp* i. Uniaqu£que pars humidi premitur humido fiipra ipfitm exiflente ad perpendiculum, fi humtdumfit dejcendens ex alt-
quo aut ab alto aliqvo prejfum.
Quodnon ita accipiendum, ac fi
nullam etiam obliqvé dilabendi
haberet aqva potentiam; quip-
pe,qüod ipße relu&tur experi-
entia?; fedquodnullam exerceat violentiarn aquabafibus infiftens obliquis, in columnas å latere adjacentes, bafibus infiftentes
Horizontalibus, ita ut has obli-
quo fuo nifu exturbet. In cor- prop
poribus,enim, fluidis idem mo- mentum, five perpendiculari-
ter gravitent, five per planum inclinatum, five per unicam li-
neam
neämfivéperplures. (i) Expe-
Exp. ii. rimento res erit illuftrior: Po-
Dcm* il namus vas aliquod in formara pyramidis aut detruncaticujus-
dam Coni elaboratum,intusca-
vum,&ad fummum usqve aqua, vel alio liquore refertum ABCD.
Dicimus liqvorem Af, trigoni
AfC,folum incumbereperpen-
diculariter aqu^ A C, quas illi fubjeéia manet, eamque unicé
deorfum trudere, non verö CD
E f, quas ei å latere contigua-
tur; fed nec ingredi partes ex¬
tra fC, ur liquorem inträ CD
E f conten-
tum, ad E
DBfecernet:
ficenimfieri
non poflet, quin aqua E D B, vio- lenter ad»
ventanti ho-
fpiti (i) Mitt.Cur.Math.T.2.Tr.If.pr.6.Confi
Q,Schot,Mech.hP.pArs.iJ.i.pr.lKprotdV»
@ '7 @
fpitilaresfuosrelinquere velin-
virus cogeretur, & extra vas defluere: (/) Quödtarnen nun- quamneri experientiafatis evin- citquotidiana.
§. Viil.
Ulcerius quod ad aquaepres- fionern fpeétat, noftra conftans
eftafiertio, eam efTe aquze natu-p* vIpI*
ram, ut lina pars humidi non expellat alteram, fi in litu na- turali conftituta fit, h. e. quam- diu partes habet omnes aequé
diftantes å centro teme: nec
quoad fitum mutet premiunam ab altera. (v) Quod ii in vafis Pr>
conjugatis quandoq; contingat,
ut una loco expellat alteram,
fit ex eo quod partes alias pro- piores, alias vero magis remö-
tas habeat åcentro mundi;hinc aquilibrium afFe&ante aqua,
B ex-
(Q J-JK Dobrz.Part.t,prop.6*
[v)J.G, Sch Mech, hyd, pn,parj,pv9t*
4*pr°p,6< pr,5,
® i8 &
expellitur ea quae centro proxi-
mior, ab ea quse magis dillar,
nec celTat fluxus , donec titra- que (uperficies in lina fuerit li-
nea horizontali. Ratio paretex T>emt$. fig. §. VL pr.IV. allata. Namfi
vas A B aqua primiim adim- pleatur, Sc ad huc magis fuper-
inlundatur,continuata infüflonß
per tub. longiorem C B, aqua
ex vafe A B effluit, ob rario-
nem allatarn, féu quod in e len-
gius diftet åcentro terrae, quam
fr.X, in A. Et aqua minns preffa a magis prella expellitur; ex hv- pothefi Archimedis, qus lic kabet: hinnidi ea efl natura, vt partibus Ulms d'qualiterjacenti-
lus & contimiatis hiter fe, mi¬
nus pre/ja d magis prejja expel-
Dem.4. tatar. (iv;) Cum igitur aqua
in c magis premat, in A mi¬
nus, defcerxditex C inA, Sc ibi
,>aquamexpellit, donecin#qua-
(irj) Lib.l. deinfid.hurn.byf.I.
@ ® &
Ii fiierit preffi$ne: quöd ipfum
fieri non poteft, antequam ad
eandesrn pervenerit lineam ho¬
rizontalem cum ipfa fuperficie
A. Nec, quod pra? aliis obfer- prjx, vari meretur, unquam aqua na¬
turaIi ter, vel afcendit ultra fu-
um fontem; vel defcendit, nifi
termiiju,"? ad quem, fit depreffi^
or termino a quo,(a) Tantum
in genere de na.turali aquae ge- nio : nuncad fiphones.
Caput Secundum
De
Siphonibus,
Fit
Non Willis cövundcni Proprio
tatibus.
■§. 1, Siphon quid & quotliplex
§. II. Non nullas in genere habeC Proprietates aquce per fiphones
ftuentis.
§, Iii In fpecie fiphonisi invetfiprö' prietates,easquepaucisöftendit«
B 2 % t
(<0 GJcbs Meik hylpr P/igttX^pr.S*
10
§. I.
MUIra de fiphonibusque proprietatibus dicieorum-pos- ftmr; fed nejufto longius incor¬
tice hcereamus, quantum pro inftituto, lina vel altera para-
grapho deguftafle nobis fufficir.
Siphon itaque nihil aliud eft,
quamcanalis feufiftulaperquam
aquafluit, &inqua continetur.
V eljuxta Dobrz.brevius: Siphon eft vas oblongum Cylmdncmn, perquod aqua decurrit. (b) Di-
vidi autem fölet, vel ratione ll-
tus inpcrpendicularern, obliqvum,
& horizontalem; ereäum öl in-
verfum* Vel pro ratione vafo¬
rum quibus inferitur, in reåum
öl m currum;
Perpendiculariseft, qui baftper-
■pendiculariter infiftit.
Obl qvus,qui lineam inter per^
pendicularem Sc horizontalem
terminatur. Hori-
(b)J IF Dobrz.IFolvat & am.Pb.VU*
limab init.
@ 21 ^
Siphon mixtuseft,cujuscrura
partim furfum, partim deorfum
flint. Qvalis eft M.4.
ßa Ut
Horizontalis, qui cum pianoho-
rizontaii paralleles eft.
Siphon Ereflus eft, cujuscrura
furiumrqvalesfuntnumeris,i.2»
3. 5. 6. indigitati.
Inverjiisvero,cujuscrura deor-
fum fpeftant qvales funtjidem,
Iiinverfi intelligantur.
f *1,
De proprieratibus aqua? per Siphones iluencis, qvia pluritna
ex fuperioribus diélis colligi poffunt, paucas enumerabo.
Prop, l PrirhumirauueoolJiginviTS. (V) Si
crus unum Siphoms ereéii aqua impleatur; defcendit quidem primum,Ted mox afcenditin ab
tero oppofiro, quantü in priori
per infuiionSaugetnr aqtta: idq;
tam diu, donec in una linea ho- ri^ontali confiftat utraque^ fu-
Pfop ji, perficies. Adeoque, livemajori, iiveminori, flve longiori, five
breviori, aliquid aquje addas, i-
Prop. ni; dem contigir. ( d) Quodüvero
löngiori,Öveeapåciori five non,
alterö jam pleno, plus adhuc a-
qqa? fuperirrfundas; expellitiir Prop*w. aqua eruris brevioris, Contra, ü breviori, milbes licet oapa-
' • * tiori»
t/) yid.G.fcb. Mech,hy.fn. 1,1. Protb,
4.C,z,pr,i. (^') Ibidt'm.pröp,l»
fropr\uax. I.&proprtz,
@ @
ciori, majorem adhuctribuasa-
quarumcopiam,nonpoteftattol-
lereaquamin altero longiori ul¬
tra lineam horizontalem; Sed
exoneråt fe per idem os per quod infunditur. (e) Hinc fa-
cile colligi poteft, quxnam ma¬
gis prelfa dicatur, & qusenam
minus Etiam exfuperiusalla-
tis conftat. f) Sive autem duo Prop.K
fuerintcrura,live plurafiphonis
ereäi eadem eft ratio: NamProp.VL in hvdraulicis non aquarum co-
pia, fed perpendiculis tantum
vincimus. (g) Prop.Vir,
i HL
Quod adinverfosattinet: nota-
mus.Siliphoninverfusin^qualiu
crurium aqua repleatur,& inde
invertatur; efluit ea tota per
crus longius. Nam inhydrauli-
B 4 eis
(f) Ibidem,propr. 4. iCon.%.nofr.VIIl\
pr.8. dem.4. (/") Confer. noft. VI*
prop./V. Exp.i.dem.i.C.l.(g)Schott,
Mech. hyd\ Pn. pars I*Proth,1.§♦6,
@ H @
eis ^qualia perpendicula sequa- literpremunt,inasqualiainaequa-
liter: vScilicetlongius plus, bre-
vius minus, (h) Denique in Ii- phonibus inaeqtialium crurum, per tuboslongiorescelerius fluit
aqua, quamperbreviores, pofito
eodem vel cequali orincio, per quod efHuit, Sed plura de his
in parte altera , nunc ad ipfa
prineipia, 5cex iisdedn&asma¬
chinas 5c experimenta accedi-
mus,
Caput Tertium.
De
PrimoMachinarumHy-
clvo-Pneumattcarum Princtpio.
|4 L Vis,qua?oriturexNaturaliaauas
Lapfu,primum Hydraulicum Prin*
eipium.
§ IL Quid primum Hydragogis ob«
fervandum*
§♦ III. PraecipuaPhaenomena, quae in
hoQ
( h) G.Schot1,p.i,p. i4 C.l.pr.y,
) Ibid.prop.y.Ar.4.
hoc ipfo Principio obfervari me-
rentur*
§♦ IV. Ab hocPrincipio,omnesderi-
vanturfontes & aquxduétus*
§. V+ ClepfydraKircheriana,
§ Vi. Ejusdem uliis,
VII.Perfe&io.
§.VlII.HorologiiHydatici varia dc- Icriptio,
§. IX, Rupes,confragofas inter cre- pidines, aquas ejiciens.
§. i.
VIfisaqua?jaminprimisdiverfisfublunarium,liberé,etiam
per fiphones fluentis proprieta-
tibus; deprincipiis &elfeftibus,
in variis machinis hydraulicis,
erit dicendum. Enim vero hic
tanta occurrit phasnomenorum copia , ut, fi ea omnia fpecia-
lius paulocum omnibus circum-
ftantiis curiolius recenfendaes- lent, verendum, ne dilTertatio
ha?climitéspropofitos transgre-
diatur. Primum itaque nobis
B 5 occur-
