I. Ν. S. S. T.
SPECIMEN GRADUALE,
DiSCRIMINE
INTER
VIRTUTES MORALES
ET
CHRISTIANAS,
Günsens, ampliss. fac. phil. ups.
PR^SIDE
VIRO CELEBERRIMO,
MAG. PETRO EKERMAN ,
ELOQ. PROFESSORE REG. ET ORD.,
PUBLICE EX AMINANDUM PROPONIT
IN AUD. D. JUN. MDCCLVIH.
Η. M. S,
StIPENDIARIUS TERSERIANU9,
JOHANNES GUSTAVUS TERSERUS,
Faiuna-Dälekarlus,
holmi/e, ε typographia regia.
RÅDMANNEN
WID -
bergs - och gruf - rätterne
UTI FALUN,
ADEL OCH HÖGAKTAD
HERR
JOHAN NÅSMAN,
min högtårade kåraste morbroder.
( hriRlig dygd får Himlen årfwa,
V·/· Men en werJdHig kan forwårfwa
Jordifk ro och timligt god't, 4
Sådant deffa bladen drifwa,
Hwilka jag kan endail gifwa,
Får all ganil mig open Rått.
Iffimmel, hor hwad jag nu beder f Hjelp från* Dig fom hålfan leder,
Sakne Morbror ingen Rund.,
Fafl bland Rådman nu i lifwet
Äidft Han ar, fom underfkrifwet η Falu Bergs och Stads Förbund, *
Som.får WettJ wunnit åra * Ellerföreningen e-
Har ock Gud Er tåcktsbefkåra ™eIian flora KoPPar- Wettig Maka , timligtwål. Jj£',;I°coa.\"r
BåggeT'wå Hansåra åken ,, r72a iblanddem, fom Når. med famfåld nitj foken henneunderftrifwir, år·
Himmellkt nöie' för Er fjåh Herr Rådman Nåsma«·
den endaftefom lefwer.
Idel ock högaktad ha. rådmannen
MIN, HÖGTÅRADE KÄRASTE MORBRORS
Ödmjuke Tjenare
johan gustav terserus.
RÅDMANNEN
BERGS- OCH RÅDSTtJFWU-RATTERNE
UTI FALU STAD,
ADEL och HÖGAKTAD
HERR
MARTIN TERSERUS.
MIN HÖGTÅRADE KÅRASTE FADER,
MinAtFar!jag ,Erwid denna Lårdomsoma omforg gjort,ort
Kan prof af framfteg wifa»
Er godhet har mig ljus förlånt,
Er koRnad har af mig förtjänt
At Eder Randigt prifa.
.Mot obejfkrifligt mycket godt
Hwarför i ikuld jag altid Rått
Kan ej min wordnad fwara»
Ån Ijårran wäre forglig grift,
Tills jag med någon båttre drift
Min wordnad må förklara.
Ό at, min Far, Er, jåmte år, Ej trycke ålderdomen fwår$
Er frågd den HögRe lönej
Al nö.gd och fli-ίla lefnad mått,
Sen J bewakat Falu Rått,
Er Himmelfk fållhet kröne.
MIN HÖGTÅRADE KÅRASTE FADERS
Lydige Son,
JOHAN GUSTAV TERSERUS.
§. L
ΡOftjacfuram, intriftiiTimam integritatlsfinu gaudeamus,noilrsere&rimaevaeadhuc
rationem homini fuperesfe, & voluntatem
boniformem. Uta ad civiiem morurri elegantiam»
haec ad nullius rei, nifi bonae, adpetitum, malas-
que fugam eum exftimulat:
- mihi nemo videtur
Sponte tnalus: nsuli namq; bonumßbi quceq; voluntas Semper■>judicio nififolß deciptatur. Qa)
Hase, quaejam in nobis ineft reftitudo & per-
fc&io, elfentialis dicitur, quaeque deeft, accidenta-
Iisj habltuali quadam οξθοποίθεια & μετριοπάθεια ο*
lim confpicua* Neque enim tum quodlibet, fed in
fe bonum> voluptatem eiere valebat ? voluptatem- que gradui bonitatis, per omnia, agqualerru Ea-
dem plane erat tum ratio mali Praefens vero mor- talium accidentalis five moralis imperfe&io facit,
ut honefta & bona, quae jam appetimus, apparen- tia fint & naturae adverfa. Apparens dicitur bonum„
fy ) 5 C fy'
quod re iffa malum efl, licet bonum anhelantt illud
videatury malum agarens contra. E. g. Vindi£lse cupido in fe mala, bona voluntati pravae fiititur, amor veroinimici St manfuetudo in fe bona, mala habetur. Quod Γι in fe bona nobis etjam videren-
tur talia, qualia funt, minora tarnen majori, ma·
ximum vero , quäle tantum unicum in Deo ve- neramur, minori, vel minimo profequimur amore.
Nullus, ex. gr., helluo eifet, Π ipfipotus, ftatim,
ac naturae expleviffet defideria, reddereturinilpidus.
Neque adeo avide opibus St glorias inhiarent mor- tales, ii Deum ardentiore, quam illa caduca, itu-
dio comple&erentur. Libertas baec humana, du- plici modo enormis, correétionis tamdiu non eft
capax, quamdiu illi perverfum intelleäus lumen praelucet. Cui praepofteras circa a&us noitros a- duumque gradus intelligentias dominans ad eos
proclivitas oleum addit initillatque. Qua fit, ut regia feJicitatis via reliäa, in deviis miferiarum
collibus abberremus.
(a) Mar. Paling. fleltati Poeiae Zod. Vit, in Scorp» v»
300. feq.
5. il
Eft hoc malum, quo homo abutens Übertäte»
fefe contaminavit Per ufum vero reéium liber- tatis, du&u rationis, bono dein erit imbuendus.
Deo itaque aeceptum referamus, quod tota homi¬
nis effentia, ratione & libertateornata, poit labern
funeftam utut non iiübata, remanferit* Quam
A 3 ratio^
Φ ) & C Φ
Tafionem , qo^ Numinis ertdementia, impulst ipFe,
ut Iocuios fuos exchteret, regulasque inveniret ve¬
rum bonum patefaduras , quousque id appetere ,
& verum malum averfari liceat. Hoc pado pra-
vorum & ab ertentia diicrepantium morum icien- tia ert exorta & exculta. Hujus ope perniciofus ille
voluntatis habitus reprimi inque contrarium, qua exercitium faltem externum, converti poteft. 11-
lud fit, cum Philofophia Pradica rudem animum
de veritatihus theoreticis & pradicis erudit, ut
exfequenda in Jure Na'turae agnofcere 3 agnitaque
in Ethica exfequi condifcamus. rbl adionum hu¬
manarum moralitas , ab ipfa natura & ertentia hu¬
mana deduda , ad fuum Creatorem adque ceteras
res, hominem circumftantes, referri debet. Sic mo¬
tivorum iummorum indivulfa conjundione praecave-
bitur, ne quis atheiimi, vel naturalismi infimule-
tur, juxtaque voluntas ejus in bono appetendo ma¬
löque ilibterfugiendo, per fuam ipfius perfedionem,
ultro commovebitur, propter quam perfedionem , gloriae divinae interpretem, Deus hoc interdixit, il-
lud pr^cepit. Sed fummismotivis inferiora infima- queaddantur, & etfperientiajungatur rationi ratioque experientiae, necerté eft.Quod fieri plane nequit, hiii
facultatibus cognofcendi & appetendi rede utamur,
nec inuiibus abusibusque earum indulgeamus. Id
vero ut fiat, maxime e re ert; voluntas enim no-
ftra , licet port lapfum ad apparens bonum habitu-
aliter propendeatj in fe tarnen & phyfica fua re- ditudine nun folum aeque, in verum fertur, &pro
< diver*
4 ) 7 C 4
diverfitäfce motivorum in diverfas partes determrna-
tur; fed huic etjam fubjacet iegi, ut line motivis, undecunque ilbi obiatis, nihil adu appetere, vel a-
veriari poffit. Qua-re motivis veris &. fufficientibus
matare imbui debet mens, ne, falfis abduda, ad- vitiorum fcopulos & fyrtes,, in hoc vitas falo, in-
felix adhaerefcat.
§. III.
Ratlone poil lapfum reßa-> I.) quas fa¬
cultas ne Xus- verum , natura notdrum, perfpiciendtr cognofcimus, Deum exiliere. Quae veritas, licet iniita, präster triplicem Seholafticorum viam, mul- tis aliis, indagari poteli. Imo fola cogitatio, Äli-
quem , abfolute fummis & omnibus ornatum per- fedionibus, h. e. Deum exiliere poile, exiftentiam Ejus, utpote perfedionem, iimui infert Ex con-
tingenti quoque noliri ipfius totiusque univerfi exi-
iientia apparet 3z exilat neceffaria illa Summi Dei exiftentia & eminentifimse, cum eaconnexae, per- fediones.. Unde, qui dudum iequitur rationis , convincitur, fe ab Eodem Deo independente pem- dere, Elique, velut Domino, fervum, ob vitara &
benefkia fubjici, adeoque non ex humano, fed
divino nutu 8z voluntate agenda agere Sa omitten-
da omittere debere. Sed Deum gloriam fuam
per hominem, Mbertate donatum, manifeiiandam voluiiTe, ex perfedionibus Ejus, numero & gradu,.
immeniis colligit. Cum enim per illas perfediones
Deus ilbi ipfe abunde fufficiat, nec aficujus egeat,
Φ ) 8 c Φ
quid aliud , quam illarum manifeftationem h. e-
gloriam fuam , intendere potuit ? quod uberius Theologia naturalis demonftrat. Quando itaque
laudabilia molitur rationis fequens di&ame'n, glo¬
riam, 0 ab illo aufugiat, nonfe&atur, nec, fi eum
comitetur, facrilega manu Tibi vindicat, optime fciens, illam coronam eile nullius, nifi ad Dei Ca¬
put accommodandam. Deinde videt amans ratio¬
nis, Creatorem propter gloriam fuam creaturam, qualis eft homo , iiberam requifivifle, quia alias
bonitas Ejus, ceteris perfedionibus ftipata, in cas- fum abiiffet, quae fe in hominem tot tantisque do-
nis exoneravit, quot quantaque paffiva ejus capa- citas fuftinere potuit. Hinc homo effentialem per-
fe&ionem confecutus eft, cui, per liberum fuum arbitrium, fi addere voluerit accidentalem, eo in-
ftru&ior gloriae divina? praeco in mundi theatrum prodire poteft. Sed ut hoc iubenter velit, horta-
men immenfae fuavitätis inde perfentifcit, quod,
una eademque opera, verae fuae felicitati fe litare, experiatur. Unde non poteft non tantum ab a- dione vel omifiione quadam, gloriam divinam ob- fufcante, abhorrere, quantum a fua miferia ab-
horret.
Naturalis vero miferiae propriae horror fuffi-
cientem movendi vim nobiliffimo vereque archite- donico, a gloria Dei, petito motivo virtutis eon- ciliat, ut glifcentibus vitiorum illecebris nuntium identidem mittat, rationi fubditus. Et fic amore
propriae felicitatis ad gloriam Dei adigitur homo,
cui
4 ) 9 ( 4
cui, vi originis & omnimodae creaturas a Creatore
dependentias, alias obno5tius foret. Nempe cultu fincero mens gratiiiima in Deumfertur & cum pa- ria referre nequeat benefkia, eo promtiori obe«
dientia, quas Deo, quaeque fibi, prasftanda erunt, ofiicia deveneratur Sz exfequitur. Hujus vero rei exfecutioni fenfuum pellacisque imaginationis blän- ditiae, in quibus latet voluntatis morbus, remoras interjicere iolent. At intelledus fenfuum imagina- tionisque confenfum fidemque fui in boni volupta- tisque, inque maii & taedii repraefentatione matu- re adftringit. Hoc modo voiuntas conftantiam Sc
perpetuitatem agendi, iive promtitudinew agmdi,
in qua habitus confiftit, iibi contrahit. Qui eo
magis eft neceflarius, quo pronior natura, furca
licet expulfa, interdum tarnen recurrat
Propoilto Deo iibique vivendi firmato, aliis ho- minibus ceterisque creaturis omnibus deeife ne-
quit virtutis cultor. Praeterquam enim, quod ie ipfum redditurus felicem, commodis inferviat alio«
rum, quos eo ipfo idonea media Sz inftrumenta fuse
communisque felicitatis reddit, utiic omnia generis humani membra , communi neceflitate permota, mutuis ftudiis & collata ope fuam promoveant fa- lutem, iibi etjam ceterisque hominibus incumbere intelligit, perfeftionem creaturarum ad fummum, qui obtineri poteft, gradum & faftigium provehe-
re, ut, hoc modo, omnes creaturae magna har- monia ad gloriae Creatoris manifeftationem confpi-
rent Sc concurrant. Cui rationis reprasfentationi
$ ut
Φ > *ο C Φ
ot fenfuum & imaginationis adftipuletur reprsefen-
tatio, omni curat folicitudine, Itaque blanda ho·
rum vi tra&us motusque, fociis creaturisque omni·
bus, uti Deo fibique fua reddere confvevit, ofh·
cia debita praeftat.
Ex hifce inducitur rationis memor,, ut aåiones fuas legi naturali promte conformet, & pie erga Deum , temperanter erga fe ipfum juileque & hu-
maniter erga alios vivat Quod cum facit, Vir·
tute praeditus eil moralL Cujus a Chriftiana di- fcrimen facturus ,. veniam & favorem C:di L:ris mihi etjam atque etjam apprecor &, quae ipfius
eil virtus» certo polliceor»
f IV.
Firtus in genere eil habitus aBwnes liberas le¬
gi naturale confortnandi»
Not. i. Moralis dicitur virtus* quia alibertate ho·
minis, proficifcitur, quare Chriftiana , quae viribus;
ρ atratur acceptis, uti moralis;r etjam libera eil«.
Hase illarn non tollit, fed extollit, cum Chriftiana Legis fenfus fit divinus & exfecutio proprie loquen-
do, habitualis. Utrique norma eft lex, proutaDeo,
vel per reciam rationem diftin&e & vivide, vel, fimul per facras; literas , plenius &fpiritualiter pro·
mulgatur..
2. Virtus; moralis: non nifi in fummo, qui obti-
neri pQteft,, grad'u confideratur. Infimus virtutis gradus in eo conftitui fölet,, quod quis in iiiis fa- åisj vel non faäis, motivum habeat fuam ipfius
per·
Ψ ) II ( Φ
perfe<5lionem. Hxc virtus ab atheo proficifci po- teil, nullam enim involvit Dei cognitionem , nec ad plura erga alios officia hominem obligat, quam
quae ad ejus'perfe&ionem & felicitatem conferunt.
Adeoque plus feipfum, quam alios amare, nec reip. cauiTa quidquam, niil praevio pa<ülo, pati o- portet. In qua tarnen bene conilituta eatenus bo-
nus civis ehe poteil, quatenus ibi felicitatem tem¬
poralem commodius, quam extra illam, obtinebit
Neque confideramus illum adhuc praeilantiorem
virtutis gradum, quando priori, in bono vel ma-
lo dijudicando, motivo accedit aliud ex publica civitatis, in qua degimus, vel alius , vel plurium,
vel generis humani faluterepetendum: Sed tertium
tantum, cum iimul fummo Numinis exemplo ad agendum inducor. Ut tertius hic gradus pietas ,
ita priores virtus dici folent philofophica. Praeter-
ea , obfervandum ii fuperius quod quisque fequitur
motivum, circa aclionem aliquam abfuerit, nec inferiora, licet praefentia, ad aclionem fufcipien-
dam movere valent, quod tarnen folum, attentio-
ni, cui inferiora fe fubducere poflunt, fubje&um,
efficit* Pietas eil philofophica, quae juilum rebus pretium ilatuere addidicit, quando in earum uftbus
fines intuetur fe&aturque divinos. Quod ita accipi,
nolumus, quaii philofophice pius genio fuo in ni-
mio, vel utilis, vel jucundi, vel decori amore a- liquando non indulgeret, obilat enim impotentia
naturae, quo minus praeceptis fuis fatisfaciat ; fed quod faltem apud animum fuum conilituerit, fui
B s> fem-
4* ) ii C 4*
femper propoiiti fe pro virili tenacem fore. Eie»
nim lumini rationis tenebraspaifionum nonunquam
offunduntur, continue vero rationem illis obfcura- ri, hisque hominem ad caduca & prava exagitari,
non eil, quod credamus* Id ilatuere idem eflet
ac dicere, hominem femper in mota efle, turbi- dum & inquietum: Obilat fplendor luminis natu¬
ralis experientia diu probatus. :
3. Per habttum, quem virtutk genus conftitui-
mus, non intelligimus iniltum, ex quo fiunt na·
turales, a temperamento corporis enafcae virtutes, quales funt parilmonia & diligentia avari, fortitu-
do ambitiofi, Stc*, fed acqmjitum & perficiendum, cujus folus Dens, vel per rationem, vel revelatio-
nem fvafor flatorque eil»
4. Licet uniea fit virtus, unica enim ed con-
ilans voluntas, qua obje&a tarnen, vel perfonaHay
feil. Deum T hominem ipfum & alios homines, triplex, vel realta, i. e. res omnes in mundo ob- vias , multiplex dici poteii Omnes has virtutes ,
pro varietate objeålorum, nominibus variant, 8t
furculi funt, qui a virtute in genere, tanquarn ftirpe r du6li fuecrefcunt. Virtus ergo in genere in qualibet fpecie & officio, infit, necefle eft; Si
nnam, inquit Cicero, virtutejn confejjus Jis, te non haberef nullamy neeeße Jit, te hahiiurum (a). Ete-
nim cujus in uno objeäo abeii voluntas, in reib- quis itidem adefle nequifc
£a) Quseil, Tufcolan, Lib*
* - §· V.
ψ ) 1$ C <f
§. V.
Virtus moralis eß vittus Vera > mc fflendidum
vitiufn dicenda.
Dan. Quodcunque eiTentialia virtutis habet attri- buta, illud eft quoque virtusvera, fed virtus moralis
talia habet, ergo virtus vera eft. Majorem evin-
cit metaphyfica efle veram. Minor ex antea dt-
ili.s liquet. Eft enim voluntas poft lapfum boni-
formis (§. I.) &, ne apparentia pro veris bonis arripiat, per niotiva, ex philofophia pradica di- fcenda, determinari poteft (§. IL), ufuque reilae
rationis re ipfa cum habitu quodam determinatur (§, III.), Illa itaque motiva funt ratio veri boni C
virtutis fufficiens , qua pofita ratione, ponitur vir¬
tus, eft ergo virtus moralis vera virtus, q. e. u.
Sflendidum vkium id dicimus, quod, licet mrum
ßt vitiumi virtutis tamen frλβ fert Jfeciein. Eft:
itaque larvata virtus f* virtutis deftituta attributis,
fedhaec quia habet virtus moralis, per jam demon- ftrata, patet, virtutem moralem non efle fplendi-
dum vitium dicendam, q. e. a,
Utrumque poiitionis membrum conjunftkn ita
demonftratur: Ubi datur a&ionum moralitas &
imputabilitas, ibi dantur a&iones morales, h. e. ex
libertate profeilae&imputabiles, quia univerfalianon nifi in fingularibus exiftere poflunt, at poft lapfum
moralitas & imputabilitas datur, nam eft libertas
de hominis eflentia, poft lapfum reéta, ergo ho-
mo, libere agendo, vel infervit vel adverfatur glo¬
rias Diyinae, felicitati humanae rerumque eflentiis,
B 5 illud
4- ) i4 C 4
iljud quoniam eil virtus, hoc Vitium, Sc contradi- dorie fibi quoque opponuntur. E. virtus mor, eil
vera virtus, nee fplendidum Vitium dicenda, q.e.d.
Affirmat idem experientia in rep. obvia: ubi vir-
tutibus praemia, vitiisque poenae, decerni non pos-
fent, nifi utrumque effetin viribus hominis poiitura
Sc.virtus ab illo exerceri poiTet.
- Not» Sicut ab una parte non pofiumus cum Stoi- cis, Pelagianis Sc Pontificiis virtutes, naturae ope
fadas, adeo extollere, ut, illas falutem mereri, di-
ceremus, ita, ab altera, fplendida vitia Γ. virtutum
umbrae Sc fimulacra parum accurate appellandae e- runt. Quid enim, fi neminem Iaedere , eleomofy-
nas dare, cailitati iludere Scc., funt vitia, erunt, per rationem oppoiitorum, adiones, his contrariae, virtutes, Sc quidem naviter fectandae. Confequen-
ter Iaedere, furari, lafcivire licebit, quod quidem
maxime eil abfurdum. Ad differentiam itaque ab
his omnino funt Sc dicentur virtutes, non abfolute ,
led reläte, non objedive Sc fubjedive iimul, fed tan- tum objekive, Sc abilrade, qua fubilantiam adus fpedatae. Comprobatur hoc S. Scripturae didis Sc exemplis. Nonne Paulus, gentibus exprobrans,
Deum natura cognitum, non ut Deum, ab ipfis glorificatum, tacite adilruit, eas Deum glorificare potuiflfe, Rom. I:^i. Imo affirmat idem exprefle,
φύσ-ίΐ7« Ίχνόμαποών, Gap. II: 14. &V.0,6+ Tλ
ματαΘεί <φυλοίττειν , Sc V. 0,7. τοννόμοντελείν. Id qUO-
que exeinploJehu conilat, qui, licet idololatriae ad- didus, propter virtutem ibam, in exilirpanda gente Achabi
φ ) ii ( ψ·
Achabi fceleftiffima, quod Deum veile novit, pra- miis etjam temporalibus aDeo affkiebatur, <z. Reg.
Χ: ij. v. %ς>. 5 r.
Ita Deus, quae Ejus ei! dementia, in N.T. Pha- rifaeos, propter eleomofynas, jejunia &c, honore &.
gloria, quam unice aucupabantur, in hac vita orna- tosvoluit, fed addit Ghriilus , eos, NB. accepiiTe
fuam mercedem. Huc pertinet exemplum Cyri, Ef.
XL1V:α8* XLV: 1. feqq., in primis vero Cornelii,
Centurionis Gaefareenfis, Ad. Χ; a. feqq. Hinc fit>
miter colligitur:Adiones, quasDeus vult, praemiis-
que remuneratur, non funt vitia , fed virtutes, vir-
tutes moralesita, ergo.
Praemia quoque naturalia ils, uti infe bonis, funt innexa, quae bonum confcientiae teftimonium, grata mentis obledatione copulatum ? Rom. 11: 15. Μiti¬
gatio poenarum infernalium, Luc. X; 14. dici pos- funt
Sed objicis, (Tne Edeut quis Deo placeät, fieri nequit) Heb.XI;<£. Refpondeo breviter diftingvendo
inter placere, fenfu evangelico, & legali, nonilio,
fed hoc fenfu, placet virtus moralis, & hoc quidem
non in concreto & ratione defeduum, qua ratione
nec fenfu legaliplacet Chriftiana,fed in abftrado, ut legi congruens., placet Vel brevius; placet Deo,
ut Conditori naturae, nonvero, ut Audori gratiae.
S· VE
Expendentibus fic poilibiiitatem Scexiilentiam vir-
tutis moralis fimul nobis multum, cum Chriitiana , convenientiae fefe obtulit. Utrique eadem cau[fa eft φ
ty ) ιό ζ
efficiens, Deus. Uti, fatente Seneca, virfinc
Deo nemo eft (a), ita virtutem.neque natura, neque do- Brina, neque exercitationeparart, Z)*/ donum ef fe, confirmafc Plato (b)* Deuseft, qui per ratio-
nem, vel folam, vel revelationis luce coliuftratam,
excitata viva legis moralis cognitione, confcientiam ilimulat, ut ad eamdem fefe componat homo, ma- gnumque Ejus exemplum imitetur. Adeoque ad o-
mnem virtutem, vel generaliter, ut Creator, vel fpecialiter, ut Mediator, concurrit, qua quo quis praeftat aliis , ita majore confcientiae pace & tran- quillitate perfruitur , temporalibus cumulatior pra-
miis. Poft hane autem vitam praeter bonam famam
vel plane aberunt , vel mitigabuntur poenae infi- nitae, vitiorum fervos cum ignominia manfurae. U- triusque virtutis adjttmentum preees funt· Ad tria
mox a Platone allata, virtutem uti adjuvantia, non
efficientia, pertinent felicior inclinationum mixtura,
nec non bona, & educatio & converfafio. Impedi-
menta ambabus objiciuntur eadem: Sed ita tarnen,
ut malum, cujus detinetur dominio, genium nefciat
moralis virtutis cultor. At habet Chriftianus plus vi-
riumhunc proprium in virtutum praxi adverfarium
& communes cum illo, carnem & mundum fu- perandi/ Quorum impedimentorum refpeftu, ambas
virtutes funt rara <2f difficiles, quia multa cum lu¬
fta conjunftae,vel, ne caro fpiritui, vel, ne adpetl·
tus fenfitivus rationis ardori in bono agendo obftent*
InitioimperfeBiores, fid incremevti capaces funt fuista¬
rnenfemper fcatentesdefeftibus, Ambae quoque Ubera
ex
4 y 17 C 4"
ex ihdem geheraliffimis determinantur motivis, vel
primario ex gloria S. Numinis, vel fecundario ex indole virtutis bona. Eidem conformantur Norm# 8c qua fubilantiam a&us perfe$e funt fimeles. Deo quomodo & placeant & difpliceant ambse virtutes, ad
calcem §♦ prsec. diximus.
(a) Sen. Ep4 41» (b) Plato inMenonet
§. VIL
Virtutes moralesfuos tamenhabent defeclusproprlos.
Ad fummum eve&as failigium nomine Pietatis Phi-
- lofophicae compledimur, quae eil virtns, qua hom<$
viva attrihutorum votuntatis exempllque divini cogni-
tione, per rationem comparataj hnpellitur ad agcndum.
Ex hac, ut arbore ceterae, tamquam rami, efflo-
refcant virtutes, neceffe eil. Quam ob rem qui ejus funt, & harum erunt defeäus, nam effe&us cauifa
non dantur nobiliores, per princ. Metaph. Deficit
autem illa 1:o, Principlo cognofcendi, feil, ratione.
Quantum diilinftse & vivae cognitioni attributorum ,
voluntatis exemplique divini deeil, tantum quoque
pietatis philofophicae eil imperfeétionis. Si vero ho«
mo, velut lynx, fumma Dei attributa in creatione perfpiceret; ea tarnen in opere redemtionis, myile-
riofis manifeilata effeélibus minus , quam no&ua fo-
Iem , intueri poteih Myileria illa Chriilianae reve- lationis omni mentis acumini alte fefe fubdunt, &
funtS, Paulo in confehomagna. Nihil anima noflra,
nifl experientia, vel interna, per fui aihiumque fu-
orum cognitionem ,vel externa , per fenfus ά ima-
ginationem ? docente, perfpicere poteil. Perneu-
C tram
4* ) is ( 4-
f*.
tram vero experientiam? maxima,, qualis in Chrlilo
cognoicitur, lnifericordia, odlive divini exemplum,
natura unquam invenire ρote»b. lilas itaqut exer-
ccns virtutes, tmpuifu mifericordia Dei odiive.r cu¬
jus vita terrena fubminiilrat exempla, minori Chri-
diano animo, minori effe&u feratur, necefle eil.
Eadem eil ratio reliquarum virtutum» Hinc caci-
tas. rerurrt fpiritualium,quas \[sv%txk £JivAT&t ymmt9
i.. Cor. II: 14.facit, ut fit voluntatis tantum divina
in rebus terrenis peritus* In quibus cum cum etjam
fuperare quilibet poffet Chriilianus, cedere ei ob ma¬
jorem fpiritualium curam multi fölent. Quo qui-
dem cafu virtuti moraliperfeélio accedit, qua a na¬
tura Ghriiliana competit.
2:0 , Ut eilprincipium cognofcendi ratio, ita o5~
jeBaqua cognofcuntur, funt res mere naturales , quarum refpectu deficiens multumerit virtus mora¬
lis. Sic enim coeieilibus & Spiritualibus , qua ilulti-
tiam ratio, appellkat, nunquam occupabitur. Na¬
tura hominis; vel invitum fummum cognofcere fpiri-
tum, h„ e. Deum, cogit, cum opera natura opifi-
c em. fuum pleno ore coneelebrent. Sed quotiesne
fummo, velutilis, veljucundi, vel decori amore in
Deum eil injurius. Non hac, fed ille foras fum¬
mum hominis; eil bonum fummoque dignus, amore..
Ratio quidem hoc detegerepoteil, at, vana fme vi¬
ribus voluntäte, non prailare., Sic,· ex. gr. haud in-
freqventer voluptatis oeilro percitus, ehrenatus &
praceps ruit, neque: gloria divina, neque iua atio-
rumque falutis ja&ura,diilindelicet cognita, atitil-lantir
4 ) *p ( 4
lantibus jucundorum lenoeiniis retardatus. Badem
ratio eft utilis, vel decori, voluptate flagrantiemj
<5)u& triapro trim numtne mundus habet.
Hac frigida virtutisardori fuffufa, intepefcerejcce*
pit iemeliterumque admixta, algeat virtus, rationi
adprobata, necelfe eil. Quod iiutilia, jucunda, de-
cora appetentes, asgritudinem voluntatis appetitu
aptitudinis promoveridi gloriam Dei velare vdlent,
fac eos in cafus quosdam ejusmodi, cujusmodi fuerc
martyrum primitivas eccleiia?? mortis violentae fu-
neftiflimos incidere, quibus quasvis, tribus hifce bo*
nisορροίka, inciinationibusque mortalium adver-
iiflimaeffet devoranda, quid tandem erit jamdiu ja- äitatum omne glorias divinaeftudium, vereor fane,
ne tum de illo toto eilet conclamatum. Quod ta*
men iludium tum eilet fummum , ii minora iffcis
mala illud enervare neqvirent, & veteranum virtu¬
tis moralis cultorem argueret* Simul vero indicio
eftet quantillam in Deo fidem homo a natura colio-
carefoleat. Ratio eft haec, quod fibi malefacto-
rum confcius, quibus gloria Dei eft laefa, poenas meritas extimefcat, cum malefadis ideo connexas,
ut per earum nexum lasfaEjus gloria claritati refti-
tuatur non laefae. Vacillante fide, vacillat quoque
amor & timor Dei, erigiturque cupido, quam ra¬
tio, minus culta, peccatum effe, nefcit, utiteftatur
Paulus Rom. VII: 7. Omniaque officia iniirmo ftant pede, cum ea convenientius fyftemati mundano,
quam ccelefti naturalis homo & percipit &prasftat
3:0, Deficiuntvirtutesmorales ratione finis non
G st 'raten-
