EKE ETRI

D. D.'

SPECIMINE ACADFMTCO,

SUB ADSPFCTUM VENiET

DISPUTATOR '

NEC PERTINAX, NEC IRACUNDUS.

QUOD,

suffragio ampl. senatus philosoph.

IN ILLUSTRA UPSALIENSI ΑΤΤΪΕΝ7ΕΟ,

SUB PRiESIDIO

CEL EBΕRRIMl PIRJ,

MAG. Ρ ETRI EKE RM AN,

eloqvent. profess. reg. et ord.

PUBLICJE CENSURS SUBM1TTIT STIPENDIARIUS NESSF.LIANUS

ABRAH; PETRUS BILEFELDT,

FIERDHUNDRENBIS inauditoriocarolino maj d.xvii.novemb.

anni mdcclxiv.

Η. A M. C.

υ ρ s a l i ie.

HÖGVÅLBORNA FRU

FRIHERRINNA OCH 0FVERST1NNA

FÖDD MORNER,

nJdiga fru.

J^en _icke ofkattbara ynnefl, hvarmed Edar Höga Nåde

allenaß mina kära Föräldrar ⁱ längliga

tider, ut cm och federmera mig uti ett mcåellåji til- j(iånd, har täckts pä det omajie omfatta ^, förbin·

der-mig till odödelig år känfla och vördnads full tack- famhe-t. Edar Höga Nådes huldafte vård om min

kära Moder, ää hon efter min Saliga Fdders död,

?ned tvänne värnlöfa barn var lämnad i fiörfla fattigdom, och den anfenliga hielp, Jom jag til mi¬

na ßudiers fortfättjande flera gångor erhållit, fltall

ur mitt nit full ^a finne aldrig utplanas. Den Nådi¬

ga Guden vare med all andelig och lekamlig vålflg- tuife Edar Höga Nådes rika belöning!

Framhärdar med diupnße vördnad

Edar Höga Nådes

aldraodmjukafte tjenare.

ABRAHAM PETTER BILEFELDT.

S:JE R:iE M:TIS MAQNJE F1DEI VIRO,

GENEROSISSIMO _DOMINO

MELCHIOR I

FALKENBERG,

PER PROVINCIAM VfSTROBOTNICAM LÉGIFERO ^EQVISSIMO,

GENEROSISSIMO COMITI

F RID Ε R I C Q CRONHIELM,

CAPITANEO LEGIONIS PEDESTRIS PATRON IS MAXIMIS.

Ut pertenuern ^bis Perilluftres hane difputationem ac Generoiiilimi Academicam Domini dedi- Vo¬

care hutbillinrus fufttnerem, furima Veftra in _pater-

nam domum atque deinceps in memet ipfum, ^cum paa- perttte conflictantem, cumulatiilime collata beneficia tre-

pidum erexerunt anrmum. Vota _pro perenni Veitra

Veitrorumque pignorum Generoiiiiimorum felicitate, ad Deum iemper fundam caiidiifima, permanfurus, quoad

yixero,

PERILLUSTR1UM NOMINUM VESTRORUM

eultor devotiffimus

ABRAHAMUS PETRUS BILEFELDT.

INSPECTOREN HÖGACKTAD

HERR ^e CARL «AXEL

ORNSTRÖM

MIN KÅRASTE MORBROR,

OCH

MADAME

MARIA ELISABETH BILEFELOT,

FÖDD ÖRNSTRÖM,

MIN HULDASTE MODER.

Έζ unde jag rnecl ord nog tydeligen uttrycka min

innerliga vördnad och (kyldiga tåckjavihtt, få

(kulle min kära MorBror ocb mm hulda Mor, här

fä lä/a ett kade vidlyftigt och rörande tal. Menfom

.

jag det intet kan rißnä komma ^, Ja maße jag låta

■

alt befltå i en kort, men innerlig, énfkan, at Gud, fem

alt godt kommer of ville vålfigna, /hydda och uppe¬

hålla Min k. MorBror och Hulda/ta Moder ännu i

många är til min befynnerliga for?non och fågnad.

Med barn β: g vördnad vill jag befiändigt lefva

MIN KÄRASTE MORBRORS OCH HULDASTE MODERS

éclmjitke tjenare

och

lydige ftm.

ABRAHAM PETTER BiLEFELDT.

?>■

1

^ f

/, Ν. J.

irari omnino convenic, quod mo-

"datW&s.

j|jS ^qve vei iguorent, yel negligant.

Pauci e ni ni funt, qvibus ficrfpta

MhåW ®! anriqvioris icu Grcecia;, feu Lntii, prseclara evolvere proititum fit ^auc

commodurn

paticiores ^{vero, q} nos ad me'iorem redu¬

cera frugem, vetu-ftis incluia in libris, poilit fapientia,

Exiniie prorfus iuo non tantum fermonc, ied exemplo quoque,difputantes docet Cicero Tuficul. Qyarft. Lib. II.

c. 2. quod rcf refelleve fine pertinacia, i? refelli fme iracun-

dia pfirati éjje debeant. Hoc utinara confilium longe

ialuberrimum fequerentur, qvotquot ad diiputandum,

ore vei fcriptis, fefe accingunt! ^ne enim nec tam diu-

turnae, nec tam acerba; inter eos, qui veritatis åmantes utrinque videri velint, exfifterent lites ac difceptationes»

veritati non minus, _quam virruti, adverfse atquenoxiae.

Hic igitur, de officio difputandum, locus perinfignis oc- cafionem no bis fubminiftrat brevem moiiendi dillerta-

A tio-

\

\

& ) 2 C £

dönem, _{qua tum} pertinäciarrf, tum iracundjam, e circu-

ίο quäfi difpufantium exterminare conabimur. Tu ve-

lo I,. B comtibus faVeas infirmis inque opufcuio hoc excutiendo, virtutes exferas vitiis, qute heic notantur,

contrarias.

.

§· π.

Difputator' gen era tim is dici fölet, q vi in fenfrntia quapiam v«! doärina, q ute quidem controveiTiis eil ob-

noxia, collatis utrlnque rationibus explicandä, ita ^ver- fatur, ut vel opinioiiem fuam confirmet atque tueafuf*

vel adveriam erroris inf;mulet ac refurare findest, five

corafn hcc flat, five fcriptione. Kon enirn difputationis

Vocabulo ille tantufti actus denotatur, _quo duo, ^ut plu- fimum, quscflionem aliquam in utramq.ue partum vivo

fetmode ventilare fo'ent ,(ed omnis de re q ua da m dis- eeptatio, ad veritatem invefiigandam & difBcuItstes ³

cjnae in eadem cogiiofcertda fe onerunf, efiodandas ac tol-

lendas i η fl itu ta. Duplex autem difputationis^munus ed, qiiod non fimul quidem, fed aiternis, adminiflrare de¬

bet/ aut enim in fentcntia, qux fal fa ipfi videtur, im- pugnanda occUpatur, aut propolitionem, qvam ipie ve·

rioieni judicät, ab argumentis atque exceptionibus im- pugnantis iibefare praégeflit. In utroque hoc geilere per-

tinacia non minus, qvam iracüiidia, mirum in moduro,

eft lloxia eamöue ob rem vitanda fumrnopeie,

§. III. v· '

Eft ^autem pertinacsa vitium illud iads deforme ^,

quo quis fine ratione, atque adeo nulla, vei neceffi-

tate impéllente ^, vel utilitate vera fuadente, fententiaj

fute ita mordicus inhitret, ut vel _argre, vel plane nort, ab illa fe äbduci patiatur. Conilantia; laudem iibi ^pie-

iumque vindicant iiÜ* quibus tenax ejusmodi perpla-

cet morofitas, led conilantis eft tum detnum nulii ce-

derejubi gloria dlvina ^> ttoftris atque aliorum commq-

» ) 3 < »

dis promovendis defervitura illufi:randa,in propofito per- gere nos jubet; pervicacia antenn, vano nixa opinionis

ρ r ro re, fimhm tanturn agit conftantiie, cujus adeo no- mine, fiquidem virtutem lllud denota verit, pertinaxab-

utitur peilime. Pertinacia igitar in diiputando vel im-

pugnantem, vel eum, qui fententiam tuetur impugnatarn,

occupare iolef, fed in refeilente freqvcntatur prarcipue.

Hic enim argumentis, ab adverfario fiidicienter refutatis, h.ihilo.mjqus infift'it, nec pugnantiurn i η ter ié opiniönun*

conciriationem adroittit, ^nec ulla re alia fibi credit fatis factum, ni ii

alter vicfus, de der i t manus, feque in erro-

re fuiile confeflus fuerir. Veritatis ftudio duci féfe hic arbitratur, vel iakem, ut alii ita credant,optat: fedamb--

itionem oerverfim turpem q ne aliis contrad'icendi iibi-

dinem impugnationis, perjtinaci vel voce, vel calamo inilituta:, mattem eile, juiti rernm apitimatores ^non igno¬

rant. Nec minus in pertinacis noram difputatoris de-

fenfor incurrit, Γι theiin, dudum refutatam, ficulneis ius^

tinere ratiunculis non intermitfit, durnmodo vim ar^·

gement orum åkerins percepit feque viclum eile inte! Ii- git Nam qui vel ignorantia vet immod.eratis adfecti-

bus impeditur, quo minus cladem fu<e opinionis fentiat, ineptus quidem difputator eft, ied pertinax, fi volunta-

tem ipeldaverit, dici non meretur, inpritiiis dum fuura

fe face:e negotium credat, nec rationem deilftendi vi- deat.

Γ

f IV,

Oritur _aufcem pertinada*e;usm<3d;i di.fputantium ex

eo rnaxime, quod de iua fententia nimium fint perfva-

fi, feque vel in omnibus, vei certe in doctrina jam con-

troverfii, falli nefcios, fen aberrandi perieulo' immune«

arbitrencur. Obfervavit hoc idem Cicero, k>co oitato, iibi fiiic in difputando facilitatis ^ac modcrationis eauffarn

a Seda, cui fe to.tum fere tradiderat, Academica repe-

A 2 - ' tere

$ ) 4 ( &

t re non dubitat. Hunc en im in mod um fa tio η es fub- ducit; nos ipios redargui refellique ^{paciamur. 'Qu} od

il fem ne animo iniquo, qui certis quibusdam deflinatis-

que fententiis quafi addiai & cöniecfati furie, eaque ne- ceiTitate conflncli, ut etjafti, _qua? nein probare ioleant,

ea cogantur, conftantia? caufla, defeodere. Mos, qui fe- quimus probabilia ^{, nec} ultra id, qvod veriiimile oc- currcrit, progredi poilumus, & refeliere iine pertinacia,

& refelli fme iracimclu para ti fumus* Qua? v er b a Tub

Iii non in eum dctorqvenda funt fenfum, qnafi See- pticismum, de omriibus dubitantem, Vitium illud cognj- tionis^abominandum, valdeque noxiuni, nobis com men -

daret, ^a quo quidem ipfe, ut fcripta pailim teftantur, prorfus fuit a ben us ; fed inniiit ^tamen alterum illud ^ex¬

trem um, q nod Dogmaticis commune fuit, qtiodque in

dubbs etiam certo adfirmändis coniiabat, ad confentio-

nem illam iitigioiam, bene longarn, ne dicam infinitam,

hondines äbducere. Neque negandum eil pondera quae- itionum, _qua: in difcrimén de ven i un t, non fa tis intelle-

cla, necinter fe debita arilirmtione collata, efficere ίχ- pius, ut tanquam pro aris ac focis, aut pro falute patrise

Cértent ac digladientur äonnulii, qui opera? fåne parce-

rent, ii de lana caprina, vel certe clere minoris momen- ti, feirent eile certämen & rixam illam η im is putidam.

Interim nec crederé fme ratione, nec dtihkare, fapien-

tem decet.

•

^

§, V.

Subterfugiet autem pertinacem illam aifputandi ^{ra -}

tionem fme ullo negotio, ii modefiire panter, ac veri,

erga allos homines amoris ^menior fuerit, difputacor.

Modedia enim cavet, ne quis nimium fibi tribuäc, ne¬

que adeo dignum fé exiflimet, qui aliorum cogitatio-

nibus dominetur. BenUvolentia autem ömnibus prodes-

fe cupiens ^> non tam de vicloria reportanda, quam de

fruftu

& ) s (

fruftu collatarum inier fe opinionum in medium adfe- rendo, folliciturn reddit difputantem· Hinic, quo quis

majores in fåpientias ftudio fecit progrefllis iicqve expe-

riendo dididt, quantum fit, quod nefciamus, eo, rum

in ^vero defenfando,tum in refellendo contrario, verfa-

ri fölet moderatias. Qui vero de parva, eaque parum apte difpofita, cognitionis fupélleAile inariiter glorian-

tur, nec, praeter fe, ullum fere adamant; iuum ⁱⁿ con- tentionibus vix cohibebunt impetum,

§· VI.

Superefl, ut iracundiam in difputando ^, adduftis

breviter rationibtis, profligemus. Qua in pugna iisdem

fere, ac fupra, decernendum armis; alteri enim, jarode-

bellato, malum hoc admodum adfine eil, & quafi co- gnatum. Iracundia, uti notiffinaum ed, a-nimum figni-

ficat ad iram promtum ätque proclivem. Unde diipu-

tator, iram refrenare & comprimere néfcins, non tam argumentö rerumque pondere, quam conviciis & con~

turr.eliofis dicleriis adverfarium adgreditur, ficque noii

fe tantum

fed illum,quem impugnat, vel etjam leclo-

rem quemqve ^, fi fcripto contlneatur controverfia ^, ad

finem difputationis obcinendum reddit ineptum. Ad-

fectus enim turbulcntior adtentionem impedit, in vero,

tum inveiligando, tum proponendo, tantopere necella-

riam, & alios quoque, niii follicite admodum caveant,

in eandem träbit perturbationem animi. Sunt homines,

per naturalem inclinationum tempericm,alii aliis ad iram

proniores: fed ill'i tarnen inter diiputandimr maxime,

& folito vehementius commoventur, qui, infirmitatis proprio parum memores, cum rem ipfam perdpere ac

teuere, tum in fingulis rerum circumftantium momen-

tis ip ils q ve verum tradendi modis ac formulis, ab erran*

di periculo propemodum immunes fibi videntur.

A ₃ §· V\L

Μ )<5 ( $

§· VII.

Vitabitur autcm iracundia facilius, Γι fundamenta fapientiae perneceilaria ab Eypothefi quacunque, in lubfi-

dium quafi vocata, ieeernirous, integritata ubique na-

vantes operam. Kec ^parum juvabit verus in eos, qui-

buscum difputamus, amor, qui utique non permiferif,

ut ipfos alto adipiciamus fupercilio, aut uliam ipfis in-

feramus injuriam. Illud _praeterea cogitandum eil·, quod

iram, in difputando immoderafms prorumpentem, cer-

tum plerumqve dete-ioris caufia? dubiicque vi dorire Γι-

gnum reputare folesnt prudentiores, quociqve vinci cum

.eonilantia, _quam alios in perturbaticne vincere, fit glo-

nofius, Bonus igitur ac foliers difputator ab iracundia

nun minus, quam pertinaciar, vitio a η im um fervat libe¬

rum atque alienum, veritaternqyc ita quserit, ut faiuta-

rem fibi aliisque virtutem non de(erat unqvam. Quid

multa : ad bunc eundem vcluti fontem digitum inten dis·

fe videntur monita Gracorum: _μη οςγιζ# άναντίW, i.e.

noli fine caufla irafci, Βυμ& κξάτε^ i. e iracundiam £em~

pera ^j yj»rr,yoqos μη i. e maledicus ne efto, μη$έν<χ χλεύαζε, i e. neminem irriferis, i.e. blan¬

des efto: &c. Sic not um eil de furibundo Ajace ceci- iiiile Ovidium Metamorph. L. XMI. Fab. I. v. 334.

Heftora qui foliis, qui jerrum, ignemque Jovemque

Sufiimit totieSy unam non fuflinet iram Inviftumque vinan vicit dolor.

§. vin.

Notionem pertinacia; & iracundia complieatam, etfi, inftituti ^memores, evolvere fumtis conati, tarnen

inftabis förf tan : fuit mega'ander no fler Luther us tam

pertinax, quam qui pertinaciifimus, difputator; etenim confiientem ha b,emus, litens PhiHppo Melanchthoni da-

tis, ex Etemo Coburg die 3 Augufti 1530. bis quidem

Ύerbis; Mein Kopff ift eigen/innige ut dicitis, fed mihijam

Φ

$ ) 8 ( 53

efl MB. eigenfiimigiffimumiquodfic ine inviium Satan cogit fe-

riari cf ternpus perdere. Cfr. Colleft. Buddeanam ^p. 176t*

Sed diftingvas, vebm Inter cauiiam ]>ei & orthodoxi-

am iacratioris religionis, uti §. III. fubmonui, & in¬

ter qvadtionem aiiquam Pfailoiophicam, vel aliam quam demum cimque profanam, ubi confcientiam non If¬

fens

nee tanti referat, utrum ajens Iis, an negans. Por-

ro objeclaveris; fa vor em & excandeicentiam in codem

I.uthero deprehendere licet maximam inter difputan-

dum & cum inimick & amicis; libens id quidem con- celfe dm, at v er o juxta adjungo,cum femel, hujus vitii

ergo, illum ingrepatlet, quem modo nominavi, Melanch-

thon, verficiilum fubjiciendo ^:

Pjlice anhnos ir/tmque tuam, qui cetera vincis,

tom ila t im leniter arridentem legimus Lutherum re*

fpondiiTe : non volumus his de rebus amplius difpu-

tare Vid, Melch. Adami in vit. Lutberi p. gi. Ad

totam itaque, quam traflavimus, rem dilucidandam, fpe«

(ftab.it, fi quid ego video, illud Plautinuna Ampliitr, Aft

IL Sc. 2. v. 7p.

Non tu ßis, BaccbaS hacchanti fi velis adverjari}

Ex inf ^an a infaniorem facies, feriet fapitis:

Si ohjequare, im a rejblvas plaga.

nec non Diilichon Cafonis L. I. jo.

Contra verbvfos noli contendere verbis:

Sermo datur cunclis, ammi fapientiii paacis.

Ceterum, quia prata fat biberunt, jam rivulos clauda-

mns, & quidem difl&tis Regiarum, ad hane almam A- cademiam, Conftitutionnm, ita falubriter jubentiurn Cap.

„XVIII. Membr. 3. §. 7: Placide Dlfputationes fient, fine

„fcommatibus, calumniis, injuriis, aitercationibus, rixis

„5tmutuis interpellationibus, vitata omni pertinacia pree-

„ conceptam opinionem defendendi, omnesqve

„ad veritatis explicationem dirigentur &c.

/Eternum cantandu DLO fit gloria foli !

Domino AUCTORI, Populari & amieo hbaoraiiifimo;.

£um ßepe alias fludium erga me Timm, quo duo

plus minus annos ?nibi frui contigit, animum officii in Te mei memoria refricavit, tum prjeci·

pueidnunc agit^cum occdfio jam diu tantopere exa- ptata feje tandem offert. Opportunitäten igitur hane prtftermittere ^, quin meum in Te fincerwn anhni adfeäum palam pradicarem, nec potui, nec di bui.

Btenim _quo fi?n gaudio adfecius, cum prvmum au·

drei Te, Dijjertationem de Difpiitatore viode·

fto confcripfiffe fat elegantem, dici vix potefl, La·

tifime paténs jani quidem campus in ländes ex·

eurrendi Tuas aperitur, nifi Tua modeßia meaque te·

nuitas id prohiberet. 77/>i itaqve ^, debeo, gratu·

lor felix ingeniwn ^, morumque elegant!am ^,

or nettus es fingul ar em. Virtute duce ^, Tibi aderit for ^tim a; m Ecclefice olini fp em, m Tuorurn·

qve decus ac gaudium. D? wötz dubito,

abs Te amer _f qmmdiu Tui manferim fimilis.

H. J. B.