DISSERTATIO JURIDICA,

T>. XK

DISSERTATIO JURIDICA,

JURISDICTIONE

IN GENERE,

Quam,

CONSENT. CONSULTISS. _FACULT. JURID.

IN REG. ACAD. UPSAL.,

PRs£SIX)E,

CONSULTISSIMOAC F/RO, CE

D>'° D°CT. JOHANNE

ERICO FICK,

TO RIST R. TRAGT. TROFESS. REG.

AC h. t. RECTORE

MAGNIFICO,

AD D. KP JUN. MDCCLI,

In Axjd. Carol. Major. h. ^{a. m.} f.,

Publico Examini lubjicit

OLAVUS WALLMAN,

Dalekarlus.

STOCKHOEMIAZ,

LITERIS

SALVIANIS.

KONGL. MAJ:TS

Hogtbetrodde Man, och BRJESI^DENT

IKongl. Maj:tsochRikfensSveaHof-Rätt,

RIDDARE af

Kongl.

Maj:ts Nordftierne-Orden,

Samt

SKATTMÄSTARE af alla

Kongl. Maj:ts

Orden,

Hogvålborne BARON,

HERR CARL GUSTAF

LÖVENHIELM

KONGL. MAJ:TS

Tro-Man, och LANSIIOFDINGE

Öfver Stora Kopparbergs-Lån,

Hogvålborne Herre,

Herr CARL GUSTAF

WENNERSTEDT.

Lag ^flag

^pen.

^{och tala Råttvifa Uråldrige med icke hafva} minningsmårken ^{mindre ifrån hogagtning hedenhos} utvifa ånnu ^gjort

^om

^{Gother- Yfver-}

de

Rått

Ikipat och Dom affagt. Vare Fornlkrifvare gåra ofs

Flockar och

Domhelighet, fom de kunna förvilla ofs

om

KONGL. MAJ:TS

Hågtbetrodde Man, och JVSTIT1JE-CANCELLER,

Samt

RIDDARE af Kongl. Majrts Nordftierne-Orden,

Hogvälborne Herre,

Herr JOHAN GERDESSCHtÖLD.

KONGL. MAJtTS

Tro ^- Man, och LAGMAN

Üfver Wellmanland,

Högvalborne BARON,

Herr JOHAN FUNCK.

borna Mån vördade. Vålfkland med flere

främmande folk-

nas

rättrådighet, ån med häpnad

^om

deras tvingande Va-

ftållen , dereft Diarne

Ting och ftlramo hållit, dereft de

åfveu iå fnart underrättade, ^om hednaålderdomens Balkar, deras forfta hemviftcr. Sedan Himla läran med

fit

lken

A a for-

fordrifvit röken utaf

Afgada offren, farot bortjagat Påfvar-

lemnat

fhillebragder

^{mera rum hår i} Norden, och de korn- klokhetens

tiltagande fågriog.

Den har nu i flera å? haft under Eder^om* vård,

fin

råtta

mognad. Edor

vidftråk- hafvande, _gora, at

illvilja och

vårdslöshet, ^at

énfidighet

ogon , utan at

tillika vånta fit okynne blifva

blottadt och

peliga til fy

n

och hjelp, och Råttvifaa

år iåker under E- leken har jag

begynt upoffra min tid,

under

hppp

^at en

prof deraf driftar jag mig,

at

helga Eder

denna min forft- medelfl likvål å

daga lågga, huru jag vördar

de Namn^, fora Tillåten,

Nådige Herrar

^, at

detta

for Eder

nedlagda

fo-

komlighet, bevårdigen defs alftrare

med nåd ^, och antagen tildele Eder, alla de lållheter,

fom Dygd, Tro och

Red- vördnad lefvcr och dor,

Nådige

E-

Allerodmju-

OLOF

nas

oåndeliga vidikepelfer: fedan Vikingar och

Bardamåti

rao til

ftadga; begynte åfven

Råttvifan

fågna fig

öfver Lag-

fin jåmna

frodiga våxt,

och bekommer»

Nådige Herrar,

ta

infigt

i

Lag och

Rått,

Edor ovåldoghet

uti dels hand- och _manna-mon, icke

djerfva

te

fig

for

Edre lkarpfynta

hemmadt: då deremot

Låg

vett forkofras _genom

Eder

drå-

dart

mågtiga belkydd, Nådige Herrar,

i denna vitter¬

gång

büfva någorlunda vårdig Eder nådiga

åtanka. Til

ling,

iom ockat, ehuruvål genom et

ringa arbete, der-

af

Dygd och Åra lå högt upbåras

och iå vida

kringföras,

fler må vinna et

nådigt oradome, öfverlkylen defs

ofull-

mina tilkommånde oden uti Eder

höga vård.

Himmelen

lighet, lofva fina ålfkare!

ouikarden, fom med

djupafte

Herrarf

der

kafte tjenare.

W ALLMAN.

A 3

Eru-

Eruditiilime Domine Auäior &

Rcfoondens,

1 7

Ainice

Angularis,

Q ^{v um}

^blici

ⁱⁿ

facias juris,

^{idlab oras,} PolitiflimcDomine,

qua? non minus foliäe

ut

quam

ca jam

elegan¬

pu-

ter_, deJunsdidtione, confcnpfifii•, mihi ^non tem-*

perarepoßum, quin Letitiam, quam inde cepi maximam, co-

ram omnibus teßatamreddere annitar. Multa equidemhabeo,

/>2 Tu_am, Amice Optime, laudem dici pojjent: ßveenim refpiciam ipfum hoc, Te clignum, acduumfatis iß nobileargu¬

mentum•, ßveeruditionem, haudmediocrem, cumgaudio bono¬

rumomnium hocceinfuper fpecimine illußrandam^j ßvemorum

integritatem, pariter ac miram

ßvavitatem,

vel invitosin

Tutamorem rapis5 poßrunt non hcec ßmgula, femper iß u-

bique, Tibi honon Iß admirationi eßfe. Gratulor Tibi, Ami¬

ce Integerrime, proeclaras hascc dotes,

&

vanopror- fus augurio leetus prcevideo, fore, ampiißima

Te

olim ma-

0*#«/ pramia, £5? clebita fortunce obßequia Ipfe breviexperia-

mmaxima. Quid plura ! Hoctantum Tibi vellem injunblum,

ne, fiudio publicis inferviendi commodis, /7# inclarefcere per¬

gas, ut Tui Te ^unquam pceniteat hucusque iß femper amici¹

v UN. BRANDER.

f.i.

§. I.

A cfl; humans, naturs nunquam iatis deploranda corruptio, caque mortalium ^, tantum non

omni-

i um,inde contraéta malitia, 6c in aliorum bonaat-

-A que pernicicm ruendi proclivitas; ut,

liili indo-

mitam hane malevolorum licentiam fe veris legibus re- frenari, paffum fuiffetgenus humanum, innumeras

profe-

cto fentiremus quotidie confuliones, rixas,

csdes,

la-

trocinia 6c qusvisdenique atrociffima fcelera. His

itaque

incommodis alitér mederi non potuit humana fagacitas,

quam mutato in civilem ftatu naturalis introduozisque per liimmam in civitate Majeftatem legibuspofetivis, connatis

veleo nomine efficacioribus, quod coaétione 6c poenaex- igaht promtiori, qus fuis, fola ratione

cognofcendis,

mo- tivis, naturs jus 11011 femper efficere valeret. Sed 6c po- fitivs leges fua b^revi carerent virtute,

nid imperiorum

moderatores, vi conceffs fibi poteftatis, eam

certis, 6c

quidem probats fidei atquc prudentis perfonis,

delega-

rent audtoritatemyutvalide lic probos contra

quosvis

pa- cis turbatorum impetusdefendere, 6c malos quosque, pro delictorum gravitate, condigne punire p

offent.

Ad Prin- cipem nonracilisfempcr datur acceffus, 6c, fi vel maxi- medaretur, infinit is cauflis civium cognofcendis 6c diri-

rnendis iple tarnen nunquam fufficerét folus. Gonfr. SKafr

fC^dn§&Ordin

1614.

in princ. Unde

^ne

cedit

as non

modo

2 DE JÜRISDICTIONE

ordinarios■conftituendijudices,Ted, ut ordine _peraganrur fingula, Ulisquoque determinatam adfignandi.jurisdicun-

di poteftatem, evincitur. Hos omnes, quia majefta.ticum

exercentjus, & ad conciliandum graviffimo, cui praefunt,

muneri honorem atque dignitatem, jura noftra hand im-

merito pronunciant fandtos & inviolabiles. vid.

Placatd. _4. Maji 1664. §. if. Pnerogativas autem judi-

cum, eorum muneris excellentiam, & quje bis affinia

Amtreliqua, jam exponere, noftrum non patitur inftitu-

tum i animus enim eft, de conceffaipfis Jurisdiftiom,pau-

ca tantummodo proferrej ad quod ipfum dum propius

nos accingimus, Tuam, Candide Leftor^ benignam nobis expetimus cenfuram, exiles hofce conatus benevolo tuo committentes judicio.

5. II.

In ipftus vocis, JurisdiHionis, examinc, eo minuspro-?

lixos nos efTe oportet, quo certius cuilibet patere arbi-

tramur, Whx&n jure^ & verbo dicere, efTe compofitum.

Hinc reddcre jus, jus dicere, Jurisdidtioni praeefle, ha¬

berejurisdicutjdi poteflatem, dt quse reliqua funt, lere

unumidemqueinvolvunt. Unde etjam, qui Jurisdiclio- nipraseft, jus dicens adpcllatur/. i,ff. dejurisdift. Cfr.

1. 18.C. eod. tit. Eft autem JURISD1CT10 nihilaliud,

quampublica, caufas, maxime forenfes, cognofcendi, dijudi- candi, £s?judicatasexfequendi, potefias. Alii alitereamde- finiunt} Ted, collatione rite inftituta, facile deprehen- des, cum noftra veterum omnes coincidere definitiones.

Si vero publicam hanc jurisdicundi poteftatem cum re- centioribus nonnullis defcripferis, per aüum Majeflatis,

quo cum effettu _leges ad civium

faéa

adplicat, neque hoc

nobis eritadverfum. CdUSA EFFICIENS Jurisdidtio- nis, five fubjetftum. in quo radicaliter 6t independenter

refidet omnis jurisdicundi poteftas,

eft fummus in

civita-

tc

IT GENERE.

te Imperans,

qui uti plenaria pollet facultatc lcges

^con-

dendi & normam adtionibus civium praelbribendi, ita o- mnimodam quoquehabet

poteftatem fubditos corrigendi,

&, quoties delinquunt,

puniendi, immo obortas

quas- que eorum lites &

controverfias ad praelcriptas

a

fe icges

cognofcendi &

dirimcndi. Alias enim poteftas fumma

non eilet fumma, quod tarnen, led

brevitcr, fupra

mo~

nuimus. Magillratus itaque inferiores,

quibus hoc

tan- ti juris exercitium a

furamo Imperante commilTum eil,

illud non propria fed aliena

prorfus audloritate

exercent, Majeftatis in hoc negotio

reprsefcntantes perfonam.

MA¬

TER!AM, circa quam verfatur

Jurisdidtio, cpnftituimt

non tantum Res _omnes, dequibus in territorio

inftitui

fo-

lent adtiones forenfes, criminales ^{aeque ac} civilesj fed ci\a.mPerfon*) quibus, velcontra quas,

jus redditur. Ex-

tendimus enim jurisdidtionem, non

modo ad eidem

^per-

pctuo fubjedtos cives, five eorum

quis fit originarius

^, 3nf6t»t)/ five pleno civitatis jure

adiumtus, Utfobbött Spalte

verum etjam ad temporarios & advenas,

©dflc« Cfr.

Cott- fultijf. D:NlPRMSID.

Diflerf.

inaugur.

de Adplic. Jur.ad

fattum.y.

86.

In hoc quippe

fummo Magiftratui, & confe-

quenteriis,quibus cam

delegavit audloritatem,

competerc jurisdicundi

poteftatem,vel exinde patet,quod ncmini liccaf

fecuritatempublicam

criminibus

impune

laedere & de

juri-

bus civiumquidquamdetrahere.

Proinde, quicunque

terri¬

torium alterkisingreflus

eil, legibus etjam territorii ejus fit

fubjecifle

pr^efumitur,quique

legum

pralidio acdefenfione

uti cupit,aliis etjamcontra

fuos infultus

jus

dici, mirari

noa debet. FÖ jurisdidlionisconfiftit in ordine

judiciario,

afummo Imperantejudicibus pnefcripto, legitima nempc caulTas cognitione, dijudicationc ac

judicatie exfecutio-

nc, dequibus

fubftantialibus, omnisquc completas

juris-*

didtionis partibus,

infra nobis amplior d^cendi

locus erit.

Eftdcniquc

FIN1S juri^i€lionis,

ut

litcs civium,

cui-

B _quc

4 DE

JÜRISDICTIONE

que

fuüm tribuendo, finiantur, & fecuritas reipublica?,

indfe profluens,

farta te£taque confervetur. Omnis

nam- que

magißratuum introducia eß: jurisdidtio,vel ad tollen-

das controverfias civiles, vel ad maleficia punienda. Ne¬

mo tarnen, nifi intra fines aflignati fibi territorii, terras invadendo alienas, hanc fuam regulariter exercerat juris-

dicundi poteftatem. Extra territorium jus dicenti impune ^mn

päreto, inquit

PAULUS JCtus in 1. fin. ff de Jurisdiel. Et

certe,magiftratus,

quijurisdidtioni fuas nonfubjedtos

quo- dammodo vellet fibi reddereobnoxios,incompetens audit,

6ceorum neminempoteß ad comparendumcogere,Tedqui-

libetejusmandata impune negligitj

alialonge

res

eft,(i

quis

ex hujusterritorio, in aliud, fuga

elapfus citatione mediata

fueritin jus vocatus. Quam inviolabilia fua invicemte-

neantterritoriafummiImperantes, vel faltem tenere de- beant, S:a R:aMaj:sSueciaefatiscomprobavit,i^/m)5/. d.

iö Nov. 1687. Sandtiflime quoque hxc jura obfervan-

tur,nifi padfcis conventisaliter fit

ftatutum:

quorum ex-

emplum praebet conventio inter

S:m

R:m

Maj:tem Sue-

ciae ScDanise, d. 10.April.- 1738. §.4. in priric. Omnera igiturfacultatem fibi ipfi privata

audtoritate

jus

reddendi,

& illatas injurias propülfandi, alio modo quam adprobat magißratus,

introdudta

hac

jurisdidlione, civibus

^prae-

clufam effe _patet, quod 6c veteri fertur proverbio: VDCtdtßtt åx öfffft Hinc, qui fe muneri

Praffedti Regii

temere ingerit, muldtam viginti thaler. ineurrit, Cap. r.

§.4. Utf. 53b quiqueterram ab

alio poffeffam invadit,

⁴⁰

th. muldtam folvere debet» Cap. XVIII. ^Otb» 53b

^9

ött f)mx 03er fcöftM Zag od> cj

(tag

mefc anittom-

Cap.

XXXVIII.

§. III.

AdJurisdidtionem, ut completa fit, tria potifiimum requirantur, Notio nimirum,

Dijudicatio 6c Exjccritio.

Quae

a qui«

IN GENERE. _r

quidem

re'quifita,

conjunctim fumta, Jurisdidtionemcon- Intuunt abßlut^am corum vero alterutro deficiente, non nifirefpeäha audit Jurisdictio. De fingulis fingillatim.

NÖTIG eß legitima magißratus in delirium vel fafüum ^con- tr&verfum inquifitio, caußieque quoad tantum non omnesfuicir- cumßantiasexaminatio, «/, quod iß quäle ßt illud, ^curjus ad- flicariiß de ^quoßententia ferridebeai, judici rite ccnfiet. Vo-

catur Suetice, 6c quidem in civilibus, Öulttfa?tUttcj/ in

criminalibus _vero, praefertim ubi de audtore criminisnön

conftat,Unt)CtjDfninq/ Cujus utriusque

non

infrequensin le¬

gibus patriaefit mentio.Quantain hoc negotiorequiraturju-

dicum prudentia, quanta fiepe patientia, 6c, ne cavillatio-

nibus obruantur, ingenii quoqué promtitudo, vel nemi¬

nem, niii in foro penitus percgrinum , fugere potefh Qiii enim fccum reputat, quas quantaque fit.expifcandae

veritatisdifficultas,^quanta cauflidicorum haud raro aftutia

atquecalliditas, cauilasintricatas magisquam extricatasju¬

dici tradentium, 6c quot denique fint malitisehumanae, ad

celandam veritatem, adevitandafupplicia, 6c ad bona aliis auferenda, varia inventa,is forte notionem hanc faciliscon-

cefTerit,nonleviflimammunerisjudiciariiabfolverepartem.;

Jus enimfemper judicinotumeft,velfaltemehe debetjfa¬

ctumnon item.Pertinenthuclitigantium^coramjudice dif- ceptationes tamverbales, quam fcript£e>juramenta actori

vel_reo,vel etjamteftibus, aut a judice injundbqaut ^apar¬

tibus fibi invicem delata, velrekta* probationes tarn ar-

tificiales, quam inartificiales, indiciaj infpedtiones ocu-

lares, incaufTis civilibus asque ac criminalibus admodum

neceflariae 6comnia, »unde 6c quantitas 6c qualitascaus- fae ullomodo evinci atque colluftraripoflit. Hsec de fadfi

folum veritate cognofcendi facultas, apud Romanos o-

lim _, non femper in una eademque perfonafuit coiHTexa

cum definitiva litis 6c controverfiae dijudicatione, ^verum

quam

EepifTime commifla judicibus,

uti vocabantur, pe-

j B £ daneis,

6 DE JURISDICTIONE

daneis, ntpote quibus nunquam nifi

fecundum formuläm,

a praetoribiis datam, jurisdicundi

poteftas

concedebatur.

Cfr. 1.1. COD. de Ped. Judic. ut Sc Fit. COD. ghtipro fua Jurisdiä. Evidentem itäqüe inter hos Judices peda-

neos, atque adfeflores jtidiciorüm territorialium, Sc pro-

vincialium, in patria noftra veteribus temporibus ufita-

torum_, deprehendimus convenientiäm, qui nominecom- muni Sc colleStivo ^Ctllbb Suetice adpellari lolent, Ho¬

rum quippe officium a proprie

fic

diSti judicis erat di- ftin&um, atque in eo potisfimum confiftebat, quod in fa-

étum inquirere, Sc aut vi probationum ^, aut proprio jure jurando lolenni, reum vel condemnare vel abiolvere de-

berent: Judex autem facto demum, fic determinato, jus adplicabat Sc folus de eodem

fuam

ferebat fententiam.

Hincnataillafolennisformula: ^dllaeilettt>arja öd)Cjt>6ma.

v.ConfultilT.LUND II Zamolx.Cap. 3.§. ^11. Namftattim

eontroverfiae folum exponentcsviri rufticanitunctempotis

cumjudice,in jurisinterpretatione Sc fententia ferenda,nun¬

quamparticipabant,

vid. omnino cap.XX VI £;2-

i^•

Jpdrifcéndmb

ffat mct) eh

t&era tanfala mdlet;

^{* *}

faüa

tl>c tben ^eilet djern, fem fafin

gijfc,

fcome.ta£agmdneller Jpcb tab^v^ofbtnge etc.

Cfr. SFIERNHÖK

de Jure Sveonum vetuflo Lib. I. cap IV. Hodie vero fi ^qufs crederet, hu- jusmodi adfeflores:, quibus inträ territorium quoque ha-

bitarenecefle eft, vigore cap.L §. 1. Üvdtttg.

fei-

tantum confiitutos efle, ut majoremjudieiis dignitatem concili-

ent, Sc relationibus fuis hiftoriam faSti nonnunquamju-

dici reddantexplicatiorem,perfonarum enim Sc

cauffiirum

injudicium' vönientiunifupponuntur gnari> feiat, eorum quidem fuffragia, in legitime

dirimenda lite, omninö

^non

numerari, fi exceperis caluiti in §. 2. cap.

XXIII.

tcg.ܮ1'. definitum, ubiomnesjudicio

adfidentes rufticani

unanimiter a judice territoriali vel proyinciali

diftentiunt:

fed in"ceteris Omnibus foris Sc tribunalibus noftris, Ion-

gealiter

fe

rem habere. -

§.IV.

IN GENERE. x

§. IV.

DL?UD ICAFIO,(ecundn. fubilantialis pars

Jurisdidlio-

nis, Notionem proxime excipiens,

abfolvitur Sententiay

Hase autemeil Judicispronunciatiofolennisfuper caujfa cog- nita, abfolutionem vel condemnai'ionem continens.

Sola hrce

fententiam ferendi poteilas, fpeciali denominatione,

Ju¬

ri diebio adpellari folet. Per eam

enirn, quod in caufla-

controverfa juris fit, definitur 6c publice

pronuntiatur,

adeoque actualem

juris ad fadtum adplicationem

vere

ab-

folvit. Lata: funt in civitate leges eum in finem , ut fe-

cundum illas Juftitia adminiftretur, ut jus fuum cuique

tribuatur, 6c lites inter cives obortte, ad earum normam, tandem finiantur. Hic vero pidchre internus nunquam obtineri poterit

finis,

nec

efftdura fortiri fententia, ni-

Ii ad praeferiptum

legis promulgata fuerit ab iis, quibus

publicaa

fummo Imperante commiila eil jurisdicundi po-J

teilas. Propter fententiam 6c

inevitabilem inde

ejus

effe-

dtum, feu exfecutioncm rei judicatas, omnia in

judicio

fiunt, ^namidco litigant in foro homines, jurium luorum incerti, vel penitus ignari, ut

controveriiae

eorum

juilc

ac tempellive determinentur,

finiantur

j

de

qua re

locus

eil obfervatione dignus in c,2.X+ defent. & re

judicata.XJt

igitur notio

verfatur circa fadlum 6c ejus demonilratio-

nem certam, itafententiacirca jus, 6c veriorem ejus,ubi

antinomiam fingunt litigantes, & interpretationerna 6c ad

fadtum adplicationem.. In omni jus dicente,

duo funt-

prserequiiita maxime

neeeifaria,

a)

fufliciens

nempe

le-

gumnotitia, 6c dextera eas interpretandi facultas,

unde

femper bonus falutaturthepreticusj atque b)

conilans

6c

perpetita voluntas dexteritasque, jus

fibi ita cognitumca-

iibus 6c controveriiis redte adplicandi, unde boni quo- que fortitur

pradtici

nornen. Qui

ad jus aliis dicendum

legitime

eil conilitutus, leges iibi utique perfpedtas

ha¬

bere debet5 fccundum has enim, non vero fecundum pri-

DE JURISDICTIONE

privatum Sc proprium fuum arbitrium, judicare ipft fas

eftj v. §. ii. Cap. I. TRo.t{<:$,. Q3L uili judex, iniquam

ex imperitiaaut negligentia fententiam ferens, muldbim,

in §. ult. d. C. praefinitam, incurrere velit. Quot Sc

quaenam efle debeantfententiaecujusvis requifita, quam- que methodum in eaaem legitime ferenda fequi debeat judex^> haec Sc alia^non funt, de quibus nos ex profeffo

heic loci agere oportet, ubi tantummodo fola poteftas

cum effedbufententias

promulgandi,

tanquam parsjuris- dictionis, coiiGderatur. Conferantur interim de ea rein-

tegra capita XXIII. Sc XXIV. fKdttcg. $M.utSc elegan-

timmae diflertationes D:ni JOH. BERGLIND, de fen~

tentia& rejudicata^ Sc Fac. Jurid.

Adjundti,

Confultifl*.

D.ni Licentiati WALL de Conven. int. Method, Math. &

Jurid.

.

V.

Tertium deniquejurisdidtionisrequiGtumfubftantiale,

eftpoteftas exfequendi,feu^remjudicatameffedtui mandan-

di.Eft veroEXSECUÉ10nihilaliud,quamattus legeilis,^quo tä^quod infententia eß pronunciatumy condemnatio velabfolutio^

d-atur effeftui, & quo ipfo adigiturvittus adprteßandum, quoi ipfi ajudice injunÜumefi. Cf. Exfecutions 0t£tbf$ä!116645Sc

inCodice Fridericiano Utfdftt. Q5b Locum igitur11011ha¬

bet exfécutio, nift lite prius

interpartes difcufia,Sc

tunc

demum reijudicatae vigorem Sc cffedfcumvideturadduce-

re, utloquitur1. 8. Cod. de exfec. rei jud„ Quilibet, vel

me non monente, perfpicit, ftne exfecutione omnemju-

risdidtionem forc elumbem Sc languidam ^, omnemque fententiamilluforiam Sc fruftraneam. Parum prodeflent bonaeleges, aequi judices, Scjuftiffimas demum fenten¬

tiae, nihhis omnibus efficaciam fuperadderet parata ^ex- fecutio. Nobis vero nonfermo eft de officio_eorum,qui¬

bus adinftar inftrumentorum phyftcorum utitur magiftra-

tus, exiecutionem decernens, quales in criminalibus funt

lidto-

IN GENERE. _P

lidtores 6ccariiifices, in civilibus autem officiales ceterij

hienim fineproximc fuperioris juflii negotium illud, nifi

in cauflis exeeptis, redte inftituere non poflunt,§. 3.Cap.

I. Utfof. Q51- led de ilüs tantummodo loquimur exfecuto- ribus, qui

poteflate,

vi jurisdictionis

fine, pollent,

res

judicatas eA'ectui mandandi: aliudenimeil, billDdiltfoflling,

aliud jtdüa Utfofning i rodvfct, 6c diverfaé funt perfonae, quibushae partes demandatse funt. Vide §. 8. Cap. I. ibid.

Necmireturquisquam, quod indefinitione fuperius allata

adAruxerimus, exfecutionem nonnifi praevia fententialo-

cüm habere, praefertim in patria110Ära, ubi munersEx-

fecutoris 6cJudicis funtdiAindtiflima, vigore Cap. I.§.2,.

UtfüfmrtöS

S8l- atque cauflae admodum multae ejus funt conditionis,ut fine folenni earum difeuflione inforo, pa- ratam, quod ajunt, exfecutionem fecum ferant, nulla

exiAente praevia judicis fententia. Penitius ^{autem rem} introfpicienti, facilis Grit ad objedtionem refponlio.

CauAae,in foro cxfecutivoobvenientes, triplicis potifli-

mum funt.generisj poAulänt namquecontrovertentes ex¬

fecutionem vel fuper fententias ^, vigorem rei judicatae jam dudum nadtas, Cap. III. Utföfnillfié vel in cauflis dubiis & ambiguis, Aoifngc od)

flcibicje

mål/ quae ad fo¬

rumjudiciale ^mox remittendae funt, Cap. II. §. r. ibid.

vel etjam fuper cauflas, nulli prorfus difeeptationiobno- xias, oflnbiqc mål, ut jtulbcbi'ef o<J> flava fovjfvifningav jc- vid. Cap. IV.Tit. eod. Ethae ultimae ejus funt indolis,

ut eas exfecutor line praevio judicis auxilio effectui dare

queatlegitime. Cave autem credas illud fleri fine ulla cognitione 6c fententia, nam utraque haec jurisdidtionis

pars, in ejusmodi cafibus, cum facultate exfequendi eA

indivulfonexu conjundta. Exhibitio enim libelli adtoris

reo fadta, allegatorum recognitiö 6c variae faepenumero difeeptationes partium, faltem verbales, coram Praefedtp

Regio inflitutae,

evineunt clariflime, line notione ejus,

de

10 DEJURISDICTIONE

de quo

controvertitur,

nunquam

exfccutioncm ficri

pos- fej & §. ult. Cap. II.

Utfof.

QM-

inculcat,

ex munere Prasfc&iRegii efle,

dccreta fua & fententias vel in fcri-

ptis

edere, vel

ore

proferre. Vides igitur vel

^nunquam

demandaripofle

cxfecutionem, nifi controverfia

aut

fen¬

tentiajudicis

formali,

aut

fummario Exfecutoris decreto,

antca difcufia fuerit & terminata: Qualitas vero cauffae, heg jU'iDigfyet eilet

O|InDt0^Ct, monllrabit, Judicis

an

Exfe¬

cutorisfententiaIisdebeatfiniri. Exfecutor enim in caus- fis _nuper memoratis,

& »Iiis bene multis,

quae moram

non patiuntur,

omnimodam & abfolutam femper habet

lurisdidfcionem.

$. VI.

Vidimus fic partes, quibus

omnis jurisdi&io abfol-

-Titur, Notionem nempe,

Dijudicationem & Exfecutionetn.

Nullahaberi poteft legitima

rei dijudicatio,nifi

eam prae-

ceflerit notio nulla exfecutio ^, nifi quid & quantum cauflae vi&ori

prasftandum, fententia fit determinatum.

Ponamus _vero, alterutrum horum

deficere,

ccrte non

nifi caflaacinutilia cruntrcliqua. Nota

quidem

res

eft,

quod

fummus in Civitate Imperans, qui,

tanquam

jus

quoddam

majeftaticum,

omnem

jurisdi&ionem eminen¬

ter &radicaliter poflidet, cundo ^per

territoria &

certos imperii

fui diftri&us,

non

femper

totum

ejus excrcitium

committat uni eidemque ^,

fed, majoris commoditatis

caufla, partes

jurisdittionis diftinguat, Notionem uni,

Dijudicationem alteri, & Exfecutionem denique tertio

cuidam rclinquensj

quodque interdum notionem & diju¬

dicationem alteri, alteri folam

exfcquendi facultatem tri-

buat* manet nihilominus

jurisdi&io qu^pvis

unus

aftus

moraliter individuus, adquem

obeundum variae perfonac,

& diverfis omnino modis, concurrunt.

Adfcramus

ex- empla, e

patrix: legibus depromta. In cauflis ambiguis

pcrplcxis,

quae

atequidu, & $xfee«üvis probe

_Tust

IN GENERE. _ii funt diftinguendx, Notio regulariter Sc Dijudicatioeft

pcnes judicem forcofem, Exfecutio vero pe*

nes Praefedtum Regium, ^onunsenf?

befallntngSljafrcanDe.

Idcm etjam, ficut in civilibus, ita quoque in caufiis cri- minaiibus vere obtinet. In quibusdam controverfiis,no- tio compctit Judic.i territoriali, dijudicatio luperioricui- dam regni tribunal!, exCequendi vero poteftas non niii Exfecutori, ltridte fic didto. Cap. VIII. fJtdftecp551. In- tcrdum, cum accufatur quis criminum, divcrfis locis

•patratorum^, quilibet Judex territorii, in quo delidtum

ert commifium, cognofcet, fcntentia vero de cundtis fe¬

renda abillojudice, coram quo reusultimo facinofis _po-

ifulatur. Cap. X.§.2T. ^vdttcg.QM.

Nonnunquam

etjam

omnibus hifce jurisdidtionis partibus prxefi: eadem perio-

na, utpoteincaufiis exfecutivis Praefedtus Regius, de_qup

§.fuperiore,Scincafiis levioribusJudex etjam

inferior.Cap.

I §, 3. Utfofn. Qbl. Sc didt. Cap.X.§. ^27.

Övdtfcgdlfqéin

fine. Hxc, illuftrationis Scexempli gratis, jamdidta'fun-

to: Omnes namque litium Sccontroverliarum

fpecics,qux

dcquomodo apud nos inter Judices Sc Exfecutores fint a

Lcgiflatore divifie, omnesque gradus partium.-nominatse jurisdidtionis, ^{enumerare, ne dum} ad unguem refecare,

noftrum hoc inftitutum, quod eft de Jurisdidtione in ge*

nerepaucatantum diflererenonpatitur.

§. VII.

Åd varias autem fpecies, inquas dividiturJurisdidtio, pedem jam promoturi, inanteceflum_monemus, nonalias

nobis in cenfum hic venire diftindtiones,quam qux fecun-

dum patrix juraatque inftituta, locum nobis haberevide-

antur. Sicco igitur, quod ajunt,prxterimuspede, realem

illam Scperfonalem

Jiirisdidtionem,

utpote qux,fiantiquio-

ribustemporibus aliquo modo habuerit apud majores,{al¬

temhodie nullum apud nofixates habet locum. Éftitaque Jurisdidtio noftra,alia UNIVERSALIS-aliaPARTICU-

C LA.

DE JURISDICTIONE

PARIS. Illaadomnescaujfas,nonexpreffieexceptas,fe extm- dit, ^, quaad officium magißratus, tafc, perti- nentßnvolvit: haec autemratione velperfonarumvel caujjarum privilegiataritm, quibusdam, 'ineumfinem itidem publice conßitutis, perfonis eßcommiffia, adeoque vi legisfpecialioris iß privilegii ipfis competit. Quilibet lic facile deprehendit,

illam publicis & ordinariis tribunalibus _competere,confr.

Rubi*.Cap.I. OvdttCQ- Q51. hanc vero fpecialibus £c privile- giatis, 26.§.C. X.

fKdttC^. QM- Habent ordinarias,

utivo-

cantur,Inllantiac, Judicianimirumterritorialia 6c provin- cialiaruri, Jpdta^'Od) £asman^0tdtteinC/ utra:que tam inferiores quam fuperiores Curiae in municipiis, ^dmncv^

od) ^vdöfluflDU^dttevnc,atque fuprema denique Regis re- gmque Dicaftcria, dtottöl. ^öf^tdtteUK,Jurisdidtionemu*

niverfalemj Confiftoria ^vero E'cclefiafticadc Aeademica, Judicia Aulica, ^onpDvdttcr, Militaria, 3vri<)&9vdttCt, &

Collegiaqusevis regnicetera, jurisdicundi poteftatcmuni- ta,fom dö'.i SDomördttiöljct, utpote Jjpalh/^ulhocF) Accis-0vdttcr/ $OtrtU)nt>ate hamrat/ quseque infuperfunt

id genus plura judicia, habent Jurisdidtionem, fed parti- cularem, ratione certarum vel perfonarumvel caudarum^,

hbi imprimis commiffam. Ex quibus fat evidenter_pate-

fccre credimus, haud incongruam 6c ^vanam efle, in juris- prudentia patriae, diftinetionem hanc Jurisdi&ionis, in u»

niverfalem6c particularem.

§• VIIL

Jurisdictiodividiturquoquein Proprium6cAlienam: hsec

autem,in Mandat^amicProrogatam. PROPRIA, feuPrinci~

paliseft, quam quis fuo,ßibi principaliter conceffio, jure^ ißnon

exfaiioaut beneficio alterius, cuifumma ^non competitpoteftas^

habet, _quamque adeovi muneris fui _atque officiiquis regulari- teripfe exercet. Nemo enim dubitat, quin magiftratus qui¬

libet inferiorJurisdidtionemfuam Principi aeeeptamrefe¬

rat, fiquidena

fiunmamajeftate

omnis in Republicapote-

IN GENERE.

fhs dependet, atqueexinde, tanquamefontc fuo, imicede-- rivatur, utjam antea monitum clt. ALIENA vero illa,

quadlteriusnomine exercetur, iß jure prorfus alienotompetit.

Ikc iterum vel mandata cir ä magiibratu, yel prorogata

a litigantibus. MAND ATA Jurisdidio nihil aliud eft,

quampoteßas,rogatuiß nomine magiflratus, fedpermittentclege, faciendiea^qaa magiflratusipfe Ordinariusfaceredebebat. Hinc

mandatarius, qua: libi commifla fimt, alii rurfus delegare

nonpoterit, utiid omnismandati naturarcquirit, nill hoc

in codem fitexprefleiipfi permifium. vid. XV. _Cap.7.5.

DlÄtttg. 031.^• Hinc etjam, quod mandatur, magiitratui,

quatali, competercdebebit, jure icilicetmagiftratus ordi-

nario. An veroinpatria locum habeat ejusmodi jurisdidio mandata,haud inepte quxripoteft, argumento§.9.Cap.I.

Dultfeq.03bhoc iplum,uti videtur,nec obfcure prohiben-

tis? Non quidem^negamus

ipfijudici, legitimis licet vefti-

toimpediraentis, vetitum eflc, in fuum locum validcquem- piamfubftituere:attämen,quumtribunalibusfuperioribus jure conceflumlit,deficiente vel repudiato Judice ordina- rio, alii cuidem, nullam quamvisjurisdidionem habenti,

vices & curas impediti judicisdelegare, de^quo vid. Cap»

I. §.10ScCap.XIII,§ §.3.4.0våtteg.^)l./ ^certenondubita-

mus, quin ejusmodivicario, legitime fic conftituto, ^man-

data omnino competat jurisdidio, utpotequi eam, non

fuo, fed alieno nomine exercet. PROROGATA autem

jurisdictio eß poteßas de caußs controverßsßbiregulariter non fubjeäis, cognofcetsdi,judicandi iß,quajudicata Junt, nonnun- quam quoque exfequendi. Hsec iterum in duasfpecies abit,

quarum altera dicitur VO LUNTARIA, altera NECES-

SARIA live Legalis. Illaeft, qua extra terminosjurisdtftio-

nis ordinaria, privatorum confenfu, producitur5 quam in pa¬

tria finefpeciali Regis 6c

fuperioris

indultu locum nonha¬

bere, evincit§. 11. Cap. X.

OvdttCÖ-OM-

Hsec vero^qua ob- fervatur in caußs connexis5 utpotereconventione&c. _quam-

Q z que

14 DE JURISDICTIONE

que in legibus patriae ritefundatam efte, teftatur Cap.X.

§. i ibid. in fin. Ratio haec eftj quod,quem quis velit pro fe judicem, eundem quoque contrafe, Tedin eodemnego-

tio, debeat admittere.

§. IX.

Sequitur Jurisdidtionis mFOLUNTARldM&cCON- I'EnTIOSAM divifio. Hcec etjam in invitos, fedmterfe contendentes& litigantes^jurecompetit. Illa ^vero nonniß indo¬

lentes_, &juxtaipforum petentium voluntatem, autloritatisgra•

tia, exercetur. Pertinet igitur ad jurisdidtionem contentio- Jam^ quando in competenti foro magiftratus, pro tribuna-

li fedens, partium de fadto 6c jure difeeptationes ordine perpendit, five proceftus fit Ordinarius, five fummaritisj

atque judex autexfecutor, caufia cognita, litigantibus,in criminalibusaeque ^ac civilibus, jus dicitjadvoluntavium-au-

tem omnis illc adtus, qui inter confentientes peragitur, 6c

abaudloritatelegis atqueofficio 6cmutiere magiftratus de- pendet. Ad hanc referunt Juris Romani D. D. adpptio- nes,manumiffiones, emaneipationes, immo omnes inuni- verfum fic dietas legis adtiones, 6c omnia illa negotia civi- lia,quibusaudtoritas 6c confirmatio quaedam magiftratusac- cedcre debet,eum certe in finem,ut publicanitanturfide*.

SinguIaS quidem has memoratas legis adtiones 6c reliquos ejusdem indolis adtus, e particularibus Romanorum legi¬

bus 6c ftatutis, defeendentes, haud ignoramus, in juris- prudentia fueeana locum ^non habere^ attamen, qui dece-

tero rite perpendit varia illa negotia, ajudice vel exfecu-

torefinedifceptatione6c ordinarjo ftrepitu forenfi nonnun- quam peragenda, faeiie deprehendet, neque penitus ex- cTufam e.foris 3c judieiis noftrisefie-jurisdidtionem volun- jtariam.

Exempla

funt.in prornptu. Pacta antenuptialia,

interris peregrinisfadta, in patria vero intra nodtis 6can- ni fpatium apud judicem quemeunque

infinuanda

6c ^an- notanda, Cap.VIII. ^z, 6c 3 Datio 6c ^con- ftitu-

IN GENERE.

»ftitutio Tutorumfubfidiariorum, Cap.XX.§. 7.

Examinatio teEium, in perpetuam rei memoriamad- hibitorum, Cap. XVII,§.2,3 Svlltteß. 531- DepoEtio pretii ejus, de quo controvertitur, Cap.V.§. 1-

3or6*f23l*

&Cap.

XXVI.§. 1. Didttcg. ZfrL ut aliaejusmodi plura reticeam exempla, qua; voluntariam quandam apudnos jurisdiftio-

nern utique vigere, evidenter comprobant.

§. X.

Devolvimurjam ad illam Romani jurisDoftorum Et

decantatam diEmotionem, in IMPERIUM MIXTUM &

MERUM. Antequamvero,quid fibi velintnominata hmc

imperiigenera, explicemus, juvabit forfan paucis prmno*

ville, antiquioribus Romanorum temporibus, poteEatem magiEratuum civilem, qum in nuda jurisdicundi facultate coniiEebat, diEinftam fuifleab imperio, quodvimft po- teEatem denotabat _armatam, ab illa jurisdicundi facultate

liclongediveriam. Subfequentibus^verotemponbus fen-

Emtransferebatur hoc ipfum imperium ad quotidianum

exercitium officii ejus, quod magiEratus habebat, usque dum facultati cognofcendi & dijudicandi pleno jure

fuper-

addita fuerit poteEas etjam cogendi &exfequendiea,qum olim manu & vi _armata perficiebantur.Confr. EUE ER/

PraUtt. Jur. Civil. pag, m. ff. Hoc autem de origine imperii fic prmmonuifle fufficiat. Diximus jam modo,im¬

perium eEe velmixtum velmerum. lllud a laue!atnIUJEE^- ROdeicribitur, quod fitpoteflas adjunftaJurisdiftioni^adeam tuendam &explicandam,addita viquadamexfecutionis &fc0er¬

atione contumacium. PoteEas hmccefemper & ubiquecum jurisdiftione cohmreat, necefie eE$ alias enim, E nulla vis

cogendi exfequendique ei adjungeretur, omnis jurisdiftio

iiluforia evaderetatque elumbis. IndiEolubili itaque^nexii poteEas illa cumjurisdiftione merito conjunfta eE, atque in patria noEra ^non minus, quam alibi locorum, jure ob- fervatur. Sunt

imprimis

duo^ qum ad omne mixtum im-

C 5 perium

i6 DE

JURISDICTIONE

pcrium

requirahtur, Exfecutio nimiram civilis, & remedia

quavh adt

uendam Jurisdtftionem

uroen

t

a:

Ilkm Judici ^11011-

nunquam,

ftepius

autem

Exfecutori, commiftam efle,§.V.

teftatur : ad remediaJvero lueccc

jurisdidtionem tuendi,

cumvulgo

referimus poteftatem ca'picndi pignora, jus in-

dicendi muldtamarbitrariam,litigantes,

ubi

a

lege vel ju-

dice

praiferiptum litigandi ordinem transgrefli fuerint,

modice caftigandi,

6c lic

porro> quaz

omuia, ad tenorem

legis rite

expedienda,inpatriis territoriis tam judici, qur.m

exfecutori, pro ratione

circumftantiarum, injundta elfe,

neminem,qui

vel obiter in Titulos de Exfec. £c Aclion.

o-

culos

conjecerit, fugere poteft. Cfr.Cap.I. §§,6.9. cap.V.

§.

ii.Cap.VIII.6c X. Utjoftt. 3M. itcm Cap.XII. XIV.

0vd(tCC).

ME RUM imperium efi potefl as gladii adanimad-

vertendum in facinorofos.

Dicitur alias Jurisdictio crimi-

nalis,civili

haud

raro

contradiftindh. Et quamvis innon

paucis

amice confpircnt hie Jurisdidfcionis fpecies, iisdem

namque

ab folvuntur partibus fubftantialibus, Notione,Sen-

tentia6c Exfecutione,

ab eadem fumma poteftate fuam

trahunt originem,

in iisdem

quoque

tribunalibus ordina-

riis, fi

modo judicia provincialia £acimattä Otdtfet' & tari-

tum non omnes curias

fuperiores, Diflhfytl&Üuftfcr,

cxcc- Per*s

*

attamen, cum,

quoad ipfis cauflas, éc mod-um

eas inforo

tradtandi, five proceflum, inmultis diicrepent,

plurimum fane refert, earum quoque noffe differen-

tiam: quum vero

negotium hocce majorem requirat pro-

lixitatem, quam

ferat brevitas noftri inftituti, igitur

illud elaborandum

aliis relinquimus, praefertim cum, quae

de

Jurisdidtionc in

genere

adtulimus, haud difficulter ad

fingulas

ejus fpecies adplicari pollint: quicquid enim dici¬

tur de genere,

illud etjam de fpecie redte prsedicari

poteft,

§. XI.

Jurisdidtio denique, ratione quantitatis^ eft vel/iV-

_ten*

IN GENERE. *7

TENSIVJ vel EXTENSIVJ. Illavirtutis cft, 6cpar¬

tes_, ut ajunt, habet intra partes, cujus notionem dedi-

mus§§.11,111,IV6c V. H/EC vero,qua?molis eil 6cpar¬

ates habet extrapartes, fubjedtive confidcrata, diciturre¬

gio, diltridhis,vel territorium ^certum intra quo.d a quo-

piam regulariter jus dicitur. Qui perpenditeftatum PL/-

Nil inlib. f. Nat. Hift.cap.20, inquientis: abea DORIS ineipit, fedprius targa (sfmediterraneas Jurisdiffiones indicas- fe corrccniat, 6c quod Ulpianus 1. f. ff. dejud, äff. habet:

Siquisex allena Jurisdiffione ad pratorem vocetur, quiqtie hujus cum hodierno loquendi ufu collationem inllituit,

non forte huic diftinetioni fuam denegabit auetoritatem

6c fundamentum. Sic, ratione quantitatis intenfivce,ju-

•risdiclio noftratibus haud inepte vocatur

ratione vero quantitatis extenfiva?, ^/ ©omfaeja-

Territoria _vero, quafttum, alia funt contigua, qua? ter- minis 6c finibus fuis ita coh.asrent, utfe mutuo adtin-

gant3 veluti finguli judiciorum ruralium diftridtus, qui

le invicem ferefemper excipiunt: alia disjunffa, quorum termini 6c fines non ita cohaerent, fed, tanqijam juris-

dichones municipales inter fe, adeo funt diftita, ut fe

mutuo nunquam adtingere queant : alia denique funt commixta, adeo ut altera eorum jurisdictio alteram fuis

finibus includat* ficjudicia ecclefiaftica, metallurgicar

6c oeconomica fere qua?vis, vel funt intra terminos ^a-

lius jurisdidtionis fita, vel etjam fuos limites extra fixos

aliorum judiciorum, quamvis ordinariorum, fines jure

extendunt. Quin immo funt adhuc qutcdam quafi am-

lulatoria, uti territoria judiciorum aulicorum 6c militari-

um > ubicunque enim Aula Regia vel expeditio quae- dam militaris major ftationem fuam habet, ibi _quoque

eidem adnexa jurisdidtio novos quafi terminos figit 6c

obfervat. Confr. Confultiff. D:NI PRjESIDIS Colleg,

Mfcr. de Fundam. Jurispr, Praff, tit. de Jurisdiff. Ha?e

tarnen

i8 DE JURISDICTIONE IN GENERE.

tarnen omnia, quamvis ita comparata, probe oft endunt,

limites non fruItra politos elfe, fed femper cavendum,

ne quis alienam

jurisdidtionem,

non adtendendo ad ^quan-

titatem ejus tam extenflvam, quam intenfivam, quovis

modo ufurpet> verum ut quselibet, tanquam a ceteris omnibus, de induftria & noncafu diitindta, farta tecfa-

que

confervetur & adminiltretur. Supereilent quidem

plurima,

adhuc nobis dicenda, de variis Jurisdidtionis

fpeciebus

aliis

⁵ utpote

de ejus in Eccleßaßicam & Secula-

vem, in Altmm & BaJJ"am, inAllodialem, Feudalem, Forefla- lem, & ceteris

divifionibus,

ut&demodis, quibus fol-

vitur & finitur Jurisdidtioj quum autem hsec omnia vel exiguumin

Jurisprudentiapatriae habeant ufum, veletjam

ab aliis fat clare dudum nnt expolita (confr. NobiliC

D\ni NEFIRMAN, pag. 39. 40. in Proc. Civ. LAU- ytERBACHIICoMp.Jur. de Jurisdi61.,) eajam mittimus

fcientes. Atque Cic manum de tabula.

®ut>j farlefer fee mefc$

vt>arcm

ccfj a((om

-

J£)an$ i