DISSERTATIO JURIDICA, De

i n

DISSERTATIO JURIDICA, De

CONTESTATIONE

LITIS,

quam,

suffr.

consültiss. jurisconsult.

ord,

IN ILLUSTRI REGIA A CAD. UPSAUENSl,

Sub PRAESIDIO,

vim nobilissjmt a iquecon

DNJOHANNIS ERICI

FICK,

philos. et

juris utr. doctoris,

atque

jurisp.r.

pr act. prof. reg. et

ord.,

ERUD1T0RUM CF.NSURM MODESTE SOBMITTIT

ANDREAS JURINGIUS, Pet Fil,

ostko-goth IN AUDITORIO CAROL- MAJ. D. XXII. MAJI,

ANNl MDCCUV,

H. A. M. S.

up saliAl,

Excud, LAUR. MÅGN.

HÖJER, Reg-

Acad. Typ,

KONGL

tROTJANARE och SECRETAIRE

Uti Rikfens Ständers FJöglofJ. ContQir,

Högiväiborne GREFiVE,

^\7Tid erindran af then ynneft, med hwilken Nå.

%/!(£/

dige Herr GR HFWEN

alticl behagat

bemo'.a V'^r-' miita k; Foråldrar och des onÄVardnad , drf- ffar jag mig»

ehuru på

ett

få

ringa

fått,

igenom

detta

mitt Academ'iüia, arbete å daga lagga

få

wäl min ofkrym-

tade wordnad för

Nådiga

Herr G REF WEN, fom och

att med HANS lyfande Namn pryda tbénha förftling

ai

min lilla

infigt

i

Lagfarenheten

^, un

ler det.fåkra

hopp, hwaromjag

och aldräo Imjukäfl: anhåller,

att

få

fågna mig

af

ett

nådigt omdömme. Täcktes

Nådige

-Herr GREFWEN hädanefter lernna min lycka fin gäl¬

lande

beifordran,

wiinne jag .all min Önfkan, fom mig och (tåndigt forplicktarat med

djup

wordnad framhärda

Högwalbome Herr GREFWENS

Adraodmjukafle _tjannre, ANDREAS' JURINGIUS.

VIRO

AdmoduwRevevendo _atque

Rrzclari/pm,

Dn. PETRÖ JURINGIO,

Ecclefiarum, qq$

DEp

in QyHijnge

&

Simonstorp col- liguntur, PASTORI

Vigilåntifiimo,

PARENT! WWLGFNT1SS1M0, CAR1SSM0, ^,..

Järn

^mpam

tandem

^erga

illa

^7e,Pater Optime, pietatem

dies tantopere exoptatus

teftifiearjquo-

illuxff, quo

dämmodo lieeat Sed _amorem in me JuUm, tåt pater-

ne benigniratis cumulatumdocurnentjs, ubi repeto, illam beneficiorum rnagnitudinem ut jufta oratione cornpleélar,

fierinullorhodopöteft.Etenim, q u e ma/im odumdeomnium 7uoram, lic etiam de ^mea fortuna & educatione femper

le yel maxime follicitum prsebuifti, & ita quidem follici-

t'umiutnullis laboribus,fumtibus nullit unquarnpeperce- ris, in meam utilitatem impendendis. Jam enim inter alia

mihieit amoris 7uiimpenfarumque Liiarum documentum certifiimum, uta le, Vater

Cäriffime,

prtefentis habeam Iu-

cisufuram,

7»<éqtié liberslitati debeam,

quocl mihi

licue-

rit al hunc usque diem, duleecumMulishabere commer¬

cium. Itaque 'Lottamque infigniaamoris 7/// indicia a me

quidem

baud digne

compenfatum iri ne mireris,

fgbmifie

precor.

Accipe

tantummodo, Fater

Svavijjime^

adfeélum

animiardentiflimum, cujus publicumInterpreterna/lurum

fitSpecirr.en hoc qualecunque Academicum. Deceteroca-

lidiflimis D,O. M.fufpiriis nunquam noncompellajbo,velit 7<?,

Carißlme

Pater, una cum Matreme a DiLHi[Jtoia,ab

omni infortunio Partum te&umque prteftare & tetatis 7uß

ingravefcentis damna viribus

pofthap novis firrnaque va«

letudine levare. Ille dies, aterornnino8* fata4ts,noftrisan- nisferius oriatur, quo nos, quotquot 7u<e fumusdeficite,

7e orbatjps lujgeamus, Permanturus, dum vixero,

PaRENTISINE ULGENTISSIMI, CÄRISSIM1

Filius

oblequentifllmis,

ANDREAS JURiNGIUS.

In

Diflertationcm Academicam,

De

Lonteßatione Litis*

Jte pii plan/m,

non

litem forte movebit

Jnnocuae _quamvis ajptra linvua _lyrse.

Mome, diem parvis (ed ß vis dicere pleclrif*

Ardua Pierio ßet tibi caufa foro.

Callidus ut delator eris, fic avbiter jcqua Lance tarnen partes pendet Apollo mcas\

Crimen erit Mußs & me

ftatnijje

^hocentern,

Jura fodalitii dummodo fervet amor.

Omnis in hoc numeris dos eft, licet unica,

noßris,

Omnis ut a tenero carmine fucus abeft.

Nee potes, ANDREA, ßnceram plectere _mentem,

Grata (ed admijji culpa ßt ißa mei.

Jarn Ina dexteritas Salicis teflata Cnmenis Emicat, in media fe quoque luce probate

Unde, quod antiquo {urgunt prueconia ritu, Accipe Utitiam, Te (ubeuntey meam.

Care (ed, ut Clarium Lecernimus ante

tribunal^

Te lua forte facit pagina (criptu rcum? Jßallimur: ipjafuum Ikemis alma abfolvit

alumnwn,

Ip/a fui caußam diva clientis agit.

Au/picio L

kemi

dosⁱ Phcebo veljudice, vinces Et veniet mota de Tibi lits decus.

Perge,

velut

pergis, laudum decurrere

fcenam%

Quam genio natam credimus eße Tito.

SAMUEL

humanuni, cum mflatu v\*

eret naturali, feu vitam nullius, praeter DEI , obnoxiam degeret imperio, erat quidem legibus na¬

tura & Divinis praeceptis adftri- étumm, Ted , quod dolendum, tan-

ta fimul perverfitate malitiaque la- borabat, ut iSTis coérceri diu ne-

„ „ quiret. Exuto quippe fere omni

Majeiiatis Divinae

metu

& tirnore

omni, varia

mala

at-

que flagitia

adeo frequer.ter patrabant

niortales,uta

frau-

dibus, injuriis, rapinis

hofiilibusque demum invafionibus

tutus eflet nemo. Ne itaque totum genus humanum pes- fum iret» tanto morbo ^, ut neceiTaria adcommodarentur remedia, necefium habuerunt innocenres5 illa vero com- modiffime ex /ocietate

civili

hauriri pcfle exiftimarunr;in pirimis cum per naturam

efTeüt focietatis

amantes. Ho-

A mines

* DE um

jnrnes fic du&unaturs? & invitante proptia utiiitate cor»

vere, fummumque jus & poteftatem Reglarr* uni cuidam

Perfons? moraii, virtutihus darifBrnreT commifere : &

hinc onus eft flatus civilis feu Respublica* ^{in eum} _po-

tifßinum finem inftitufa, ut pax &fecuritas publica fove-

retur,hofdesque junddrs omnium viribus arcerentur.

Quin

& ut in paåa inter tot membra focietate,pax & fecuritas

quoque interna

confervaretur,

& unusquisque,quocf fuum eflet, retinertt, nec alter alterum quovis modo laederef,

opusomnino fult, ut legibus pofitivis fociatorum arddius circumfcriberentur adfiones , qtila trtdDf) 2aif) flal mflö

$ant> bpgofd/ forrfcnffulfr : n>are ef £agfy alaute/ t(;a gå¬

tt ängtn fr:t: Pr<efat.ad L Helf. Leges

autern'ci¬

viles omni fua itidem brevi carerent vi atque virtute, nifi Themidos facris operantes atque adeo probatce fidei pru-

dentiaeque viri a Societatls Moderatore

confdituerenfur,

quos

Magißratus

appellamus inferiores ^, & quibus publica competeret poteftas caufTas in Judicium de-

Güddas

cognofcendi

^, dijudicandi & judicatas exfe- (luendi _, b, e« leges cum effedlu ad civium fa-

da sdplicandf. Sed leges > quamvis optime latas,

ad fadda tuto minime adplicari pofTe ^, probe novi-

mus 'y nifi Judex antea, per addoris libellum 8t direddam

Rei ad eundemrefponfionem, feuCONTESTATIONEM LITIS, fadda co, rroverfa,_{qua eorum}tan tum non omnium

circurnfdantias, fibl cognita atque perfpedla reddiderit;

ij

quod luculenter fatis evincitur exCap. XXIV. §, 3,0J, Q3f;

Sill bdr fdfdad på fdjdl c# lag, ocf) ejpå gobrpcfo: od;

ftiil fitlfma faftti oci) måM/ tbevi trnjltn beflur/ inet) tb nöfcfga omftdnöigtetcr _fpDtliga tfccr t utfcfttas ^/ få ocf tl)t twfrouDrWl ocb rfgn lag/ tl>er å flutet grauDa*. cfr. $5.

S)om regf. Eleganter igitur dixit SENECA ^: Qui

aliquid

fiatuit parte inaüdita altera, <eqvim licet

ßatüat,

tarnen

nm reffe

facit. Quomodo aäor,

per

LJbellwn,

fadtum

8t rem

CONTESl/VlIöNE, _$

& rem

pétenclåm

in ju Heio proponere

éébeat9'tfpcet.

nes erudita Diftétado D;ni CHRISTIAN! VILH, LANGE,

de Libello

§Bionis,

fub aufpiqiis eonfultiffimi D:jii Ph/b- SIDIS ^anno MDCCL ventüaea. Qiiomodo autem Lis,

fecunduiii leges & ilatuta Svio-Gotliica, erit contcflcmda,

ego, V. D. ^, brevi hoe Schediafmate, oftendere confti-

ful _, ea, qua decet, obfervantia Te, B. L. ^, rogans#

velis pro fblito tuo more in rneliorem interpretari par-

fetn primos hofce iabores nieas acaciemieos.

f. H.

Leges St 'Statuta clvilia, qute, fectmdum viciillftr- dines temporum & naiuram atque mdolem fubditoruni

varlabiiem _, quotidie fere fancitincur ot promulgantur,

ctr. 0tct)fd fielfepå tlpl. 2. , in fenfu genera- Irori confiderata, quidquid pr^fcribunt, aut adjus Conflt-

tutum aut

Prccejfuale

referri pofle, ^nemo ibit inftcia?*

Hinc eft, quod Jurisprudentia, quae Judicialis audif, re¬

de ([ifpeNatur in Theoreticam & Praclicam: quarum illa

cteterminaf cuique competens jus in re & ad rem, vel

quod idem eft, reale Stperfonale , haecautem oftendit

non tantum_, quomodo jura heecee, ab aiiis violata, lae-

fes quisque juflo ac decenrimodo , coram judice requi-

rar, fed & quomodo judex eadem illi, cui vere compe-

turt , juititice & leg! eonvenienter , adjudicare debeat.

Ünde conftat $'urisprudnitiam PraHicam circa modurn procedendi in judicio ^, jure nollro receptnmtamque ab

aétore & _{Reo quam a} judice obfervanclum, _perpetuo

verfari. Quicunque igitur judiciorum hane formam,feti

ProcejJnm foren!em, rite

oonfiderat,

deprehenderit faci-

le _, qusedam Judicium, pro legitima caufe ventHatione funttum, preececlcre, queedam i)lud concomitari & quse-

A 2 dam

4 DE um

dam fubfequi

debere

; qure fingula

Litigantibus

non mi¬

nus quam Judiei ftitu admodum funt neceffaria. Verum

orrnia hsc declarare & ternpus & cuita mea

fuppeilex

vetant, vetantetiam de horum quibusdam eruditse in lu-

cem nuper editse difiertationes. Miffis igitur partibus pneparatoriis ^,

miffis

etiam

fub/equentibus

^, fuperfunt

concomitantes , qua? dividuntur in effentiales & acciden- tales, At relinquimus quoque acci dentales , & quando fnvenimus ad ejjentiales pertinere i) Litis conteßatio-

nem, Cap. XIV. fK. £31. , qu^, flridius furnta) per cx-

ceptiones inflituitur peremtorias, 2) Probationem, Cap«,

XVII. d\. *31. 3) Conclußonem in cauffa, Cap. XXII.§. ^4»

Dv. tk 4) Denique Sententiam ffnclicisXXIV.Cap. 9t«

i&l

^, ad prirnam Harum fpeciem anirnum 1 attentionem

& operam

noftram

advertere lubet.

III.

Unde fuam vocabulum Conteßationis ducat orig?-

nem, quisque videt; nimirum a verbo

conteßari,

quod figoificat

teßibus

adbibi

iis aliquid

declarareac profiteri^* L. f. ff. Quod juffu. Propriam igitur fignificationem Mo- raiiftae retinuerunf; apud illos enim Conteftatio efi:, et- feveratio per bkwn, teßem, ^{nur rem}aliam certijftmam9

iwbisqiie

carisßmam,

vet magni momenti s atque adeo

fere ^cum juramento fynonimurn eff. In fenfu autem Ju-

ridiconon idem penitus fignificare, ex infra dicendis jj.a- tebit. Conteftationi jam antea addidimus vocabulumLi¬

tis ₉ quod apud .Iirisconfultos vario fu« itur fignificatu.

Significaf

enim omneni, & quidem ^{non dum} rnotam , a-

étionem forenfem _, five in rem, five in perfenam, civi-

lem aut criminalem : denotat _corpus erntroverfum, feu ipfam rem, de qua controvertitur ;

defignat

a&um illum live

C0N1 ESIAIJONE. ₅ five trsdatum , qui inter diredam Rei rcfporrfionem &

fententiam Judicis definitivam exejrdetur ^: & inciicat de«

mum ipfam tantum controverfiam, qu® & ^quatenus lila

in judicio vere mota fit h. e* edifa, quarnvis non con-

teftata; _atque hoc

poftremum recenfito

modo vox Litis heic loci aceipitur. Litis

fic Conteßatio

apud veteres ju-

risconfultos & in prlmis fecundum Jus Civile Romanurn comple&ebatur /.) totum

illum

affum, quicoram Prceto-

re _, de

conßituendo

judicio,

olim

celebratus Juit/ adeo

ut eådern illa non tantum controverfiae in judicium de- ducendae, Ted adtionis etiam & Rei eontéfiatio, five de-

claratio teftiumque necelTaria adhibitioi a quihus totus hic adtus prsecipue nominabatur litis conteftatio, defi- gnarentur. i.) Litis conteftatio paulo ftrictiori fenfu ^a- pud recentiores fumta eft; dum illam ipfi definiebant*

per rei controverfi apud Judicem exutraque partefaBam

navratwnem } adeoque confiftebat in mutua Litigatorum poftulatione, h. e. in

aétoris

narratione non minus,

quam in

refponfione

Rei. At fecundurn noftrum hodier-

num fori ufum ex folo fere Reo «ftimatur, adeoque proprie &

ftri<ftiffime

denotat tantum. 3.) Dife&am re

Jponßoncm Rei ad

libeÜum

aBoris. In ^quo refpeetu LI TIS CONTESTaTIO f'Svet. excevtions-ftx\\t/ cller Rei §in-

fm;u paiMranbcnS paiiåenöe ibuftpubmdltt/vid. NokD.-ni ReviL beeret. dav. NEBRM.Proc. Civil.Caq.XIV.§.y1 J eft Refponßo Ret ad mtentionem (iBcrris principdem, am- mo litern conteßandi faBa. BRÜXN EMANN US

deimit

illam _per aBiun judiciarium,quo Rens adhbellum _ejusque

content a ita refpondet, ut ex ea refponfione, in quoflatus

controverfi® conßftat,

adpareatS fed neque hoc erit no-

bis adverfum*

$.

IV.

Uti nemo

pöteft

judicare demoralitate aétionisalie-

nse, adeoque uec cuidam illam iroputare, ni(i antea pro¬

be

o DE um

ht noverit _, quarnam

fit

a&io, quisiltius au&or & cauf»

(a, & quamam facti comroverfi ^fecundum legem c-nfe-

#aria _; ita oecJudex fuam xiere Ütigiofa ferrepoteftlen-

-fentiam , niCi per partes lirigantes de prsecipuis cauflas circymftantiis ejusdemqueeonfe&ariis ^antea rite informa¬

tus fuejrit. Sed Ii Mfari tantum perrnifTum eilet iibello fuo Judiöem de rei nexu & veritate inftruere _, tanto mi¬

nus iufU _unquam ferrentur judlcia, quanto certius eft

innocentiflimos in jus vocafos faepius ^erim in is accufari.

Qjaprppfer maximopere fuit neceffarium, lUo iilud re- Ii quere juris benefieium ^, ut & ^is plene audiatur; ne

prius ipfi aliquld imponsfcur faciendum vel patiendum,

quam rite fuerit examinatos atque ita convitRus ; arg.

cap. XV.§. i.cap. XV II

§.

& cap.XXII, £.4.9t. Sgl.

add. cap. X. § ^2. 3. 231. ^, ut non modo Judex, ^ex eoiia-

tione rationum & probationun« ütrinque aliataruin, ve¬

rum inveniat ftatum coniYonevfm ^, fed &, quisnam fic juftam habuerif cauf]'am , luculenter arfpareat. Ex datis definitionibus patet; ftatum controvesüse manifeftum e-

vadere ex Litis Contdlatione : cum enim <it refpey/ia.

Rei ad intentwiem attovis principnUm; ex iHa utiquere-

fponfione, ^permedia litem contcfiandi, ex-eeptiones ni-

rnirum peremtorias , fabfa, inprimis dum hse probatio-

nibus confirmantur legitimus ^{♦ an} narratio adtoris fit Ve¬

ra_, paritetacpetitum ejus utrum fit juflum velaeqvum,

an non, vere prodjtur. Eleganter igitur MYLLERUS

in addir. in STRUVM Syntagm. Jurispr p* fßfc ^Litis

"Couteftatio, inquit, efl de juhßatitra ipfius judicii, ejus- lique lapis quaß

angularis,

judicii prineipium»fundainen-

"tumt baßs. Naiij uti apud eundem loquitur HOSTI-

ENSISin c. XI de L. C. "Litis Contefiafio efl caufTae

"atque litis fundamentum: Pofitiones& probationesfunt ccparietes: fententia efl teélum. Sicut itaque parietes &

''teélum non

pofTunt

efle Linefundamentoj ita ^{nec caus-}

"te.

€oNlESTAlIQNE- 7

probatlönes & fententia Iau3

pö/lunr

cße fine litis 'ccon?eß*tione. Omi/Ta igitur conteftatione ^{litis totus}

vitiatur Frocefibs. Atque fic neceffitatem litis cbnteßa«

Sionis ex adductis in aprico

polkaro effe

exiftimaverfe,

§. V*

Quid fit Litis Confeftatio

5 vldßnus, Sc quod tantiirci faabeat ncrcffitatem, ut, fiomittätur, nuIUcatc Iaboret

proceßus

j proximuni igitur eß declarare3 quot lieri pofe fit modis , nec non formam feu

requifita

ejus neeeßaria cxponere.

Litern conteßari fas eß nußcupative , feu ^.VIVA VOCE, quod caußse traßationi abbreviandce maxime in- lervit; unde quoque tam reo vere permißum , quam pru-*

denter aétori Injundum eß ^f utin prima Sc fecunda In- ftantia difceptatione fernper ütantur verbali5 nifi res am¬

pla magnique momenti fit litigiofö ^, cfr. rubiffl cum

nigro in cap XIV. §. j. 9t33b Idem _genus litem conte«

ßandi ut

pJurimum

obfervatur in Foris Exfecutivis, 8c ubicunque judici injun&um proceflu uti fummario. Cum

vero litem nuncupative conteßamur, _utique requiritur,

utid fiat verbisperfpicuis8c claris, ) cap. XIV.

§. 5. 0?. Q3b) ambigua enirn 8c obfcura Litis Conteßatio,

ex qua nec aélor quid fibi regerendum probandumve,nec

Judex fuper quo pronunciandum fit, reiße inrelligif,i3ne nullius eß momenti; conlequenter(i non A&or improba-

ret, tarnen Judex eam ex officio rejicere tenetur, Lis

etiam fpecifice eß conteftanda, quod indigitatur verbis,

in eit. cap.8c §. od) frcare ifeberbefoman i famma oftnm- _j

etenim alias mulfae8c diverseres ita mifcerentur, ^utaélor

variis adverfarii ferrronibus facile obrueretur, 8c verifas, fi judicem non omnimode lateret,

ab

eo faltem ^non fme

*j. ' fuili*

s DE LUIS

fumma difficultate inveftigaretur. Sed haec & plura, ^quoe

ad litem nuncupative cömteftandam requiruntur, qua par-

tem cum requilitis litis conteftationis per fcripturam pro-

ponendse conveniunt; adeoque

confujantur

^, velim, ttm

ea_, qure de iilis, turn quse de divifionibus, mox dicen-

tur §« VI. Quomodo itaque VER SCRIPTURAM fit Iis comeftanda, jarn exponendum. Hoc

femper

in fuprema,

interdum etiam in prima & Jecunda, Inftantia fieri debet,

Ii rei amplitudo & ejus momentum adcuratiorem requirat

arten:ionem; utpote quge aptius adhibetur, cum habuerit tempus varias rei circumftantias adcurate confiderandi,

quam ubi quis» ftante

quod

dicitur pede, ad varia a$o-

ris poftulata viva voce refponfum dederit. Circa hujus

inftrun^nti CONSTRUCTIÖNEM eadem funt fere ob-

fervanoa, ac circa libelli arftionis : quare, ratione Con- fe&ionis, obfervamus neceflarias ejus internas & exter¬

nas partes. INTERNA funt vel antecedcnfes vel con- comitantes vei etiam fubfequentesj ad Antecedentes re- fertur tantum honorifica Judicis compellatio. Poftea fi-

ne ulia fere praftatione & ambagibus ipfa controverfia eft

adlumenda & explicanda ^, adeoque Reus quam citiflime

ad CencGmitantes progredietur, qu« compledfuntur ^non

modo direcftarnejus refponfionem ad fa&um, jus aut pe- titum controverfum ₅ fed & formatas inde mutüas pe- titiones, ad liberationem vel reconventionem tendenfes.

Ad partes Sub/equemes dernum pertinent debita declara-

tio venerationis & obfequii, ⁱⁿ qua relpedus dignitatis Judicis & Rei habeatur : repetita Judicis compellatio :

iublcriptio denique nominis aut ab ipfo Reo ^, aut ejus

mandatario. Ad EXTERNAS autem partes quod atfinet,

Goirjcidunt illae cum externis quoque Libelli partibus vid.

cifc. DiJJ. §. X., fei licet : quod Scriptura debeat efte niti¬

da_, quod'que in charta ftgillata exarari, atque in duplo exhiberi debeat. De ceteraobfervatur_{j ne} fit prolixa-,

fed

CON JES TATIO NE. ₉ led tam brevis atque concinna, quam ipfa adrnittit ^litis

materia. Qu® piura de hujus

neceffariis

requilitis dicl potuerunt, circa

divlfiones litis conceftationis

memora-

buntur : hoc vero ante dicendum, _quam ad easdem prc-

gredimur ,

quod prudenti

Reo in genere

fif obfervan-

dum, ne prius unquam litern conteftetur, qüarn prseli-

minaria omnia fuerint propofita, omnibusque dilatoriis exceptionibus

fatisia&um

; quippe quipecunia mulélatur,

fj quasdam hujusmodi adhibeat, poftquam ^rem litigiofam difputare

feu

liternmovere coeperit : ad quod tarnen- per a&oris» ve! etiam Judicis , partibus ejusdem favepfis^, quseflionem 8c difcurfum facile decipi poteil, nifi ab ejus»

rnödi iilorurn calliditate 8c dolo probe übicaveat, cfr.

Cap, XVI.

% m

$.

VI,

Diviftones Litis Confeftationis vari® funt, qua rum

prima abit in

VER AM,

quac revera 8c a<5tu ab ipfo Reo

vel ejus mandatario

fit;

Sc

QÜ

ASI CONTESTATiO-

NEM, _qua facila

fingitur;

idque

fir,quando

Reus in re-

fpondendo efl vere contumax, vel ipfi fub ^pcenapr®clu-

fl neceflitas imponitur , litern definito tempore conte- jflandu Conturnax in Jure Saxonico habetur _procon- feffo 8c convi&o, atque iis proadfirmativeconteliata ^re- fpicitur » acleo ut aélor tum fiatim (uum impetret peti-

tum. Eodem modo habebatur in antiquis Legibus Svio- gothicis

cfr.

XXI gl. 2Bd(?m. L XIII. §. c£?n.(L

£31. fößt/ie

t

Jam vero, propter contumaciam Rei, ha¬

betur Iis pro negative contePiata, 8c fententia ^non

nifi

fe-

cundum rationes 8c probationesformatur, XVII. cap. 3 3.

§. Du £51. cfr. XIL cap. 3. §. ejusd. tit.; exceptio tame»

datur in certis quibusdam cafibus» ut inVII. cap, 1.$. Du

ß " £5U

10 DE Lim

£3L Secunda divifio eA _,,qu.a difpefcitur in GENERA- LExM, quando fciJicet a&oris narrsta, prout narrata fbnt,

in genere negartur;

&

SPECIALEM, _{quando ad} (ingula

adtoris libelli capita refpondctur, & hsec eft, quam p.c- 'ftulat Lex in cap. XiV.

|

⁵

St

Accidit non- nunquarn > ut Aåor , in pri/nis quando vel ^non adeO juAam ^,

vel [altem

probatu A'alde diÄicilem , cre¬

dit fefe habere cauÄam _{, quo} fuis aut dolofe aut

caute expofitis retibus involvat reuni _, libellum in- Epuet terminU

g^Heralwribii^

conceptum ; tunc au¬

tern prudenter Eeus, praxi

cQnfsntiénte,

velgetierati u- titufLitis

cönteßätione)

vel etiamre<Aemovet exceptio-

nem nön competentis, aut iliepti.

hhelli.

Sed cum Reus libellum adverfarii fui , pro qualitate & quantitate Litis,

impliclte

aut explicite pluribus conAare membris depre- hendit _{, ea} utiqüe a fe invicem ornnia difcernere, ^nec

tion

fpecifice

& articulatim quafi ad

fingula

refpondere

debet ; ejusmodi quoque litis conteAationern ^a Reo adtor jure fuo requirit. Tertia divifio abit in NEGA¬

TIVAM & ADF1R MATIVA M* lila eA, quando Rem exceptione Iba intentionem acAoris diretfle _negat. Si

Vero de juAitia fuse cauAfee ^non eAet convirAus, Impru«

denter omnirto agit , qui hac Litis ConteAationis

fpe*

cie utitur \ quia prima illa, uti _per antiphrafin voca- tur > regula juris, quod fecifli nega ^, dudum e fori«

noAris exclufa & penitus jam reprobata eA. Multa

etiam inde in eum incommoda redundant; nam prse- j terquam

quod

DF.UM contra confcientiam neganlo offendat _, feipfum judtct reddit fufpe<Auni ^» stque pce- tli tandem haud raro

adAigAur,&

fic porro. Qjapro-

pter teAante alicujus coqfc entia, fe non eflfe innpcen*

tem, ädfirmando iitem CpnnAari, fatius eA j unde o- ritur Litis ConteÄatio ADFIRMaTIVA , quse fubdivi- ditür in SiMPLlCßM, _qua,

quidquid

a<Aor quserat, fim- plici»

•i

CONTESIAI 10NE. ii

.pliciter 8c fine ulla cxceptione in fotum Rens fatetur,

quanique J'.id?cis ideo fentenfia Rstirn fequifur ; &

QU ALI FICATAiVf feu .Ccnditionniev:, _qua Reus aii- quid ex narratione feu mtentione ^. A^oris confüerur,

attarnen ^addit exceptiones ^* quibus vel hifioria faéti

mutetur _, vel jus aut petitum Irmitstur ^, vel prorfuS

ecisiTi toilitun Nihil nobis in dk'ta cbvifione vkietur abfurdi , quod ^tarnen plurimi urgent, dkendo ; Reo li¬

tern fimplieiter & in iotum conteRante , nul'am éife litern _; nam fuit utique Iis ante conteflitionern ^> licet hac ealem illa mox finiatur, alias nec eam in judiciuiTi

opus luerat _unquam dedueere,

Qualifvata

autern

tanto minus rejici pnteR ^, quanto certius conRat, fa-

&um a Reo isepius adfinnari ^{, .} negarl tarnen inde formata a&oris pofiulata*

§. VIL

Quando

ipfa caufl#

natura 8t indoles confideratur,

quartam litis conteltationis fpeciem invenimus, nimi-

rum : CIYILEM _quse cau/Tam civilem, 8t CRIMINA^

LEM j qua?

caufiam

_refpieit criminalem: quarum prior

a iibeilo, tanquam fuo correlato ,

Vojlulatorid

^, poRe-

rior vero Qjerimonialis , haud inepte dicitur, Huie divi/ioni adaimus quintam ^, ratiorie modi ^eam propo»

nenIi, ab exteris JCtis _cooptatam, in SOLENNEM,

quae fit in procefiu ordinario, 8t MINUS SOLENNEM,

qua? ex quoeunque contradi&ionis a<Ru coliigitur &

locum tantum habet in proeeflu extraordinario ^, feu fuminario : hnmo fextam _{quoque, qua} litis contefhtio

denique

difpefeitur in EURAM ^, qua? fit fine condi- tione , 8t EVENTUALEM , ubi Reus in termino

coniparitionis , una cum dilatoriis, litcm conteRatur ftacim,

12 DE LUIS

fiatim * feci evenlualiter ^, h. e, in cum eventum , fi

iliis prius tuerit

fatisladum.

Hac vero ultima ejus fpecie in

foris

uti oonfultum non duco ^, in pri.mis quin polt Litis Conteftationem regulariter nulia exce-

ptionum dibtoriarum vis elt. Quam ob cauflam adtor,

.quocunque pofiit modo? ad

iifem

direéte movendam >

•reum addueere conaturi id quod interdum re vera fit

per varias ejus quceftiones & fuggeftiones 5 interdum

ettam a Judice

fingitur

Iis ut contedata, quamvis aétu

ita nec fit , nec jure fingi oporteati Sic ubi Reus

coram tribunal! nonnuriquam: haec res, inquit, adeo

jminoris elt momenti, 11t ad eam confeftim & fine ul- la difficultate vel temporis mora , refpondere

poffem,

adverfario v. g. przfcrjptimem ^, tramaBionein & deni-

que rei interitum opponendo, & fic deincepss ad hoc

tarnen cum me nondum obligatum deprehendam ob exceptiones, quas adferendi mini fumma dl ratio, d:-

iatorias , übe jam prius Rint pioponendse ^, utpote Ex¬

ceptio

plurium

citanäorwn, fori, ineptß citationis &c.:

tum haud ^raro aceidit, ut judex, qui veretur , ne ha-

rum legitimam pofiulet vim, iitem duriuni conteftatam fingat, refpondendo ; quod eam* ut

principalem

^, jam- jam movere coeperit, Sv. Jfpart bar infatit jtjj vet)au t

^HfiDUbfafcii. Hoc autem tan to »ijufKüs , quanto cla-

riüs eft _, Reum tantum de jure locuturn fuifle & ^nori

defacto ^, imm.o hsdienus ^, de ipfa lite feu centrover- fia , ne verbulum qukiem direkte adduxifTe. Breviter fic variis divifionibus expofitis circa INSINUATIO-

KBM Exceptionis Ecremtori£, quippe per quam omnis

fit Litis Contefiatio, ^pauca etiam l'unt monenda. Con- fiderabimus _neinpe ipfum terminum comparitionis ^, qui

Reo ftrieie eft obfervandus _, & interduin etiam fatalis.

Hic continet aut «) cert um diem, quo in fuprema Re-

gs Revifione die XXII* excepto illo, quo libellum reti- nuif,

CONJES7 A TIONE. *3 auit¹

refponfio

infmuari riebet ^y cap. XXX. §. ^10. (er-

minum, in regio Judicio Aulico obfervandurn, vi le in

cap. XXVII. § 2. & in Curia Majori, in cap.

XXV.

§.

^12.

Di- Öl-

aut

/3)

certtim temporis

intervallum,

fub quo

fine damno

In

juriiciis Territorialibus & Pro¬

vincialibus ejus mfinuadom, modo adfint impedimen-

ta

permifliva

^, lego

fskfaft

/

tamdiu

integer

effc locus,

donec finem Judices frifce fuis

Impofuerint judidis

⁹

cfr. _cap.

XII. {.

2.

9|.

*51

$.

VIIL

Antequam ultimum huic Opel!« finem imponimus, paucis ^quoque

EFPECTUS

Conteftatfonis Litis tange-

re lubet. Quomiam /Tutores & Rei iph, varias ob ra- tiones _, judicus femper intereffe nequeunt, licitum u-

trique eil non folurn fcriptis uti ^, quce femper loqui cenlentur, verum etism fui ioco proruratorem confti-

tueré _, qui apnd Romanos per conteftationem litis, ejusdem dominus

fjebat

: aptid nos quiriem raro hoc

evenit 5 lite tarnen fic

conteftata

dominus nec revoca-

re mandatum, nec prccurator renunciare eidem poteft,

nifi ^ex caufiis legitimis cfr. XV. cap. u. §. 91. 25b

Lls conteftata populärem acTonern agenfis profnam effieit: pöft eam ebendadum ^, a Procuratore

commif-

fum amplius revocari vix potelt, &

poflcflbr

^,

fr

non in mala, in dubia

iiXtem jide

conftüurtur : btec etiam operatur perpetuitatem

a&imiis

^, eam

transmittendo ad

heredes : rem facit

litigiojam:

veteremque renovat

obligationern:

effieit

etiam ^,

vt/ufpc&us J-üdexä iffi-

ctdter reeufari queat»

nifi

nova aliqua fufplcionis cauf-

fa emergat : & in genere omnes

excludit

exceptiones (hlatorias. A&ore Igitur quseltionem jam reåe, uti éec«tt

DE Lim CONI ESI AT 10NE*

decet r proponente , & quid

potiffimum

quserat incH-

eante _, atque Reo iitem rite contefiante ^,

judici

facil-

Iirna aperitur via expl-orandr ^, quisnam

Iitiganrium

a fuis partibus Ranfem habeat

juflitiam

f

linde &

ju-

ftatn ferre poteft fenfentiarn ^, qua nocens

debifam

co-- gkur fubire poenam & innocenti

damnum refarcire.

Sic denique juftitia redte

adminifiraturv publica

confulitur faluti , & ver»

tandem

promovetur

Trrgenii promis

felicia figna

,<

JURINGf

^r

Et culfum pulcre nobills ardbr agit«

Hunc Tibi Pierides hunc & _{gra tantur} amici

DeRin.it huie plaufus laetus Äpollb novos.

Hec minor in noftro confurgit pedlore (enfus

Gaudiä qui fevvens" pandere

noftra

jubet.

Ut Tibi diva Themis«, cui fervis, pr&mia

folvat*

Baud dubius,, meritis non

aliena,

preeor.

GLORIA DEL.

AUCTORL

PE1RVSSTEMAMMAKr