DISPUTATIQ PHILOSOPHICA,

Ζΐ·

D. Α. G.

DISPUTATIQ PHILOSOPHICA,

De

MOKALITATE LUDORUM,

QUAM,

,VENIA AMPLISS. FACULT. PHILOS.

IN ILLUSTRI AD SA LAM ATHENAO, Ρ R Ε S I D Ε ,

CELEBERRIMOVIRO,

Mag LAURENTIO DAHLMAN,

MORAL, et POLIT. PROFESS. REG. et ORD.

Publice Submittit

JOHANNES GUSTAV 7ERSERUS,

FAHLUNA

DALEKARLUS.

IN AUDIT, CAR. MAJ. DIE XXVII. OCT.

ANN! MDCCLÜI.

horis antemeridianis.

/ü'PSA _LIM,

Excudit L. M. Höjer, Reg. Acad. Typ.

VIR O

A mplidimo ConftiltiRimoque ^,

D:no S A Μ U Ε L I

SCHULTZE,

Scgii Collcgii Metallici CAMERARIÖ

Meritiiiimo,, Reg.. Acad.. Sctenfc Stockh. Membro Digniilima

D:no JOHANNI MAR-

Socictatii Rei Lignariae apud Cuprirnon*

ΐAlRTJ ORUAl Iqco omni hono-

Flaven

^Mej. te. ^Pignns. Excipere. Dignemini'. Fronte. FÄTRUF. ^{Debilem, O Re ro.} Veneradonis. In-

Minorem. Facite. Vero. Uc. Sincerus. Quem. In- fculum, Chartaceum; Muiis. Commune. Placere- Ne··

ventis,. Publicae. Rei. Profueritis. Neminem. Fugere.

Ulis·. Reddideritis. Haud. Facile. Dixerim· Meum. Certe.

ni i is.. Celebrare. Id. Mihi. In. Primis. Fcecundam. Gau- Cnltoribus. Jniturn. Statuere#, Pretium, Per. Vosmeu-

Rerum. Moralium» Μ ^{ome η ta.} Immacuras. Adhuc. In- TISSIMl Excepturos, Confidö- Nec. Magna. In Pa-

üarc., Siaunu Vota.. Pro Perenni. Veftro.. Veitromnique^

Åmpliflimornm, Et.

MOMINVM.

mätor^

JÖH. GUS i..

VIRO

Am ρ] i [Um o acque Nobiliffimo,

D:no LAURENTIO SCHULTZE,

PRAlFECTI Rei Mctallicae Fodinx Fahlunenfis

VIC A RIO Laudatiilimo,

Spe&atRfimo,

TINO MUNCKTELL,

tanos a Rationibus Adcuratiflimo,

ris cultu Matern ])rofequendis.

HONOR ATISSIMI. Qualecunquc. Pii. In. Vos. Anim?.

terpretem. Vertro. Favor&Meoque. Defiderio. Longe,

terpretari. Conor. Afte£tus. Vobis. Placeac. Si. Munu-

queat. Quantum. Indefeifo. Studio. Et. Uciliffimis. In·

Potert. Qnantumque. Vos. Omninm. Honore. Dignos.

Non. Eil. Veßra. In. Patriam. Merita. Debitis. Enco- dendi. Materiem. Pnebet. Quod» Scientiis. Earumque·

pfos. Nortis. Quam· Ob» Rem. Minima. Qlias. Molior.

genii. Primitias, Benigne. Vos. PATRUL HONORA-

rentes, Favoris. Documenta. Ea. De. Re. Me. Dubi«

Flore. Sufcipere. Nunquam. Dertftam. Permanfurus,

Spe&atiilimorum*

VEWRQRVM.

humillimus.

TERSERUS.

FRÄIRl Suo Carijfimo.

Cum _iuetudine dulciffima _{per aliquot} Mufarum Upialienfium con-

annos mihi frui ^non licuerit, ^non mirum eft, ii tenuem meam alio-

quin jam penefngentem experiar Minervam,

Hoc tarnen non impediet, quo minus hifce tc-

iter, _quantum inde gaudii perceperim, quod

Te, Mi Fräter, ipecimen quoddam eruditio* "

nis in lucem propediem editurum audivenm,

Verba licet me deficiant, quibus egregios ho

fce conatus Tibi gratuler, de animo tamen

meo yelim fis periuaius ^> qui ex intimis ^reces-

iibus faufta quaevis & feiicia Tibi adpreeari

nunquam intermittet* Quibus meis votis ii cle- mentiiiime annuere dignetur benigniflimum

Humen, honeitiiiimis Tuis vauiis iecunda nun¬

quam non adflabic ^aura,

Dabam _Fahlunag die XXVill Septem£>#

MDCCLlft

LA UR. TERSER,

Apientiifimus fefum Årchite*

fhis omnia ifi hoc' univeriö maxima pariter ^ac minima in

Suam & condidit & dirigitglo·*

riam, Hujus igituf nihil non,

ut fuo modo perfe&um, ita,

vel obje&ivus ed, vel forma-

malis praBco,

Finem hunc ultimum & archkeSonfcunt ut hö-

fno anhelet, tam phyfica quam moralis ipfius reOie

tulta natura fuadet & dimulat. Hac intelligirous ;V

€ und am pr onitat em temfer anter, fie c? innocetiter vi*

vendi. Et quid ni illum exdimularet, cum Dens in-

ftar Patris indulgentiffimi Suam cum η o dra feficita-·

te gloriam ita copulavit, ut felicitati nodraB operarn dantes eoipibgloriaeDivunasfedulam navemus operam.

Quantum jam ab illa, fine iuo eflentialf, tan tum ab

hac, Divino fcilicet uicimo, aberranr mortaies. Pro iuaquidem quilibet felicitatc, tan quam pro aris & fo-

cis certat

8z ad ^eam driguli prsecipitato curiu con-

teiidqnc *, cancum tarnen ab iilias icacurigine ablu-

éunfc

HVJ) ) 6 (

dunt, quantum exafciatae morum ioorurn curae

demcnm vult eorum incuria. Quot ^morum iblutae

iunt commitfurae, tot infelicitatis ^catena*. Res ita- que in mundo morali

ii perfeftae ^erunt, atticnas ho-

minum ioquor, affidue funt eombinandae, quemad-

modum in mundo hoc viiibili corribinatse reperi un-

tur. Quo pafro vira hominum moralis plurium bo¬

norum red di potefl complexi).

Ludos etjam, tanquam portjonem quandam hiijus vitx coniiderare licebit, Quorum moralita-

tem, five nexum cum noilra felicicate ipeciminis quaüscnnque academici loco ert ereconilitui. Q nod,

ut Tua faltem humanitate, Cand. L. excipias, ii non favore Tuo dignum judicaveris, enixe rogo &

obteilor.

§. IT.

DEus fons eil omnium natura* pulcritudinum, omnisque verse volupratis oceanus, quam obrem

honro natura feliciratis _nunquam deimentis _apperen-

t i filmus, ^eam alibi, _quam in pofleflione Snmmi Hu- jus Roni confequi nequit. Eil: hoc faftigium illud,

ubi anima ihflar avis fefiae, gradum deiiderii fui il- ilat, ac pedem tandem fuum figat. Animam vero, cui propria haec eil feJTcitas, _corpori junÖam ^voluit

Summus rerum Artifex. Anima* i aque, quas ed

A7 corporis Rex & a corpore afiicitur, inenmbit, ut, ii felicitatis _compos fieri velie, debitum etjam cor¬

poris habeat reipe&um- Per corpus etjam arcificio-

jfiffimis fenfuum organis prarditum, concinnisque

membris affabre inftruäum plurimas terreilres ju-

cun-

&£ ) 7 C

eunditafres gnftere eadem 8z poted & debet. Quodl

pofiit, dupendum i-llud artificium m membrorum &

organorum ftru£hira occurrens, com probat, quo-

rum ope imagines ^rerum extra meutern pofitarum a-

nirra ii bi contremplandas fidit, reliquasque t unQ: Jo¬

nes promte exequitur. Qu od debeat, hine patet, cum nodrum iit ufus rerurn

iicut fin es Di vi nos femper

devenerari. In ienfibus praetrerea animarqne cunctis facultatihus fundamentum, ceufemen quoddam de- Ib&tionis re po fit um obfervamus, quo jude nutrito

& toto, alacriores reddimnr ad id drenne lebt an-

dum, qnod nobis fummam procuret felicitatem.·

Sic, finitis hifce bonis facem ppaiferentihns, ad infi-

nitum illornm fontem

in ^tot _camque multiplices a- mcenitatum rivulos fete exonerantem prono ferimur

alveo. Sic hifce paulifper licet ^non fine animas de·

Je&amenro detineatur horn _o, ob eorum tarnen volu- bilitatem ab iis averfus aicendic ad iancdiffimam eo¬

rum & pnrifirmam originem. Quando ita ^creatis

fruicur ad Creatoren! reöå homo perdncitur, 6z hac rarione bona naturse degudans longe fublimio-

rl modo ad iummum bonum fercur & trahicur.>

§: ni.

Cuilibet per experientiam condat quampluri-

mos homines magis voluptatibus, qua? ienfibus,

quam quse rationi originem debert, affici. Reclae itaque rationis ed turpifiimas ^a finibus nodris aber-

rationes a voluptatibns tantum fenfuum _pendentes

kdulo corrigere,, ruptos hoice in ^{au rea} felicitatis

eatena

) 8 C ®W

datena articulos pulcre conne&ere, & null o non tempore taics re-plere hiatus. Neminem quoquefu·

git, quantum in fe ille iseviat, qui ieniuaiis volu- ptaris philtris femet laicinari patiatur, quantumque fibi confulac, qui iilam ad rationis trutinam revo- care didiceric; is iane eo ipfo ad ^veram felicitatem majori niiu quserendam calcar fibi fiibdi animadver-

tir. Status corporis noftrifelix cenfetur, fi vita ejus

debitis mediis toleretur, modicisque, quibus illa pa·

rantur, laboribus corroboretur, qtium non minus corporis! noftri, quam omnium rerum finitarum

ea infirmitas eafragilis naturaifit, ut eontinuam refpuat

contentionem. Laboribus ergo fiuae dandae iunc feriae, fuaque otia:

Otia corpus alunt, animus _{quoque f a} fei tur Ulis:

Imme dien ^s contra carpt utrumque lahor.

Cumque anima ^non per ie, fed propter fuum ^cum

corpore commercium talibus indigeat recreationibus,

aeque necefiarium eft, animam icnfualibus interdum

reficere fuavitatibus, ^ac corpori necefiaria profpi-

eere ftatisque temporibus illud otio levare»

§.IV.

Negotiofa talis animae corporisque remiffio Iu-

dis obtinetur. Sunt ^vero nobis Ladt quxvis bonefla

aninmm corpusque vbleäandi exercitia, quibus tempus u- tili ter jalli potef. Hiice nulla ratione iua abjudica-

ri poteil moralitas. Cum Cicerone potius aflerimus

Ludo'uti qui dem licet ^, fed ficut fomno cS quietibus ^ce»

teris _, tum, cum gr'avioribus feriisqne rebus fatisfece*

rimus

) 9 (

rimus. Officlorum Hiib. I: C. _29. Sed dixeris Forte aå media, bona inter & mala, Indi percinent; _qua i ta- que ratione erunt morales? verum fciendum e(t„

nos no η negare., däri aftiones medias, vel indiffe¬

rentes abftra&e confideratas:: Sic >e. g. poteft quis

pro lubicu abeile ^a convivio quodam,, eidemque in·- tereile; acumen fi quod habet, jocandi vel ^exeree-

:re vel condere. In exercitio autem fpe£htae, _&qua-

tenus determinatae funt, omnes & iingulae aftiones

humana· funt morales ac lege Divina vel mandats,

vel probibitx. Hoc iicaque refpefåu aft:us indiffe¬

rens exiitere nequit, adeoque vel bonus erit vel ma¬

lus. Quam ob rem perfe&io tam fui, quam alio-

rum ludis quserenda eft, ejusque femper, admonen-

te lege naturs, maximus gradus; illique ita inftituen- di, ^ut vel uiusfacultatum animae inde reddatur faci- lior vei corporis röbur, talia fufcipiendo exercitia,

quas ad ejus lanltatem promovendam conducantyin-

de augeatur, vel ut idem decorae cuidam elegantia;

<& agilitati adfuefcat. Quibus praefuppoiitis, ^non

opus eft ad particularia quaedam ludendi genera de- fcendere, ut illorum detegamns moralitatem, led

St vox ejl _xanta, Ht mollia bracbia falt a, Et quacunque po t es arte {[c. honefia)

f Y 4 4 placerej place: Ov.

Inhifce, quemadmodum in réliquis cceptis huma- nis, modum _ehe obfervandum vix fatis inculcari ipoteft: _quem qui negligunt, eorum certe

B Ener.

X

y c

Wnervant animos ritar# tmtnsqiie lyr#que

Et vcx cjf numer is hrachia mota fwis: Idemi

Ubi vero unas relaxationis modus majorem pr^

akero usiliratem nobis polMcetur, hunc utique eH-

gen dum efie iana ju het ratio. Ut autem materia ve-

itiumque ^{forma, ut} eibus & epularum apparatus pru- dentise rciinqtiuntur privatas, ita ludi corporis vires

augentes mentisq-ue aciem polientes fingulorum in-

duftrias & optioni reliiiquendi funt, qtii, quo majo¬

ri pollent acumine, eo magis illos fini omnibtis a- ttionibus iiberis pra-fixo accommodant, glorias fci-

licet Dei propriaeque felicitati: qux η Lilla ve re talis

datur, fi gloria Numinrs ante omnia non quacratur,.

cum utraque attionibus noftris & poffit & debeat promoveri, fororroque quafi connexa fit vinculo.

Ludi· itaque fi lieft i, fi ho π eil:i eruntr per id deter-

minentur, necefie eft, cujus gratia facultatibus ani-

masad certos attus membrisque corporis ad certas fun&iones nosmet donavit benignifiimtim Numen.

Generalifirma igitur, cui ludi etjam conformandi

-funt, regula, revelatoqvoqve lumine iudicata,fec efi:

*Errr 8v ίσ&ίετε ειτε πίνετε ms τ; TS tårs y TSccvToi hs io^oiP

Θε8 ποιείτεi Cor. X. 3r*

f ν.

Ut autem fiic fin is ^tam rrttermediEfs _quam ultimus hoc in negotio rette dignofcatur, ratio-

ne

)" C

ne opus eil maxime culta & fuba&a. Qufs enfm

tali non gaudens eerto iciet, ie rite otiis ^va- cafie ? Qiiisn.am quado atins ex generalioribus

Ectiicae praeceptis fpccialiora demonftrare va*

lebit, illornmque ⁱⁿ eafibus fingularibus du-

£tum fet],ni ? Quis denique ^, prakter talem ^y

inter ejusmodi minoris tnomenti y otii fei licet ne¬

gotia ^, finem fuuro ultimum irretorto raentis o-

culo contnebitur & reteget. illo Indi honeflabun-

tur

qui ab ^agcnte fi non intendatur ^, ei a£tio

quoque cane angueque pejus eft vitanda» Acute

heic & caute eil difpicie-ndum ^y ne mens fea- fuuni., aut imagfnation is bland it i is affe£hiumque

fortiilimorum cxco impuiiu de iuo demrbetur ίο*

Ii _o, led potius ut adminiflrae hujus Re&oris £ul>

jb&iffimae & officioéiffimae ^raaneant, fervique obedienciffimi, norr vero contra intentionera

Creator is minus dignr Doniinatores»

Fiet b a c ra tio _ne, ut, fudi licet nofiri voitr- ptatem tantum parrant tränsftoriatn ^, innociii ta¬

rnen fint, h. e, taedium non procreent nec in tx- dium degenerent, cum nulii repugnent officio, nihii-

que quod legi Divinae adverfetur, vel verae nofitrae

perfeftioni detrahat, in finn gerant. Quod cum ita fit, mdrairtas eorum non contenmenda eil:

Naufragia namque funefliflima ^ex rninimis in vi-

tx noili ae cymba rittiufis mature iatis non ob turacis experti fumus* Proinde

Quam<

) 32 (

^ucmlibet extgmtm videas fine viribus hotlemy

Is t amen baud stnquam defpicienå us er it χ Etenim

Parva necat mor fix, fpatiofum viρ ^{er a} taurum, A MM mn magno fiepe tenetur aper»

Hxc cum vili pendantur & plurimi homi-

mim a teneris ungviculis virtutum iacris non

initientur^ non mir um eft^ tot iub maxima feJi-

citatis Ipe infelicitatis luas fabros red di. Hi faca

temeranis iiiis implicata fa£bs f un ef b (ii ma e lans irationis fpeeula baud provbdentes, ieroie carba,

nes pra theiauris captafie tandem iateri neceflum habent.

TANTUM·