ION TI

D. A. G. /

CAUSSiE

IN

E LO QU EN TI A

P RO Gli ESS ION IS.

Specimen Academicum>

Quod,

Conf. Ampi. Ord. Philoj.

In Regio ad Salam Athenxo,

AUCTOR

ERIC US BE

Philo C Mag.

Et

Rejpondens

PETRUS HEDENIUS,

Nericii,

In Audit. Carol Maj. d. XXXI. Mail MDCCLXXV,

H. A. M. S.

Publice ve o tilanduni fiftunt.

UPSALIM,

Typis Edmannianis.

Causst

Eloquentia Pro-

gressionis*

§. I.

Qpinionemy de vi chmatum in ingcnia influen-

3 & te\ dubiam reddit..

f

%

v £. indolem. adeo _vim fuam _{exercere, uc}

%

^ climati in primis fit tribuenda,. longioris jamdiu temporis buk opinio. a) Sic Eloquentiae,

Jibertatis filkfe, certas tantummodo terras domicili-

um praebuifie: ftatucrunc haud pauci, in rigorem

vero ali-arum? &, nefcio _{qute non} vitia, derivata fuit culpa, cur incolas habuerint infaruiffirnos* Hinc etiam ftilus, ita didlus, Orientalfsr regienis, non ve¬

ro faeculi morumque naturam indicare exiftimarunr.

Hane ^{vero non} valere argumentandi rationem, ^eo facüius veritatis inveftigandae ftudiofior inteliiget,

quo condat clarius, eos quoque populos, ad Mu¬

las colendas qui minus habiti friere idoneir egre-

gia tarnen perfpicacitatis dedifie fpecimina ^v dilum-

que gentium ^{tantum non} omnium, hac vel illa fere d- milem fuiffe periodo, _atque adeor non magis ap-

pellari debere orientalem, _quam occidentalem. b)

Teflatur hoc, de veteribus Gerrnanorum Gotho- rumque nihil ^ut loquar vatibus, quorum quidem

Ith

a) Cönfiderations für Ies Caufes Phyf, & Mor. de la diverfite d,u genie par M Cnßilbmi Tom. I.

k),Varietes Litteraires par M,. Arnaud Tom,. I p. 227,.

CauJTcc in Eloquentia Frogrejßonis 3 ftilus inciiltus eft & irregularis, aftarrieri Inverfio-

nibus , Figuris atque Metapfiöris plenus, in Scotia fepcerncrionali, non ita pridem invéncum Ofiani, qui Fingalis fuit filius ^, Carmen Epeum, c) q

nod

atque Aeneide fublimius & elegantius adfirmare

non dobitavic ^{non nemo..} Hodiernas item lingv-as

ftili orientalis fuas reddere .po(Te venuOates, Eu*

ropctque incolas tam vivida imaginatione camque a-

coto ingenio poliere atque Afiaticos, recentius illu-

ftrante-s _aevum, Milton, Haller, Klopftock, Dalin a»

liique laudabiti fuo, & longe prseftantiffimo com-

probarunt exemplo. Opinionem ig inur de vi cli-

rnatum in ingenia influente quum negern fa&ai Ve¬

ras, cur alibi florueriiK, alibi vero friguerinc Litte-

rie, indagare caufTås, _operas omnino videtur preti-

nm. Quas vero omnes nobis quum non liceac ^ex- plicare, de iis ⁱⁿ prsefemi Eloquentias incfemenra qux

accelerarunt, difTerere e(l a-nimus* Cui ti faveas conatui, C. L. oleum operamqueperdidifTe non fu¬

rans cenfendi.

. A 3 §♦ Il

c) Carmen hocce, quod circa finein III. vel inirium IV. fcec.

fcriptuffl cfl'e probavit Cel. Blair ^, invenftim eft ab III. Mach- pberßkn fub irinere, per Scottam feptenrtrianaleni, erudiro a. ,

& in Anglicam translamm lingroin publica Iuris factum ar.no lyCf,

De hoc vero audiatur judicitirn fupra Icurfati Blair; On y (dsns

les Poefies d' Offian) ^Trcuve, nit, !e fieu, l'entboufiafme des plus an- cieunes poefies, combiné avec benuccup ri' art Sc de regub nté. La tendrefle & meine la delicarefie _y dmninenr fur la ferocité ik la bar¬

bariet !e ccenr eft tour d tour attendii _par ies plus dötix fenrimens,

& élevé _par les idées les plus fublimes cie mngnnnimité, de generofiré

& de veritable béroifme. Ses hSröS font fnpeneurs por le carnclere non feulemcnr a ceux d' Homere, mais encore a ceux du fage <Sc po!i Vir¬

gile, Videfis Varietes Lirteraires par M, Arnaud. Tom, I. p. 250,

4

Ca

Éhqutntia Progreffioms

% ll

Eduöaiionis rnérita in Eloquentiam exponit.

Cauffas in Eloqoentia progréffionis cxpofituri,

de anim i cerporisque dotibus atque erudicione eo*

rum, qa? ad Detnoßhenum & Ciceronum in dicen-

do gioriam adfpiraoc, non loquimur. In conccffis

enim ponimus, prseeepta qusevis, iisque innixas ex-

erckadones, fruftra & pnepoilere apud eurn con»

fumi, qui, invica, uz ajunc, Minerva, agic, cui-

que deeffc naturse qusedam ad Eloquentiam beni«

gnkas, quum plerumque-Oratores prsftantes nafcan-

tur2 vix autem fola arte admirabiles Hann Res i«

gitur in eo fica eH: omnis, ut, qua2 natura dfcendi impertita eft adjumenta, doeirina atque adfiduaexer- citatione augeantur, & qtias huic ohdnendo fin i maxi-

me conducanc, inquirendas quidem elegimus caoilds«

Tantam vim Educationi, q u an ram Uli tribue-

rit non nemo, adfcribere fi fuftineremus, fciiicer,

hominom ut ingenia plane formare poffet, & quem- cunrquG vellet habitum ^, non reluHante indoie, in- ducere; flumen orationis ^aureum apud eas gen¬

tes, GU32 hoc maxime fhidio inciaruerunt, vel ^ex

hoc unice fönte faciliime eflet derivandum. Verum enim _vero, fbmmum hocce in ingenia hominum

Educationi licet fubnegernus imperium, eam tarnen, facultates mentis perpoliendo atque acuendo, vir-

tutis omnisque cögnitionis fundanientum conflitue-

re exiftimamus. Haec jam collata ^cum iis, qu-ae de fingtilari Gr$corum circa ferrnonis leporem cura

accepimus, fidem faciunc, educationem inter _prs*

A 3 cipu-

Qaufftf in

Eloquentia Erogreßlonis

efTe cauflas; In

Gnecin emm, tlorencc arfhnc repubiica, St maxiere Athenisy üluftri quondam oriinis

fspientiae

ad lautam oradonis Ibpelle&ilem comparandam,

nihil non juvenes redciidic alacriores. Initicueban*

tur ibi non modo Athenaea, ubi, magna jovcn-

totis frequentia, pracepta

comendas & poliendse

orationss tradebantor, Ted inter alids, qui ex Olym»

picis, ifthmicis,

Ntmcxis, Pythiis eeterisque

eorum fuitturba, qui Eloquentiae praemia repona-

runt. Um _prseterea dicendi

facultas

ampliffimas

in repubiica dignitates aditum

patefecjt,

quidem,

üt non nid d i(fern (Timus quifque honoriricum non minus, _quam quadtnofiflimum

Demagogi ambire

hxc onrnia ed

tionis cultum habuerint mornenti, vd ex Dernoßhe-

ms pötefcit exemplo. a)

Nec tarnen Grasci foli comprobanc, Educatio-

nis merita circa Eloqueneiam maxima eile; quippe

Romana gens, praeftajntiffim.a ' quaranique virtutum

& laudum srnula, poftq'uam armis ftiis ün'iyerfum

. • ' _pro-

n) In Dcmoflbene enim, teile Cicerone, Tantum mit fludium, tan- tusque labor, ut, quum ira balbus eilet, ut ejus ipfius artis, cui (lu¬

deret, p'imnm litteram non pofifet dicfcre, .pevfecit medirando ^, ut ne¬

mo planius eo locntus piitaremr. Deinde qunift fpiritus efier anguflior,

Tantum continenda anima in dicendo efl adiecutus, ut una conti iniaTiorfe verborum (id qnod ejus fcripta declarant) binae ei contentiones vocis &

remiffiones coniinerentur. Qui etiam conjeclis in os calcuiis, fumma vo.

ce verfus muitos uno ffdritu pronuntiare co'nfvefcebat, neque is conüftenS

in loco , fed inarhbulans _atque adfcenfu ingrediens arduo, Crc. de O-

tfßt» üb. i. Cap

■0 Caujpc in Eloquentia

Erogrzjjionis

prope

orbem, Romarn fuam sdorare ccegiOet;

ditionis .autem laude Grascis fe inferiorem _cognos- fet, ^omnem in eo operam pofuit, ^uc Luterarum ^,

maxime vero Eloquentiae, (Indium per nova incre-

menta ad LfHgiurn eniteretun Qneni in finem, tan-

tum abriiic ^{. ut} vidrores vi&is magidris uti puderet,

ut potius Graxus eodem apud eos, ac apud nos Gallicus fermo, ufu invalueric, utque primi Roma¬

ni Tragoediarum fcriprores Grsco easdem eonferi- pferint idiomate. Interim tamen,

vernacuix

um non magis apud eos, quam Graxos frigefce-

bat: unde, non longo poft tempore, Graxos do¬

lores excipere potuerunt Latin!, quorum in fcho- lis, juven.es, tirocinii in Eioquencia rudimends de- pofids, in

forenfibus

exercuerunt, donec ad id ^oris facundsas acceflerlnt,

ut in roftra pofient adfcendere, ubi baud raro tan-

turn tulerunt planfum, ut prsemii loco, Seilam Cu-

rulem occupare liceret. Sie brevi quidem fafhmi

e(t, ut od fummam Romani in hoc genere perve- nerint gloriam, quse tamen unius prope faeculi fi-

nibus continebatur; quoniam glifeens adulatio, So- phidarum hominumque fuperdinoforirm nugas, e- ducationis vitium, morum rnoilities, leges sccuracius fancscas, plures (olidioresque fcienriae, &, nefcio ^qoae

cauffie alicU5 occafum Eloquemix pararunt., eomque

quafi jacentem tenuerunt; donec, recentiori demum

tompore, faventiffima inflituta, quae jam Educotio-

ms prope vicem fidlinent, ex ortum ipfius facilio-

rem reddiderunc. Nam vineulo Societatis fefe ob»

(triti:

Qäuffcc in Eloquent!a progrcjjionis 7 ftrinxertint Vin., acri limatoque prjt-ftantes judiclo ^,

rerumque varfetate &

ufu perdocB,

quntuiq introduxerunt; fed novo quoque, & apud

veteres inaudito, politioris Eloquemis genere, no- ftrum ilindrarunt svurri. Ha_{c, quam} Academ!^cam

appellant, Eloquentia, orationibus, qus vel a re-

cens adfcriptis, vel qui a pradidio abeunt, So^cii^s

habentur: prsmiis diiertiffimo cuique, qui qua*fl: io-

nes pTopofitas accurstiffime penetrarit, diflributis:

erudkis Academicorcm difTertationibus: elogiis de-

niortuorum Membrornm Hiftoricis, &, quse aliae denique Tunt, occaftonibus, fua ⁱⁿ primis debet in-

crementa. Inftitutionibus ejusmodi, primus omni-

iim gioriam fuam adauxit Cardinalis Richelieu, qui, anno 1635, incliram Pari fromm Academiam, vulgo r Academie Francoife dictam, qua! Gal lienⁿⁱ

in primis lingvam & Eloquentiam perfrei^t, inflitu-

ic. Cujus ad exemplum plures in Galiia & fere

omnibus aliis Europas regionibus, Litteraria forma¬

ts funt Societates. Sic in patria noftra floret, non modo Regia feientiarum Academia Holmends, qus, prster alia, lingvam Svecanam fibi fufeepit ^exco-

lendam , fed, cujus inftitutione & patrocinio, cete-

ras vere Regias ut taceam aöiones & virtutes, im-

mortalitaci nomen fuum confecravit Augu/liffima

REGINA VI DU A LUDOVICA UD A LRICA, Re- gia Litterarum humaniorum Academia Holmen (is.

Quid? quod, nihil non apud nos optabile confe-

cu>

f.

Cänffle in

Progreffionts.

cutse* fönt Mn-fe ; ipfis enim non

modo Solium Re¬

gium circumdare

licet, ied prsemiorum, quibus

iiigentii ipfarum

jcultores

überaiiter

fncitantuf, maximum illud

efJ

gravifümam imperii

eruditis

diluere lieeat remiffionibus, in palatio qnoqoe Le¬

gis, fciti delicatique

palati Viris pr&ddeae nullo

GCJSTAVUS HL

§. III.

Imperium Democraticum cf

Monarchicum EIo•

quentice favere contendit.

Popolos gubernandi

rationi

menta debet Eloquentia. Nec tarnen

Deipoticum;

fed Monarchicum & prsecipue Democraticum im¬

perium heic in cenfum venit. In hoc enim, ti¬

bi, fuffragii jure, publica peraguntur negotia,&

ubi, auf tfiükitudo, aut certus civium numerus rem-

publicam curat; fieri fane non potefr, ot

eodem patriae

üudio ferveant, & iisdem incitamentis moveantur

omnes, Quod alter ad fa Intern

publica

conferre

judicat, id alter, praeceptis animo opinionibtis, im¬

potent! cupidicate, fuisque unice inferviendo com- modis, inutile, ne perniciofum d.icam? iufpicacur,

immo contendit. Quod (I igitur, vel perfpicuam longeque flrmhfimam ^tueremur veritatem,

nuda

tarnen 8z (ine dicendi ornamentis propofita, adeo

non animos, quo debet, Bé&it, ut eos potins non nIii levicer adficiat. Ideoque adiumento efle debet Eloquentia, ut verkas in ima pectoris influat sc do¬

rni^*

CaitjJct in

Elvquentia Progvejßonis.

minetur, animi civiurn ad propofita exfequenda in-

eitentur, & inimicorum audacia retundatur. En in- {ignem

fiexanimss Eioquentis ufum! Quotusquisque

autem hanc facultatem, fine qua confuitationes i- pfius &

confiiia

habent ponderis, cujusque

ignarus animos

audiencium inflammare

&,

qae res poftulat,

fiebere

poteft,. perutilem ja-

dicans & necefTariam, in illa excolenda ^{non omnem}

curam & diligendam adhiberet? Sed quid

mulris ?

Nullus non videt, n-e Athenarum Romsque ante oculos habuiße exempla, nibilque aliud heic inten-

di, nifi quod Oratores harum civitatum

fecerat difer-

tifTimos, ita quidem ^{, ut,} an eis pares

confequen-

da tulerint fscula, inter humanioris litteraturs pa-

tronos nondum fit dijnäicatum. Interea tarnen tem¬

poris, indefefTiim

ipforum

fagaces

ventiones & virilem in dicendo dignitatem, pofte*

ritas nuila digne fatis mirabitur.

Ad Monarchicum vero imperium quod attinet,

eadem fere ad _partem ibi atque in Democratico funt

inciramenta exeoiendse Eloquentiap» N3m Imperan-

tes, qui aroari, quam metui malunt, quique fir-

miffimum id judicant imperium, quod in animis fi-

bi (ubje&orum erigitur & fhbilitur, ^non, nifi furru

ma urgente neceflicate, ad cogendi vim defeendunt;

fed commoda atque incornmoda, qus ex conftitu-

tionibus exoriri pofTnnt, exponendo, obfequium

non invitum confequi ftudent. Qu^{um autem} hoc

fme iimatioris Eloquentis ^ope fieri vix ^queat, ei

operam navent necefle eft, quicumque ea ^? qux a

B Rege

SO CauJJcC in

Eloquentia Vrogreßionis♦,

Rege mandata fint,

exfequi volunt, velle

de-

bent omnes. Eloquentiam hac ratione, magno fuc- ceffu, miraque ingeniorum felicita-te ^, in dies ^au-

£lam fuifle, recentiorum in primis temporum hifto»

ria _, quibus generis noftri jura

fan&iora fervantur,

extra diibitationis aieam ponitv Huc eciam nnrum quanturn facit inter novas optima, quae in patria

nofira item prodire incepit, confvetudo, accomo- data & incitata oracione, ^ut fieri potefl faepiffime,

fummae in Regem clementißimum venerationis i-

gnem alendfi&s ad

a&iones,

ad publicam

vatamque falutem maximam vim

habent,

§. iv.

Revolutiones Eloquent exercenäa

anfam

Praeter confvetos magis in Politicis cafus, funt

etiam a communi more abhorrentes publicarum re-

rum commutationes, quae uberrimos, quos efflore-

fcens ingenii vis, arte & exercitatione, maturitatem

adfecuta, umquam producere potuerit, eloquentiae

fru8:us edendi anfam dedere efficaciffimam.

Quod

dum exemplis ex Hiftoria peticis probem, civiles lo-

quar

turbas,

ita augebacur Pißßrati Elo-

quentia, ut fvavitate

ejus

Athenienfes,

reto. Loquor etiam ardentiflimum libertatis patriae viadicandae ftudium, quod Demoßhenem in dicen-

do

CaujTcC in Eloquentia

Vrogreffioms.

mo pofTet, ^tantum fecit, ut

fermonis

petu, civibus fnis evidenter

demonflraret, Philippum

fortitudine eorum vinci pofTe, & ^eum nifi vince-

rent, fummam ipforum efle ignaviam. Quantum

vero fvafionibus hifce tribuerit Philippus, vel inde

patet, quod, au&ore Luciano (£), efficaeem De- mofihenis eloquentiam unam timuerit, pra: qua fi-

bi ^omne5 Atticorum exercitus, clafies, munimenta

nugas videri dixit. Qood ad Demofthenis facundiam

Athenienfis contuiit tumultus, id etiam degeneris patricii Catilin^ pluriumque fcelerata conjuratio ef*

fecit in Cicerone, quod incendit celeberrimus noflri temporis fcriptor Hume> dicendo: Were there no

verres or Cateline, there would be ^no Cicero (c).

Ad hax firmanda fi contenderern, orationes Cice«

ronis in Catilinajn, Verrén, una cum Philippicis in

Antonium elegantiffimas eile 5 rem non nifi notiffi-

mam loquerer. Sunt etiam, qui contendunt, Hg-

ratimn^PoYmc^s

exitium Romae _{pararetur, ut, quo} huic ^occoreret,

tertiam Übri tertii egregiam Oden

confcripferit.

B 2 Re-

(fl)Of eil human produ&ions, theorationsof Demofthenes préfentto

us the models, which approach the neareft ^to perfeflion. Hume»

(/;) In vita Demofthenis,

(c) Eftay of Eloquence p. m. 66.

Qua de^re ita loquittir Co?ties Algarotti'. Ou prétendoit que fu¬

les-Céfar avoit forme le projet de transporter å Alexandrie oü a Troye le Siege de Tempire ; le plus grand nombre vouioit que cefut å Troye» - -

Ii CaufJcC in Eloquentia Progrefßonis.

Recentior item Hiftoria nos docet, ex Anglicis i-

demtidem tumultibus ^exortos fuifle 0ratores & Po- liticos t Bolingbrocke, Schaftesbiiry, Walpoole, Carte•

rety Pelham, Pulteney & Pi£f, qui antiquis licet o- ratoribus fuerint feeundi, fuae tarnen Eloquentiae,

narrante auäore libri, qui infcribitur Lomires, Ce )

amplidimas in republica debuerunt dignicates» Eas-

dem praeterea & apud Gallos fine ufu ^non fuifle-

res rnoventes fupra laudarus Hume indicat: The

diforders produced by che faöions ^againft Cardinal

Mazarine, made the Parliament of Paris enter in«

to the difcuflion of public affa-irs, und düring that

fhort interval, there appeared many fymptons of

the reviral of ancient eloquence. Sed omnibus ^f

quos,

ejusmodi occafionibus, difercos

enumerandis vix charta fufficeret.

§. V.

Rel/gioni

progrejßonem

Fahulofo illo tempore, q.uum omnis oratio

dffs _acque

herotbus

ne deorurn loquentes divino fermonis lepore uti o-

porteret, quumque

is femper

♦ tu»

Jules n'etoit plus; mais on eroignoit fortement qu'Augnfte ne re/rlilat le projet de lon Prre, caqui auroit entraine mfailliblement la ruine de Ro-

me & de l'ltalie» - - Ce fut donc pour detournerAugufte de ce des-

feiti , qu'Hornee compofa r'Ode III, du troineme livre, Iaquelie Ii l'on

ne fuppofoit cette intention a notre Potte,ne feroit. qu'un gr.oupe de pen- lées & d'expreffions cbfc.ures & impenetrables, Videfis Eflai fur la vi«

d 'Horace.

(V) Tom, III,

Cwjfie in Eloquent?a

Progrejjionis*

tutes iplorum elegantiffime

depinxerat; hac in

de

fuifte fcriptores, ^nullos

non videt* Hoc incitanienco deftkuti fi fuiffent Ho- merus, Virgilhts, Ovidizis, ceteri. anad tantam 5

quanta jam iilos

polluide

fermonis facun-

diam pervenifTent, anfa utique eft dubitandk Re¬

ligion is Judaicae monumenta, quae, praeter Oracula

divino i-nftin£fcu patefa&a, fuperfunt, Eloquentias

culturam nec apud eos fuiffe

negieäam

De primis Ghrirtianifmi faeculis idem

fere dicas.

enim difcefleris a durioribus quibusdam Tertulliani Metaphoris, inflatis Cypriani periodis, obfcurioribus

ab Ambrofio di&is, fubciiioribas & rhythmicis Au•

gufiini antitheiibus & Petri Cbryfologi lufibus ver¬

borum , quae omnia non tam homirmm quam tern- porum funt; animadvertere licet, plerumque in

Patrum fcriptis, nonnuLIa tam dulcibus renidere fio»

fculis elegantiarum, tanta ftili fvavitate delibuta, tam concinne tamque affabre fa£ta, ut eumRhetorum prae- ftantiflimis venire in palmas contentionem poffint,

utque Au£fcor quidam nofiri temporis de humanio-

ri Litteratura optime meritus, exemplorum inftar

eos propofuerit imitandos. (a) Quod vero non fem-

per hicce fermonis lepor florueric, inde fa&um fcias, quod lege ^cautum fuerit ab Imperatoribus, ne Chri- åhrix juventuti beeret Scriptorum eorura, ex qui-

B ₃ bus

00 Praecl. de Fleury, snint Cyprien, inquit, S. Ambrolfe, S» Lenn-

• •

partent nvec beaucoup de pompe& d'örnemerit« - Les _ouvrnges d-e

Feres Grécs font la plus part folides & agreables. S, Gregorie de Nnzi,

nnze eft fub lime & fon ftyle travaille. S. Chryfoftorne me paroit un rrio-

^ déle achevc d'un predicateur. Vid,Libnun,_qui infcr, Meurs des Cbretiens*

14. CauffiC in Eloquentia Frogreffionis,

bus humaniores Litterae difeuntur, interpretes habe¬

re luos:quod invaluerint de reiigione dilcordiae, quod-

que Romano profuerit Epilcopo ^, craflis animos ho-

rr inum circumfundi tenebris. Hinc omnis quideni praeftantior cognicio, prseipue autem Eloquentia fa¬

cta friguic,quam non modo nihil religioni prodefie,

fed etiam pietatem exftingvere infefti bonis iitteris ho-

mines criminabantur. Hanc vero fuam opinionem, verbisdiviPfl«//,/ Cor. _{2:4, quae} in finiftram detorque-

bamur partem,firmatam crediderunt. Quaiis hoc mo-

doEloquentiae fingeretur facies unieuique facile eft ju-

dicatu, &exiis,quae appofite in hanc rem feribie Pater

Bretonneau plus fatis conftat. (£) Victa haec hif-

que graviora animadvertentes de Sacra Eloquentia

mertiffimi Bourdaloue, Tillotfon ^, Saurin, Bofjuet, Müjfiloii) ceceri, omnem in idcuramac diligentiam,nc

revivifeeret Eloquentia, adhibuerunr. Intellexerunt

namque magnanimi hi viri, ad pietatis ftudium ut flefiterentur homines mirum quantum conferre, (i religionis veritaces ac poftulata exponendo, incica-

menca ex ipfius animi recefiibus & adfe&uum im- petu peterentur. Hos igitur ut commoverent, ipfi

rerum divinarum admiratione _, virtutis amore vidi- que odio exardentes nuiio ^non dicendi ufi funt ad- jumento, fuoque docuerunt exemplo, motus iilos praeclaros & altos, quibus animari pefitus Oratoris

volumus _{j a} nulla re magis ingenerari, nifi feientia illa^ quas Dei operumque divinorum admirabilem magnieudinem pulchritudinemque, rerum ^earum, quas homines vulgo vel admiraneur, vel appetunt, vel (7;) .Vid. Pr(face des Myßcres du Pere Bourdaloue,

Caujfce in Eloquentiie

Progreßionis►

infulfam

vitatem , virtutis autem amabilem praeftantiam pla¬

ne inteliigere ac mente fersfuque comprehendere do-

cet. Qu i bac ratione inflammantur, ill i utiqiie ma¬

gis furu idonei aliorurn

fle&endis animis (e). Ita-

que, quam OFacioncs

facrae aliis oratio ni bus (int fre*

quen-

(c) En exemplum diclis fieletri fatturum: Je fuppofe , inquit M'aßit-

lon, _{que ce} foit ici notre derniere heure a tons; que les cieux v.ont s'ouv-

rir fur nos tetes, que le rems ert paffe, & que 1'etérnite commenee, que-

Jefus-Chrift ^va paroitre pour no'us juger felon ^nos ceuvres & que nous fommes tousici _pour attendre de !ui 1'arret de la vie & de la mört eter- nelle : je vous demande^, prappe de terreur comme vous, ne feparant point

inon fort du votre & me mertanc dans la meine fittiarion ou nous devons-

t-ous paroitre un jour devant Dieunotre juge : Si Jefus-Chrifl,. dis-je, pa- voiffoit des-å-piefant pour faire la ^terrible fepavation des jufles & des pe- eheurs, croyez-vous que s'ilfaifoit maintenant la difcufiion des ceuvres du grand nomine qui efb dans cette Eglife, il trouva leulernent dix juffes- panni nous?; en trouveroit il un feul? Vid.Sermon dupetitnomhre des Elus.

Hoc de loco quisnonTllußr. Voltaire lubferibat judicio: Cette figu.

re, inqttit, la plus hardiequ'ön ait jamais employee &en meine rems;

la plus a fa place, eft un des plus beaux traits d'Eloquence, qu'on puifle

lire chez les nations anciennes& modernes; & le refte du difcours n'eff

pas indigne de cet endroit faiilant. On dit que lorfque Mhjfilon en fut a

ce morceaude fon fermon, untransport de faiiiflinents'empara detout 1'äu- ditoire; & prefque tout le monde fe leva par un mouvement involontaire».

L'orateur lui-meme fut froublé du murmure que fon Eloquence excifoit;

& ce trouble ne fervitqu'a augmenter le pathétique de ce beau paflage..

Vid,NouvenuxMelanies Philof. Hilf. & Grit. p.M.Voltairepartie II.p. 27?»

Concionatorem quemdain fe quoque audiffe narrat Erasmus r.

de familia Dominici, in primis grnvem & vehementem in dicen-

do cupiofum fententiis magnis. Ex quo quum qusfiffet, unde ipfi

tanta vis in dicendo & copia eflet, refpoudifle:■ hoc fibi efie inftitutum».

ut, quum concionandum eflet, daret fe ad legendas Pauli Epiflrolas: qua-

rum lecfione quum fentiret peclus fibi incaluiffe, tum pofito libro, tota

mentecontueri id , de _quo fibi dicendum föret: iisque cogirationibus ple-

nus ubiin concionem prodiffet, numquam fibi ^nec res ac fententias n«£

motum animi deeffe. Cfiv Erneiti Opufcula Oratoria p,27« Edit. 2;dte.

16 Cäujfee in Eloquentia F

fogrejfioms.

quentiores, nihil iisdem,

fi eloquentes fint,

ercenda _atque amplifieanda Eioquentia

efficacias

Ad hoc vero perfetlionis fermones facri vix admo-

ventur, (i, uti accidit, unus idemqne toties agat ecclefiaften, quoties habendae fint conciones, &, quod hifce perpoliendis vix

fufficeret

dem memoriter addifcendis aliisque non paucis di-

vidac negotiis. Eloqueunse id ^quoque impedimert-

tum objicit, quando in formandis Evangelii praeco- nibus unice habéacur ratio éorum, quaa ad contem*

plationem fpefåant, negle&a interim

re&a

tione. Coi impedimento vix quidquam seque con- duceret removtndo, ac fi Public<z aperientur Scho- l<e, ubi, concipiendis & declamandis fermonibus

divins: fapientix confeerata pectora adfvefieri poflent.

§. VI..

Speffacula Eloquentiam augere inåkat.

Ut experientia edocemur, ^quo excolatur ^ma¬

gis, magisque locupletetur Lingva quaelibet, eo a-

ptiorem eamdem efle fenfibus animi explicandis &

cum aliis cornrnunicandis; Ita citra confroverfiam eft, quodcumque culturam lingvx adjuvat, id Eio¬

quentia? quoque ehe adrniniculo. Hoc de omnibus cultioris Poefeos partibus in primis vero de labori-

bus fcenicis adfirmare non dabitamus, quippe qui novimus, _{quot quantasque} Grxcx Lingvse veneres

JRfchyli,

item Eupolis, Cratini} Pbrynici, Phenecratis 8z in pri-

Caujfcc in

Eloquentia Progreßionis.

Menandri & Arißophanis Comcedice concili-

arint. Hos una cum Homerts, Hefiodis & Pinda*

ris nifi pra?euntes

habuiffent HerodotUs, Pericles,

Thucydides, Ifocrates,

Xenophon, JEfctines & De*

mofihenes; vero eft

(imile, horum fcripta

fplen-

dida, _tamque

nobili

illuftrata fuiffe di-

cendi elegantia. Idem quoque

de lingva Latin-a

let.

Qui

Tragici &

Comici vetuftiores; laudatos tarnen ob officium lin¬

gva?, ut tum erat,

& Eloquentige prgeftitum, aoud

lingva? Latinae Criticos

legas. Plantus

& Te-

rentius tanto majori Oratoribus & Hiftoricis,qui poft

illos vixerunt, fuerunt ufui, quod Criticorum con- fenfu, ille non tantum fuerit thefaurus eruditae an-

tiquitatis;

fed

etiam proprietas Latini fermonis

tantum debeatur, quantum nemini reliquorum quos

vocant, Clafficorum; hnjus autem,

latinitatis obfer-

vantiffimi, verbo vel ipfe libenter utatur Cicero.

bed ne de mortuis, ut dicuntur, lingvis, haec tan¬

tum valere dicatur, vivarum eamdem effie rationem indicetur, necefte ed. Non antiquitatis ^tantum glo¬

ria, Ted lingva? etiam & Eloquentiae cultura

nobile

ltalorum eft 1[heatrum ; quare

lingva

&

paucis obnoxia eft

mutationibus, & uberrima

borum copia gaudet, &

(onus ejus placidus eft

que harmonicus; ita

cogitationes & fenfus facrlli-

me exprimit & dicentis

adfefftibus

accommodata eft _quam maxime.

En eommoda

quorum Ariofti, TriJ]inni> Machiavelli,

TaJJi&Go-

doni labores fcenicos, miramque Muficae artis, in

C _qua

ig Caujfce in Eloquentia Progreßionis

qua florent, fymphoniam re&e dixeris

cauffas. Pro-

xime huic Hifpanorum theatrwn fua non

defraudam

dum eft commendatione. Hoc prodeunces confpi-

cimus Lopes de Vega, Pedro Calderon aliosque, qui

non tantum patrium fuum fermonem,

quod tefta-

tur ceb Cronegk, elegantiorem reddiderunt; ied

Galiis etiam tanto fuerunt ufui, ut vel ipfe Corneil¬

le Domino Lopes de Vega haud parum debuerit.

Porro, quis ignorat tot tantaque in

Gallicam

gvam & Eloquentiam ^, illuftriflimorum Corneille,

Racine, Moliiere, Regnard, Detoucbes ^, Crehillon, Saintfoix, Voltaire, Roujfeau, Grejfet &

Balijot

merita, ut digna fatis & idonea numquam adfici

queant celebratione. Eadem de cauffa ^, AngIi fuos

laudant Shakfpear, Dryden ^, Bukingham, Congrerp, Addifon, Tbomfon, Gay. Laudant & Germani

Schle-

Klopßock,

ive, Gerßenberg,

Geliert

Dufcb, Laudant

tiflimum itemSvecani tbeatriinitiumjucundanos oble-

£tat opinione, erroris magis magisque convinci eos, Svecano qui fermoni atque ingenio, quod elegans

diel poffic 8c fublime, perpetuo

abjudieaverint.

§. VII.

Prüdeutem aufum Eloquentia ßudioßs connnendat.

Tantum quum abfit, ut aliorum femper pre- mendö veftigia, aliquis perfe&iorem reddere pofSt Eloquentiam, & ab illa

laudem confequi,

O Imitatores, fervum pecus, ut mihi

fepe

Bilem, faepe jocum vedri movere tumultus! (a)

fibi (a) Hoiat. Epift. XIX» ^{v. 19.} Lib, I»

«•■XV,!

Cau]J<£ in

Eloquentia ProgreJJioms. 19

fibi dictum putet;

prudens aujus iis, qui inEloquen-

tia proficere adamant

ultimo loco eft cornmendandus.

Quum autem,

peregrina Icribens lingva, moleftarn

femper fibi imponat

neceffitatem, aliorum veftigiis

infiftendi, eoque fuopte

ingenio impedimentum ob-

jiciac; patrium

fcripcoris fermonem,

ceteris, ^e-

ligendum ducirnus.

Hoc enim, fi accuratius ejus-

dem ftudium acceflerit, & ferifa animi

facilius

ponuntur, &,

fi

idea

inventum exi-

gant novum

vocabulum

analogiae ratio optime cu-

ftodiri poteft, ut novus

terminus gcnio idiomatis

conformctur, & jufto fenfu

adhibeatur. Quod in

lingvis alienis longe

fefe aliter habet. Nulli enim,

vel paucis ialtem,

id datum eft,

peregrini fermo-

nis veneres & flexns ita nofcant, ut politiorem con-

dere orationem, lingvamque, quum opus

fit, novis

ditare queant

vocabulis. Quodfi ita eft; efle autem ita

dubitare nos non finet, tum natura lingvarum mentrs-

que noftrze, tum

Eloquenti#

Hiftoria

intelligi-

cur id,quod maxime

intelligi volo, felici aufu ft augeri

poffit Eloquentia,

id

nift lingva auftori familiaris-

fima,hoceft, vernacula,

fcriptitando fieri feliciter poffe.

Caute tarnen heic & confiderate eft

procedendum. Si

enim vel longe

prsclariftlmo quisquäm inftruftus fit

ingenio,

hujus

(it praeeepti oportet;

Si quid tarnen

olim

defcendat judicis

Et patris,

& noftras;

in an-

num, (b)

Ut vero fcriptum quodlibet

exquifitius fufti-

ne-

(b) Horat. Art. Poet. v>386,

/

20 Cauff# in Eloquentia

Erogreßionis.

nere queat examen, natura atque ars, indicium ac do«

ftrina, ingenium &guftus mutuam fibi opem operam- que prseftare debenc, ita tarnen, ut nulla artis labo- risque appareant veftigia; Ted ut res ipfa animos &

intentos reddat & volupcate perfundac amceniffima»

Primo quidem intuitu facilius videri debet-nihi!,quam aeque eleganter fcribere & venufte ; at rem opinio-

nem fefelliffe, periclitaturus fua ipfius cognofcat ^ex- perientia. Ceterum, aufum dum commendamus, ca-

ve haecftc accipias, tamquam fcriptorum, _qui eloquen-

tiae adyta fuiius copiofiusque aperuerunt, adfiduam

le&ionem & imitationem minus ducamus necefia«

rian\ Ab his enim feminibus nafci, & ab bis radicibus fuccum & alimenra ita trahere debet EIo-

quentise ftudiofus, ut non folum Troporurn Figu-

rarumque flofculis, quod minimum eft, confper-

gat orationem ; Ted etiam propius admoveat ani-

mo ea, in quibus infunt alti & magnifici fenfus, de

rebus divinis & virtute, aut motus pneclari, hoc eil:,

a virtutis amore & vitii odionsti, efficiatque, ut fen-

tiat vim fententiarum earumque altitudine extollatur,

utque motu fcribentis pariter moveatur, amet, ode*

rit, indignetur, laetetur, doleat una,

§. VIII.

Sunt & aliae, quae hifce jam explicatis fubne&i poflent in Eloquentia progreffionis cauffie, utpote:

Varii gentium Mores, Traditiones Orales, diligentius

Natur# Studium, cetera; Ted Le&ori forte & nobis^

gratiffimum praeftamus officium obfervando, quod

monuit Horatius;

efto brevis.