t¥.
jfEHOVAH ANNUAT 'INCEPTIS!
MELETÉMÅ
JURIDICÜM,
De
PERS ON IS,
JUDICIUM
PRINCIPALITER
CONSTITUENTIBUS
Cujus PARTEM PRIOREM,
( ?<•
SUFFR. CONSULTISS.
W REGIO & ILLUSTRT SVEON. LYCEO UPSAL SUB MODERAMINE
C0NSUL7ISS. ifj CELERERRIM1 VIRl,
Dim JOHANNIS ERICI
FICK,
Phil. & Jur. UTR. DOCTORIS, Juris Pract. PROFESS. Reg.
iublico eruditorum judicio subjigit
ALUMNUS REGIUS,
MARTINUS MART.
HEDENBERG,
UPSALENSIS.
IN ACROATER. CAROL. MAJ. D.XIX. DECEMB.
HORIS ANTEMERID. CONSVET.
MDCCLII.
ü P S A L T S,
Exc. LAUR. MAGN. HÖJER, Reg. Acad. Typ.
lONGL MAJJS
Och SVEA RIKES
Högst-Betrodde man
ochrad
president
Ütx Höglofl. Kongl. L A G-COMMISS10MV
UPSALA ACADEMLT
gangell erj
Samt
RIDDARE
OCH COMMENDEUEAf KONGL. MAJ:TS ORDEN,
i/o g-wålfl orne G R E F W Ej
nådige herre.
DUThemis
OchråttwiftDr-ott/ohi
ftyrwårt Salas Wisdoois Sate,grundligt ikipar Lag^
Samt okar all des wålfård hwarje dag;
Din- StöraNåd man aldrig kan
förgått^
Den wordas hogft
i^ SWenfica Sinneh*
Oelf ftådfe giör
iig Are-Minnen.
En tåflan år ibland Adrasas Mån, f
Att wördaDiG, fomår de's StördaFägnad'j-
/ Ty wågar jag, en
Lägens
ringa fwån ,Ödmiukaft be' affamrna Nåd den hägnad,.
Som kan en telning lpåduplifwa,
Att fléra Lag-Wetts: fruekter gifvvsk
O! Allmagt gif, hwad man af Dig begår j v
Gref CARL och Dess Oiviwårdnad
vh\
bewarafHans Namn och Gagn wärt Rikes förmån ån Och om Hans wål får mot wår önikan fwara;
Ha^ lefwer långe då på jorden,
Och gagnar
hela Swenfka Norden.
EDER HÖG-GREFWELIGE
EXCELLENCES
CTnderdln-odmiukafte tjenare, iVUsiiN M,
S:E R:£
MITIS
SUMMjE FIDE! VIRO,
PER1LLUSTRIAC DOMINO,GENEROS1S
D:no HENRI C O
HAMMARBERG,
Supremi Sveorium Dicafferii Regii
PR SID I, £
Regii Enfiferiorum Ordinis
EQU1TI Splendidiffimo, MjEQENAII SUMMO.
Optimus
rus, egregiamLigisLator
hane protulit fententiam: Impera-atque Imperator Summus, JU-
fed etjatn Legibus oportet eße armatam; Ut utrumque
hac eadem felicitatis aura, fi qute alia, noftra certe eujus MODERATORI iAugustissimo Tot Tantisque,in
& Toga & Sago longe Clariflimis. Ad Veftra itaque
fo dam progredior pede; facer quidam tremor tituban- jubet omnibus Decantata & Heroica Vestra Benevolen-
vero numerurn me etiamGratiosissimi referatisj ut ea- GENAL UM Nominibus, fereniorem huic qualicunque
qua decet, mente oro atque obteftor. Sic voti compos dentiffima fundam fufpiria: ut in Regis Delirium, Patriae
furie Vivatis, Fioreatis.
ILLUSTRISSIMORUM NO-
Dévotijfi-
MARTINUS M.
S:£ R:/F. M:T!S
MÅGNjE FIDE I VIRO,
TLLUSTlilS SIMO CO Mil! ac DOMINO
D:NO E R I C O BRAHE,
Ad Respam Legionem Equeftrem C H I LI A RCH£
Regii Endferorum Ordinis EQUITI Splentlidiffirno ,
MALQENAIIMAXI
MO,
STINIANUS y feliciorem Imperii fui ftatum defcriptu- toHam, inquit, Majeflatem nan folum Armis äecoratam ,
tempus, Z*f bellorum paas, reffe poffit qabernari. De
meritolibi gratulari poteft RespublicaSVEO-GOTHICA, gubernanda tuendaque Civitate, frui licet EEROIBUS, M/ECENATES SUMMJ, Atria Splendidiffima fufpen-
tem meum Qccupat animum. Aft ir/eliora fperare fata,
tia erga Mufarum Cultores atque Ciientes: in horum
dem fuffultus gratia, ex Uluftriffimis Tantorum MAE-
■ opella: Iucem acquirere, mihi quoque Iiceat» humillima, fädus, ad Summum rerum omnium SlAToREM ar-
Fulerum, Orbisque Literarii Tutelam> quam diutis*
MINUM VESTRORUM
mus cliens HEDENBERG.
Si)d4njTan
til! fin Wn etö
!%Su nsärtcThemis ©onmdffommeti att
offågrt/
«& ßut' manpåtagen«
»äg ff«! twiftet laggtant
wäga / 2(« Stått
rjn>riD«tfrcf/att Somat'fiifftt faß
SP.eD otndD ftabban för till ingen«
frotf
od)faß.
Steg
t?et' mantala«
ont/att gplP'ne nät utffeåefa«
Uti De fjclga Stum; Dås fattning
ej Dös: tåcEa«/
Sitt fnePa fcuntfptåtig fa'« t
Stättens eg« lauD/
3)å mången
3imüe:ö
man !,>avögon i ftn ijanD.
#tfd
bår tpöligt ftibntaD&ae« åt
ec&0WÄ
•jput' cffUID"
blifreet fri' Då onDffa» ftar
tfara;
jja?fot en
ffarpftmtStåmD
ejfonffer bjdpaftatf/
SafttrananutlåtD
åimttntfnljivaö
giopp,<Stf
gtoicfa fntfle
Det (årnitfå matfett ttfffa/
Sitt egit
banDatvavi! fin SJtaffacs får pttfa;
S5å attDraé lofotD Ditt SHtn gierte öftren vif;
Stat SDet
gif«
Den iön/ (ontbiiftver möDan
lif.CARL BERGSTEN.
D. F. G.
INGRES SUS«
lmam
Jurisprudentiam
exi-
pfe fåpienria
& bonitate Divi-
na originem luam
ducere ulci-
mam r & in eadem
Societacis
humans fundamenta poni fir-
miffima, dudum agnovere
Ju¬
rium Dolores fummi. Hsc
etenim Scientia , ampla fetis &
fumme necefiaria
,uti Juftitiam , ita ceteras
etjam virtutes, tancum
non omnes, fuo
comprehendit ambitu. Quid ?
quod ad Themidis fecra animum ad verteilt i altio-
ris indaginis
officiorum quafi cumulus fponte obvc-
niat, & maturior
prudencia hxc Tomma rerurn Di_
vinarum humanarumque
amplimdine
accelebri-
tate gaudeat,
J. I. Infi, de Jufl. & *}uv. Pa"
tet igitur (]uanta
fit differentia Juris Coniultum
inter Erudicum acque
Vulgarem. Cfr. Regni Svio-
A
Goth.
i
k DE PERSONI JUDICiUM
Goth. Deports,, de Stella Boreali Equit. & Reg.
Aube Cancell. Illuftrifi. Comic. HENN. AD. G YL.
LEN BOR Gli Differtatio, de JurisConfulto 5.ILJare itaqueGrotius; in Epift.sy. ad Gallos: Hcec,\nquic,
Scimtia efl, qu£ GaIiis Cancellarios dat, tot ipfa Parla¬
ments hpninaEgo vero in Practica
Sfrtrisfrudentia,
qua? Leges ad
fa&a
eivinm adplicare docec, jam conftfcucus, nr ejus quafi medium attinganr cor, Personäs Pringipales, in Judiciis & Foris occur-rences, Julicm putarAäorem8z Reum, heic pro in- g:nii moduto delineare annitar;- oinnium primo, &
u.gév- 7Sfudiciorumy quae totam ferme Juris- prudentiam abfolvunr, indolem atqtie nacuram pau^
eis indagaturus.. Sed innoxios hos, ne dfcam im¬
becilles,,meos conarus, Tu, B. L., aequi
bonique
conililas, eav qua decet,
animiobfervantia,
oroacque obteftor*
CAPUT
PRIMUM,
De
Judiciomm: neeeßitate, indole fine%.
§. I.
ex naturalis in fe qnidem lufficeret,. ad pa-r
ceni & tranquillicatem inter homines mu~
f
tuo-confervaiidam,
fi modo in datu inno*centiae permanfiflenr omnes; queniam ve¬
ro, poddapftimv adéoTumus depravati, ur meliora
videamus ,, åettriornfequamur; flatus hic naturalis
non poted:nomvariis. vitiis & calamiutibus quotidie
per-
FlilhCIPALl 'IER C
perturbari. Hinc per potertatem quandam jam ex- ternam jus fuum cuique tribuatur, op o rtct: 'q tiia, fé-
cundum \\\ud 7toXiSpiÅ?yrov: nifi ffadicia ejjent,■urms alterum deveraret. Exiftimarunc quiderrt nonnulli,
difcordias & lires Compromiflö purö, teuTola Pro•
vocatione ad arbitros, decidi pofie; PUFF,de O^, f/.
cf C*Lik II» C. 1. §. IX; praeterquam vero quod periculum in mora plerumque éflet, rei demum ju-
dicatac exfecutionem quisque iibi ipfefumeret: un- de hoc Judiciorum genus maxima fsepe laboraret
difficukate. Cfr. Difi. de ljud. Star, Nar, fub prsefid.
Ampi. & Cel. D. Prof. JOPI. IHRE, habica. Ad confervandam igicur fui ipfins aliorumque fclicita-
tern, in hac vita utcunque certo obtinendam, mor-
tales civilem prudenter iniere focietatem. Tantum
enimabeft, ut nos, cum Stagirita, fingamus hörni-
nem aliter QvcreiHimföov iroÅirixbv> (juam ut, ob violentiam, metum& mutuam indigen tiam,1mperio
fe fubjicere debeat Civili, ut cetera potius tribua-
mus Sapientiorum prudentiae & Legum civilium Uormis, Cfr. CONRJNG. de Civil. Prud. Cap. VI.
it.BOEHM. in J.P. U. Part. Spec. Lib. I. C. I.
IV. Verum hisce amplius immorari prcpofita ve¬
tatbrevitas, &, ne [itidßxcig fiat iig å\Xo yévog, no-
rtrum non ert fermonem heic inrtituere de dnplict
il lo pa&o, Untonis, nimirum, Sr Subjetfionis, cum intermedio decreto, de Forma Regiminis, quibus
tarnen unumquodqne corpus Politicum , fi far-
tum ma nere velie te&umque, Innicitur, Sc nicatur,
necefle ert.
A %
5.11;
t>F. PERSONiSy .JUDICIUM
$. ii.
Ad fincm
Civitatis rite obtinendum,
Tel
Ipfi Princeps, vel Ejus nomine, Magi-
ftratus fnferior , fen
judex
,Poteflatém
ex-ercet
Judictanam.
Principiseft, vi
impcrii,in Republik Leges ferre,
ad quas cives
aOriones Rias
componant,& haec E-
Jüs dicinir Poteß'as Legis Lettorias ne vero
Le
ges o prata careantfine, Alajefhtis
qiroqneerit, de Le-
gnm
transgrefforibus fupplicra fumere, fan£Hones-
qtie fuas jufta
coercitione cueri; quod rpfum nobis
Jus Poenarum €$ Gladii a
lidit. Per ha?
cmedia in
ten-tas fociatarum finfs obtinetur, eorumque tam
inti-
mior Felicitas, quam
fecuritas
externa, optrme pro-movetur. Cura antem Imperantium
effieax,
qua Subditi ad a0:1ones Legiconformiter edendas, vel
etjam pcenas, in
eadem determinatas
,legitime fub-
elindas, ita coguntur, ut
funm
enrque& certo&
femper tribuatur,
Juftititc
vocaturAäminiftrath♦
Cum vero Princeps folus nan fufficiat
Potedati Ja-
diciariae 8z iis omnibos rite peragendis, q ix
in de-
bita adminiftratione jufb'tias confifhint, ob latitudi-
nem territoriorum, &tmiltitiidinem tam cauflarum fotenfium, quam aliarnm rerum
in civicate abeun-
darum, certas profiatae fidei &
integritatis Perfa¬
nas , easque prudentes Re
delegata Ejus poteflate
municas, jure confticnit, Juditiam
fuo nomine ad-
minidrraturas,. qux ideo M
ygiSvatm Inferiores
vo-cantur.,, jaiicandi enim
poteftas defertur ab Eo,r
ps-
PRINCIPALITER CQNSlIJUENl JBUS. /3 pencs quem to xvgtov
eil in
republica,'L. II. 14.u
ff. dc O. J. Hr vero
Magiftratus, quando incer lae-
fum & krdentem, feil Au&orem Sc Kcum, jus dr-
cum,. jfttdices
adpeltantrur. Immora fre veritatis funt
féquentes inJurisprudentia Regula:
Omnes Magiftracus
Inferiores
originremfuam
habent a Principe.
Judex
quilibet Prmciprs utftur poteftate in dr-
nmendfs civ iam eaufiis,
Omnes Cives Judicem» in juris fui defenfio
nem, refte implorare
& pafftint Sc debenr.
<$. Iii.
Judicium ejl Legitima eaujja
controver-fa difceptatio
coram Jadice competentc
,ut hu-
jus fententia Iis finiatur;
quamdefinitfonem
re-tinemus acceptam ex
Coli. Mfcr. Confult.
atque Celebr. D:ni PR/ESIDIS, de FtiPidam.fur. Pr. PraB.
HEINECCIO dicicur, Afhis Superioris,quo, com-'c
parataLege Sc aQuone Civium, definit,
quemeffe-cc
ftum a&io habere debeat; u in Pr<d. ad
P.UFF.L. Jf.
C, VII. Sed res- eodem rccidic; nam utraque caus- fam & a&ionem , ceu Judiciorurri omnium Mate-
riale, & Iegitfmum
difceprandi,
atqueLegis
cum aftione camparandx,modum,
ut eorumFar-
mak, baud
obfeure innuit. Judicium hoc, de
qua loquimur,Sveth. Sftdtteftäng' ficuta Tribunali Sc i-
pfo
Judiciorum loco, feu Foro, SDomfioMetl/ ita
quoque a
notione judicii ejus, cujus mentionem
inter operationesmentis
crebro faciunt Philoföphi,
dKHncts erk fumendum»
Ya-
jq. - DE PERSONIS, JUDICIUM
Varias porro
apud iCtos illud fubit divifioncs?
'Sic aliud Publicum re£l:e audit, OEconomicum fecun-
dum Patriae jura aliud, & aliud denique Privatum,.
Ultimum hoc, cui nos hicin primis litamus, pluri-
mas quoque admittit fubdiviilones-; in Ordinarium,
Summarium 8z 7wnultuarium; in Cognitienale 8z Prin•
eipale ; in Civile,
Criminelle
8z Mixtum ; in Conventio¬nale 8z Keconventimale, inque Infimum, Intermedium
& Supremum, atque fic
deineeps,
Plures autem quidefiderat ejus evolvere dilHnÉHones 8z denominatio-
nes, adeat Coli. Cel. PRiES. cit., 8z VIG ELI I Me- th$d 8fur< Contr. Lib. II. C. I. ubi dicit judicium ha- berfivXlII fignificationes, & divifiones XVI.
5, iv.
JuflitUm inter litigantes Judex,
perle¬
gitima Judieia, adminiftrat.
Haec ipfa veteribus haud inepte dicebaturvir-
tus univerfalis, inter philofophicas enim palmaria
eft, quas fuuni cuique tribuit fecundum regni & ci¬
vitatisjura, atque I?c omnia comprehendit officio-
rnm genera: horum autem nulluni invita civil!, ni-
ü per Judieia, certovel defendi vel obtineri potefiv
Varie a variis definitur Juflitia. Cum Imperat. JU-
STINIANO djeimus eam Conflantem effe8$ perpe- tu'am voluntatem jusfuum cuique tribuendis vel ut ha¬
betur in flen. oct> £oft>.
&tm.
2 33. 16. §. ti^n DpgD/ tfyer ftatfeugl) dt i man3tné aulja/ t!I at lä*ta fciwtfjom t&ct dr. Sed ita
defcripta perti-
net
PRINCIP ALIrEft. COiYSjrTUENPIBUS. ij
net ad jufHtiam Perfinarum, quae internam cujus- jusvis refpicic perfe&ionem; quo fenfu Illuflr;
LEIBNITIUS, 'in Praf. ad Cod. Diplom. Jur. Gent, il lam voca t Benignitatem > leu Bonitätem fapienter ad- mimflratam / cujus vefh'gia premunt W OLPIUS,'
§1067. J*
BÜLFINGERUS,
in Dilue,,Phil §. 449. & CANZIUS, in ufu Phil. Leib.
Wulff. in Th. T. 1. C. 8- $-4- qui & Jufticiam in-
fuper exprinit per Amorem boni publici, in Cj
p. $.1217.
Omnes autem Sc fingulir citacis iocis, jufticiam internam Sc Attributrtcem innuunt;Sed cum SCHUBERTO, CANZIO Sc HEI*
NECCIO,
eam vocamus Convenientiam aSlionis cumLge; Sc hoc fenfu Juftitia dicitur Actionum, feu
b'xpletrix,
quae eatenus perfecta nobis praeftat offi- cia, quatenus externas civium dirigit a&iones, ad . tranquillitatem Sc fecuritatem fingulorum non mo*do, led Sc Reipublicae totius, rite confervandam.
Secundum hahe , quidquid Legi convenic, non
modo jure petimus; fed vi quoque Sc au&oritate
Süperiom,
nobis debicum in foro exigimus. Adeoin, cum jus fuum quis exiftimat laefum, aut fe a(^
alio injuria effe afFecFum-, caufia ad Magiftratum
tuto fit deferenda: Ejus quippe tum erit,. I:o ex
utriusque controverfancium,
AQrorisxque
ac ReiV probationibus Sc demonftratis veritatem FaSli e-ruere; II;o factum cum Lege, quam4 reffe inter- pretari debet, accurate conferre; atque fic Ilbofua S'nrentia determinare, quid euique competat juris.
Qaod fi fententia tranfterit in rem
judicatam,
ScYi-
ré DE
PERSONIS, SfUDlCWM
vi&us non praedirerit
judicatum, lV:o fuccedic
cnoque
ejusExfccutio,
quasnobis dicitur a&us.quo,
per
Magidratuin, id, quod per fententiam ed pro-
nuntiatum, vere
praeftatur vi&ori. Cavendum
ta tuen fecundum pacria
jura,
nediverfa fsepius Judicis & Exfecutoris munera confundantur. E-
liciuntur hinc
ponfmata:
Efle Judicium
in Republica maximum Judi-
tiae pradidium.
Ad Judicium
quod vis
tresomnino rcqniri
perfonas,
illud necedario conftituentes, quse ideo
Principalns vocantur.
Sententiam, vires rei
juöicatre na&am, debere
inter concives pro veritate haberi immota.
Pacatam denique fore
rempublicam, immo
felicem, in qua
juditia
exerceturlegitime, &fuum
cuique
dne
moratribuicur»
CAPUT
SECUNDUM.
De
Perfonis in
genere,quatenus judicP
um
vcl conftituunt, vcl inftruunc»
$. V.
Perfonam Laur.
VALLA,Lib.VI C. 84. vocat Qualitäten,
quabomo ab hominedigert, corpore, fci-
licet, animo &
fortuna. Quando autem transfer¬
tur ad vitam civilem,
denotat datum vel condirio-
nem, in qua pofitns
ed homo; ut perfona Princi-
pis, Judicis,
Civis
,Litigatoris, & de deineeps.
In fenfu item juridico
(ümta, eft Homo
cumStatu
quo-dam
PRINCIPALI TER CONSTIlUENTJBUS. fy åatn confidetatus3 cfr. GANZ, in J. Pr. Civ. DEL §v
£26. Status vero, fecundum GUNDL1NG1UM, in frf&jToigad Ü.,definitur per Locum moralem, in quempo- fitus c(i homo, réfpe&u omniumreladonumfuarum;
ve) (Iriclius, uti Jurium Do&ores loqui amant, eflr
quahtas,cujus ratione bomines diverfisutuntur
jiiribns.
Hinc JusPerfonarum in Jure Romano dicitur Status
ieti conditio perfonarum;Lib-I. Tre. III. §.LInftit.Ea*
rum narnque di verdtas & difdn£l io'diverbtatemquo- que Juris in Republica irrdueft. Sed i'nfufficicns o=
tonino efl Rouianoriim,ex tripfici illa capitis demi-
nutione oriunda,. divido in datum Libertatis, Civita¬
tis Ö Pamili£%Cfr. Lib,I.Tic. XVI. §.4. 5.8z6.biß.
deCap. Dem. Natura etenim diftingvuntur ratione
vel fexus , inmares & feminas, vel atatis ■» (in pu«
beres &z iropuheres, vel etjam valetudinis^ inper- fonas mente auc corpore fanas, vel minus: quarurts Omnium uti diverfa eft conditio, ita jus quoque di-
ve'rium. Ceteras infuper perfonarum dividones
habemusex JureGentium & Chili.
Quidquid
autemnuib ejusmodi gaudet flata, necperfona, ied
rcsed;
at non contra. §. Vf.
^ Judicium, luperioriCapite breviter explicatum,
dnéPERSONls, illud velinflruentibus, vél lakemcon- flituentibtis, rite intelligi nequit: atque hinein
Prin- cipales reffe diipefcuntur 8z Adminiciliares*
Ad Principales, feu quse ad Judicium confli-
cuendum neceflario requiruntur, Perfonam re&ri-
niLis AJoris, qui fibi vel
jus
in re ede, vel ab alio quid prteflari oportere,pofhdat:
Ret\ contra quem lismovetur, quique fe defendere debet: & Judicis, qui,publica auftoritace munitus, jura
&©bligtio-
B nes
IS DEPERS0N1Si 3UD. PRINCIP. CoNSJU.
nes partium
determinabir. Sine his
tribus Perfonis concipi plane nullum poteft Judicium, quia ipfam ejus ingrediuntur eflentiam.Ad Minus PrincipAlbs feu Adminiculares,
referimus ceteras Perfonas tantum non omnes, qua*
Judicium inftruunt,
h.
e. ornant&
commodius-red-dunt expediundum. Harum duos confHtuimus ordi-
nes:Literatum alterum,perfonasve! Supertor es, ut Se- cretarios, Advocatos-Fifcales, Camerarios, vel In¬
feriores^ velut Notarios,A&uarios Scribas, comple-
ftentem: akerum Rudem & IHiteratums fub quo
Adparitores, Nuntios,
Curfores,
Famulos, Viato-res , easque omnes
comprehendimus
Perfonas,quaejufla & mandata
judicis éxpediunt,
five injas
vo canda ,.five judicaturriexfequendo,
ceceris paribus.' Interfe Principales & Adminiculares hand im-
merito contendunt, 8z difceptare fölenc Dolores ,
cuinam potiffimum ordini AdCeQores & Advacati fint
adfcribendi; Sed qui mediam cupiunt viam ingredi
utvosquzetts PerJonas
Qüasi Principales
inox vide*bunt:quia Judicis
femper
munereAdfeflbres,&con-
troverfantium partibus Advocati,
funguntur;
licet, quodnecefleeftfateri,judiciumomne,re
ita exigente,fine ejusmodi Perlonis vere&legitime,quamvis non femper commode, exerceri poffiri
Telamvero nobis propofitampertexenfes, priorum, Principalium,puta, Perfonarum Jura & officia adcuratiori
lanee fumuspenfuaturi; quippequasita ingrediuntur eflen-
tiasn&exiftentiamJudiciorum, ut fine il Iis vana atque
irritaforent Judcia. Nuncigkurtyrimo judicis Perfonam examinemus, deindevero AttorisacRet jura &obligatio»
nes,Deigratia,rimari conabimur