MACTANDUS.
Differtatione philologica gradu-
ali delineatus, Quam,
Confentiente Amplisßmn fcicultäte phi*
Ipfopk in ^{egia Svecorum Acade-
mia UpfdU florente,
SUB PR^SSIDIO
T^l %l tnäxime Verendi atque
celeberrimi
?Dn. JOHANNIS
ESBERGII,
S. Theologi# Do&oris & Graec*
ling. ProfefT. ordinarii,
*d exameri publicum modeße defert
tfICOLÄUS PAGRELIUS
Smolandus.
In Aud. Guß: Maj. ad. XXK. April.
ι^ΛΝΝΟ CMDCC.
ti P S A L1M.
Typis KEY SERIANIS,
Cändide Φ ßenevote Leiter*
μ
Ltérum fpedmen ediiuro, The-<
/a mat λ diverßrum difcipltnarum
JL Ji magna copia occurrebant» quo-
rum unum éligcrc fuperiorum iudul-
gentia fas erat. Verum cum orania
noftro & fUpéHore féculo, magnorum
V irorum indefeflb ftudiö in lucem»cden·
fiflimis tihabfis proträ&a > adeo accura*
te ex plicata at'que difcuÖa fint , ut ju*
venem fpe emendatioris ihduftrite ea*
dem aggredi, temerarium videatur j diu haefitabacn, an ego, in fimili argumen*
to jam pridem explicato, quidquam
tentare auderem. Ad poftremum ta¬
rnen exemplis eorum fum ére&us, qu|
ante me talia conati funt, & in pofte*
tum éädém forte conabuntur» Mate*
riam itaque elegi talem, in qua deli- neanda, non opus habui feriptores gen- tiles fxpe confulere » cum ex facra hi-
ftoria, & illorum fcriptis, qul in ca de*
ciaranda egregiam operam navarqnt, ex*
plicationes uberrimae fubminift rentur.
Ihter quos eflt celebcmmus§9t3©£J5' SWUcujus veftigia in fletisque
fum
fiim fcqüütus· iateoi nöh Invitu^ hoc
genus fcripturac, non vulgarem 6c prole»
tariam requirere induftriam, Ted exqui·
iitam, 6c in Rabbinorum fcriptis peri-
tiam 6c ailiduitatem prope inexhau-
ftam
,quam per ingenii tenüitatem, li-
brariae fuppelle&ilis inopiam, 6c rem anguftam, mihi polliceri haud potui,
fed hoc nobiliifimum argumentum, difcendi gratia, 6c hebraicarum litera¬
rum amore addu&us,üt vides, fufce- pi. Quå itaque par eÜ animi obfer-
vantiå obteftor, ne mihi quisquis Be¬
uel; ole Letter fueris, fuccenfeas. iieubi
res Theologis fubje&as, cafté tarnen
6c verecundé, 6c ut fpero parceac mo¬
derate, attigero, quod aliorum exem- plo, materis indoie id exigente, feci.
Stilum adhibui qualem potui, hoc eil agreftem 6c vm τηζ*, prsfertim cum ver-
fer in argumento tarn nobili 6c pul-
cro, ut verbortim cineinnos 6c leno-
«inia haudquaquam defideret. Ubi ve·
ro B. L. me errare, quod humanuni eft, deprehendis, humaniter mone 6c
corrige, 6c ad meliora reeipiendum
parato venia» concedc, ValeJ
η^ρτ mvv Tttfc» nur na"iii t
wp ww ΤΤΡΠ nrroi
ηχυπ
HOc finis quod votum erit comple&itur fuc. hujus initium opufculi atque 5
cinäam delineationem
praecepti triftiffimi, Abrahamo*
å Deo dati, de maäando filio, ii-
bi Sc focix imprimis cariffimo,
quem falvatoris noftri, in ara
crucis immolati, typum geffisfe Theologi fete omnes una voce confirmanc. Deploranda tarnen eft caecitas Judaeorum, quod fa-
lutem ex ligatione , paffione &
morte filii Dei unice fperandam,
aliunde arceflere, & perturbato
ordine Ifaaco ejusq; ligationi ao*
A ceptam
ceptam referre audeant. Non c- liim fuorum peccatorum confci-
entia pavidi Sc anxii, fupplicio-
rumque exfpectatione trepidan-
tes Sc confternati, ad Chriftum ve¬
rum ιλαςήζ/ο»9 nobis å Deo Fatre cotiftitutum
,fed ad ligationem
lfaaci, tanquam falutis ararn con-
fugiunt·> ejusque innocentia Sc de¬
ltina ta caede
,larfam iratamque iViajeftatem divinam placari pos- fe confidunt. Håc ineptå Si im- piå religione, vel re£lius iuper- ilitioneduci palantes per orbem
miieros verpos conceptis indicant verbiSjin precnm Hebr. lib. edit.
Ven. p. 42· quae ita habent. *10Π
npion mani wrn υ1? ajn rrppy fJA? ΠΜΊΠ item Γ1BG
ΤΓΡ- ^t in novi anni aufpicio
Deutn ita alioquentes å cclebj
Dp:
Dn: introducuntur,
de ligat: Ifaaci difput. IV. ΠίΟΠ
sm:« top mpr *fJö7
rraon oj tvuaprup πνιϊώμ
Ol. E-t in lallt, fol. 29. Abra-
hamum ita precatumcflecommi-
nifcuntur. VJ3 ViTTD ΠΠΜ
□n1? 1121 "l'JD7 pMDin plTT7127
anw rniJi ora» prnr mp»
.rnnlTO Tu etiam
,pr<eVarica- tl fuerint pofleri Ifaaci, memento ligati-
oms Ifaaci, Ö? eoj ex angufiiis fuis Ii-
fem Hinc R, Bechai (#)
po itiprn ro rrtrb amen
■norrby Confidit Ifrael ligationis ju- flitiam Vel meritum fibi inflar clypei före*
O miferam, & ab omni vera fa-
pientia dereliäam, imo ab omni
fenfu & mente alienatam proge- nieai! quae {\xx falutis fiduciam &
ratio-
[&) in caj>< zi, Geni
β 4 Β
.rationem å mero homine, eoquc
multis dum vixerat infirmitatibus
obnoxio, fufpenfam habere ma- vult, quam in filio Dei fanäiffi-
wo ejusque merito, nobis etjam in
Veteri Teftamento, luculentis Spiritus S. teftimoniis, unice com.
mendato, falutem querere. Si
mica fobriae rationis illis iuper-
eflet,vel ea duce intelligere pos*·
fent, infinitam Dei juftitiam toti·
us generis humani peccatis, & in- obedienria larfam, vel seternum å reis fupplicium , vel infiniti pretii
8c valoris lytrum exigere, adeoque
fruftra & temere eos appellare me- Tita Patriarcharum, Imo par eft
credere fan&ifGmas Dei aureshis
precatiuneulis ofFendi , vellicari
atque obtundi, earumq· frequen-
tatione peccata miferi populi
crelcere
fl f m
crefcere ac cumulari
,praefertim
cum promulgatam evangelii do-
örinam amplefti, & oftenfum me-
diatorem agnofcere pertinaciter
recufenf.
Verum antequamulterius pro-
grediar inftituti mei rationem B,
L. paucis indicabo, quae fequen-
tibus momentis continebicur.
I- Vocabnlorum qua ambigua vtdentur ex»
plicatione §. i. z. 3 4. ς. dr 6,
2. jbrabam & Ifaaci obcchentu comwen~
dattone §. 7. 8. 9. 10. usq^ad i8.
3. TgΜο%σί*ς origwe dr ejus abominatio-
ne. $. is. 19, 20.
4» Loci mattationi deßtnati conßderatione
y§. zi. dre. Etb&comnia (umma brevitateo- euhs tuls modefte fubmittar» ,ß>eransi digmta -
tem maten#, id quod mei wgemi ttnuitAf praflare non valet, fuppleturam, drtta gra- tiam dr favorem^quem enixepeto obtenturu.
*6di ετρπ τοπ arrte» mir
•ήποι; ΐ2ΐτ\α
5. i.Vo-
ü 6 i
I.
Vocabulnm maäare propric
acceptum, fignificatanimal occi-
dere, feu c«dere,caefimique Deo
rite offcrre & i mmol are. Nec abs re å ma^is Si auciare hoc ei t
augere, duabus vocibus in unam
redaäis coauliffe putatur, quia
viftimam immolandam profan«
gentes vino, färre, thurc aliis-
que condimentis, Ifraelitae mo-
la (alfa confpergcre Sc cumnlare,
Si fic cumulatam Se au&am
,illi daemoniis, hi Deo vero offcrre fo-
lebant. Unde etiam metaphori-
cé dicuntur honoribus maäari,
quibus aliqua dignitatis acceffio
8c incrementum obtingit. Huic
verbo appoiite refpondent he-
braica PDD DFTCb fignificant
enim per vin&i animalis jugulum
acutifli-
fH 7 HS
äcutiffirnum cultrum duccre at-
qoe reduccre , quam ieöionum
reciprocationcm hebrxi
Π&3Π1 adpellant. Et hoc fenfu
accipitur hxc phrafis (i). Hinc
ipterdum rn acta re & lacrificare
pro \arohyAfAii<riv häbentur (c) in quibus locis exftat vox Sc
Chriftus iS-vfy dicitur. Qd) in holocauilum, nomine fuo junior, Jia-
ac hoc aiodo ofifcrendns erat«
§. 2.
Flacnit Deo in majorem pro- roiffionis certitudinem,filio nafci-
turo nornen
pHP imponere, quod lingua originali nunc per 5 nunc per tV fcribi.tur, & hoc ob cer-
tam caufam ut exiftimat Chri- ftianus (b) Lev, i» 5. Exod. 29, 11, (c) i. Reg,
13. * 2» Reg 23. 20« ^7.10.13, φ
cap, ii. 7. (i/) i. Cor, 5. 7.
«a 8
ftianus Matthias
5monens curti
^ fcriptum denotare Abrahami
filium, at cum aliquando fie-
ri nomcn proprium,aliquando et-
jam pacronymicum, notans pofte-
ros ab Jfaaco defcendentes. Sed
hoc auäori linquimus. Radicum
ΡΠ^&ρΠΪ fignificationes in ple*
risque coincidunt, cum unius or-
gani litern in orientalibus linguis
facile com muten tur. Nominis
rationem quod adtinet, å rifu in¬
ditum eiie conftat, & per rifum apudjofeph: exponitur: & a-
pud Enfebium per ridebit. Sed,
cum promiffa nativitate filii,u-
térque parens riferit , ad cujus potiflimum rifum nominis hujns
incunabula referri debeant ? du- bitatur. Jofephus riiui materno:
Hieronymus vero paterno origi-
nem
«8 9 9
iiem deberi adfirmat. Cujus feti-
tentiae veiitas elueetex colloquio
Dei cum Abrahamo,(e) ubi hoc
nomen accepifle infinuatur , an- tequam ex incredulitate & diffi-
dcntia quadam , in rifum erum- peretSara, (f) ^eliquaVerhade quL
hm ambigt folet in fequentibus Videbk
müs,
3·
Inter decem tentationes, quas
judaei enumerant , graviflL
ma omnium eft ultima, quas
reliquas fimul fumtas non ib-
lum exaequat, fed & adeo ib.-
perat , ut ceterae ad illam ne
quidem comparari queant. Et·,
fi enim dulce patriae folum re~
linquens, 8c inter gentes igno-
B tas
( e) Gen, τ;. i9. (/Y cap. 18,11. (g, tX
eng* GM) Ii. ao, 2,1.
m «ο m
tas variis adverfitatibus exerci-
tus, fidei & amoris documen-
ta exhibuit non vulgaria, maxi-
me tarnen hxc maäatio fingula-
ris fuit, cui iimilis, ab orbecon-
dito, vix reperiri poteft. Ideo,
non fine caufa, uno ore excel-
lentiffimum Abrahatni obfcqui-
um Sc conftantiam
,tentatione
adco gravi probatam, omnium
operum quse unquam ededit, prae-
ftantiffimum fuiffe dicunt. Adeo flagrans amor Dei in Abrahamo
fuit, ut vir proveflaeaetatis,jux-
taque divitiis, opibusque & glo¬
ria circumfluens, filio fuo unico
ex Sara fufccpto, eique dileäiffi-
tno, contra naturalem <?οξγψ, ma¬
nus violentas inferre vellet, eum-
que ferro con cifum immolare.
Quam ob caufam fcriptura ipfum
con-
conftantiilimi amatorisDei, nomi¬
ne dignatur,dicendo50!TQN IH?
'ώπκ. (/0
4"
Quorfum vero fpe&ent verba
'31 Ο^ΊΠΊΠΝΤΠ (*)noninter Judxos convenit. Quidam illa ad
diabolum
,ut fingunt, Abraha-
muin levitatis, & immoderatae
fordis, accufantem, atque ad De-
um ipfum defendentem referunt;
quidam ad concertationem intet
Ifaac & Ismaelem habitam, digi-
tum intendi fratuunt, qua hic cir-
cumcifionem fuam 13 aetatis an¬
no admiffam, ille arooretn 8c re- verentiam in Deutn jaäavcrat.
Sed van<e fabuL· & commenta. Nanv
vox ΤίΊ connecHt caput pr#ce- dens cum iequente, & ΕΖ3Ή3Ί
non
{$) 41. 8» (i) ca$, ζι<ι< Ge#«
0 12 Ρ
non refpicit aliquam five Dei cum
daemone, five Iiaaci cumlsmaele
concertationem ab apellis teme·
re confiäam; fed res inter Abra-
hamum 8c Abimelechum ge ila s 5 Sc imprimis ampliffimas promis-
fion es Abrahamo divinitus datas,
quas Delis yelut uno iåu refcin- dereatque irritas reddere lequen-
ti ii andato vidcbatur, Antea non
potuitquin ex ful ta rc t Abrahamus
mrgno gaudio, cum hxc 8c his gemina verba Domini audiret,
^ pn^ m £=rpn to n*n (*i
ΪΠΤ °Pxy pnP3 (!) Scd coti-
ceptam aniino l^titiam, funeftum
de filio immolando mandatu per- imit atque exftinguit. Erat qui-
dem Abrahami obedientia fatis haäcnus nuiltisexperimentis pro-
bata,
.(k) C*#. 17,21. (l) Gen. zi. i%,
«s i? m
bata, fed nunc demum eadem
gravius exercetur, cum rei lege
interdi&x pr&ceptione, tum pro- miffionum toties repetitarum,uti
videri poterat, fubita abrogatio-
ne. Verb a mandati b*ec funt.
r·
im *\vrv m -pa m ωπρ
*31 fingula verba, fin- guli iäus 5 quibus cor Abraham!
graviflime fauciatur. Dolorem
tamen hunc minuere ftudent Ju-
daei, cum dicant, Deum non po- tuiffe im per i o uti, in pofcendo
filium cariffimum, fed per mo- dum rogandi ab eo requifivifle,
hoc enim indigitare particulam
fcO, qu« prseterquam quod ideni
notat atque nuncy etiam petendi &
precandi fignificationem habet»
Sed
( m 1 v. %.
m 14 m
Sed gratis hxc dicuntur, Quidni
Deus, faäa qualibet promiffio-
ne, ab Abrahamo potuerat υο%ο·ία»
poftulare, qui pro abfoluto ilio
imperio, qnod in onines habet
homines, creaturis pro lubituuti
poterat , Sc vel ex mortuis iuici-
tato Ifaaco, promisfionem adim- plere ?
S. 6.
Cape inquit Dominus, non
oves aut boves, aut profunde o-
mnes tuas facultates, aut demit-
te fervos tuos Sc fervas, fed fi-
lium tuum u ni geni tum. Hinc
nomine Abrahami Cl. Barlams cecinit,
Mille mihi patulis er ränt in montibus agni,
Xdultaque per Synas prata vagatur ovis.
Sunt j ttga taurorum,(unt viel ma crebra
capelU
,Ht qui tcphcet pinguior ha dus adefl.
cur
*3 if I»
Cur tua nen ißis furnant alt må doms ?
Hec cadit ante tuos itta juvenca focos ?
Amor in una re defixus maxi*
mopere intenditur; quare fub-
lato Ifaaco
,qui fymbolum erat
rifns paierni ex fide, propter edi-
tam prormsfioneiri, excitati, oiune gaudium in domo Abrahami fubi-
to evanuit. Nominatur enrphati-
co epitheto ΤΠ% quod defignat
unigenitum, folitarium , folum & ftn-
gularem , quod multorum exem¬
plorum induäione, nifi res es- fet manifefta, demonftrare poffe-
mus. Pro iingulis fufficiat no-
bis, omni exceptione niajus te- ftimonium divi apoftoli, qui (η)
vocabulum hoc ΤΓΡ Ptr ^ovoysdj explicat. Equidem Ifmael quo-
que erat Abrahami hlius* vε¬
ν er una
(n) Heb, ii, v. 17.
β ι6 Μ
rumnon promiffionisQ?) & bono¬
rum paternorum ex äffe haeres,
nec Saras herae & matris famili-
as: Ted ancillae, quae etiam in ipfo conjugio dicebatur ancilla, (q)
Hic mandato divino ejeftusefa*
miliå, pro filio non reputabatur,
fed inftar demortui erat ut A- barbenel loquitur, &1Π ΉΠ
roa1? ΎΓΡ pre* nwji ΓΡΠ NJ?
1/CN1
·Unde patere exifti-
mamUS τχς θβ^ομηκοντα, non plc«
ne affecutos effe hujus vocis na- tivam vim, poteftatem & em-
phafin, dum per utpo-
te nomen utrisque Abrahami
natis commune, fe fatis com mo¬
de eam expreffiffe putarent,
§- 7·
Hunc unicum domi fuae reliåu in
(/>) Rom♦ 9. 7. [q) Gen, 2,1. 12«
m 17 G»
in terrarn Moriah diduceret, ur t
difcerptum offeret Π1?]/?· Holo-
cauftum erat ejusmodi hoftia ,
qua; jugulata & in partes fcis-
fa tota quanta quanta erat, in
cineres redigeretur. Hoc fenfu
Abrahamum verba Dei intelie- xitfe, Sc Deum ut tale quid, iis
auditis, mente conciperet, volu-
ifle, ex textu liquido apparet.
Quapropter ut illuftrior fieret
tentatio, hunc dolorem toto tri.
duo per fatislonginquum itercir*
cumferre Sc animo verfare cogi-
tur, ut, interprete Origene, inter
deambulandum, cogitationibus difcerperetur , Sc hinc urgente praecepto, illinc paterno adfe£tu
oblu&ante, cruciaretur. Sanepo-
tuiffcnt hsec verba plane enecare
Abrahamum, cum non filium di-
C le&iffi-
η is
IeSiffimum vendere, aut domo ejicere, fed propriis manibas
maöatum in holocauftum offerre
jubetur, ne quidquam ex eo fu>
pereffet, quod rité fepeliri polTet.
$. β;
Et quoniam hoc mandatum di¬
vinum non modo cum redta ra*
tione, & principiis natura notis,
fed etiam cum quinto praicepto
legis moralis de non occidendo,
cum doärina legis ceremonia-
lis de facrificiis offerendis, cum
promisfione Evangelii de Mesfia
ex Ifaaco oriundo; Sc denique
cum manifefto Dei verbo,dehu-
;us hlii numerofa Sc gloriofa po- fteritate, pugnabat, varias ratio-
nes excogitarunt Judaei, quibus
Deum ånota mutabilitatis vindh
cent. Praecipuura effiigium in li-
tera
fi τ9 S§
tera 'j?, iervili τω. ifoOl· praefixa
quaerunt,dum affirmant illam pofi-
tam efle loco TQID, & Dei inten¬
tionen! fuiflc, ut Abrahamus du-
ceret filium luum cultus divini
caufa: nempc ut difceretmodum
facrificandi. Quam intentionem
Abrahamo latuiffe, donec ab an-
gelo certior fa&us eflet in monte,
exiftimant. Alii vero -n idem
valere contendunt ^ ac praepofi-
tionem ΠΠΠ 7quomodo dicitur
'31 pvb απ1? wn CO
Alii vice T* 3 ufurpari volunt.
Alii alias quaerunt rationes con- eiliandi, fed pro ipforum con- fvetudine, ut plurimum ineptas;
Nam has explicationes nullum
adfenfum mereri^ex verfibus 7.
8. & 13. collatiscum cap. i.Lev,
v. 10·
CO Gtn% ii» 3.
Q 20 Μ
v. ίο. Sc cap, 7. facile confta.
bit. Praecipua igitur fignificatio
tS b quae eft ad vel in, 8c apud
Graecos exprimi fölet per praepo- iitionem «5 unice hic locum ha¬
bere poteft. conf. B. D. Glaif.
Phil. S. (i)
§· 9*
Quod ad mutabilitatem divinas
voluntatis adtinet, quam athci hüjusque feculi glandibus 8c quis- quiliis;pafti 8c iaginati porci, ex s hoc loco aliisque geminis exem- plis^infcriptura paffim obviisjfed
inepte adduäis elicere, atque
probare conancur, eam 8c natura
&fcriptura refellit, Deoque per- petuam immutabilitäteni adtri-
buit & vindicat, Nec noftrum
hae (t) /. 4- Tr. i. obferv. 6. p. 67&feqq.
de prdf. \
«s 2i
hac vice crit inftituturo
,rationcs
adverfa: partis omnes expendere
& refutare, fed obiter tantumoc-
currereiis, qui boc illufhiexem- plo abutuntur, Non inquam hxc
hifioria infert in voluntatem &
propöfitum Dei ullam tnutatio-
nem j Quia verba praecepti de
maäando filio, non erant fiäa
aut fimulata, fed Deus ferio vo.
luit, ut quantum in Abrahamo es- fet, omnia ad cxdem maturan- dam procuraret adminicula j iret,
ftrueret aram, ligna adponeret,
filium ligaret , deftrjngcret fi-
cam & c. Sed fibi nullam praefcri- pfit legem, caedis admittendaene
an inhibendae. Et quoniam Abra-
hamus, quousque per Dei juiTum
licuit, in propofito perfeveravit,
filium morti vicinum cum im.
morta-
mortali gloria, fuo obfequio ab
interitu vindicavit. Aftdicis,
hoc praxeptum pugnaffe cum le¬
ge morali, quae eft voluntatis
Dei aeterno Sc immutabilis locu-
pletiffima teftis Sc index, omncs
promifcué Sc fine flatus difcri-
mxne ad obfervantiam adftrin- gens, hanc autem Deus ipfe no¬
vo Sc inaudito praecepto revo- cafle viderur, jubens parentem
filii fui fangvine aram polluere
8c fureftare. At refpondemus,
etiamfi rew%cncu> Deus cxegit, non
tarnen in ejus divinam volunta- tem3lege morali patefaäam. ac
promulgatam, ulla viciffitudoaut
mutatio redundat. Ratio eft:
Qvia lex moralis vetat innocen-
tem ab ullo homine interfici,
Deus vero non eft homo iuperi-
oris
3 m
oris poteftati obnoxius, fed otnni-
um rerum Dominus, qui ufuram
vitae, mortalibus & reis nullo prae- ftituto die,conceiIani,quando vult
fuo jure repetere poteft,five per
fe ipfum, five per alicujus crea-
turse minifterium. Et (i Abraha-
mus divina providentia Sc confi-
lio non fuiffet per angelum divi-
nitus miffnm interpellatus, neque ulla in interfeCtorem culpa atque
peccatum recidiffet. Quia quid-
quid agere deftinaverat, egiffet
tum jure & poteftate fibi å vit#
& necis fummo arbitro Sc Domi¬
no imperata, cui vel jubenti vcl inhibenti, ad utrnmque pariter
promtus, religiofe paruit. Fru-
ftra igitur nobis videtur cum haec,
tum etiam huic haud abfimilis
quseftio agitari de Ifraelitis, com
mod&
Uni
modatam ab iEgyptiis fuppeL
leflilem Dei juffu auferentibus,
anne videatur voluntatis immu-
tatae ex illo roandato aliqua figni*
ficatio oftendi atque probari ?
Quae quaeftio pari ratione poteO:,
noftro judicio, expediri. Dens
enim omnium rerum poffefTor, poteft transferre fuppelleäilium
omnium dominia
,å quo Sc ad
quem vult, fuaquc quae funt
quando lubet repetere. Nos ve-
ro fumus divitiarum & faculta-
tum tantum Oeconomi, admini.
ftratorcs Sc rationarii, qui repe.
tenti dominoomnia, Sc nos ipios
concedere debemus. Qui itaque
Ifraelitas tanquam injuilos expi-
latores criminantur, Deofuccen- fere, diviiamque cum Jove re-
ruin poteftatem habere velle vi-
dentur.
ma
tdentur. Sed hoc exemplutn ως c#
τπζξο}*, nunc ad reliqua proficifce-
mur.
$. 10.
Ex plicata divini ntandati grä*
vitate Sc gravioribus circumftan*
tiis, unde explorationis magnitud
do aeftimanda eft, paucis expen- iis, Patriarch# in exfecutione promtitudinem ut videamus or-
do poftulat. Qu# vel ex refpon±
fo \J XI
,vel maxirne inde;quod
nihil omnino ad hoc exceperit,
cum multa regercre poiTet tum
nomine filii qui juvenis erat, &
in ipfo actatis flore conftitutusj
Tum fui ipfius; qui jamcentunt
annos natus in unico hoc filio ad-»·
quiefcebat. Potuiflet cum Deo
in graviffinio luäu hoc modo
agere♦
D f«y"
WS 26
Deuihoc mmcuis \ cur von finis ejje pt-
rentern Ϊ Cur dominum
vacua mecupis effe dornet
Cur foboles jugulanda piacett cur funere. talfi.
Cur his exfecjuiis expedtt ejje pium t
Cur infuper nofiro dat argumenta dolor ι \
Et repetis vita gaudia joU tne& t
Verum ficut minifter fidelis, nullam rationem ber i Iis mandati
requirit, fed iola ejus voluntate adquieicit; ita divus Patriarcha
fumma pietate in opus manda-
tum quantumvis paradoxon, fin- gulari alacritate confeniit. Quöd ipfum verba commatis oftendunt '31 ΊρΐΠ DD^I^quaeinterpre-
tes per το ανίς-η τΓξώί vel Αλ τ ο ρΰΒ-ξίζ&ίί
reddere folent. Perfvafisfimum fibi habens Dei voluntatem efle,
pt fili um maclet, Sc in holocau- jftum offerat, adcqque nihil cunäa-
tus itineri iefe accinxit. Hinc
Abar-
fl 27
Abarbenel adpofite loquitur ΠΤ^·
"IPD3 EDITON D3B *1"IDNJ lÄBnVl "\r\2abrj2 ΤΠΏ Brtfcj
nen rnn irno? mΜΤΙ
Idco dtcitur mane furrexijje Abraha-
mm, "velat is qui feßinat ad opus fuunt perficiendum Ί riduo tandem
elapfo, locus maäationi deftina-
tus confpicitur, non eo modo,
quem Judaei prifci fingunt, fe. co-
luirmå igneå notatus. Verba R#
Eleeferis haec funtanWI ΠΝΊ HD
*\v ρκπ ρ na *7W ~r\w- OnStthXy) licet: probabile fit
locum Abrahamo innotuiffe ali-
quo indiciodivino, ut Deuspro-
miferat. ( ^ ) Probabilior tarnen
fententia eft eorum, qui monitu
interiori locum ei notutn fuifle
contendunt, quetn juxta oculis
tfuis
(y) in rirkc (z>) v.
m 'S m
fuis viderat, perinde a c Deum
Schemueli indicaffe legimus,
quem filiorum Ifaj in Rcgem un-
gi vellet (aa). Mirum fåne eft
Abrahamum, non fuiffe m^rore
exftin&um, cum atrox hoc par- yicidium^locusipiiobjeöus, pro.
poneret, aut minimum reveren.
|iam Deo debitam, ipfiusque fi- dem, ii non patcrno adfcftu fur
peratam, tarnen graviffime con- cuffam fuiffe. Sed praefenti ani*
mo fervos fuos hoc modo adlo-
quiturCW), CDI/· Π0 OaVOBf
(5JDnn?donec peraäo cultu divi-
no redeamus. Hinc quaeritur,
quomodo Abrahamus dilecHffi-
jni filii, quem in holocauftum
offcrre decreverat, reditum fcr- vi§
(44) 1, Sam, 16.12» (bb) v. 5.
m *9 m
vis polliceri poterat ? Alii ad
quadiionem refpondent, dicen-
tes, Abrahamum fic locutum fu-
iffe fecundum ordinera caufarum fecundarum
,tacita caufa pri¬
ma. (cc) Alii Syllepfin hic agno- fcunt, quå alias S.S. id,quod in
nno impletum, plijribus tribue-
re fölet {44). Alii cum Augufti^
no&nominatim B. Rungius exi-
ftimant, quod crediderit filium in
cineres reda&um,fi:atim vi poten- tiae divinae fibi refti tutum iri· * fed hxc adlertjo rariflimae fidei Abra- hami encoraium minuit. Alii porro å mendacio officiofo Patri-
archara non excufant, cum fan-
öos in multo graviora peccata
incidiffe legamus. Alii denique
cum
( cc) Cajee. in cap. 22. Gen♦
(dd) A. Rivetus. (*) p. m. 641*
30 m
fr ¥ V f> νγ „
cum Doä. Ambrofio (?0 ipfum captiofe hoc fervis injunxifle, ne
cognito negotio, aut impedirer äliquis, aut gemitu fletuque ob.
ftrepcret, & fic vaticinatum fu-
iffe, utrumqtie rediturum, ut R.
éalom: loquitur, N3JPJ
ΠΞ3Π\ΚΛ& haec ultima, in tantis
fententiarumdivortiis
,adfenfum
mereri videtur, f. Ii.
Servis reliäis inter eundum
colloquium flagrantiffimi amoris plenum inter patrem & filium
idftituitur,. Filius vifis inftru- mentisnecis,deove quaerit. Pater
äudita voce ΌΝ tanquam gravis-
firao iäu & plaga percellitur, dum cogitatfecum de propofito filium
necaudi. Interim fententiam non mutat
\ee) lib. ιΦ de Abreh.
mutat ,nec mandatum Dei accu- fat, neque direäe filio ad quaefi-
tum refpondet, ne animum ejus
metu mortis exulceraret. Sed remittit filium ad confideratio-
nem providentise divinae, dicens,
ΠΝΤ ΟΤΙ1?«· Qua refponfio-
ne adquievit obedientiffimus filir
us, nihilque cogitavit de iramo-
latione iua, nec eo animo cum patre eft profeäus, nec: paterilio
iuo inftitutum patefecit, ut quid-
quam deeo diftin&e poffet cogi-
tare: fed progrediuntur una, do-
nec vcniunt ad locum divinitus mandatum. Non tarnen negan- dum ed:, quin nonnulli Judaeo-
rum adfirment, Ifaacumlocoovis
fe holocauftumforefciviffe (//0»
& hoc his verbis ΠΓΡ b ΊΠ1
cniin
(//) R, Becbai in com. ad b, l.
9 a® v
etiim ut volunt, conferifum inil-
nuare, Verum ii vel maxime con-
cordiam Sc confenfum alibi in-
volveret, verbo tarnen non jutfihim coitiparet, ut hoc loco.
Parens infuper,cui dubitandum
erat de voluntate filii, nequaquam inftitutum fuum revelavit, cum
reliquos domefticos, rem totam celaret,ne aliqua remora ab ipfis injiceretur. Interim adfirmat CL Hottingerus {gg) hoc negotium Sc
communicatum cum Sara, Sc il-
lam ftatim propterea mortuam efle. At fi maritus illud arca-
num conjugi revelaffet, vel con- feniiffet Sara, vel refragata fuis-
fet. Si prius, fane Spiritus ve- ritatis id omni iilentio nequa¬
quam praeteriviffet, nec Faulus
tant*
\gg) in di/f, de Abraham*
fl 33 H
täiit£ viraginis oblitus filiiTet^
qui Abrahamum folum πΗς#ζψϊΜ
fuiffe diferte adfirmat. Sinpofte-
rius^ mandato divino, licet non
ejulatu & planäu fufflamen pofu»
iffet, segritudinem tarnen & dolo¬
ren^ minime diilimulaffet , de quo utroque altum eil: in fcriptura fi-
len t i um. Vero itaque admodum
fimile videtur, Abrahamum cona-
tus fuosnon modo Sarae, fed omni-
businembris familise clam habere
Voluiffe«
§. il-
Venit filio comitatus in mon*
tern 'il rara ZZ2W p^V· ($) quod
altare de novo aedificatum negant
recutiti
*refeäum enim Sc redin-
tegratum dicuntillud effeabAbra-
hämo, & Adamum, Cajnum, Abe*
Ε lem
[bb) *>· 9.
9 Μ 15
lem &Noachum, reliquosq; patres iiia pridem facrificia in illo obtu- lifle, eamque ob caufam placuifTe
Deo, ut mirandutn hoc opus ibi perficeret Abrahamus. Licet non diffiteamur hane fententiam, å multis iisque magni nominis Phi- lologis,cum adplaufuexceptam,
ab impietatis crimine alieniffi-
mam effe; Etii praeterea largia-
mur vocem njQ de opere redivi-
vo aliquando ufurpari 5 fatius ta¬
rnen efle ducimus, tacente Scriptu*
ra, nihil fidenter decernere. Alta-
ri exftruäo, & ligtiis in eo dispofi-
tis, oportebat viftimam ligari.
More antiquiffimo ligabantur ani*
malia vota, quod in offerendo Ifa-
aco, Abrahamum obfervaffe re-
fert Mofes; Nam verbum
nön qualemcunque ligationem,
fed
#» 35 R»
fed certam, cujusmodi fölet effe
ovium, cum tondeantur, fignifi-
cat. Ligatus ftrui fuperimponi-
tur, fed quo animo? an invito
Sc reluäante ? an obfequiofo &
promto i an vero argumentis ad
perfvadendum adcommodatis de.
linito? non convenit inter erudi-
tos (ii) Judaei dicunt Ifaacum fibi
perfvafiife parentem fuum mini-
me ierio agere, fed imaginarium
duntaxat facrificium parare,adeo-
que vitae fuae fecurum 5 haud in-
vitum fe patris voluntati fubmi-
fifle. R.ationemaddunt. Quippe
ceteris ordine locatis, non mentio
fit ignis, quem fecundum morem holocauftorum imponeret altari,
Lev. i#7# Sed ne fentiret maftati-
onem Ifaacus, ignem tantisper å
patre
(ii) R. Abarbenel fol. 76. col. 2»
fi 36 m
patre fuiffe fepofitum volunt, &
ϊϊ c intenti onem patris latuiffe, do-
nec eulrrum dextra eduxerat. At
noii liquet Abrahamum vel alios
Patriarchas, cseremoniis leviticis utpotefcnusinititiitisjordinc^quo
Mofeseas prxfcripfit, uios fuiffe;
cum Script, S. ejus memoriamnon proferat. Philo exiilimat Ifaacum prius fuiffe irretitum atque con^
ilriäum, quam de ligationequid^
quam potuiffetfufpicari. B, Run- gius (kk) ad hunc locum ait, non
cogitandum Abrahamum hic fuiffe mu
tum, aut violenter relu&antem conflrin
ociffe, fed prolato mandato di'vino, oßen-, dijje ftbi hoc necejfario ejfe faciendum*
Etulterius pergit; confolatus eflpro-:
fixe Ifaacum filium , quod h*ec mors
ejus ? Deo fit gratisfima, ipfi gloriofa,
quam
(kk) ρ. 643
W 37 Ü
quam refufcitatio ad hanc Vit am., & di-
nturna felicitas certo fit confequutura,
Probabile omnino effc aliqua ver- ba interveniife tenorem mandati
divini aperientia, quae tarnen å
Mofe expreffa non funt, forte quia
defignare voluit, fuiffe illa pater-
ni adfcäus magis plena, quam ut paucis explicari potuerint, ideo-
que tacita; meditationi, illa reib
quiife. Rungioadftipulatur Bene¬
dicts Pererius, (//) quidumcon^
iiderat xtatem Ifaaci, non videt
qua ratione å patre fene, filius 37
aut 2f annorum, viribusque pol¬
lens vinciri potuit, & ad aram
adduci invitus. Hanc aetatem etiam quidatn Judaeorum Ifaaco
adfignant, quidam vero ipfum
minorennem faciunt, feil, 10. 12,
aut
(//) VifpJncap. Gen♦ 22.
«I 3$ »
aut iyt annorum. Sed nec plane
adulta & virili?necadmodum pu-
erili & tenera xtate fuiffe Jfaa- cum, par eftcredere; quippe qui fafciculum lignorum,confumendo holocaufto, fufFefturum, per ac-
clive montis portare valuerat.
13·
Hinc praeclarutn reverentix &
obedientiae exemplum filii erga parentem elucet, qui jam ante ρί-
is parentum monitis adfvetus,in*
tellefta Domini & parentis volun-
tate,non parat fugam , ad quam hauddubie Abrahamo expeditior
erat: nec luftatur cum parente fe¬
ile
,fed offert fe conftringendum, iiegleftisquehujus vitae bonis, in
omnibus parenti morem gerit, at- qüe ad ultimum usque obfequi-
tu^ Judaei fuis fpeculationibus
huic
huic negotio interveniunt, Collen
quia varia comminifcentes , quo-
rum ceteris omiffis,unumex Bir¬
ke % Eleeferis defumtum, adduca-
nms, ubi Iiaacus Abrahamum ad- loqui fin^itur hoc modo "ßM
\rcp ών Ό* arro*6 ρηχ1
017J1 WWpl- Hoc, & plu-
ra eius generis inter. 7N/DD i· é.
diabolum, Abrahamum 8c Ifaacum,
infti tuta colloqiria, quibus Satha-
nas illum å propofito, hunc ad in-
obedientiam infiigare voluit, qui
fcire cupit, Jalktd & BereJcUt %ab-
ba adeat. Quidquid fit, credimus
Ifaacum fedato animoin hoc com-
fenfiffe, cum nusquam in Sac. S.
legatur, ipfumin dubiumoracula
divina vocaffe, & patri reluåatutn
vinculis fe expedire voluiife. Et
fane videtur confirmatus motu
ali quo
η 4ο
aliquo extraordinatio, adeo ii t pleraque hic aeftimari debeant^
tanquam fingulariai
1 14.
Poftquam jam oinnia adimtno-
lationem erant parata, nihil de-
tnum reftabat praeter eduäionem gladii & i£him lethalem, ad quem
infligendum pater, excipiendutri
filius, paratisfimi erant. Pater he-
roico prorfüs Spiritu in collum fi-
lii ftrinxit cultrum: filitis conftam
ti obedientia dectibuit, alto filen-
tio, utpote agnus ma&andus i fuper altari, exfpeäans patris
dextram» Hinciterum Poeta:
gutdquid erity tua> magne Dew, mandat A
cape (/am,
H&c eß fervitio dextra parata tuo.
- - -
hoßia monte cadet.
Nec tarnen lacrymae cerntintur,
aut gemitus fupplicisqüe preces
ex
© 4ϊ &
cxMoriah audmntur, ficitt apud
Aulideoi å morte abhorrentis
Iphigenie, illamque deprecantis,
ut refert nuncius, qui facris inter-
erat, in Euripidis Julide.
μη μ Λ7τολίσης αωξον η$ν ydp 79 Q ας
ßhe7ntv.
- -Et Ovidius. Flentibus ante arm
ßetit Iphigenia minißris. (mm) Aga¬
memnon videns filiatn cariffimaai ad viäimam euntem, temperare
lacrymis non poterat, fed velato capiteingemnit. Nofter veronon
proculab altari ftans, nec avertit oculos, prout facere folent, qui
alienum necis miniftetium fpe&a-
re non fuftinent, Ted fidei conftan-
tia carnis fuggeftiones, quae hoc
triduo fuboriri poterant, feliciteir iuperavit 5 iuumque cariifimunt
F filium,
(mm) Ith♦ v. 31.
9
4» ®
filium, propriå manuligatutn,;u~
gulare & in facrificium offerre pa¬
ratus fuit5 λΰγισν,μίνος οτί κοά 6fC HK(W9
iyét(wv ένατος b Sto ς (nn).
$. If.
Commate lo haec tragica res defcribitur verbis fequentibus :
m pm tp m orrm n1?^
»2 ΠΚ ΒΠΒ^ ΓρΖΧΏΠ : Hie vi-
detur Abraham inftarearnificis fi¬
lium genibus innixum & jugulura porrigentem decollare voluiffe,
cum alias acuto cultro ex more,
cervicem ferire & vi&imam in fru- ila fecare debuiffet. Notandum
vero quod quodvis in-
ftrumentum iecans, proprie autem
cultrum cibarium fignificet. Un-
de conftat latinum Interpretern
minus commode per gladiutn
träns-
{nn} Hel·, Xi, ig*
9 43 9
transtulifle, qui yyn & nunquara»
in fcripturis vocatur.
Stricto fuper caput cultro, coele-
ftis caduceator mandatu aliud ad-
fert, cruentum illud refcindens vVn MTpM. (flo) Quo autem
modo Angelus hic colloquutus
fuerit cum Patriarcha, non inter
Judaeorum magiftrosconvenit. A-
Iiis (fp) adfirmantibus voluntatenci
Dei inhibitivam, intelleåui A- brahami, per viflonem propheti-
cam5 hoc eft per fpeciem, phanta*
iiae & intelleäui vigilantis, ceflan-
te tarnen fen Aium externorum mi- nifterio
,fuiile ab angelo obla«
tam. Aliis (qq) rurfum ftatuenti-
bus voce fenfibili, in aerc, praeter
naturae ordinem formata. innotu- iffe
(w ) v. ii. (pp) Mofis Mqmonides*
(qq) Ab ar hem l cont. in h, L
«S 44 »
ifle Abrahamo divinam volunta- tem, quae poiterior fententia pro.
pius ad veritatem accedit. Ex- prefle enim dicitur angclus cla-
mafle ΕΞΪΏΙΙΠ unde in Jalkut
ex fyefickta hssc verba citantur
ΡψΎ\ ΠAS rtin 7Ώ-
§. 16.
Difpiciendum jam porro ve- tiit, an angelus creatus vel incre- atushicintelligatur? Prioris qu#- ftionis adfertores funt, cx parte
Judaei, & Epifcopius. Hic in fua Thcologia Deumabhoc negotio prorfus excludit, Sc ipfum nihil
egifle vel agere voluisfe immedia-
te, Ted angelo iuo5 tanqitam legato
8c vicario provinciam hanc de-
mandafle, adfirtnat<> & fic quse-
eunqneegit, ea perinde ac ii ab
ipio Deo fa3a effent cenferi -
Ange-
© 45 Φ
Angelum vero vel divino juffu >
Vel proprioinftinftu & motu,&
Abrahamum & populum Hebra-
um aliosque tentafle , ut, quo ani-
moerga Deum fuum effent, expe-
riretur. H. Abarbenel Q π) gemi-
uam horum verborum adfert ex-
plicationem,itaut ""jT
nawa ib ron nian
'il ad Deum; ^ ΠΠΓ vero ad Angelum pertineant. Rationes
addit, quia i. ad verbaTllH^ ΠΠΙ7
non addita funt Π1ΓΡ tHJ&J ut incommate 16. 2. Vox UjQDnon ad *ψΓ\ led KT referenda, quia
in commate diäo fimpliciter afe
m nxn tö fuppreffa vo¬
ce vjftD q. d, magis Deum times
quam ego, quandoquidem filio
non peperciöi. Alii (ss) aliud
com.
(fr) foL j7.Cöl. ι, (ss) Anm λ com, in kU
46 ÉÉ
comtnentum fcripturae ignotum adducunt, ut angelumhunc crea-
tum fuiffe demonftrent, praeeun-
tcm habentes Doitorem Nebho- kioii qui docuit hunc prophetiae gradum fupremum, in nulloalio,
nifi in prophetarum principe re-
periri, qui HJD btt Π£) cum De o locutus eft. Et httc funt prtecipua
eorum argumenta\
$. 17.
Pauca jam pro ratione inftitu-
ti reponemus, &quideai i. Epi- fcopio, qui Deum ab hoc negotio
excludere cupiens^angelum crea- liai
,cujus minifterio Dens fuerat ufus, Abrahamum tentaffe ait:
Sed ex eo falfitatis convincitur
,quod diferteDeus Abrahamoprse- cepiffe dicatur, ut in holocauftum
filium
47 IP
filium offerret. 2. Abarbenelis explicatio, qua verba uniusejus- demque textus, quaedam de iolo
Deo intelligenda, quaedamautem
de angelo creato accipienda efle contendit, prorius eil inepta &
ab omni veritatfs fpecie aliena.
Imo vocem \JÜDD praeter confve-
tudinem loquendi 8c omnem ne-
ceffitatem, invitoetiamatque re-
pugnante textu
,ad remotius ver-
bu m refert, cum alibi eodem mo¬
do ac hic conftruitum invenia-
tur (uu). Et licet 7° ODD (xx) ad- poiitum non fit, fenfus tarnen
utrobique idem manet, Praeterea
notatu dignum, quod Paulus ver- bo de Deo Patre ufus fit,
Chrifto non parcenti, (jy ) quod
etiam in cauia Abrahami, fenfuixi magis
[uu] <7^.59.9 j Cxx) v. 16, (yy) Romä,v.} 2»*
m 48 m
magis quam verba refpicientes
Graeci interpretes adhibuerunt.
3. Nec proniorem adplaufum me-
retur adiertio Aramx, qui pofita
fua opinione de angelo creato, difficultatem maximam deprehen-
det in verbis TIIFT* ΠΓ)Ρ5 qui hxc
verba non fuo, fed ipfiusDei no¬
mine protulit, quiveper femet- ipfum juravit, femen Abrahami fe multiplicaturum fore. Veritati itaque maxime confentaneum eft,
hoc loco intelligi angelum increa-
tum, adeoque filium Dei, quem fi
haec verba '31 TWT ΠΠΓ per
& σνγχΛτκβασιν quandan^
in Scriptura Sacra paflim occur- rentem, protulifle ftatuamus, ni¬
hil nos å vero alienum adfirma-
turos fperamus.
ξ. i8. An-
m 49 m
y. 18.
Antequam hinc digredimufj
paucis adtitigemus quaeftionem
hane, an Te. nK\>6%ata hiiic Abraha-
mi faäo fuos natales debeat ? Tantae enim tamque fxdaecrude-
litatis exempla & documenta, ία
Sacra profanaqtie hiftofia tnulra
occurrunt, quomodo fe, non fo-
I um gentes, fed i ρ fe populus He-
braeus^ meliora licet edoäus, hu-
mano fangvine aras funeftaveratit,
comburendo liberos fuos in hono¬
rera Idolorum > & prsecipue Mo.
lochi, (ξξ) alias Milcom dicH (aaa)
Sc Malcora: (bbb) qui vel ibl fuit,
utpote rex aftrorum ^ ficut luna reginadicitur coeli: (ccc) vel Satur-
G nus,
(ää) 2. Reg. 23 10, jerem. 32. 35^
(aaa) 1. Reg. ίι» ς. (bbb) Arnos <; 264 Zepb. i. 5# {ccc) lerer». 7.18. & capt
44. 19.
0 f°m
tius, quodisinter planetas fphse-
ram ampliffimam altisfimamque
habens, quafi rex emineat. Hoc
nomine orientales, qui ftellas reli- giofe coluerant, Saturni ilellarti
nuncuparunt. Ifraelit^e hoc fcelusy
ad imitationem Chananaeorum &
vicinarum gentium commiicrtmt;
teile Davide, (ί/ί/ί/) ίο.trihus^ (eeé)
& Juddij ubi tarnen per Baalem videntur gener alit er in- telligi dii falfi, & fpecialiter ipfe
Moloch. Nec raelioris frugis
erant ipforumregesyunde cadave-
ra regum dicuntnr corpora huma¬
na, (ggg) qtise idolis iuis facrifi-
cabant (ddd) Pf. io6. vt 37. ? 8. (eee) i. Reg.
17. v. 17. (fff) i. Reg. 23. 10. E/a.
57. v. 9. 10. jer em. 7, 31
.& cap. 16.
18. & cap. 19. 5* & caf. 32, v* 35.
toJ Zwb· 43- v. 7, 9,
fl fl β
cabant, (j&ftfc) Et cadavera rerum deteftabilium vocantur corpora
humana, quae Jud«i, idolis fuis
abominandis, maäabant & oflfere-
bantin facrificium* (jü) De bis con-
fule libros d^egum & Chronkorum. Haec
deteftanda facrificia receperunt
absquemandatodivino, imo con¬
tra exprefllimDei interdiäu. (kkk)
Hi exfecrandis iuis facrificiisprae-
texuifie videntur mandatum fin- gulare, quodolim Deus dederac
Abrahamo, ad explorandam ejus
obedientiam, nec tarnen explen-
dum voluerat,
$. 19.
Quod autem facrificia ejufce-
modi apud gentes in ufu fu-
erint,
(bhti) Ez>echs 16. w 20. 21. 36. & capk
20 v.
26.31» 3 9. & cap 2 3. v 37. 3 9»
Citt)Jerem*i6 v. 18, (kkk] Levit i8.
V.zl%&CAp* 20. ^ 1.2. $,Dev4
m v m
frint, non multis probare opus
eft
,cum hafce abominationes fcriptores copioie tradant. (///)
Ad haec enormia fcelera patran-
daySathanas homicida ille &fer-
pens antiquus, homines pellexitj quippequi humano fanguinema¬
xi me dclectatur, & tefte Porphy*
rio, gaudet libamentis & nidori-
bus carnium fanguinumque. Hinc Origenes judicat Socratem, å Py-
thio fapientiffimum praedicatum,
non ob virtutis opera, fcd ob iacri-
ficia & nidores, quos daemonibus
obtulerat. Et Homerus,ubi Chry- fenApollinis facerdotemintrodu*
xit, (///) vide i. Reg. 17. 31. liv. iib. 10.
i.
39· & Hb. 22 e. 66 Flor. I ib. 3. c. 4*
]«// iib. 18. t 6. I«/» C&f lib. 6, *·<*/>.
16 bellCall. Cur tim Ith, 4. r. 3.
plures vid: apud Ret factum p. m. 674.
& Kader um ad lib* p. m. 145.
m τ3
Kit, repetentem ab Agamemnone
filiam bello captam, qui ob Coro¬
nas, tauros &capras, Apollinis
auxilio, poftulaca impetravit, con*
cludere videtur, cffe Daemoncs malos facrificiis & nidoribus pla-
candos, qui praimii loco reddunt
iibi litantibus aliorum perniciem.
Et fic videri volunt fatbfeciiTe
fupplieibus, etil nefaria poftulent.
Quibus rationibus homines ad ta- lia nefanda pellexit, probabiliter
effe poffunt hx, I. Quod Jbrabami
exemplo audiVerint T>eum talem \ncti-
mam petwfe. 2, Quod pretioßsfima &
qu<e nobis maxime placent, Deo fint of¬
ferenda : omnium autem verum optimum
eß genus bumanum. 3 . Forte a majo -
ribus acceperunt, fore ut T>em aliquan-
do generi bumano, humana VtSltmd pla-
c are tur, Quod de MesfiadtSlum, illi de
dmbominibm acceperunt. §.20.
Ü 5+ S»
$. 20·
Ex Porphyrio Eufebius pro-
fert locum, in quo Saturnus rex Phoenicia; antiquiffimus, quem ipfi
Ifrael nuncupabant, ex nympha
Α η ob reta, hoc eft, ex gratia concipien*
te, quo nomine alluditur ad Saram, quce
peculiari gratia T>ei, in ejfxta feneclu-
te peperit* (mmm) filiüm unigenitum
habuiffe dicitur, nomine Jeoud, five uaJ'j hoc eft *ΤΠ\ quod erat Ifaaci epit beton, eumque, u t regn um Tu um å fummo belli periculo liberaret, regio faftu ornatum, fuper aram immolsfle. Quod exemplum non intelleäum
,nefariam pofterita-
tem fequucam fuiffe conjicit Ch
Seldenus, Et quoniam gentes to-
tum aut praecipimm cultum Deo-
ruiiij infacrificiis pofitum exifti-
marunt,
{mmm) Heb, 11. v, 11.
m5ί m
marunt, ut auxilium å fuis Diis impetrarent , & praefentiflimum periculum amoverent5 fummam
8c pretiofiffimam viäimamin ho¬
norem Deorum fuorumofferre fo=
lebant. Hoc idemfeciffe regem Moab, teftatur Script. S. (ww)qui
dum bello å vicinis regibus gra-
viter urgeretur, ut hoiles aut ad
miiericordiam provocaret, aut
-
defperatione percelleret, filium
fuum, qui proipfo eflet regnatu- rus,in holocauftum obtulit. Cl.
T. Buxtorfius Senior ex preiTefcri-
bit, idolo Molochi liberos obla-
tos fuiffe, propterea quod Deus
Abrahamo dixerat
,fume filium
tuum unicum Ijaacum, & offer in holocaußum. (000 ) Et fic τικνο%τας
ex
\nnn) 2. Reg. 3. 27 > (ocö) Lex. hebraic.
III.
η
ex HAKctyxU, Abrahami faöum in exemplum traxifie. Sed quoniam
firtnis adprobandum deilituimur fundamentis, hifce diutius inhae-
rere luperfedemus.
§. 71'
Locum ipfum contempla-
turis, conje&urae fe ofFerunt Ju-
daeorum
,adftrmantiutn Ifaacum
hoc ipfo loco ideo ligatum fuis-
fe, quod Adam admiffo pecca-
to, é paradifo eje&us heic con-
federat; imo etiam Cajnum , A-
belem & Noachum ibi facrificas- fe adfirmant, dequoancea §. H.
di&um. Praecipue vero Deuni
voluiffe Ifaacum ibi offerri, ut locum ipfum infigni aliquo a£hi
nobilitaret, in quo olim facrifi-
cia ofFerenda erant. De hifce con-
je&uris, quid fentiendum fit li¬
berum
f8 π ®
herum cuique Judicium permitti-
mus
,verum quod de Ifaaco dici-
tur, non omni caret probabilita-
te, quandoquidem non i lie tan-
tum locus, in quo tern ρ 1 um ex- ilruäum erat, hoc nomine infi- gniebatur, Ted tota quoque illa
montofa regio, Moriah diäa. De
cujus nominis derivatione inter-
pretes variant.
f. 22.
In hac regione plures fuifle
montes, conftat (ρρρ) fed quem horum conlcenderat Abrahamus,
omnino certum non eil. Hicenim monsDei, Sc propter facridci-
um, Sc propter colloquium Dei,
ibi cum Abrahamo habitum, vo- cabatur. Quidam illum ipfum Gol¬
lern fuiffe conjiciunt, quem Do.
Η minua
(ppp) v*2♦ & τ.
m 58 m
minus nofter fua paffione& mor-
te nobilitavit. Fuerunt enim ci- vitas David,fedes templi, & lo¬
cus calvariae, unios ejusdemque
montani traäus, colles, unde in-
terdum Moriah Sc Zion pro co- dem monte habentur. Ceterum varise hujus vocis interpretatio-
nes atque etymologiae,abau£l:on- busquaeruntur, quarum pleraeque
oftendunt, locum iftum fic fuifle
appellatum omine quodam,pro-
pter res even tu ras , fe. propter tern-
flum ibi rtdificandum, Chriflumque im-
molandum. Itaquefecundum quos-
dam Myrrham fignificat, ut pro-
bant, (qqq) quod locus feraciffi-
mus Myrrhae effet, quaeetiatn än
cultu legali adhibenda erat, ut conftat. (rrr) Sed hxc derivatio apud
(qqq) ex Cant.^v.6. (rrr) Exod, 3 o. v. ϊ3·
m S9 m
apud eruditos applaufumnon in·
venit, cum magna fit diverfitas in-
ter fenfum hiftoricum Sc parabo-
licurn, quo liber Canticorum con-
fcriptus eft. Ali i exiftimant
ΤΙΌΠ di&o locö sen i gma t i ce ex-
preffum efle, per apocopen, pro Πη)ΒΠ fede fe, templi ibidem
aedificandi. Secundum alios ex*
ponitur doärina domini, å thema*
te rW in hiphil fignificante do*
cere, quod lex ibi effet docenda>
& doärina Evangelii inde effet egreffura, qnae Etymologia eft
fimplex, & thematis formation*
analoga. Secundum Paraphraftem
Ghaldxum, eft timor five pavor
&cu!tusDei, å &T timeref^iiia
in hoc loco Deus aliquando ti-
meri feu coli & adorari debebat.
linde Onkelos & Jonas vertunt,
fl 60 f§
in terram cultus, hoc efi: religio-
fam. David Kimchi fic di&am vult totam terram Ifraeüs, quafi
ann irrigari, inebrlari, quod terra
eilet irrigua, ubera Sc fertilis an¬
te ulla glorix Dei fyinbola, co-
pia tarnen aquarum multum ce- debat ^£gypto; (sss) quippe tra-
öus ίlle Hierofolymitanus ficcus
erat ac aiper, teile Hieronymo qui ibidem vi xit. LXX. Interpre-
tes reddiderunt «5 την ytjv την οφελην ζ
Aquila καταφανή: Symmachus
Sc Latinus terram vifionis, habet, quod illic futurum eflet
TQI h. e. oraculuni Dei, & lex,
Sc Spiritus Sanäus,quidocet ho-
mines veritatem.
25.
De ioco quo facrificia öftere-
bantuf
{sss) Oevt. ii. to. ii.
0 ér O
bantur antiquitus, pauca adde-
mus diäa Scriptura; notatu digna.
Poftquam in Chananxam intro,
dufti fuerunt I i raeli tse
,in eo
tantum loco quem Dens elege-
rat, fas ipiis fuit lacrificia of-
ferre
,(ttt) nempe in loco ubi
erat area & tabcmaculum, unde
facrificia dicebantur offerri coram
Deo, {nun) Sc alibi paifim; quia
coram area, quse erat praefentix
Dei fymbolum offerebantur, at-
que adeo locus, ubi facrificia in
Chananaea offcrenda erant, ante ftruäuram templi, erat Silo, ubi
primum tabernaculum cum area repofitum fuit, quod is locus, ut
ait Jofephus, propter pulchritu-
dinetn (ttt) Exod. 20.v. 14. Levit. 17. v. 4.
Vcvt. 12, V 5. 6. II. 12. 13. 14,
(uuu) i. Sam 13. v, 15.1. Reg, 8 *v. 62.
pf 50. *v. 8.
9 61 m
dinem videbatur idoneus, in quo
tantifper maneret, donec major
commoditas templi acdificandi fe praeberet. Ibi celebrabantur fe-
fta. ( xxx} Ibi forte di vi fa eft
Chananaea,(yyy) Tabernaculo fuc- ceflit templum Hierofolymita-
num, ut colligitur, quod
propterea vocabatur domus facri*
ficiorum. (aaaa) Nec alibi facrifi-
cia erant offerenda, (bbbb ) ad quod adluditur. (ccccc) Quapro-
pter redarguuntur reges, quorum alias laudatur pietas, quod ex-
celfa (xxx ) Judic. 2i# v. 19. r*Sam. i, 3.
{yyy) lo fa, is. v, 9. 10. 11. confer. c*
zi.
v.9, [ζ,ζ,ζ) Ezech 36. v, 38.
^aaaa) ζ Chron %.v,z. (1bbbb) I* Reg 12.
v. ζγ. ζ. Reg. 18. v. zz. z>Chnn. 2*
v.4. 6. & cap. 11. v. 16. οφ ν.ις.
Jev em. 17. v ζ6, (cccc ) Eft, $6, v. 7.
cap* 6o, Vi γ.
m 6? m
celfa non reraoverint, fcd tolera-
verint, ut populus in iftis facri-
ficaret. Sic Ajja, (dddd ) Jofa-
pbat, ( eeee ) C ffff) Amat-
Va-> (<?&?<?) Ha^äria, (bbbb) Jo.
tbam, (titt) Menafcbe. (kkkk) Elias
autem in monte Carmel facrifi, cavit mandato Dei extraordina-
rio ac fingulari, (////) ilcut ante
ipfutn templum exflrucium facri-
ficafie dicuntur Gideon, (mmmm)
Monoah, (jinnn) his adde Schemuel
& David. Itaque non licuit Ju*
daeis alibi res facras facere,quam
in (dddd) i. Reg. 15. v. 14. 2. Chron. 15»
v. 17,(eeee) 1. iteg. 22. *>.44. z.chrott,
20.
