UM COMPUT

Q^F. F- QiS.

EXERCITIUM A

IN •

COMPUT UM

ECCLESIASTICVM

SECUNDUM

DE

FORMA INTERCALANDI,

&

die ^• ^ ejusdemque partibus,

Quodpermißu Veneranåce atque Am- pUJJimce Facultatis Pbilofopbica,

PRISIDF

MAGNO C EL SI O;

Sch» Re&. & Fac» Phil. Adjun&o,

Pro viribus refpondendo tuebitur

OLAVS B ER O NI V S

Arofia-Wesmannus.

In Auditoriö veteri maiori, d&zßdn^ri/-.

Anno 1664.

UPS ALU,«-1

kfcudit _{Henricus C11} rio S. R. M &

Acad. Vpf. Bibiiop.

•

n! _{fo-j /} fä

Perilluftri ^8c Generofiflimo Domino,

D. GUSTAVO

^rfcljjfort/

de gBo&lMS/- &\xvb\) / sx»wm»to« &c.

Tsrritorij Junecopenfis Gubcrnatori,

nec nan arcis ejusdcrn Cafteliano,

Domino Sc Patrono meo benigniflimo

91!I C ti' dnr,

C

C* ttl, ml du

hat

funt cau fa , Genrojisfime Vomine, quamobrem

hoc Academicum cxercitiumTuo poitsftmum nottti*

ni nunc infiribam. Singulas in pr&fens ptrcenfrre fuper-

fedro i quando Tua in me merit a reäius tactto vener ari

me poffe filentio ^putem» quam fi in eorundum Uudes irt gar infeliå pede nitar ³ in bac praferttm temporis & chat> ut

tularum anguflia. Vt t amen id repetam, quod familiain qk4

velut bic duoere videtur, ßudiorum ³ vita ³ viftus<lue

(ommunio , qua ego cum Gencrofisfimis filijs tuis non iu I

pndemhic giudcbam ^, ad hoc, quicquidefi ^, officijgt' trip

nus obligare me debuit. Neque tarnen [um adeo immodi* Ute

cu< me i aftimator , ut velim Te bas inconditas voces} hat prir

cruda mea Studia pleni redhoßimenti loco accipere. Cen<

Suffecrit ft ex bac occafione animi mei devotionem fp*' ^

Harepoißs ^, dr ineorum referar nunierum , qui inp*' ^an

troctnio Tuofuasjpes reponerefolent. B.Vt _tum C

• Generofitatis T u* tpr c

tom

obfequentifliwns clienJ*ol!<

>n

Olats Beronivs*ti(jUl

„4 n

- ■

C% P U T Ixi.

5 Dc intcrcalatione.

C. toixfiFtbrntrto inttrijciW* _O* tntercaUtioqmd, _quot»pUx. non Biet adijcitur', idquepoß Terminalis, intercxUru quid, unde exiflitt

quare. Ad menfem intercaUrem non pertiuuh. JSmendatio

tiyij tentata. Periodus Romani. Vitt Olympudum > Olympia-

dum myßeria, crbift'xtus. Februarius Herum perpetuo viginti ofto,

C qtlare. Terminalia femper vigefimo tertio Februari) lelebrata«

C«/*r locum Vilnius bifexti explicatus. EpaShe. antiquitm ftrvsvit, Fp silar Vonfificum vitiofa um rtfiduum. Mcnfit mter-

embolimt. ^fnticipatio menfium lunarium &{olsri*m ^> O*

pp de tauft, Vartitio Comp uti.

't' Intcrcalatio efl infertio temporis illius , quod ex ad- f _trt k&rcntibus ^{diebus aut} hörts, _earumque minutiis, invnl- Z*ii _w hacfacilioriqi computnndi ratione omisfu ^, conflatur,

tempus civile motibus fiderum exxquetur ^, caloque

i,n Wmumfiert poteß, conveniat.

\ue

iu Indefcriptione anni Juliana, qua nosutimur^

!rr triplicis generis deprehenditur intercalatio i diet in¬

di' hrcaUris, _{Pnma Epaäarum} , & mttnfis Embolimi. Quarum adannum folarem inträ terminos fiios coer- re, ccndum _j reliquas dua; ad curfum Lunse expedit*

}e" ledarn _methodo

utcunque aflequendum ^, obfer-

pH Vantur.

Dies intercalaris efl qui Bifextus vutgo ^, & BifeX*

Ufn appe!lacur, &ex quadranre diei, quem prx-

tef dies _trecencos

fexaginra ^q iinqueannus folaris ut

c°mpleattir, _{requtrit fingulis confeftis} qti^drienuijs eni^liecius, jn menfe Februar io, inter vicelimum ter- j tu,m pquå dc Romanorum vicenmuiu quarrum vonfuetudme, diem interponicur ^, an-

B Erat

«3

te ut

de

ne

di Itu

tit

Oq s» nal Oi

^fTmo

Erat enim hoc Romanis in more pofitum, ut nen kdiicerent ultimo ménfi, quod erat intercalandum;

fed interijeerene inter dies menfis, Sc tit venufté

fuo more, de Em. Temp 1.1. Scaliger ^, tn menfetn

ipfum tanquam furculus in truncum infinderent. Cui con-

fentit Macrobius Sat. 1 i. c. 15. inquiens: Vna reRO'

mani a Grads differebant. N am ill t, confeäo ultimo tnenfe $ Romani non confeäo Februario, fed pofl ykeff

mum & tertium ejus diem interealabant, Teminalibus fcilicet tam peraäts ; detnde reliquos Ferbruari) menfis

dies, qui erant quinque, pofi intcrealationem fubjungt*

länt,

Hic lo cum ubi antiquis infercalari folitum diferté

expresfit Macrobius: nec difientit Cenforinus illu-

ftris feriptor lib, de Die Nat. c. 10. In tnenfe potU'

fimum Februario inter Termina!ia & Regifugium intet' f

talatum effe ^, adferens. Sic & Varro 1. de 1. i» ^tJ

vocem Terminalia explicans, Termindia ^, inquit ^> ri'n

quod is dies anm extremus conflitutus ^: duodecitnus enim I

menfis fuit Februarius ^, & cum intercalatur, inferioret Cak

quinq-} dies duodecimo demuntur menfe. PatetergoT*?- mei

minalia folere antiquitus vicefimo tertio Februarij

menfis dir peragi, poftea intercalari, poftremo fub tl01

fequi quinque dies Februari] menfic reliquos, quo

rum primus in quo olim Regifugij ^, nunc vero Div

Matthias memoria recolitur. ^

Confuetndinis illius canfa&origo profunda vet« jl'ja

ßatis caligineobduda tegitur, cujus tarnen fic ali "lr

fiet tru

qua ratio adferri poteft, fi quod verbaVarronis di$ j^ri]

loco innuere videnrur , annum aliquando cum T er _frun,

minalibus ( nam varias eum mutanones prifcisteiö poribiu fubuffe, verifimile eft i) finiifte, diesqueii irt*

los quinque Lyn» curfu id poftulantc, poftea aliq«

temf«

19 ön tempore adieÖos arbitremnr. Sivc etiam propius

11; tit videtur vero 5 quod Romani non dicm mo¬

de do, quem in arcanis habebant, quarto quoque an- retn no, (ed & menfem, authore Plutarch* in Numa,

>n- duum & viginti dierum , alternis annis ex Epadlij

R0' lunaribus cölle&um (idque iinitatione Graecorum,

Imo tit ex Euterpe Herodoti conftat) intercalarent: ide- e/i- _oque cumfeftorum rationem perturbatam nollent,

bus quidquam intercalari vetabant, ante feftum Termi-

nfis calia, quod tuin ultimum anni facrum erat, juxta

igt- Ovid» iu Faftis;

^ Tu quoquefacrorum Terminefinis ^eras.

Et prxterea ut vetuftoreligionis fuae mor i fatis-

itiS' faret, quo cautum erat tefte Macrobiod. 1. ut Te- ifgfé, iruarium omnimodo Martius cenfequeretur ^, quinqué

1, Ultimos Februarij menfis dies intercalatjoni adieee- uit» rimt*

,nin\ Licet vero diei illius _arqj menfis adventiti) inter-

torts talatio^uno eodemq; loco fierendiem tarnen ipfiim ad jef\ menfem ^ceu partem, proprié non pcrtinuifle , ratio- urij le hand obfcura conftat} ^non folum quia propaga- fub tioiuriusque diverfa fuit, die ^ex quadrantibus fupra

qU0, mtiones folis excrefcentibus, per quadriennium col-

j)jv k&o i menfe vero ex Epachs lunaribus conflato :

led quia ipfa quoque inrercalandi forma id evmcit,

5lla _nonnunquam dies ifte neceliario intercalandus

c ali ^ ^> etiamfi m«nfem intercalari faftorum ^{ratio non} dj${ Permitteret. Quod fnbolfecic Macrobius , ideoque

Ter ^t.lib. i.e. 15. dicit veterum quosdam retulijje non tC0 ("hn menfem apud Romanos, verum et tam dtem in ler.a-

[Ueil l"rernfitife•

liqiii Concigit ^vero talis intercalatio quadragefimo

mpo B z quat-

i®

qnartoquoqueanno. Unde fufpicio mihi {uborinir

(cui tamen dubitanter aflentior»paratus Dodiorum ^

jndicio acquiefcere ^» fi il'is alitcr videatur) hmc re- ex I

ftitui pofie corruptum Livij locuml. i. c. 19. ubi antc

Numa dicitur annum, intercalares menfibus interpo- «ri<

ttendo, ita difpenfaße t ut vicefimo quarto quoque anno bins

(quidam vicefimo tantum \e$unt)ad metam eandem Pa 1 folts undeorfiejfcnt , plenis annorutn ommumfpatiit di* a4»l

ts congruerent. Intercalandi rationem plerique ad c^,

Numamaucboremreferunt, quod etiam Cicero fa- Pl'd

cic-1.1 de Leg, c. 19, Difpenfatio autem ifta talis e- Bi

tat. Alternis annis, ut dixi, menfis viginti duum Panc

dierum intercalatus eft.ad fpatia e"plenda,quibus ab derti

anno folari deficiebat Roraanus , qui quoniam teme- ante

ré claulus erat inträ dies J ff,uno die amplius quam ^aru

oportuit asfumpto, utnihilominus ad motum folis ^art

congrueret, juftus intercalarius omittebatur anno ar,j , vicefimo fecundo, nequaquam vero 20, vel vicefimo Ui

quarto. Sed ne fic quidem ad liquidum fada eft per- ^eöi

acquatio, cum adhucfemiftemdiei ratio Solis polhi'

låret > qui fequente tandem vicefimo fecundo anno» ln'ei"i

hoc eft,quadragefimo quarto,acceffu alterius femifiis ^llmc

duplicatus Sc in diem redadus,intercalabatur, men- entlfl

fisintercalationeiterumomifta. Vndéefticitur peri- j10"1*

oduin Romanamannos quadraginta quatuor folidoJ ^1- c

ComprehendilTe, quå evolutå dies anni Romani, er- lllar

pletis annorum omnium fpatiis ^, ad metam eandefli 0ret

folis, undé orfi erant, ad amuflim congruebant. 1110

Vetuftiflimam rem eile hane intercaiationem, & l,0c*

•i Grarcis ut pleräque alia ad faftos dr anni rationem ^rar

pertinentia ^, acceptam , Gr«ca teftatur appella- ni

tio, qua diesille Ciceroni, nunc dies Olympiudutn, ^{^} x,lr

quia ex quadrantibus per Olympiadens colledis exi- ^1 9

im ftebat; nunc Olymptadum Myßeri/t,ScMyfteriorum dies»

re» ex Myfteriis quse rempore mccrcalationis fiebant,

,ti ante quae nefas erat aliquid fufc'pere > omni interca-

p0. lari die femper habito nefafto Sc infaufto, ut Macro-

Mfi bius teftatur loc cit. nunc abfoluté Myßeria aut Olym-

(t# pia nominatur: vtexlib. Epift. ad Attie. ly Ep.

dt- H-l.y, Ep. zi.1.6, Ep. i. 1. 16 , Ep. 7, videre

ad ^> <llias J°ea citata & optimc explicata invenies a«

fa. pud Illuftriflirnum Seal, de Em» Temp. 1. 2.

JC. Bifexti nomen invenitåbis dicendo atqueufur-

uni pando fexto calendas Martias- Veteres enimindi- ab deriiMt illi ^nomen quod fequenti competebat diei»

ne. ante quem inferebatur ; qui cum effet fextus Calen-

am darum Marti), eo anno bis dicebant fexto Calendas 0Ü5 Martias, vel noftro more bis, vicefimo _quarto Febru-

in0 anj }binos dies continuos ut Polydorus lib. z. c. 4. ait ^„

m0 pro uno computantes. Idque ne dies menfi acceffi/Te Sc.

,er Deöin inferorum religio hac ratione violata videre- ftu. |«r, qua Itatutum fuitut menfis Februarius Dijs

n0, inferis dicatus, perpetuo dierum eflet viginti o&o % j{Iis numeto videlicet deminuto Sc pari, quafi inferis &

ien. deminutio & par numerus, hoc eit, ignobilis Sc omi-

eri* f10^, conveniret. Macrob. Sat.l. i.e. 13. Solin.

dos J'1' c. ^3. Tum etiam ut Tertninalia in 2 3 dieFe-

eX. btuarij menfis _perpetuo manerentimmota, nec opus lern 0ret lefto immobilis Dei luxato , utnunc vigefi*

^oterrio, nunc vigefirno fecundo die Februari/,

^ Jiiod lofeph. Seal, de Em. Tempi. 2. Sc ex illo

1 ert ^rdiis Joh. Vofiius Etymol. ad vocem Terminus$

»Ila- ^ !nt ^> celebraretur. Sed, quod bona pacc & veniä

utnt ^^'morum iüorum Reip. literaria; Procerum dixe-

exi'l°' ^"orum divinis monumentis plurimum debere

;bat e°r^seruditus fatetur, hsec tranllatio mihi non fit

B _i credi-

11

credibilis : quod intercalationi, hac potifilmum de

caufa ^> poft anniverfaria facra locus aflignattis fit, ^ne

videlicet fefta illa locis fuis moverentur. Neque enim

verifimile eft, fiturbari fefta reliqua religio fniti

T erminum, quem adeo antiqusefedis tenacem refe-

runc, ut vel Jovi ipfi quondam locum cedere nolu-

cric, feftum funm huc atque illtic vacillarevoluifle.

Ac ^ne cui ratio ha:c levicula öc frivola videatur ^> te*

fiem adferam ;plum Scaligerum 1 ^4. de Em. Temp.

affirmantem ejusmodi _per cerros loquendi modos

diftimulationem , facrorum Antifticibus hiiffe ufita-

tam- Nam apud Grcecos cum omnis tricefima dies

menfis, quam res*wvocabant, religiofo cultu ob*

fervaretnr, nec tarnen omnes menfes eflent dierum triginta ^; fed quidam cavi feu viginti novem dierum;

pnecipiife Hierophantas, ne ullus menfisfine trice-

Hma dje eftet, cavis menfibus _pro ^t/W^iyw^adici

reiniifut*''*> five tertiam pro fecunda. Quod fi igitur Hserophantis AthenislicuitreIigionisgratia>fubcer- taloquendi formula diem in menfe deficientem dis*

Hmulare} quidni Pontrficibus Rom* licuiflet eodem

modo diiljmnlare diem in menfe abundantem? Cas*

terum hoc tantammodo Terminalibus quovisanno

Embolimxo accidebat, ^{ut cum} intercalaretur > elfent ipfa Calenda: menfis decimi tertij,ut ex Ciceroned.

loco probat Scaliger. Atq5 ficex Terminaliorumdie

cum diebus viginti duobus, qui erat modus legitimi

Mercedoni) five menfis intercalaris, &quinq; diebus ultimisduodecimomenfidetra&is, jufta Februarij

longitudo viginti o&o dierum confurgebat.

In reformato anno Gefar , cum veteri intercalati*

onis förmå abolitå ^, ratio tarnen intercalaris diei o*

mnino habendaeftetdocum ei antiquitus aflignat«^»

ne

*#

j nein totummos anriqims tolleretwr adfemndum

ne cenfuic. Id Cenforinus Üb. de Die Nat. ^c. io.referc

bunc in modum ₃ inßituit, ]ulius, utperaSto quadrb

lt. tnnij tircuitu dies unus ubi menfts quond.am jalcbat, pojt

k' Ttmmalia intercaUretur. Similiter Macrob. d.i. c.

lu- '4' Statuit Cadar, ut qudrto quoque anno Sucerdotes

(ye< P'fara vel jaftos cur dant ^, menßbus acdiebus mum MtcrcaUrent dtem, eo fcUi'cet menfe & loco ^, quo etiam

3p. ^ 'vetetes intercaUbatur ,ideft j ante quinque Ultimos

|os ^(hurtj men fts dies.

jw. Jclem Centorinus c. i 8 awbor eft, tempus illiidi

[ies ^110infer£alatum oportuir, quoniam quinto quolibet

ariQO

j non qwidem completo ^, led incipiente revet-

um terecur» vocatum pentaeterida} non fecus ac My-

im. ßcdai in honorem Liberi pacris akernis annis cele-

cc. ^rata, trieterica» Sc o&ennium quo exéunte Solis&

jici ^.Unac ratiories Harpalo »ut di&um eft ^, paria facere

jtur videbantu^enneaéteris appellabätur- Qua ancipiti

:cr. locutione ut non pauci decepti; ita Pöntificibus de-

jjj, netum Cadaris detetraéterica feu quadriennali in¬

lem tercatabone perperam intelligentibus ^, novum erro- Cx' rcm*pla ernendatio peperit. Nam Carfar cum quar»

nno qu°qrte anno completo iutercalättim v eilet, facer-

lent cs non completo (ed incipiente anno ^, atque fic ied. ^US(luamoportuit, intercalabant, quo fadum eft ^,

idie !1Cmm qtiiprins antecedebat, teile Plinio Nat. Hilf,

timi :'l 8. c. ip. fidera merari CAperxt: hoc eft, ^annus

cbus 'or i15^0» crebriori intercalatione fädus ^» tardiug uarij ?llani Pro ratione liderum agi, Sc ruptis quafi obici-

1,s> fiderumqs curlu infuper habito, in contequentia ilati' j^pware caspic, quumante corre&ionem debitum

ei 0' 1Scftcuitnm non expe&aret. Verbi gratia, fidus

curtii cujus initium Caelar in i$ Martij ftatuerat,

ne B _{4 »nno}

*4

anno Jultanö $6, integro triduö inträ dies afini fupfs Olk

Solis rationes recepto, in vicefimam fecundam ^{Mar- ann} tij alcenderat} ^non verb defcenderat in vicefimam mer

odavam Martij ^ut vitiofé in exemplaribus Scalige- /

ri legi tur: quia hac ratione ardiorem _{quam par} erat tem

annuin exftitifie oportuit, quod tamen falfum effe ut p atcendentibus manjfeftum eft. Sedeam rationempoflen fit ^u

tomptrto ertore ab Oäayia Augufio correäam effe, it a ut pror duodcVm annis continuis non intenalarttur, Plinius di dc v

öo loco author eft, & Macrob. Sat. 1.1, c. 14. quo priri videlicet fuperfjui 1 u» illud triduum tolleretur. _{pro i}

Ad fecundutn genus intercalationis pertinet fölen' pori:

Iiis ad i ed 10 Epaftarum å dilcrepante anni folaris vel j

atque lunaris dimenfione oriunda. H

Epaäa autem tunt dies, _{qua; una} cum dwodecim liano

menlibus lunaribus, annum folarem conftituunt: lunw feil qua; in fine Decembris inter novilunium anni priftj

tiovifiitnum & Januarij Calendas proximaS Bume< ones rantur, primiim infequentis anni menfem lunaretn nit, inchoantes} ad _quem explendum, quod adhuc de* pera<S eft Epaäarum refiduum Jofepho Scaligero vocari io* tio S<

let, noviluniorum inenntis anni» öc decim« quartaä ftiani

Pafchalis utilisfimus index. nno $

Nam annus foiaris dies ₃ continet»lunaris tan* »nnuj

tum ; f 4, difterentia dierum eft undecim ^, qua; quo* feftä

»iam anno lunari adijcianrur ad fpacium explendumj Hi quod annus folaris defiderat, koc eft, additi* Hon ii

tix. leu adfcititia; dies funt appellata;. Accum'lantur rnmp

autem Epada; quotannis linden» , donec fummam occup triginta dierum compleverint, menfem Emboimoo tandi, conftituenrem > quo de Epadis detrado, quodrc linquitur annuas Epadasfuppeditat.

Hinc tertta gigniturintercalatio, quzeftwf"

iHiut

ra iMus ex Ipattis eotteäi, in anno litio; undc

r- annus ille _, quo id concingit Embolwutis dicitut , m menfis ipie Embolimus, noftris tnfotnbltng*

;e- _at Accidit ^vero plerumque cum jufta intercalarij temporis longituao ^> raro ad _ungvem ténéri queat •

ffe ut plus vel minus quam oponuit intercaletnr: quo le» _ut fit ut anni Sc menfes a codo nonnihil diicrepent,nec

prorfus cum Solis Lunseqj rationibus congruant, un- di dc vel anticipatio quaedam vel mor a, éxiftit, qua,1 licet

uo prima fronte ob parvitatem fuam contemnenda _atqj pronihilo putanda videatur ⁱ tamen progreflu tem-

;n> poris tanta evadit, ut «quatione, hoc eft, diei imiu»

iris vel alterius adje&ioneaut exemptione indsgeat.

Hiijus _gener'S pracesfiones du a infignes in anno Ju-

:iw liano _notantur

j quarum altera menfium folartum ed»

it: lunmum altera. Håc novilunia, ut ante di&um ed:»

nni priftinasin calendariofedesanfevertrtnr.illa ingreffi-

ne< ones Solis in figna zodiaci. Quod häc de caufa eve- eta nit, quia intercalatione bifexti _quarto quöque anno dc* io- tio pera&å, dodrantem Solis requirit intercalando» circiter horae annum amplius civilem ccele- quam ra-

rt® fti _{n«o anno} reddimus paulo longiorem: quapropter an- Solis _abfoluto curfu, _tantundem amplius noder

an- *nnus moratur, qnoad ipfe quoqi pariculåidå con-

uo* feäå in fuiim caput redierit.

ufli _liti* His utcunque expeditis, Cotnputum in duas partes äonincommodé diltingvi pofle exiftimamus. Qua-'

itur rum prima in defcriptione &diltributione _temport.m

w* tandi.

infti

llim

C A P. IV.

B; ^De-

z*

De d je v# ejusque partibus.

-

Dtvifio temporis in partes minores ^c* majores. Dies un Je dUa-

tur. Dies naturalis. Quis dies artiße>alis putdndus. Caligulxnt-

fltm in diem conVertit. Dies vulgiriter quis. ~N.ox quid ^, & mit

di£la Dierum nofliumque longitudo diverf,stunde Diet civilis f <- jusqae d/verfa in tia. Partes diei naturales» Cr civiles ; qua iti-

dem majores vel minores. Mora majores qua. Quadriga Solis. N»-

Sit Digiti*. Vrimt fax , crepuftumm » nox cotocubia ^, centicinium, tl

nox inttmpefla ^, gallicinium, aurora. Mora ttnde dttt*. Ityißici il

ut partes diet obfervant. horurum ujus ant'iquus it* in Oriente na- {}

tus. horarum ludai Iffafsartm authgrem fatiunt} qunndoi» Gr i- tiac K'ma u furpari capt,e. Hora antiqit* quare dit un t ur} cur duo-

decim ejje vettres voluerunt. Mora recentiorum > tommunts ^> Baby* r<

lonica, Italic*, Norimbergenfes. Minutia barnrum.

Partes temporis ^, funt vcl minores, vel majores. _f]

Minores quas motus diurnus procreat > ut dies & diei re partes.

Dies a dio dicitur _, quod ecelum no^at * uti- fp.

déillud/aMw e(fe, hoceft, in propauilo. Cic. i< ih

Oecon. de conjugali focietace fic loquirur j necejfari• «■ i ttmfuit, alterum forts fub dto effe, qui lab or e & indufirU

iompararet: intus quiteäis reconderei atque cußodiret. JE.

Nimirum quia coeli circuitu five converfione diuriia da ( ^quem primum motum veieres vocabant ) diertim de

nodinmq; dikrimina _{generantur :} vel g Aiii, hoc ter

eft, a Jove; quemlucis authorem credebat åntiquita»* tio

teile Macrob. 1- i. Saturn, c. ij. lovem accepirrttts <pji

lucis authorem , utide & Lucetium Salt) in carmine cd- J

tJttnt ₃ & cretenfes Ai«.' optta* yocant j ipfi quoque Rp "

mani Diespitrem appellaut ut diet patrem. I"«

Horum alius naturalis alius civilis eft. Quam di- ner ftin&ionem apudoptimos quosque Latiaitatis feri'

ptores '•L

*

*7 ptores ^Plioium > Cenforinum, Gellium &ex Var-

t. rone Macrobium videre licet.

». Naturalis eft _quem ipfa natura a tenebris fecrevir ^,

lt fpatium nempé quamdiu Sol in noftro bemifpbario commo-

*' ratur, vel ut Cenforinus de D. Nat c. 2;. definir»

£ Tempus alt oriertte Sole ad Solis occafum. Diem hunc

*, nonnulli artificialem vocant, vocabulo ^a St holafticis

ici introduöo, nec ad rem exprimendam fatis ^commo-

lÄ* do,cum non alius nomen artificialis diei rectius rae- l"

reri videatur, _quam qui accenfis luminibus arte pa- ratur. Qualem Dion Calöus R. Hilt. U 3*9- noclu"

ovstntem Caligulam in ponte immenfi operis ad Baulosconftru&o, multis ignibus undique collucen- tibus, _omnemque no&nrnae caliginis lenfum aufe-

itt rentibus procuraflfe raemorat

Diem ifthunc vulgus definit intervallum ^quo bemi-

in- fpberium noßrum ^a diluculo ad ultimum crepujculum usqi

I. ihftratur. ^{unde Plioius} 1.1. ^c. _77. Vulgus omne inquit

irr * luce Ad tenebras diem metitur,

rU Diei oppofitum nox eft ^, itadi&a Servioinl. ^1.

rtt. £neid. a nocendo, quod oculis noceat Catullo nomen- riia dationetn eandem placuifle ^, docemurå Varrone,

tim de L. L. 1. f. fed hac de caufa, quod omnia nifi in-

10C krveniat Sol pruina obriguerint. Verior autem nota- tas tlQefta Gra;co»f'l, quod cum Hebrseo /TO nuacb

mus Pievit cognationem non obfcuram habet.

cA' Eftque nox ^, fpatium quod inter folis occafum ad ejus

R9' lottum decurrit. Sed Phyficc nox eft umbra terra:, 9'am illa metac fimilitudiaeinadverfam Soliregio-

di» ncmfpargir. Unde eft quod Poéta? No&emTerrä

cri* ^tam fabulentur. Pylades in Genealog. • Deoruns

jres '-i-deChao:

Protulit _{kinc Ter ram di cl am}

quoqve nomine V eft a ^*

Ql*

aS

Qyt V mm & Xoflem Taygetemque parit. &(*

Longitudmes dierum & nottium pro alia atque alia fphacra? mundanx conftitutionc fituque maximé

variant.

Nam in fphsera re&a , ubi polis atnbobus hori«

zonti incnmbentibus _{, omncs} diurni motus circuli five it:ncra ab horizonte fecantur xqualiter, dies

perpétuo no&ibus fuiit xquales.

Sed nobis qui ea coeli inclinadone utimur, in qua alter polorum elevatus aflurgit, alter depreflfusin-

fra horizontem lätet, circulos converfionis diurn»

ab horizonte inxqualiter dividi neceffum eft, ira ut maior pars fupra terram exftet eorum, qui polo

noftro vicini funt; minor vero

pars apparear eorum qui polo oppofito admoventur. Ex quointelligitur

Solem cum in zodiaco per Egna feptentrioni propi- _^

ora incedit, propter poli exltantis vicinitatem , diu*

tisfimé in converfione diurna fupra horizontem mo*

rari, & quo altius in zodiaco ad verticem noltrum

^ (

cvehitur _{, tanto} longius » ut cum Melaloquar, ocU- .

furum exfurgere .Eundem itlis peragratis fignis ubi ad j1,

partem oppofitam figniferi fe revolvit, tardius örtum _^ citius mergi lucisque quam noctis _tempora breviora

reddere. Circa mediam vero inter utrumque po' _^ Ihm diftantiam quando in _xquatorem incidit, sequi*

no&ium facere vere & _autumno.

Illis autem regionibus qux ita polum verfusfe ^ ^

exporrigunt ^ut inträ zonx frigidx ambicum contine* ^.

antur, circa folftitium lux diurna- circa brumam ob- 1 fcuritas noftis dienm _circuku plurium vel paucio' ^{. .}

rum _, pro majore vel minore poli vicinitare continu- j. '

»tur. Idque quoniam poload cancam alcitudinem r *

eleva-

'

^9 elevato, ut parum abfic ^> quin verticibus hotninura immineat, _{pars quoqj} zodiaci, qua? fe ad polum in-

ijj fle&it, ita attollitur, ut illis in locis nunquam occi-

^ dere, ficut pars oppofitaitadeprimitur, ut nun¬

quam exoriri poflit. Quare Sol per zodiacumau-

niuimiter ingrediens, quam primumad exftantem

U ligniferi partem acceflerit, perpetuo fupra horizon-

CJ tcm confpicuus, donec eam abfolverit, _circumagi-

tur. Ad eundemmodum ubi partem oppofitam,

quam perpetuo latere diximus, attingit} continu-

am tub terris commorando no&em efficit» quoad eå

ix ^U0(l; Parl;e perluftrata, fui rurfus videiidi incipiat

ut facere poteftatem*

|0 Qui dire&e fiib pob's habitant, eådem de caufa,

m fex menfibus no&e premuntnr continua ^- fex aliis

l]f perpetuo folis fulgore colluftrantur.

3j. Wes civiles funt,qui in civiltbus negotiis obfervan-

•u. tiir;Tem/>ttnuxtaCenforinum<7#0</ fituno loelt civ cum' l0. *&u, quo dies vem & nox continetur$ Gra-cis

inl ßobis ^voce unå ttygtt appellatur. Quare non immeri-

rj. t0 å Cicerone off.l. i .c f \ > is reprehenditur, qui tum aC{ triginta dierum ejfent tum ho(le paft<t inducit, r.oftu pO'

ml ftUbatur ^{aqros ,} quod dierum ejfent non noftium ptä*. in-

>ra ^ucu' Qiia fraude Thracesufös ädverfus Bcsotios

,0. Straho 1. 9. & iimile quid de Geomene Erat- uji ttus Apophth. 1 i.

Hic dies quamvis longitudine nbique ferrarntn

,

pe fit, ftatum tarnen ejus nonnihil variat, quod di-

;lC, Verfa illi, diverfi popull dederint initia. Fatium au-

*etn 'd

quatuor modis. Alii å måne five exortu Solis

jQ/ diem inchoarunt, ut Pertae Babylonii, Gr^cotum

311 • ?'er'qne & qui infulas incohmt Baleares. Alii å ^ve-

etn fera & occufu Solis,ut Hebrxi* Arabes, Athemen-

va*

fes, nec non Galli olim &Germani ^* quod initium ho« * dieqj obfervant Itali, Bohemi, Silefii. Nec videtur

aliter de maioribus riöftris fentiendum ^, cum adhuc

multis in locis confvemdo marieat» non dierum fed "<

no&ium numerumcomputandi} quö fpeciat vulgo fe

tifitata , felicium non tam dierum , quam noétium apprecatioo; & in LL. patrijs frequens illud, ^rirtrtn

SRrtff ocf) %f)t. Umbri vetuili Italic populi in qui*

bus nunc Spoletanus ducatus eft, &Hetrufci, diem

ab ^uno meridie in fequentem cenfuere : idem hodic «■

facit otnuis natio Aftronomorum. Romani denique bi

&/£gyptij diem ducebantå media noéfce ^, quem tn»

rem Ecclcfi» imitari placuit, Hinc verltis: ^

Mané diem Babylon capiebat folis ab ^ortu: ^

Vefpcre ludai: Scrutantes ßdera cali _j

Cum Sol in medio fplendet nitidisfimus orbe: _({j ChrißicoU incipiunt media fub tempore nottis. ec

Dehis videanturfiplacet Plin. 1.1, c. 77. Cen« llr forinus de D. Nat. c. 23. Agell. 1.5. c. a. Macrob.

ex Varrone Sat,l .i.e. Seal. Em. Temp. ev

Alexander ab Alex. 1.4. c. »o» fei

Scptenkrionales populi quibus diesac noftesnä' ^oc

turales, Solisque fiipra fc infra horizontem continu-

a mora, per aliquot menfes extenditur; dies fuos ci- ^tei

viles obfervant ex Solis & Lunse, Itellarumque alia* no rum, ad certam cceli regionem appulfu. De quo ef pc ftat illuitris apud Procopium locus Hift. Goth. !♦11 in<

tibi de Thulitis ad Boream litis, lic loquitur : E* 'i1

qui inde ad nos venerant percunäatus fum ^, qua ibi m arl

verum facies ^, quo tempore apud ^nos Sol oritur occidttty Si

Iiis fida retuiere, quadraginta afiivos per dies folem 0 auferri qutdem confpettui, ut iam diximus t lutcre taffl"1 ßi

0

nen ex eadem femper cceli parte, /ed modo ab ea quam

nes örtum _, modo ab ^ca quam occafum dicimns. Vbi igttur

ad illud finitoris punäum fe circumegit ß undé catero an- ni emevgentem contueri foiebant»noblem diewque tranjtis- fe inteUtgunt. At obumbrante terras longa illa caligine ^,

Un&) qua confpicua ef, meatilus dierum vites numeran t.

Partes diet pari rauone> ut dies ipfi, partim natu- tales} partim civiles funt.

Naturales quas ipia natura conftituit > funt ^matte,

neridies, vefpcra&media noxj tam diem quam no&em bifariam dividentes.

Mané, å bonitate dici, clariflimo VolT. placetin Etymolog, quod optima dici pars ftt, manum enim bo-

num veteres dixere : quam fententiam confirmat lo¬

cus Xenophontis de Rep. Lace. circa fin. ubi dicitur

Rex facrificaturus facere td diluculo , quafi antevertere (UpiettS ^7Jfy 5" Otis f'vv6iM>, benevolentiam Det , notan te

eodemauthorein Dies. Eftque måne diei principi-

um, <5c tempus quo Sol fupra finitorem egreditur.

Mertdies, quafi medius dies , quando Sol altiffimuf

«vehitur. Vefper, ab Hcfpera,quafi $s{» terminus feu finis lucis, alias tempus occidmim dicitur, item occafus Solis , & tempus diei novilfimum. Media

1 ox, quae abufivé Varroni nottis meridies dicitur, eft tempu* quod multam, profundam & intempeftatn no&em _{vocamus, cum} nempé Sole ad medium ^op-

Pofiti hemifphjerij delato, denfifiiroar terram umbr«

involvunt.

Partes diei civiles norninamus, in quas fiio quodam arbitratu, homines diem no&emque difpertiunt.

Suntque maiores , vel minores.

Majores _partes, quadripartira diei & no&is di-

ww ftin&io definiebat, propriis pnmura difcreras no-

minibus

fl

minibus: ut primiim tempus > liveprincipiutn^ief

eilet _tnane, de _quo Jam di&um eft : quod huic pro*

ximiuii ftiit ad meridiem five tempus antemeridianum T

voearerur j hin c de mertdie feu tempus pomcridianum: mor

tum tempus occiduum five tempeftus fuprema. Quos j

quadrautes, quoniam ternas horas finguli contine« s bant _, poftea horas majores quibusdam ^, judds J pr»fertim ^, appellatos ^, åc ab hora unde incipic* h

bant, quidam denominatos volunt, itaut prtmus res1

quadrans tempus matiitinum ^j fequens , tempus ter- drai

ti» , fivé hora tertia j tertius, tempus fextae ,feu fex< inifc

ta hora _; ultimus ^, tempus nonx fivé hora nonavo- los it

cafus fit. Quem raorem ad fuos majores fluxiile åran

Francifcus Ritter Norimbergenfis ait, & hinc acce- ris ^t pifle eos fuum Ü)?or^n^cr^@e)ff'tnt> SRonettjtfc fing]

Unde ratio fortaffis patebit eonciliandi Marcum & fcatn Johannem Evangeliftas ^, quorum alter dicit Cbri* quo uumbora;. alter hora 9. cruci aftixum effe. ^ir, Antiquiffima haec divifio Poetarum fabul® de Ei quädriga Solis ni fällor, ^locum fecic. Quod congru- P

encia quoque equorum nomina comprobare vielen* com

tur, Erythreus ^t *y£ihon, Lampros & Philogaus, iö-libu

emm recenfet ea vetus & anonymus in Arataea Ger- bia,

manici ScholiaftesAF'-dgentiusMvchol L. i.Apud fufet

quos fic quoque explicantur. Erytbreus Grace rubetis ensj

dicitur, quod a matutino Soi lumine rubicundus exfurfuU hnt'u

i/Ethon ardens vel fplendens ^, quod tertia haramomento ^

inßante vehementius fulgeat. Lampros lutidus ^, quod ji ®ed

dum ad umbilhum diei confcendcrit. Pbilogaus terrae Mite,

urnans, quod kora nonaproclivtor _yergens occajui protuü

int'wbat. H"c facit diftichonillud apud Johanöeia ro^-

de Sacro BofwO in Compuco: Vo^u

Sold

3) diel Solis equi huts dscuntur quatvor hora,

pro* Hxc ruhet, h&c urit ^> h&c caltt, illa. te fei.

nun Paulo aliter recenfentur ab Ovich 1» a. Mctä*

um\ morph.

|uoS Intereavolucres, Pyrois ^, Betts & JEthon

ine« Solis equi, quartusque Fbiegon hinnttibus auras ixis Ilammtferis ccmplent, pedtbusque repagula pulfant.

pic- Noctis quadrantes å eonfuctudine militari vete-

tmm res vigilias appellarunt, tribusque horis ad Clepfy-

ter- dramdimenfis definiebant. Veget. 1. J.c 8. jQuix

fex< mposfibilevidebatur _{per totam noblem} v'tgilantes fingu-

ivo« los in fpeculis mauere , ideo in quatvor partes ad clepfy»

xiffe hm divifa funtvigilia, ut neu amplus quam tribus ho-

cce« ris nocturnis necejje ejfet vigilare. Clepfydras vel Kit; fiogulas oltendebant horas vel trihorinm contine-

n & baar; quo exeuate, fignum buccina dabatur, ex bri- quofaäum eft, utfepiflime buccina pro vtgtlia dica-

tllr« Sic propertius .*

; de Er Um qturta canit venturam buccina lucem.

gru* Prima _ergo vigilia ab occidente Sole ineipiebat,

Jen« c°mpleä:ebaeurque tempus quod ab accenfisJUimi-

, ita nibus printam facem, & a creperaluce, hoc eft du-

3er- bia, _obludanre quafi tenebris dmrnolumine» ^cre- pud fnfculum ^vocamus. Huic fueeeifit fecunda ineipi-

bent «ns a concitbia nodte, _quam conttcinium nofttsque fi»

■?4t, Imium _nominanr, cum videlicet icum eilet eubi- ienti tum, Sc omnia conticefcerent: hanc tertia excepit

od fit ffiedianoäe Sc intempefta : Vltima fui: g alli c tri tum,

'ruft tiluculum (ive aurora.

otttV Partes minores funt hora , quas MacrobiuS ab Hfl-

aeö y°%yptiorum Deo _quo folem intell.gunc, dietas

vduit, quod _etymonpra: aliisfibiplacere Voilius

C i»

Sollt

54

in Etymolog, fatetur, authoribus tam mire in cjui' dse

aominis origine variantibus ^, ut tandem ad fordes thc

enam deveniatur. Poétis Solis minißra finguntur, dei

Ovid. 1. c. poi

lungere equos Tithan yelocibus imperat Horis. pm Occafione nmbrae ab arboribus lucente folein no

terram proieäae, primum obfervatas horas arbi* dtj]

tror : quemadmodum noftri in agris ruflici, radiis r'u

folis per feneftellas illabennbus tempora diurno- Ire

rum operum non infeite diltribuuntj ututaliasä

forddis hominib. s &abje<äis, ventremque pro in'

horario circumferentibus fedulitas ifta contemna- pri

tur. QnaleeftilludfameliciParafitiapudPIautuDi te i

inBaeotia. Rc

Vt tllum Di perdant primus qui horas reperit, mn

JSTam me puero uterus hic ^erat horarium Py

Multo omntum iftorum optimum & certisfimm> Pli

Et plura quseibi habentur in eundem fenfum ali* ^rat

a. Sed ad beluas ejusmodi homines remittendoi apt cenfet AureliuS CalÉodorus, lib. ^i. Variar. Epift

ul c. ubi: Or do inquit vita confufus agitur ,fe talis dif Ån

£retio fubveritate neßitur. Beluarum quippe ritus eß> pa

ex ventris efurie horas Jentire, & non habere certuw< qu quod conftat humanis ufibus attrtbutum. gic

UftiS earum antiquiflimus, Orientalibus przfet' vai

tim» quibus Herodoto tefte ^> Grsci horas acce- un ptasferunt. Sic enimillein Euterpe, Polum^notn)1 eri

nem & duodeam diet partes a Babyloniis Graci didicf tifi

runt. Et apud Hebraeos multo antequam Grsecif tio

innotuit ³ eam rem cognitam fuiffe teltatur ho1 am rqlogiuöQ Regis Achaz » qui circa ultimam

Romuli in Judå fummse rei praefuit. Quin & _dsti! Ju; fec

ejus dsei ipfi horarum ejusque partium Jflafcarem ^au-

rdcs thorem celebrant: nam illi ejusque pofteritati fi-

tur, dcralis fcientix cognitionem & intelligentiam tem-

porum tribuunt. Vnde illud Rabbi Salomon i s a- pud Abraham Zachutin Juchafin fal. 40. a Seide*

lein noallegatum, 1. deanno Jud. c. 1. ifacharem afcen-

irbi* itjfe infirmamentum, & feetim deduxijfe partes ( hora:•

tdiis ms) 1 ogo, non minus in computo Judaico Cele-

rno1 Ires, _quam fexagenx apud Grxcos & Latinos,

iasä In Grsecia ^, authore Pliaio 1. 2. c 76. di Laértio pro in Vit. Phil, horarum ratio ab Anaxiraene Milefio

nna* primum vulgata eft, circa annnra urbis zoo,regnan-

tuni te in Afia Cyro, de Roma? Servio Tullio- Sed apud

Romanos paulo ante annum urbis quingentefi-

mum tandem inolefcerecxpit, quo tempore cum Pyrrho Epirotarum Rege bellatum eft ^» lit idem

Willi Plinins memorat 1. ₇ cap ult. claudens hane nar»

alt rationem mirabundus ifto epiphonemate : tamditt

idos Apud Romanos indiferetam lucem fuijje.

Ipift Horarum genera duo funt ¹ antiquum & recens,

1 dif Antiquigeneris hora ^, inaquales vocantur, quibus in

eß> partes duodeeim ut nodtes ^, itadies tribuebanrur:

luiih quse cum pro ratione anni, hyemis di xftatis, lon-

giores fint vel breviores, horx quoque pari ratione

rfef' Variabant, eoque modo inaquales dicebantur, licet

icce- unius diei vel nodtis horx, inter fe fatis xquales fu-

00' erint: A: quoniam ejusmodi horx antiquis adeo in

dief nfu fuere, ut fieubi fere in authoribus horarum ^men-

■xüi tio occurrit, de illis horis fit intelligendum, hörst

ho' antiqua nominantur.

Sollennis fuit veteribus ^non diei (olum de no&is,

: Ju Ced cujujcunque asfis feu monadis, in partes duo-

h Ca dcnai

?«

denas diftribtitio«. Vnde Hyginus Poet, ftron. c> Äfo

I z Priores Aflronomi cum omnes res ad _partes duode« 1

tim revocarent, ut men fes & horas & laütudinem figtio- civi

rum , ita & fignaper ^{qua res omnes} ßgnificantur duodc as,i (im vo'tuerunt ejfe, Pronunciatum qnidem nimi< &

Aftrologicum Sc ineptuno ^j fed quod verum eft de ram diftributione rerum dnodenaria Aftronomis ufita- hon

ta. Quam illis propterea tantopere placuifle exi- eim ftimo, _{quod is pra: cazteris} numeris intra duplura hon

ipfius confiftentibus, fit in plures partes exafåé di* in n vifibilis> compledfcente duodenario, partes dimidi- nc 1

as

tertias ,

quartas , fextas j quod nulli contingit dm

numero ali j _usque ad vicefimum _qnartum. Et cum ad f

natafit horarum inaequalium oblervatio in Orien- ß

te, iit diéfcum eft , ubi dies å noftibus _parum longi* <}ui 1

tudine differunt, hoc horarum _genere maximé de- hbu«

le&atös veteres credibile eft. terr

Pecéntiorumifora funt, quibus totum fi" are(

ve dies civilis, in viginti quatuor particulas aequales # difpefeitur ^, quas quoniam horis diei atquino&ialis Eati

funt fimilimas^fivequodiingulx quindenisgradibus apquinoiäialis circuli fupra horizontem emergen- n'&

tibus, vel meridianum transeuntibus refpondeant, r's c;

dguinoäiales _quoq; hora appellantur. Non quod an« eri|d tiquis penitus ignotae,fed quod vulgo minus uficat« A

fuerint; _{quum eas} interim Aftronomi ipfi, quibus u> <

ad calculum ob «quabilitatem maximé accommo- *!1®'

data: fuere , fibi refervatas habuerinr. Apparet /f«»

hoc ex Plin, N> H. 1. 18. c, z y. qui cum de longi- rlis 1

tudine partium anni difieruiflet,fubiecit, horas nunc in _omni accesfione aquinocliales ^, tion cujuscunque diei tlierc fignificari. Et Jul, HygiawfC, alias ep diei nc Öt

ftisque

i 7

C' Risqtte partes ex horologijs, alias ^ex fphara ratione.

de* Haj , pro vario unde computari incipiunt > d ei

no- civilis principiö, in tres potisfimum -abennr coloni-

de- _as,ut aliae fint communes, qua: a mendie vel media no- ui« & numerantur : idque ordine velcontin'o ad ho»

dc tam usquc vicefimam quartana , qua» hone ma bris

ta< horologij audmnt; vel iterato * quoties ad duode-

xi- cimam media notie vel meridie ventum eil, eoqva

un horologij ^{minoris hor»} dicuntur, quales q-»* nobis

ii* innfutunc. A\\x Babylonicaqnorumovlu imitario-

ii* ^ne Babyloniorum ab exortu Solis ducimr. Mia

»it imiqi Italic* qusevefpereaboccafu Solis numerat«

m adfequenrem usq; vefperam continuannir,

n- Xorimbergenftbus horarum rario peculiaris efi ^»

»i* quilicet horis cum reliquis Enropaeis utäntur £eqf,a-

c- bbus j ordinem tamen earum velpere Sc mane in- Jerrumpunt, no&urnas a Sole occideute, diurrias

(I- 3 redeunte Sole computantes.

es Horarum vero minutia diverfimode efférnntuf.

[is hatinis fcriptoribus, ut pleraque alia aiiis parob s,

is dequibus confuli poffunt opufc la Voluci) Vbscia-

i- ni & Balbi Menforis de afle , ad calcera editabpe-

t, dsquodde Seftertijs infcripfit vir abfoliuifiima!

ti' eri'd!tionis Frid. Gronovius.

« Aftronomis diftributio hora» in partes qui» minu-

is Gr^ce appellantur, farmliarjseft : quo-

3- Pmfexaginta prima horam conficiunt i fexaginta fm da minatum primnm , & fic deinceps. Qui-

i- I us Eublatis, infigni calculos fnbducentium te ra¬

tt ^°do, _partes decimales recentiores quidam fubfti*

i pere.

'' fteda, Johannes de SacroBqfco, alijqueanna-

ie C _J iis

jS

Iis coraputi artifices, horam in punäa, minutijtf

teshmomenta refolvunt. Punftum,partcmhorseqiu

tam faciunt; minutum, quadragefttpam ^j f>drtem quadringentefimam ocfcogefimam ; momentutl({

nullefimam feptingentefimam fexagefimam, hoi

eft , intervallum feu moram templris brevill

xnam. Quorum omniui^ fi pun&a feu quadrafltff-

horarum excipias, nullus feré hodie eft ufüs.

De partibus horarum rrnlle o&ingentis, quarir tifus in Oriente frequentisGmus, ante didum eft

Ad^praeftantiffimum Dominum Refpondenteo

"Cgregié profeäo & ^te & tuam indußriam bonis f<

demommbut publice nunc proba* 3 quando tempon-

it a b ab es ratienem, ut dies et tam ac horas computesn

te f nec illarum uüam frußra abne patiaris. Quoå f

tecum facit, ⁿⁱ is prudenti confilio in longitudinewfc

profpicit\ Ego quantum quidem pro re nata nunc poßW

felices tibi ßudiorum profeäus gratulor, & poß hacß

stora in dies incrementa _apprecor. B. V.

Cakolvs

Benedi<äif

ITH xtff* Iii y^Va

"iflfV £ 9VHT<Uf Ttn/i JlPury.éfitVMf.

Scrib«

Andreas E, THcr/n*®!