FET RO

q. η. v.

DISSERTATIO ACADEMICA,

de

CANONIZATIONE

ROMANO- CATHOLICA, VERE PAGANICA.

QUAM ,

CQNSENS- AMPL. FACULT. PHILOSOPH.

IN REGIA ACAOEMIA UPSAL.

prä'side

VIRO C EL Ε B ER I

Mag FET RO EKERMAN,

Eloquent, PROFESS. Reg, ^et Ord.

WNOliUM EX Λ MlNI MODESTE COMMITTIT

Alumnus Victorinianus

johannes lundborg,

V. GOTHUS.

IN AU DIT. GUSTAVIANO D. XXIII. MAJI

Anni MDCCLIX.

H. A. Af. S.

O Ρ S A L I £

h

monsieur

Le Comte

ADAM OTTON

De

LAGERBERG,

MARECHAL de la Cour MONSIEUR

La ^tiyent Protection ^{les beaux} dont ^arts, vous ^jointe honorés ^{å la} tous ^grace ceux, particuliere, qui cul·

dont il ^vous a plut de ^me favoriter, dans les per-

fonnes de mes Pere & Mere, font des motifs, qui ^{m ont}

porte å la temerité, de vous preienter ^ces premices de

mes oevres Academiques, qui privées de toute fplendeur,

la démandent de votre illuilre nom. Daignés dont Mon- fieur, je vous en liipplie, regarder d'un oeil gracieux ce petit preient, qui quoique fimple, & bien ^peu dignede

votre attention, iortpourtant d'un ^cceur qui η' aipire a rien Jant quau bonheur, de pouvoir vous donner de

plus vives marques de la veneration, dont il eft penetré·

Voila Monfieur ^un aveu tres fincere, que j\u brulé d'en-

vie de vous faire depuis long rtems, mais que ma jeu-

neile auiTi bien qui mon indigcnce m'a empeché jus-

ques ici de cömmuniquer au public. Apres les ^veux

ardents que j'adreile å Γ Etre fupreme pour votre pro- fperite & celle de votre illuftre famille, je prens la hardi-

efle de vous ailurer du trés profond reipeft avec le quel

je ierai toiijours

MONSIEUR

votre- treshumble Ef tres oleiffimt ferviteur

JEAN LUNDBORG.

VIRO Maxime Reverendo atque Celelerrimo,

Dm Doft. C ARO LO

NORING,

PAST. & PBjEPOS. EccleH Syecan. Lond. Anglorum

GraviUimo.

F1R0 Ampliflimo & Confultifjimo

Dm Ν I C O L Α Ο

STRANDMAN,

Ad Reg. Clallem Stockholm. Commissario SollertiHImo,

Patrono & Nutritio IndulgentifTimo.

Anglia Grande quo Noringiadum Veft-Gothi*que gaudet, genuit quem Svethica tellus, decus.

tu quoque, qui magnse numeraä fua penfa cohorci

Et Tibi t follerter, credita cun&a regis.

Ad Vosy dile&i, graditur pia Mufa, Patroni, Grandibus ut meritis munera parva ferat.

Quidquid habet, Veßrum eil; tener eil hiefruftui ageiii,

Gratia quem fevit Veßra rigatque manus.

Devenerande NORING > Te noftri tofa Parentii Ingenti eelebrat beta favore domus.

Tu mihi» quod po/lim ^j cupienti fponte dtdifti»

Viftoriniadum jundlus ovare choro.

Nec Tua, quam reneror, STRANDMAN, grolixa volontas Affedtus in me figna minova dedit.

Cara me» genitor dum credis pignora cur«j Montis & Aonii me tenuere juga.

Ergo ad Vos redeat» VOBIS quod jam fuiC ante·, Spe&andus fola fit piecate über.

Donec opis nollrse fuerit tot tura parare*

Quot Veßros onerent rite dicata focos ^>

Pro Veßra numquam defiilam rota faiute Culmina ad excelfi mittere fan&a poli.

Maxime Reverend. (f Confultiff.

NO Ml Ν UM VES7R0RUM

cuHor eevoiißimus

JOHANNES LUNDBORG.

KYRKOHERDEN uti An-,ne Hårad, HÖGÅKE Vo 1( DIG Ε och HÖGLÅKDE

Herr AN D Ε R S SALMEN [US,

Min Gunßige Gynnare*

Samt

HÖGÅRERÖRNA och DYGDÅDLA

Fru CATHARINA

Ν O RING,.

Min Gunftiga Gynnarinna.

TD en vördnad, ofkrym rad uprigtighetoch ett tackfamtfin-

ne, åra driffiådrar, fom giordt att for Edra ögon jag vå¬

gat detta arbetet nedlägga. Den lyckan jag äger, att vara känd utaf Eder,har ock tillikyndat mig den ofkattbara for- mån, att på ett utmärkt fått af Eder blifva gynnad. Från fpådaffe åren har jag haft åran vara ett mål for Fru Prob-

ftinnans godhet, och den fenare tid har jag fått vörda Herr Kyrkoherdens ömfinta kårlek. Huru lyckelig vore jagy om min fvaga hand formåtte aftkildra Eder godhet uch min mat¬

ta fjäder kunde rått tolka den årkånfla, hvaraf mitt hierta brinner! Men min oformogenhet rödjer fitt fel: jag för- nlrnmerjattjvilja och kunna, ftå ei lika under ens magt och

välde. Tillåten derföre,att det, fom britter i värdet af gåf- van,fkall åt lättas genomen vdrdnadsfull fillgifvenhet,och upfyllas genom kraftiga bdtaer om Eder bettåndiga väl¬

gång Himlen giore Eder lefnad få lång, Edra dagar få fål¬

la _y fom den onikar, fom oafiåteligen framhärdar

Herr KYRKOHERDENS och FRUNS»

oåmiuke ^t i enare

JAN LUNDBORG.

-vilis

Admo'lum Reoérendis, Prxclarifftmis & Speftatifimis

Dn. Mag. AR Vi DO AFZRLIÖ,

PASTOR! in Larf Vigilantiilimo,

Dn. Mag. SVENONI NOR1NG,

PASTORI in Åfarp adcuratiffimo,

Dn JONI Ν O R 1 Ν G,

MERCATORI Upfalienfiura maxime confpicuo.

Cpecknen hoc quälectinque Academicum Vo-

^ bis, Patroni & Fautorés Exoptatiffimi, velu-

ti teljeram grat£ volimtatis ^, i? per petita he?ie- ficiorum memoria, confeerare ab officio meo non duxi alkniim. Accipite, quaefo, meliorhn in par-

t em tüunufculwn, quod nec animo offereniis, ne c Yeftris meritis fatis re fp onde ät ^, meqne poflhac

Veitra henevolentia amplecimiini ^/ yzc

quam deßflam, pro Vcfträ perenni felicitate vota Jufcipere fervidißima.

Adrnodum Reverendorum, PraeclariiT. & Spe&atiflimor.

NOMINUM VESTRORUM λ

Cultor humillimus

JOHANNES LUNDBORG.

V7RO

Plurimum Reverendo atque Do£liiTimo,

Dn. JONA LUNDBORG,

COMMINISTRO in Larf vigilantiflimo,

PARENTI OPTIMO.

A-ieil occafio, Parens Optime, jam diu exoptata, ani-

/ mum meum dcclarandi gratiflimum erga Te Tua-

que in nie, ab incunabulis, eollata beneficia; ego nam- que documenta amoris quotidie Tum talia expertus, qualia vix muiti parentes liberis fuis praftant, quai raa-

jora iunt ^, quam ut illa efFari queam. Tu, Mi Pa¬

rens, auTor es vita?, immo, quod pluris ceftimandum,

Tu educatione überall mc inftruxiiti,Tu ftudiorum ^meo-

rum qualcscunque progreilus largo adparatu haud pa¬

rtim promovifti. At quid rependam? Primitias has,

quas conlecratas Tibi cupio in teftimonium gratiifimx

mentis , benevole excipias, vel publice teftificaturas,

quantum Tibi debeam, quantaque föret illa pii animi iignificatio, fl verbis fat dignis ^{a me} éxornari poilet.

Quod unum penes me eil, pro Tua Matrisque Dul-

cifFima? diuturna incolumitate Deum O. M. ardentiiTi-

mis invocabo Fufpiriis, & benefa£ta Tua ^vere pater-

na ca, qua filium decet, mentis reverentia, ad eine-

res proiequar. Valel

Dikmjjimi NOMINIS PATERN!

cultor oleåientifJtmHS

JOHANNES LUNDBORO.

ι ν. I

§. I.

emortuos laudare & honore de- bito adftcere, _quod donis, DEI

O. M. conceifu beneficioque, ft-

bi perliberaliter fubminiftracis, reäe fuerint ufi, illorum me¬

in oriam in Ecclefia confervarc,

de ipforum gloriofa vita & mor- te conciones inilituere, & virtutes, ut exempla ad

imitandum _, proponere, non modo ^non cuiquam difplicet, Ted multum juvat ad acrem vehementem- que incitationem ^, iuperftites ut tam prseclara pre-

mant veftigia, fidem, temperantiam, patientiam &

cetera decora pie fe&ando, illucque venire conten- dant , ubi, ^{una cum} ipfis, coniortione beata fruan-

tur in _asternum. Hinc frequentes fuere Patres pri¬

mitivas Ecclefce in percelebrando fan&orum & Mar- tyrum laudes, ^ut iludio inflammarentur ceteri Chri-

A flian!

■

# ) 2 ( #

ftiani ardenti tum vicx ipforum, laudabilioris tum conihntiae, _qua multo maluerunt fubire mortem vel

acerbiifimam , quam veram deferere & abnegare re-

ligionem. Cum vero Oracorum copia, IVpraefer-

tim feculo a Ν". C<5 in Ecclefta fuerit, qui, dum in

laudes fan&orurn effufi, ^eos abfentes in ccelo, tarn*

quam praeientes in terris, immo quafi coram adftan-

tes adpellarunt, quod Oratoribus in civili foro inter- dum folenne eft, ut abfentes adloquantur quaiT pra>

fences, hac iua grandiloquentia, contra omnem ta¬

rnen fuam opinionern, anfam invocationis ian£to-

rum defun&orum prasbuifte videntur; etenim rudio-

res fibi falfo perfuaferant Oratores hoice iacros, per

adpellationem fanQ:orum,ilIos invocafte, h. ^e. ab illis apud Deum nefcio quid patrocinii petere. Atque haec,

Π _ego quid video, eil origo invocationis ian&orum, primis fere fecuIis ignota, nec alium in finem, quam ad audientiam facilem apud Deum dire&a, qux pre*

ces ab idololatria funt immunes, improbandas tarnen,

quod οίτεξ γραφής funt invecfce ^, & irrte, quodve

fan&iflimi ccelites nos non adtendunt. Sed, iicuti omnia, ^tum temporis, in pejus ruebant, ita factum eft, ut hiec veneratio fanfrorum brevi in Div.orum

numero ilios _reponeret, quibus nonnulla negotia cu-

randa, ^a Deo commifia efient, ad imicationem gen-

tilium, qui fibi ipfis DeosDeasque, prolubitu arbitrio-

que praepoftero, finxerant. Hinc finis nullus fuit aulam cceleftem, _quam homines male inftituti ^com- minifcebantur, novis in dies miniftris ditandi; nam

non tantum finguli ccetus, fed finguli fere homines,

pecu*

# ) 3 ( #

peculiares Patronos defiderabant, veriti, fine dubio,

ne parum diligencer rem mandatam illi procurarent,

alforum qui jam dudum in fe fufcepiffent. Modum

quidem huic vitio, an ritui increbrefcenti, Concilia

ponere ftuduerunt, qnibus cautum eft, ne quis pro

beato & fan&o haberetur, nid quem antiftes in Con-

ciliis provinciae, praeiente populo, tanto honore di-

gnum pronundaifet. Fallax hoc remedium terneri-

tatem hominum quodammodo cohibuit; Pontifex

vero Romanus,qui, hac tempeftate, omnia momert-

ti cujusdam arcana ad fe, tamquam caput totins Chri-

ftianae civitatis & Chriili legatum, pertinere inftabat,

id, quod Epifcoporum & Conciliorum antea fuerar,

(ibi paullatim ioli vindicavit, ullumque coli pro fan-

ftonoluit, praeter illum, quem ipfe, caufla cognita,

inter optimates cceleftis reipublicae collocafiet. Et

his initiis confecratio illa Divorum, quam Canoniza-

tionem, a Graeco xäwv/^v, ad normam explorare, ho-

die vocant, nacaeit, quam paganizare h. e. per fin·

gula fere iimilem erfe Apotheofi gendlium, praefenti

Diflertatione , oftendere animus e(h

$. Ii.

Inceptum vero ut melius abfolvere queamus,

omnium primo, indolem & ^naturam Canonizationis

indagabimus &, quid in receflu habe3t, exponemus.

Indult vocabulum Canon duplicem iignificatum, u-

num Grascum, alterum Latinum. Senfu Graxo ^,

denotat regulam ieu normam. Hinc, qvum de libris

Canonicis loquimur, idemeft, ac über, qui Cano-

nes feu regulas comple&itur, ad quem & fides diri-

A 2 gen-

# ) 4 ( #

genda, & ^mores vitaque noftra componenda ed.

Atponitur etjam ienfu Latino,& intelligitur id,quod

nos Catalogum feu indicem nominamus. Hac no-

done adhibetur apud Theologos medii sevi. In Ro-

mana Ecclefta fermo adhuc eil de Canonizatione _, de

Canone ian&orum, id eft indice, Canonizare igi-

tur nihil aliud fignificat, nifialiquem in indicem fan-

6Iorum referre. At referre aliquem in indicem fan-

£torum apud Romanenfes, longe alia involvit: _nam,

ut ipfe ßellarminus, de San&or. Beatific.doce^comple-

öitur I:o Infcripdonem nominis in Catalogum fan-

£torum, rubricato atramento, quo memoria ipiius

eo teihtior, tSr immortalis evadat; II:o Invocationem in publicis Eccleiias precibus; III;o Exftru&ionem templorum & ararum in memoriam & honorem ^ca- nonizati; IV:o Sacrificia tarn Euchariftiie, quam laudum precumque, quod vulgo nuntcupatur, offi¬

cium iive Hone Canonici, quae in honorem ^eorum

Deo offeruntur; V:o Celebrationem dierum feffo-

rum praelTicutis temporibus; Vl:o Pi&ionem imagi-

num, addiro certo lumine, in fignum gloria?, quam in coelo habent; VH:o Honorationem reliquiarum,

qua? inclufiE funt in pretiofiffimis thecis» Angelus

Roccha addit plura momenta, nempe jurationes, vo- ta, nuncupationes fieri per nomen ian&i, immo ^res

fummi pretii, fub illius nominis invocatione, fufcipi;

tutelas, patronafus regnortim, urbium, aliarumque

rerum ipfis adiignari. Hinc ad mentem Mabillonii,

nihil aliud eff Canonizare, quam hominis cujusdam

demorcui in Canonem ac album fanftorum faftam

rela-

# ) 5 ( %

relationem, concefla facultate, ^ut publico reIigioro·

que culcn, in Ecclefia, honoretur & ^ornetur, vel,

fecund um alios, eil certus quidam ritus, in Roma·

na Eccleiia ufitatus, ac maxime frequens, quoPon-

tifex hominem, jam, per longum tempus, demor·

tuum, vitae autem probitate, mericisque in Ecclefi-

am ac Rempubiicam praeclarum, miraculoramque mulritudine, ad tumulum patratorum ^, inclutum,

fumma folennitate, multisque modis confecratum,

in Divorum fan&orumque refert numerum, eique»

ceu novo numini, Divinum cultum decernit ab o-

mnibus exhibendum.

§-

VifTs» _quae Canonizatio involvat, &: quae in re- ceflu habeat, facife eft oftenfu, quomodo ha?c ipfa

Canonizatio Pontibciorum idololatriam fapiat, illam-

que finu fuo foveataeque, ^ac Paganiimus, ita qui- dem, ut cum eo etiam in iis conveniat, quae effén-

tiam & princrpale canflituant. Gentiles namque u·

num Deum fupremtim agnoicebant; huic autem Deo fupremo mukös inferiores, & ei fubordinatos, ad- jungebant, quibus inferioribus cum eadem facra fa-

ciebant ac fupremo Deo, idoiolatrix crimen ab iis commiffum eil:. Ad fidem faciendam in medium ve-

niat MnfTardus: Lcs _payens croioint qu'il y a Dien fouverain, qui ed: le Maitre abfoiu de toutes chofes,

mais qu'ils croiorent auffi un grand nombre d' autres

Divinitez _inferieurs & fubalternes. Ne font ce pas

3å precifement les fendments de l'Eglire Romaine?

Elle croic qu*il y a un feul Dieu fouverain, Marcre de

A _{3 tou·}

# ) rf { &

eoufes chofes; m3is eile croit auf?!, qu'il ^{y a} fous lui

un grand nombre de Saints, ou Dieux inierieures.

Et qu'il ne les confidere pas iimplement, comme des mediateurs, mais comme les auteurs de tous les biens du _corps & de Γ ame. Quid, quod inftituta comparatione inter Apotheofin Paganam & ritum Canonizationis, vere exclamat: c* eft en la ^meme qualité, qu' ^on invoque aujourdhui les Saints en 1*

Eglife Romaine, Vide Tra&atum: Conform. Ce-

rem. Ancien, avec les Modera ^c. 7, Hoc idem ^num

Pontificii praedent, ii quasiiveris, refpondeo illos ^u·

num quidem Deum ftipremum ereifere, at vero^

quatenus eadem facra fuis fan&is Canonizatis exhi-

bent, _quae Deo fupreiiio, idololatriae ^c (Te utiquear·

guendos, Neganc, largior, hoc ipfum 5 atcamen difficile eil: _negare, quod ^tot tantisque confht indi·

ci'is atque adeo, quin fan&os fuos invocent, nullum

eil: dubium. Eo ipfo numne divinitatis quid ipiis tri-

buunt ? Supponitne hoc ipfum fan&os, qui apud

Deum in ccelo funt, iimul nobis efTe prasfentes, ^re- busque humanis providere? Eftne hoc divinum quid?

iovocari ergo nequeunt, nili aliquid divini il Iis ad- iignetur. Illos igitur dum invocant Pontificii, ido- lolatria, mihi crede, ^nequeunt liberari. Ceterum jnvocatio, ex communi gentium confuetudine, pro parte cultus religiofi habetur, qua? ergo, dum a Pon-

tificiis defertur ian£h's, cultus ef! idololatricus. Con- tendunt porro Pontificii, id, quod ab Ulis peti velit Ecclefia, folam, ut cum illis tantifper loqui Jiceat,

interceffionem efle. Sed , liquidem Concilium Tri-

den·

dentinum non tantum ad ian&orum orationen, ve·

rum etjam ad illorum _opem & auxilium confugien-

dum efle doceat, _veteremque do&rinam & praxin

Eccleiis Romans confirmet, qus tradit homines

år precibus & meritis ian&orum juvari, nemo non

videt, ex mente Pontificiorum, non folas interces·

fiones, fed &rauxilia, in quibus dernum cunquene- ceifitatibus ferenda , a fan&is re&e petu Et hoc

vel inde patet, quod Pontificii cum invocatione con- necfcant cultum adorationis _, fanQris exhibendum.

Di (ting vant, fateor, adorationem fan&is exhiben-

dam ab _ea, qus Deo debeatur, cultumque, Deo

exhibendum ideo ^vocant κατςh»v9 & fan&is deferen-

dum, åxXhccv, Dignas -eft, q af audiatur Doch Joa. Er-

nefli Schubertus in Infticutionum Theolog. Polemicae

part. 2. ρ 629, cujus verba, utut paulfo Iongiora, quod rem mirifice illuftrant, heic adponenda duxi:

Duleiam vero ita interpretantur Papicols, 1:0 ut de

illorum virtutibus & gloria re£ta idea in intelleftn

formetur. 2:0 Ut illis juftum ftatuatur pretium ^, &

voluntas adfe&u feracur in fan&os, qui illorum per·

fe&ionibus _par eilet. 3:0 Ut & a&iones ^externs e-

dantur, quibus noftra de illis opinio, & adte&us,

quo illos colimus, declarari poffit. Et quoniam

ian&orum virtutes divinis minores, majores autem

perfe&ionibus hominum, in terris etjam nunc pere-

grinantium, eifenc, ideo& cultum divino minorem

& humano majorem illis tribut volunt. Cum ergo

cultus Deo exhibendus, reiigiofus, ille autem, qui

hominibus adhuc viventibus debetur, civilis adpei-

letur,

8 ( #

ktur fanctorum cultnm ^a religiofo & civili differre

•concludunt. Si in hac generaliori acceptione iubfi-

flerent adveriarii, nihil efiet, quod improbaretur,

Nam & noftrates ientiunt» memoriam fan&orum in Eccleiia confervandam efle, de ipforum glorioia vi¬

ta & rnorte conciones inflitui poffe, cetera, uti (latim

ab initio §.i. obfervavimus ; fed maximus eft utrius-

que partis diiienius, cum de ipfis atHonibus difpu-

tatur, quibus hunc ian&orum cultum contineri di-

cunt _, & de opinione, qux hunc cultum peperit.

Nam ad a&iones quod adtinet, nulla propemodum eft, qua fupremum Numen coli foleac, quin ea ipfa

& fanÉfci colantur. Huc pertinet e. g. invocatio &

adoratio, exftru&io templorum & altarium, fan£H-

ficatio dierum feftorum, religiofa peregrinatio ad

fan&orum templa, & td genus alia. Opinio autem,

ex qua fluxit haec fanQ:orum veneratio, ^eam multo pejorem reddit. Colunt enim fan&os, ut illorum

interceffiönibus & meritis, benefieia impetrent, quse

a iolo Deo conterri poflunt. Colunt, ut hacfuper-

ilitione favorem, patrocinium & auxilium fan&o-

rum, fibi comparent. Colunt, utaliquid mereantur,

& peccati admiffi veniam impetrent. Fundationes e- nim templorum & donationes in honorem ianfto-

rum, peregrinationes ad eorum loca facra & c. bo¬

na opera habentur, quibus ^magna merendi & deli¬

ctis cumulatiifime iatisfaciendi vis ineiTet. Talis eil cultus, qui, a Pontificiis, fandis defertur, nonniii ^o- pinione difcrepans ab cultu, qui Deo exhibetur, quia

ex una parte Deus, ex altera, res creatas coluntur;

eodem-

# ) 9 C ❖

éodemque prorfus modo idölölatrfa gentiiium era t

comparata, ut nuperrime demonftravimus. Idem

ergo crimen Poncificii commktant, necefie eft, fua

Canonizatione, _quse cum gentiiium idololatria ^non

poreft non ex afie convenire.

§. IV.

Sic vidimus, quomodo Canonizatio Pontificio-

rum fit idololatrica, & idololatriam foveat fulciat-

que fimilem idololatrise Paganorum, fi non illa pe- jorem. Jam propofituri fumus, quanta inter Apo·

theofin veterem gentiiium & Canonizationem ^recen-

tiorem Pontificiorum intercedat convenientia, qua

omnes circumftantias, & quam ar£to invicem fibi

devin&ae fint propinquitatis gradu. Certe, ob mo¬

res utriusque fimillimos, & ritus minime difpares,

Canonizationem Chriftianorum ab Apotheofi gentiii¬

um, tanquam matre, defcendiffe, atque ab aevi u- triusque fuperftitione irtcrementa, tantum non omaia,

habuifle, adfirmare jure optimo licet. Jo. Ludov.

Vives, ipfe Rom-Catholicus, teftatur tantam effe cul-

tus Divini fimilitudinem, olim in delubris gentiii¬

um, & nunc in Papifmo adhibiti, ut vere acre&e

Pontificiis obje&ari poflit, quod Fauftus, abhinc longiffime, Chriftianis objecit: idola vertißis in mar.

tyr es, quos, votis ßmilibus^ Colitis. Et rei hujus ve-

ritatem fequentia docebunt. Gentiles, ex negle£tu

Theologiae naturalis, haud ^minima laborantes igno-

rantia non tam exirtentiae Divinas, qvum eflenti»

& attributorum ejus, divinitatis opinionem rebus,

quibus miaime competeret, paifim adfinxerunt* fic

'

B folcm,

# ) 10 ( ifc

£blem, lunam, terram y aqiiam, aerera, aliaque rcri-

fibiiia nobiliora», _tamquarn Deos, cultu reb'giofo ^pro- feqiiebantur ^% propter fummam utiiicatem ^, qvam

generi humano pneihrent, huic attributo divino, quod debeac hominibus benefacere, ica confidenter innixi, utreliqua non fancte, uti oportet fieri, Ted

vilioris pretii, habenda judicarent. Hinc nec mu

rum praepoiiere ccepifTe Divinitatis cultum homini¬

bus Sc demortuis tribui, i Iiis praeeipue, quos per-

fe&ioriibus,, pvx aliis, eminere videbant, qui ρi'etä¬

te ac; vir ^tute iingulari reipubbeae incolumitatem pro- eurarunt, eandemque maximis difcriminibus evul*

fam, quovis modo auxerunt, adeoque beneficentia

ac liberalicate fua,. Dei natu ram quod am mod o ex·

prefTerunt. Atque ideo, ^cum omni um animi immer*

tales ejjent y foli ^vero. fertium bonorumejue divini Cic.

L. IL de Leg.c. 11, ad ftabiliendam iftam divinitatis opinionem, nec norr glorne adeptionem ^, άποΒεώτεως fplennitas a caeca gentilirate fenfim pedetentimque

introdu&a fcuit, _qua Imperatores, Reges, aliosque praeclaros viros ac feminas, ob exirnia facinora at¬

que beneßeia ^, a Horum exeinplo ac aemulatione in?

Deorum numer um,, ritu perquam folenni, translatos eonfecrabant, illisque divinos honores & humano failigio ampliora decernebant prasmia. Hinc Plinius Lib* IL Hill. Nat. c: 7; de Romanis aithic eß ^ve- tufiifftmus referendi bene merentibuf; gyatiam was, ut taits, numimbus adßribanu Nec difeedit ab eo Tut»

lius L, II. Eh Natura Deorum; _{ct, 24:} ßfeepit vita bo*

mmum conjuetudo^ite ^{communis % ut} benefieüs txctüentes,

vires.

# ; ii ( #

v tros in ccelum farna ac voluntate toüerent, HinC Her- cules, binc Caflor, hinc Pollux, hinc /Ejculapius ÖV.

Sic etjam in Papacu ufitatum & maxime frequens ed, ut viros feminasque, de illorum republica in- figniter meritos ian£ti Divique titulo honorari jube-

ant, &, quod mireris, paganos etjam infeniiifimos

Ghridianorum hodes, numinis indar, haberi, ^non

älio fine,quam ut,ad ambiendam,per fcelera fumma licet, eandem gloriam alii fortius incitentur.

§. v.

Vidimus §. L quomodo, dum adhuc pneludere-

tur Canonizationi, omnium primo, quilibct (ibi ipii

conftitueret fuum fan£him, fuum deprecatorem, fu-

umque patronum, quas licenda podea ita limitata

ed, ut haec potedas unicercfervaretur antiftiti cuius- libet provincix. Ad haec confuetudo cum ipia for-

matione & conditutione Canonizationis pene defiit,

dum Papa Romanus hane facultatem, fibi loli tri-

buit 8c addgnavit, ne icilicet filia, ulla in re, eflet

didimilis fuae matri. In plurimis hamque gentilibus

fevere interdi&um erat, ne, pro lubitu, quemque

vulgus cceledibus decoraret honoribus, ^aut Deum,

in vivis adhuc (uperditem ^, nuncuparet, Ted ^eos fai¬

rem _, quos fenatusconfulto, folenni accedente Apo- theoii, divos pronuntiatos condaret. Unde illud

Tertulliani: malediäum eß, ante Apotbeofin, Deum C<e- jarem nuncupari. Cujus effati rationem hane reddit:

tiifi enim bomini Dens placuerit, Deus nan er it, Apo- logetic. adverf, gentes p, 10, Hinc etjam Minu-

tii Felicis verbis, haud male quis iftam ridiculam

B 2 Pon-

# ) »i ( #

Pontificiorum, utitaloquar, religionem, illishunc

in modum exprobrare poteric: quando bic nafiitur De¬

ns ? ecce jundttnr, fabricatur, Jculpitur. Nondum Deus eft. Ecce plumbatur, conßruitur, erigitur; ne c adhuc

Deus e,fK Ecce _ornatur, confecratur, ora t ur, tumpoßre·

A?«/ eß, cum homo (per di ti ont s) illum voluit, öfe-

dicavit. Confl Bcehmeri Jus Ecclefiaft. Proteft. Libr.

III. Tit. XL. Ä. 6. de Confecrat. Ecclefiaft. & altaris.

$. VI.

Ratione fundamenti, cui fuam Canonizationem fuperftruunt Pontificii, etjam paganis funt fimillimi, planeque gemelli. Nullum namque fan&i atque Di-

vi titulo indgnitum volunt Pontifices, nid documen-

tis idoneis , puta miracuiis & fubitis adparitionibus,

futurorum prasdifrionibus, & ceteris teftibus, Ca-

nonizatione fe non indignum priefliterit; de quibus

tamen miracuiis non dubito adfirmare, quod fint

illa modo priEftigias diaboli, modo figmenta homi-

num antichriflianorum, quibus, ii, reli&o Dei ^ver*

bo, Chriftianifmi virtus & veritas probanda defera-

tur, eadem _opera quisque univerfam Ethnicorum

idolomaniam ^non difficulcer ftabiliret; quippe apud

Ethnicos etjam folenne erat atque neceffarium, ut

certa quasdam divinitatis exdarent documenta, ^quae Apotheoiin coniecrati probarent, eandemque ^pro-

moverent. Modo jusjurandum venalium & fluxae

fidei hominum interveniebat, quo habitu anguftio-

re Divum ad fuperos transiiife fingebamr: modo etjam fomnia, prodigia, revelationes, & ^{quas non}

alia dolofa & fuperftitiofa ^commenta, farnas tradita,

Apo-

# ) 13 ( #

Apothefeos fan&itatem provexerunt. Hinc fa&um

quoque, ut, nirt vericatem religionis in ipfa confe-

crationis folennitate, aquila ^aut pavo, e rogo evo- lantes, tamquam certirfimi divinitatis nuntii, confir-

marent, aufpiciis non usque la:tis & faventibusj coe·

li te&a Divum ingreflum fuifte exirtimarfrnt.

§· VII.

Ex templorum conilru&ione, illorumque Divis confecratione, Canonizationem Pontificiorum filiam

efTe Apotheofeos gentilium, eique iimillimam, facile et- jam agnofces. Gentiles namqne non folum Diis ^ma¬

joram minorumque gentium templa olim dicabant,

ied hominibus quoque, utpote Imperatorjbus con- iecratis , aliisque Divis, quos ipfi fecerant. Heic

ergo rtabat templum Herculis, illie Apollinis; in

hoc refidebat Juno, in alio Venus &c. Inprimis tem¬

pla fua iis vovebant, quorum opera aut periculo

quodam ereptos fefe, certe eripi poiTe, aut abhörte

vi&oriam reportacuffcs, credebant. Hinc Romulus,

cum in bello contra Sabinos _{rem, aparte} fua, incli-

nare animadverteret, Jovi ftatori templum voviile fertur, quo foedam miütnm firteret fugam, iisque pugrrandi animum redderet. Idem portea fecit Ap- piiis Conful, qui, qvum gravi interertet confli&ui,

Bellonse templum promirtt, vi&oriam fibi Jargituras.

Pari modo iequioris aetatis Romani, h. e. Pontificii

fecerunt. Intrufa _namque in Ecclertam mundi reli- gione, id ert, omni mundana pompa, quot non fe-

fti dies & templa Divis & Martyribus coniecrata ?

Proftant hodienum a^des & facella, tanta mulcitudi-

/ · B ₃ ne

❖ ) Γ4 ( #

ne Divorum cultui _{vcxa, ut} iliorum, in eadem ut¬

be, uni fan&o, ne dicam ceteris, devotorum ^nu¬

merus difficulter iniri poffiu Re£te Fauchet ^en la Vie Clovis: Γ introduktion des ftftes vient du Pa-

ganiime ^, & je croi qu'on η' aura pas fujet de fe plaindre,fi· nousappellons cela une idolatrie des plus groffieres*, car ils ne doivent _pas dedier ^aux Saints

Γ honneur de Dieu, de peur que fi ^on iaifoit ^autre- ment, ce ne fut _pas fervir la divinite, mais ^commet.

tre idolarrie.

5. vin

Prakter templa vero, aras quoque & altaria Di-

vis fuis dicare foliti fuere gentiles, ve( cum igne,

vel fine igne, nunc fulmine trifuico, nunc aquila,

aut alio animali impoiito. Infcriptio dicitur adhuc adparere Narbonas in ara, quas olim Augufto fuerit

dicata. Liviac Auguftas etjam viventi, ^aram adopcio-

nis exftruere parabat fenatus Romanus: exftruxiiTet

etjam, niii a Tiberio fuiifet prohibitus, Tacit. An- nal. c. 14. Sic de Caligula refert Sueconius, quod templo, fibi fuoque numini dicato, excogiratiffimas hoftias, phcenicopteros, pavones, tetraones, Numi- dicas, Meleagrides, Phafianas ejusqne generis pre- tiofiiiimas _{aves, per} fingulos dies,offerri inftituique jufferit, Vit. Caligul. c. 22. Ad hunc eundem mo-

durai, in Papatu, fan&is _quoque dedicantur aras,

quod vel ex formula liquet, qua precacur Pontifex,

vel quicunque dedicationem _{peragit, ut haec ara fan-}

ftificata fit in honorem Dei omnipotentis, gloriofas

Marias Virgiois, _omniumque fanäorum nomine, pras-

& J *5 C #

fertim memoriae Sän£ti Ignatii, Antonii, ^aut a!·

terius cujuslibec, c Sanfris, in nomine Patris, Fi-

Iii & Spir. SanfrL Nam cum non novis templis mo- liendis fumtus fuppecerent ubique, ufiis invaluit,

ut con ervationi fuperftitiofse cinerum & ofilum, in

eathedralibns Sc ceteris majoribus templis, facella

Sc altaria exftruerentur, qtiibus fua peculiaria facra,

non folum eflent nofrurna & diurna, led ^ex indul-

gentiis aliisque reditibus, proprium quafi peculium

& perenne.

§. IX.

iEmuIantur _quoque Pontificii gentilesquod

ad diftrafrionem circumgefhtionemque reliquiarum

Sc imaginum attinet. Apud gentiles namque mul-

tifariam diiTefra eorum funera, ex uno loco in alium, longo pofl: tempore, franslata, mukaque dedufrio-

ne excepta hiiße, praeter alios in Thefeo Aufror eft Plutrarchus, cujus offa, per Cimonem, eruta tumulo Sc in facro recondica loco fat devote colebantnr. Eo- dem pr or fu s modo procedunt Pontificii; neque enim

cineres & ofia putrefafra iolum, polt feculi unius.

pluriumve decurfum, ex urta in aliam regionem,

pompa rransferunc magnifTcentifHma:. verum,, ingru-

ente publica neceffitate, prsfertim vero annona dif.

ficiliore, per agros & ^prata fundosque circumgeiiant.

y*

Ver bo etjam tan gam fimilitudinem illam, qtiae in-

ter paganos & Papanos obtinet, qua ftatuas Sc: ima*

gines Divorum* Hiec adeo magna eft,, ut major

non poffic uila concipi* Pagani easdem in ligno,

auroj,

# ) i<5 C #

auro, argento, marmore aut ferro fculpferunt; idem

faciunt etjam Romaniite. Ethnici easdem non io- lum in aedibus & templis pofuerunt, cereis accen- iis honorarunt, ture, vino, ungventis & dapibus, iupplicarunt; verum etjam, flexis genibus, oratio-

nibus , lacrymis ^atque ofculis, adfiduo proiecuti

funt. Unde etiam Cicero teftatur de iimulacro Her- culis apud Agrigentinos, quod, licet ex sere eflet

conflatum _{, tamen} ri&um mentumque ejus paullo

effiet attritius, cum in precibus & gratulationibus ^,

id non folum venerari, verum etjam ofculari fole-

rene L. IV, in Verrem c. 43. Nec vero Pontificii,

in his, gentilibus cedunt. Etenim humi ieie profter-

nendo & ofeulationibus cum flatus Apoftoli Petri in Templo Vaticano, tum graduum in fcala, quam Komae fanftam di&icant, tum pofHum, liminis &

januae in domo Lauretana Divae Virginis &c. pimio-

pere inierviunt, ita quidem, ut vere heiclocumin-

veniat illud Tibulli, L. I» eleg. 5,

Non ego, β merut, dubitem procumbere templis

Et äare faeratis ofcula timinibus.

§. XL

Gentiles iuos Divos, ne otiofam agere videreti-

tur vitam, certo cuidam vitae generi & officio prae- fecerunt, quo Deorum ^vere taliurn & nomen & o-

men gererent, fuamque, in immortalium neceffitati-

bus fublevandis, divinitatis indolem, luculentius ex-

primerent. Hinc invehitur in illos Arnobius Z/£. III.

contra Gent. quod Deorum alios fingerent fabros,

alios lanarios, nautas, cithariftas, aulcedos, venato¬

res _f

# ) Γ7 ( #

res, paflores, immo rufticos, atque adeo falfe deri-

det non ecrum modo ftolidicatem, fed eorum ecjam,

quos Deos credidere, ignorantiam, dum unum ma«

ficx prseefle, alterum auguribus, hnnc medicinarn

callere, alium eloquentiam di£Htabant, quippe qua-

rum artium reliqui Dii eflent ignari. Quis vero ne- icit, ullum vix exiftere vel artificum vel opificum

genus, quod, ex ingenti Divorum Pontificiorum

numero, non aliquem fibi adfciverit praefidem ac

patronum? Hinc Aug. ßuchnerus an Oration. & Chrid.

Saalbach Prof,Griphisv.in Programm. A.i707.ita fan-

tur: Pagani quemltbet bominum flamm cf or dt ne m certo DivOyVel Div ^ne yconfecrabanty etjam abjeBifftmos ff infa¬

mes, i dem apud Paganos obtinet. Ν am, qui Apollo ff

JEjculapius, quondam medicis, hodie Cofmus ff Damia-

tius ; qui Pbilofophis ff literatis Pboebus Minevvaque,

hodie Gregorius ff Catharina Junt, Pro Vulcano,

jam fabri Eulogium^ pro Diana ^, venatores Eußacbiumy

pro Marte Bellonaque, Gregorium colunt ff Barbar am.

Et ne fcortis _quoque ff Ulis publicarum tibidinum vi-

Bimis Deus defil ^ Apbram ff Magdalenam vener antur hodie, ut olim Venerem ff Hor am. Tonis cur a Afr<cy

ut Ve(i<z olim; maris Nicolao ff Chrißophovo, ut Ne- ptuno quondam atque PaUmoni, demandata eß. Iidem,

locis citatis _, iimul memorant, quomodo Pon-

tificii mira fimilitudine exprimant & imitentur igperfhtiones gentilium, ccjam hoc ipfo, quod Pa-

pani, quemadmodum pagani, variis mortis varios prseficiantDeillos. Continuant vero: Paganis in geßee»

rat Apollo ^{^} in comitiali, Hercules; in gar tu y Lucina;

C Papa'

φ ) ig ( Φ

Papanis in feße, Dens eß Sebaßianus cS Rochus; in febr i, Petronella ^, in veneno, Johannes Evangelißa &

BenediBus, /« dentium, Apollonia, /« oculorum vitiis, Ottilia, in capitis dolore, Anaßaßus, in epl·

lepfia , Valentitiuss in calculo, Liberias s in igne fa-

tro, Antonius, in morte improvija, Marcus. Non hoc

folum: atiimul obfervant, quomodo paganos imicen-

tur in deaftris fuis prseficiendis, ^non modo peco·

ribus, fed & frugibus. Ita namque pergunt: Paga·

ni Deos tutelares babebant pecorum, ßmiliter cf Papa¬

nis numer o Uli tantum duos: fed hi plures; ovibus Vende-

linum _, anferibus Gallum, por eis Antonium ^, cquis Eu- logium, bobus Pelagium ^, Lupam gallinis prtficiebant.

Pagani frugibus certos deaßros admovebant s ßmiliter

£5 papani. Uli enim pani Cererem, r/«ö Baccbum, £5*

frugibus -excoqitendis, Apollitiem adßgnarunt: hi ver o

frugibus, fodocum, viner autem^ Urbanum tribuerunt.

§. XU.

Non prseponunt Pontificii Divos fnos Divasque

vilioribus hifee occupationibus, ^ut illas anxie curent;

majora certe negotia illis infuper Mijungunr. Refert Joach, Hildebrandus in Theoiogia D. pag. 193. quo¬

modo Anno 1666. S. Jofephus faber, Chriiti pater nutritius, Monachii, in Ducatu Bavarise, intertym«

pana & tubas lituosque fonoros, folennirer renuntia·

tus (it Oh'ißer Landes BurgGraf, General Landver- voefer, allmhgender Schutt Herr , allgemeiner Landes-

Patron. Hoc vult aliud dicere, quam curare anfe-

res, boves, porcos &c. Nimirum nnicuique fere

regno ac regioni, immo urbi, apud Catholicos tri-

buun-

❖ ) *9 f #

buuntur Dii tutclares. Gallia cefllt Michaeli ac Dio-

nyfio; Roma Petro ^ac Paulo; Hifpania Jacobo; Hel-

vetia virgini Mariae; Portugallia Sebaftiano; Polonia Stani/lao; Germania Martino & Bonifacio &c. fingul#

denique urbes Cathoiicae, praeter B. virginem, com»

munem omnium prote&ricem, ex omni Divorum,

quos ipfi fecerunc, numero unum pluresve alios in coelo avent habere advocatos. Hane vero eandem

fuperftitionem exerenere ipfi gentiies. Sic Minerva Athenis, Apollo Delphis, Cypro Venus, Diana E- phefo, Ifis & Ofiris /Egypto, Komae Jupiter, Mars

atque Quirinus, praefuerunt. Suberac itaque _ratio,

quare Tyrii, cum urbs obfidebatur ab Alexandra

M. & Apollinis fimulacrum aurea catena devinxe- rint, & arae Dei tutelaris, Herculis , vinculum in»

feruerint, teile Curtio L. IV. c. 3. timebant é*

nim _{, ne} fe defererent. Sic igitur, ni valde fäl¬

lor, iblis luce clarius erit, Pontificios fuam Cano- nizationem, fuperftitiones, ceremoniasque a genti*

libus fubfuratos effe. Neque alia iedebat ^mens, dum vixit, Oernhielmio noilro: etenim Hift. Eccl. Sveo·

Goth. L. IV. c. 2. §. 44. haec loquitur: bas poreinas

filiquas fubulci itti -porrigunt fajcinatis fuperflitione ani- mis, Ö" Circais carmimbus homines dementant in pecu-

des, abduttosque a cultu veri vivique Numinis ad ca-

daverofa ^mortuorum perducunt flabula ^, ut caci ^c&cos

•prtfcipitent in foveam, ^qu<e haufit idololatras gentium,

Cum quibus babent, utcutique fat er i nolint^ religionis

commercium.

$. XIII

# ) ²⁰ ( &

5· ΧΠί.

Attigimus, data opportunitate, teftimonia Scri-

ptorum, qui Canonizationem Romano -Catholicam

fcetum Paganifmi genuinum & Apotheofi tantoperc cejebrata*, per omnia, confimilem fuiife urgent de-

fenduntque: his vero, ne quid argumento defit fi-

dei, duumviros adjungam Philipp.Beroaldum Italum,

&Gerh.Langbamium Angl ^um· Ule, Commentario in

L. Apuleji Afinum Aureum L.XI. p. 967. ita profite¬

tur: mecum ego fubinde recolens inftituta facrorum

Ethnicorum, venio in eam fententiam, ut credam pleraque omnia, ad ceremoniarum noiirarum ce!e··

brationem pertinentia ^, illinc -eile translata. Nimi-

rum.ex gentilium religione funt derafa facerdotum

capita, vertigines in altari, pompa facrificulis, ado-

raciones, preces, aliaque id genus plura, qua: no-

ftris in myfteriis folenniter ufurpaneur. Sic, apud

nos, homines incedunt in pompa facrorum, fub ef-

figte (an&orum, qui dici poifent Dei, humanis pe-

dibus incedentes. Paolo infra p. 992: noilri ia-

cerdotes primam, tertiam, fextam ^, nonam horas

habenc facrificiis legitimas 8z deputatas: fi curioie introfpexeris novifiimum hoc volumen Apulejanum,

haud dubie cognofces pleraque inftituta noftras reli- gionis fumtaefTe ex ceremonia Ethnicorum, & pom¬

pa & facris Dianae Ephefinse, Hie, in Nods ad E-

dit. DionyC Longini πες) Z\p8<? Tollianam, Traie&i

ad Rhénum A. 1694. p. 124. perquam egregie dis-

ferit: kccvcv&v proprie eil ad normam explora-

re, deinde ad aVc&ww denotandam ufurpari fve-

ΛίΕ vit.

# ) ß! c #

vit, quod illl tantum pro fandtis habendi fint, ^quo·

rum vita, ad regulam perfedtionis examinata, incul-

pata reperitur. Canonizatio autem ifta, prout in

Eomana Eccleiia jamdudum obtinet, fi quidantiqui habet, illud omne ab Ethnicis ^mutuatum. Ut, quod inquiiitione de vita, farna & miracuHs Canonizandi habita, ter Pontifici fupplicat Orator, ut in album

fandtorum referatur, primo, inftanter^ fecundo,/«- ftanter 8z inßantius ; tertio, inßanter, inßanetus 8z in»

(lanti/Jime: quod colurnbaS, turtures, & caniftellum

vivis aviculis diveri? generis plenum offerunt, ^una

cum cereis, panibus 8c vini cadis, hasc, inquam ^,

non multum abludunt a formula Bso-netlus ifta, quam late profequitur Herodianus L. IV. in principio« Cer-

te honores fuosomnes, (quos fcptem adfignat Roc«

cha) Canonizati cum Divis communes habent. Ut funt, inter fandtos referri, fic Ethnici inter Deos;

in Eccleföe precibus invocari; ternpla & aras in eo

rum memörias erigi; facrificia in honorem eorum

offerri; dies feftos celebrari; imagines pingi, addi·

to certo lumine in iignum gloriae;& demum reliquias

cuftodiri &c. &c.

De Canone fandtorum in Svecra 8z Finlandia noftra nihil addo, confulat, rogo ^, curcunque volu-

pe hrerit a B. Ledtori bus, Meflenii Scondiam 8z

Tom. IX; Vaitovii Vit. Aquiloniam edit. Benzef.

Pett. Dijkmanni Antiqu. Eccleiiafticas; Epifcofk

Dodt. Georg. Wallini Disquif de S. Genovefa, Pa-

rifiorum 8z torius Regni Galliae Patrona; Difput. Ma- giitr, Olavi Kumblaei Veftm. de Canonizatione fan·

C ₃ dtorum

φ ) 22 ( φ

&oriim UpfaL 173°» ifem Diip. Andr. Kraftmän Nyland, de Apotheoieos vet, & recentioris Paralle¬

llt nio Aboae _{1732, quas} fcripta publica, fub pagel-

Iis hifce contexendis, memet, pro re nata, me-

osquein ufus, evolvifTe haud diffiteor. Clau-

•dat dicenda iliud tritum:

S<spe fcelus, ctcli zelus, velamine texit;

Religio velum eßy quod regit omne Jcelus.

S. D, G.

fratri fuo Dilediflimo, propediem diiputaturo,

Quid

^Et juvat ^vcceris exfh'n&äs ^labem dudum defricuifle renovare mali ? querelas,

Scilicet, ut noilri crefcat fors dignior orbis

Et Patrias placeat lux data dia magis. Λ ·

Hoc animo indecores Monachos perftringis & artes Crimine paganis, ^quas docuere, pares. ^{. ·} Gratulor ingenium non uno nomine felix

Moribus & pulcre Te ftuduiffe bonis.

Praemia4 Te _{maneant, precor,} amplo digna labore$

Nec meritis doleas tarda venire tuis.

ÄND. LUNDBORG.