D. D.
DISSERTATIQ' ACADEMICA
DE
TITULO TRI-
LINGÜI CRUCIS
DOMINICA,
Quam,
Adprobante Ampliff. Eacult. Philoßpk
Regiaht sjcademia PR/ESIDE
CE LEB ER RIMOVIR O,
Mag. Ρ Ε T R Q
EKERMAN,
Eloquent. PROFESS. Reg. & Ordin.
Pro GRADU
Publiceexaminandamfiflit
OLAVUS ER. SEBRELIUS,
Herdahliensis.
In Audit. Guftav. Majori die 9. April.
Anni MDCCXLIII.
Horis ante meriåiem Jolitis.
UPSAL!A: imprefla.
MATTHÄUS C. XXVII. 3%
K<Äi $7rs&4]K6tV kvkvså Τ%ζ Κίφϋλ^ί GLVTii Ttfif dlTlAf y
άυτ8 χϊγξαμμίνην* OrΤΟΣ ΕΣΤΙΝ ΪΗΣ©ΓΣ Ö BA^MTS
ΤΩΝ ΪΟΧΑΛΙΩΝ.
MARCUS C. XV. 2f.
Kol ην ij ϊτιγξαφή rfy diuας dvrS hriyeyg&ppw#
0 ΒΑ2ΙΑΕΓΣ ΤΩ^ ίΟΓΔΑΐ'βΝ.
LUCAS C. XXIII. 38.
år Je xrü ΈπγξΛφή γεγξ&μμίνη st' durZ γξαμμααν
*Εϊληνΐκο7ς και ΈωμΛϊκοϊς και ^βξκικοις' ΟτΤΟΣ ESTIN
d ΒΑΧΙΑΕΤΣ ΤΩΝ ΪΟΤΔΑΙΩΝ.
.JOHANNES C. XIX. y. 20.
Έ^αψε Je κλ) τίτλον ο Πιλάτος , χα) tfyxer εττ) τ$
fetvgä: ην Je γεγξαμμένον. ίΗΣΟfz Ö ΝΑΖΩΡΑΙΟΣ Ο ΒΑ-
ΣΙαΕτς Τί^Ν Ι'ΟΓΑΑίΩΝ« ΚΛί ψ γεγξαμμ&ον Εβξαιγι Éfltydft, $*>prüft.
B. C D.
§. r.
D faftigium eruditionis iiiblimio-
risadfpiraturi,quaspotiflimumlin-
guas iibi reddant familiäres, non leviseilfuitqj quseilio. Etenim,quo oculos animosque converterimus,
haud deiiciet nos adtentione di-r gnum & cognitu neceifarium , quod, fuo quafi ore, fuoque ge-
I nio, quasvisgens cultiorfatabunde protulerit. Linguas
vero, inde aconfufione Babelica, quamvis in centum 8e Viginti abiilTe cum Paciano a) ilatuere non audeamus;
tarn variam diverfamquetarnen earundem faciemvel ho-
diecernerelicet, ut, omnes&fingulas pernofcerequi a- veat, is immemor videatur di<fti Virgiliani:
Non omnia pojftimus omnes.
Hinc cum plurimas pervitas brevitatem , aliis de cauflfe
ut fileamus, fe&ari non queant, certas acpraecipuasiibi jamdiu furniere enucleandas,eruditi. Id veronotandum
eil in tribus potiffimum adquieviife plerosque, nempe Hehr&a, Grtcea & Latina- Has inilar cardinis haben-
A tur,
«Φ5 ) ο ( Η®·
tur, in quo janua fapientiemyileriorum Dei, & cogni-
iionis humane politioris volvatur, vertatur: atque inde
nomenLinguaCardinalesfunt eedem fortite. Hebream quidem linguam addifcendam effe judicarunt, quoniam
iine illa Textus Sacer Veteris Teftamenti felicitercogno- fci atque explicari haud poHit. Graeca itidem vifa fuit perneceffaria eloquiisDei inNovoTeftamento , unacum
verfione LXX Interpretum Veteris Teftamenti Greca,
hauriendis. Ne dicam, quod primi Philofophie flatores,
Grecir Grece fua propofuerint dogmata, quae a Phi¬
lofophie demum cultoribus, infequenti tempore , fine
gravi rei literarie ja&ura non ignorantur. Tertia tan¬
dem acceffitlinguaLatinaj quippe que,dominantibus in
terrarum orbe Romanis, usqueadeo ceteris linguis pal-
inam preripuit, ut, per multa jam iecula, eruditorum
äudierit vernacula, fcripta eorundem pleraque nobis ex-
plicatura, ac monumenta omnis evi nobiliora optime
confervatura. Hinc plurimaslicet, hodierno die, vivas deprebendamuslinguas, utiles maximopere acjucundasj
id tarnen non eritdiffimulandurn tres illas, quas recen- fuimus, in commercio eruditorum literario, fuo veluti
Jure, pre reliquis, coli, obfervari, adamari. Sed non
fola ad hafce edifcendas adigimürneceffitate, quum alia
etjam adfitrationon contemnenda: quodnempe iilae iint
longe honoratiffime. Certe vel hocargumento φίλολο-
yag live linguarum ftudiofis easdem commendarunt
haudpauci. Audiamus Weitzium: Omnes, inquit, ad-
„difcere lingvas ex Pindari verbis jfo in άνδξΰίσι αει- 5,Toti\ eximias faltem illas excolere debemus, Cardinales
„di&as, quas cruce Salvatoris noftri unici nobilitatas
ehe novimus b). Eft, qui huic adftipulatur, Dilherrus:
„Intelligo,nomine Philologie, ftudiumlingveHebree,
„Grece, totiusque adeo politioris literaturae ; non o-
„mnes linguas, quas addifcere eft iit τ£ν dXntdTWV,led
potiores, inprimis, Qua
,4K )o( W I Que necis innocmm dehebant prodere tdujjam J
Verum fignabant officiumque Dei c).
Nec aliter ßartholinus , cujus verba , ut ut longiora>
adferrenonpigebit: Inter eruditas linguasEbraea, Grae-"
ea, Latina recenfetur, quas,etjam in cruce Chriiti fa-"
cratas
? illi plerumque callent, qui inter eruditos no-"
menambiunt, quippe, quibusomnisfapientia divina ac"
humana coniignata exftat, ideoqueomniiim Facultatum"
ftudioiisintelle&u neceffariis. Et quamquam cumimpe-"
riisEbraeorum, Graecorum & Romanorum linguae hae"
Cardinales, fatali quadam revolutione, interciderint,fuc-"
eefferitque corruptela iingularum, namRabbini Ebrseam"
vel ex orientalibusSyriaca, Arabica, Perfica, Graeca,"
corruperunt. Graecos pariter pergraecantes potius, "
quam Graece loquentes, invenias: Romani denique Ro-"
mano ore loqui docendi jam fint; iingulorum tarnen in-"
corrupta lingua inlibris ad iinem feculorum perennabit,"
in codice Ebr&o, inGraecis facris &profanis, & Lati-"
norumvoluminibus, iingulari cura, ad nospofterosque"
confervatisd). Adjungo denique illud Jacob.Perizonii:
Ecquiserit, qui Evangelicas de Vita, Morte acTelia-"
mento noftri Servatoris tabulas, qui aéta & fcripta A-"
poilolica usquequaque pernofcere queat, niii illa anti-"
quitatis cognitio ex Romanorummaxime & Grsecorum"
forenii domefiicaque vita, quaii lumen aliquod, praelu-"
ceat? e). Per fe itaque patet, nihil aequius effe, quam
ut has celebratiffimas linguas veneremur ; nihil conful-
tius, quam ut easdem Divini de falute seterna adipifcen-
da confilii, pariter ac fapientieehumanas, interpretes,
loco κειμήλια, cuftodiamus & probe intelligere ftudea-
mus. Latina, monet nonnemo, cum Hebrsea &Graeca,
in titulo Dominia reliquis difcreta, infignemprincipa-"
tum tenens, omnibus nationibus praedicat Jefum Naza-"
renum, RegemJudaeorum. Quum itaque Titulus trilin-
A 2 ? guis
« ·»* ) O c **
guis Cruéis Dominica, a Salvatore Mundi nomert ade-
ptssy fit,unde honoremharum trium linguarumetjamde-
rivariarbitramiir, de eodem titulopaucä, quae notatudi¬
gna reperiantur, in lucem proferre conftitui. Id vero
Ii, praeter optatummeum, adcurate minus fuero perfe-
cutus, fcias L. B.me apenu librariaacLiteratorum com- munione, in Lapponiae quodam angulo, per friennium
fere integrum, delituifle. Meis itaque conatibus ut fa-
veas, abs te enixepeto, contendo.
td) Cfr. Reverendij]. Spegelii pr<ef. ad Glojf. Sveo-
Goth. b) Epift. de Pkilologiap.m.332. c) Örat. dePhi- lologia. p. m. 33f. d) Differtat. III. de legendis libris
p. nu é) Örat. de Ufu Grzcce Romane lingufi ha¬
bit. Lugduni Batavorum A:o 1633 p. 137.
$. IL
Ad CrueisDominicas titulum intuendum cum nos
accingimus, nihil, niii quod Romano faétum fufceptum-
que fitmore, in fcenam producimus» Judcea enim, tum temporis, Romanorum imperio fubjedta, Praetori parere
necefie habuit, leges, inftituta ac confvetudines Ro- c%f mani nimiopereurgenti. Quo faélumeft,utSalvator no- fter, ab eodem capitis damnatus, fupplicium fubiret Ro-
tnanum, idque teterrimum. Fatemurquidem crucispce- nam, in aliis etjam gentibus fatis frequentem fuiffe. Le- gimusAlexandrum Macedonem, urbe Tyriorum capta, crucibus adfixifie captivorum civium duo milliaa). Sy¬
ras, Perfas, /Egyptios, Afros, atrocifiimum hoc ple-
&endi genus adhibuiffe, ex hiftoriae monumentis pailim
edocemur. Quo fpe&at refponfum Cyrenaei Theodo-
ri, pbilofophi baudignobilis, ad Lyfimachum regem , crucem ipfi minantem: //?//,qutefoy ifla horribilia mini
tarepurpuratts tuis: Theodori quidem nihil interejl, hu- mine, anfublimeputrefcat b). At titulumtarnen hunc,
incrucepofitum, ceu indicem Romani moris luculentis-
fimum>
4M ) o < Η* 5
fimum, merito agnofcimus, in icl maxime inducli, quod
DivusJohannes,Graeeetotumhoc negotiumdefcripturus,
vocem retineat Romanam. Vocabulum enim τίτλος,
Graecis non elfe vernaculum , cuivis, Grascarum- lite¬
rarumhaud ignaro, conftare exiilimamüs. Unde Non-
nus, qui ordine crucifixionem nobis exhibuit:
Μέσον dlεςησα» l'rjcrSv
Kοά Πιλάτος &'ήψον επεγ^αφε μά^τυρι γόμφω Τ^άμμα, τοπ εξ χαλίψι λατινίδι τίτλον luff.
i. e. medium conftituerunt Jefum, & Pilatus vifibilem
fcribitteiliflcanteflylo infcriptionem, quam vocantLäti-
na titulum voce. Videlicet titulus idem heic eil at- que infcriptio, Graecis επτγξαφή, quam vocem ceteri Évangeliilae, in perfcribendo hocargumento, fervarunt.
Crebrae autem occurrunt apud Romanosmönumentorum infcriptiones, cauffam, conditionem vel qualitatem rei?
-item laudem vel vituperationem perfonae & fa<di, me- moriae poileritatis breviter expoiiturae. Hinc elogiumy epigramma, pittacium, brevis·, nota, de quibus confulan-
tur Lexicographi, fere cum titulo conveniunt. Sic in fepulcris, ftatuis , ferculis, votis facris , libris, vena-
libus quibuscunque, &aliis ejusmodi , titulos apud Ro¬
manosufitatiilimosdeprehendimus. Infepulcris, inquam,
tituli adhibiti funt, ceu brevesvitas demortui antea&ae
prascones, vel ut Rofinus fuiius explicat: Utpoil Fra-tc
gilem caduci hujus corpufculi ufum depoiitumfarna re-ic
maneret, inviispublicis fepulcra erigebantür, ut titu-a los, quibus infcripti fuerant, poifent omnes, quitrans-iC
irent, perlegere; titulis hifcefive infcriptionibus gefla,iC
familia, aetas, vitas conditio, mortisque cauflfacontine~iC
bantur c). Paradigma tituli fepulcralis probet Nafo, quod Hypermneflram fxbi vovifte iingit ejusmodi;
Scul-
J β ( Η»4H)
- -
Sculptaquefint titulo nofirafepulcva brevi.
Exul Hypermneftra pretium pietatis iniquum, Quam mortemfratri depulit, ipfa tulit d).
Neque aliter Juvenalis:
titide res dignafepukri e).
Accedit illud Aurel. Prudentii:
Nos tecia fovebimus oja
Violis ac fronde frequenti:
Titulumque &frigidafaxa Liquidofpargemus odoref).
In ftatuis itidem fculpti vel fcripti tituli, qui caufTam,
cur ejusmodi poiita eredaque fuerint monumenta, mon- ftrarent. Sic Sabino cuidam poiitas fuifle a civitatibus
Afiae imaginesnarrat Suetonius, iub hoc titulo:. καλώς τελωνήσαντι i. e. bene telohium adminiitranti g). Hoc
idem fpedavit Nafo, dum Phyllida Demophoontem ita cxprobrantem infert:
Inter & JEgidas media ftatuaris in urbe;
Magnificus titulis ftet pater ante fiiis.
Hoc tua pofl illum titulo fignetur imago:
Hit ejl, cujus amans hojpita capta dolo efi Z>).
De Domitiano legimus, clypeos ejus atque imagines"
coram detrahi, folo adfligi juffiife Senatum5 noviffime"
eradendos ubique titulos, abolendamque omnem me-"
moriam decrevifle /). Sic fub eodem Caefare: e bafi"
ftatuae triumphalis titulusexcuffus, vi procellce,in mo-"
numentum proximum decidit A). Fercula inter pom- px, refertidem Suetonius, C. J. Caefarem in triumpho
Pontico praetuliffetrium verborum titulum: Veni, vidi,
vici Ifi Sic anathematismentionem facit Ovidius:
- Dant munera templis,
Addunt & titulum: titulus breve carmen habebit m).
Sequuntur librorum tituli, qui in fronte operis nomen plerumque audoris, & tradationis materiam quam bre-
viiiime
4M >° C Hl· f viflime indicant, vulgo rubrica3 quod minio pferuraque
notarentur, didi. In fecretis Caligulse reperti funtcC
duo libelli, diverfo titulo, alteri Gladius, alteri PugioiC
index erat η). Sie tituli Pfalmorum Davidicorum di-
cuntur infcriptiones, quas finguli prae fe ferunt 0); at-
que hinc fediones, five lediones librorum, Graecis αναγνώσεις vel αναγνώσματα] nec non περκοπαΐ
facrsefcripturse, tituli vocantur, ut obfervat Joh. Cafp.
Suicerus, quod fingulae fe&iones vel πεζΐκοπα\ fuos
habeant titulos , fuas επιγ^αφάς five infcriptiones ρ).
Advenalia tandemfi devenerimus, ea titulos oftentaife
fatis conftat. Etenim fervos venales, titulos, quibus>
quod vitii morbique in fingulis eiTet qJ, forfan & quo pretio proilarent, iignificaretur, geftaffe legimus. Nec
non domos vendendas, titulo notatas reperimus. Unde
occafio fubortaeitNafoni de fceleratapuellaconquerendi:
- Nec ea contenta rapina, Sub titülum noflros mißt avara lares r).
Ad eundemfere modumTibullus:
Itefub imperiumfub titulumque lares s).
De amphoris vini habet Juvenalis:
Cras bibet Albanis aliquid de montibus, aut cle Setinisy cujus patriam titulumque fene&us
Delevit mnlta veteris fuligine tefloe t).
Sic in Petronio Arbitro haec habentur verba: ilatim al-
!at^ funt amphorse vitreae, diligenter gipfatae, quarumtc
in cervicibus pittacia erant adfixa , cum hoc titulo :ct Falernumßpimianum,AnnorumCentum. Dumtitulosper-iC legimus &c. u). Utinunumcogamus omnia, fciendum
eil Romanos, pari, ac hodierno tempore, ratione, ti-
tulis vel infcriptionibus, ubicunque praeconi non eiTet locus, ufos fuiffe.
a) CurtiusL. IV c. 4. b) Cic. Tufcul. Quaeft. L. L
1. 43. r) Antiquit. Kom.ρ. m. yoi. d) HeroicL Epifl.
*4-
8 «S ) ö r Nl-
14.i?. /ijb e) KT. y) Cathemerin. X. extr. f)
Vit. Ίit. Flav. Vefpaßan. c. i. h) Heroid. epift. 2. v. 67.
i) Sueton. vit. Domitiani eap. 23. A) Ibid. c. iy. cfr.
Brijjonius de Formul. Koman. lib.$. ρ. yzj. I) Vit. Sfulii
Cßfaris c.37. m) Metamorph. Lib. IX. v. 731. n) Sue-
tonius vit. Caligul<e c.4p. 0) cfr. Flacii Illyr. clav. S.S.
p. p.fub voce Titulus. ρ) in Thefauro Ecclef.fub voc.
τίτλος, q) Ibid. r) Remed. Åmor. 1.302. s) II.4.34,
t) Satyr. V. u) Satyric.p. m.y$.
5. m.
Notandum vero eil restitulo fignandas, non ubique
ita fuifle comparatas, ut in iisdem coelari, fculpi vel in- fcribi commode poffet, quod iigmficaretur» Quamob-
rem titulos plerumque videmus in ligneas relatos tabu- ias, reifignandae adpenfas vel adfixas. Hinc Hefychius
Τίτλον vocat πτυχίου επίγραμμα εχον, i. e. tabellam;
cum infcriptione, feu tabulam infcriptionem continen-
tem. Etenim tabell« illae gypfo vel ceruffa dealbat« e- rant; infcriptio autem,atramento, vel encauilo exarata,
nigris conflabat literis. Videlicetutex oppofitismaxime
elucent oppofita5 ita in albatabula non potuit non nigra
maxime confpici infcriptio. Ideoaue hujusmodi infcri-
pt« tabulie, σανίδες γ^απταϊ & λευκώματα,, σανίδες γνψω διηλειμμεναι, σανίδες λελενκωμεναι α), a Gr«-
cis Scriptoribus nuncupari folent. Quid, quod Demo-
fthenes contra Timocratem citat legem Solonis, εις
λεύκωμα, in album, hoc eil, tabulam albam relatam,&
& publice propofitam. Hinc, unde Latinorum album
emanarit, fatis eilperfpicuum. Scilicet ut tabulaqu«vis publice propofita veladfixa, dealbatafuerat; ita ejusmo-
di tabulam, pariter ac Gr«ci λεύκωμα, Latini album
vocitarunt. Frequenter pr«terea, apud Audlores oc- currunt: album Frstoris, i. e. tabula., in qua Pr«toris
4®ί ) ο ( ο
ediclum, interdidum, vel ada quaecunqiie proponeban-
tur. Album Pontificum, Citharocdoriwi, judicüm, Se¬
natorum, Civium, ubi nomina eorundem fcripta repe- riebantur. Unde tfudicum adfcribi apud Suetoni-
em j albo eradere apud Tacitum , innumera ut iilea-
mus. Hoc faltem addimus, ejusmodi λενκώματα, ta- bellas dealbatas infcrlptas, non rebus folummortuis, ut- pote ftatuis, aris, rebusque venalibus, ut in proeced.§.
indicavimus, adfixas fuiiTe; fed vi vis etjam hominibus adpenfas ,veladpofitas. Etenim venales fervi titulis,feu
tabulis dealbatis infcriptis ornati, in publicum proceiTere5 iic facinorofi, dum ad pcenam luendam graviorem tra- ducerentur, tabulas, de eorum crimine& pcena publice
perorantes,geilaruntadpenfas. Hocautem,quod adrem no- itram plurimum lucisadfert, ulterius perfeqiiianimuseil.
a) Cfr.Suicerum in Tioefdur. Ecclef.fubvoc. τΙτλ*ς.
§· iv.
Videlicet, ute jufta legis obfervantia omnis pendet reipublicge falus; ita, vel hoc in pundo, invalefcens fu-
uni imperiumfulcire ac ilabilire haud intermifere Roma¬
ni. Nos gratis hsec jadare nemo facile contendet, qui
rationem fceleratos pledendi apud Romanos adtenderit.
Etenim eos nonmodo crimina,ac nefanda fcelera debitis compenfafle fuppliciis reperimus; fed curam etjam adhi-
buifle fingularem circa exercenda judicia, ne inullo fa- do, graviori, anleviori, injuftefunitifupplicii remane-
ret opinio. Hinc cum reus ad locum fupplicii traduce-
retur, cauflam adcurrenti, infequenti, tranfeuntivulgo,
ignotain eile noluere, immo ipfum crimen, ob quod
multaretur , ut jure id fieri conftaret, & nomen ple-
rumque, pariterac cognomentum , indicavere. Duplex
vero erat cauflam publicandi genus j alterum voce fie-
bat, fcripto alternm. Circa prius obfervamus, reo, pce¬
namluenti, adftitifle prceconem, brevi elogio delidurö,
B quäle
ίο ) ο ( **-
quäle & a quo fatftum fit, exponentem, &: circumftan-
tem coronam ab ejusmodi fcelere quafi dehortantem.
Exemplis id fatis innotefcit, quae recenfuit Brifionius a) gtpote dum probat Severum & Antoninum Impp. eum,
qui per genium.Principis pejeraverat, fuftibus caedi jus- sfiile, eique ita fuperdici: 7T^07Tετως μη όμνυε i. e. prae-
cipitanter jurare noli; item fuftibus quendam caftigatum eile, cuiper praeconem diélum: εσνχοφάνΊ7}(70ίς i.e.ca-
iumniatus es. Porro fuftibus caefum efle plebejum, qui
Severum Proconfularem, Africae Legatum, fafcibus prae- cedentibus, inconfultius fuerat amplexus, ut antiquum contubernalem, fimulque hoc animadverfum pr^conise-
logio: Legatum Populi Ro. homo plebejustemere ampleffi noli, tefte Spartiano b). Eundem morem fecutus eft
AlexanderSeverus, per praeconem, quemcunquee concione advocata admonitumeupiebat, regula hac mo- rali notiftima illum adloquendo: Qucd tibi tion vis, al¬
terine feceris. Idem Imperator Veronium Thurinum,
fumi venditorem, feu makrum cauflarum Patronum in foro, fumo, ex humidis lignis ac ftipulis confetfto, ne- cari juftit, dicente praecone: Fumo puniatur, qui vendi-
ditfumum c). Nec defunt, qui praeconem ad crucem Chrifti adfuifte, claraque voce praedicafie mordicus con- tendunt: Hoc efi mandatumΡilati, nomine Tiberii C'(φι-
ris, ut hicpfefus Nazarenus capitisfupplicio adficiatur, quia homines Jeduxit, ftque Regem ξ}FiliumDeivocavit.
Ceterum ad alterum, quem diximus, modum , fcripto
eauflam fupplicii palam faciendi, nos conferimus. Vide^
licet in tabella, ut fuperiore §:o monuimus, dealbata, nigris infcribebatur literis nomen plerumque damnatiac cognomen, pariter ac caufla, ob quam puniretur. Ε- jusmodi vero tabula, utpotele&oribus fatis de praefenti negotio veluti concionatura, vel, cum traduceretur
reusj illi praeferebatur a praecone, vel adpendebatur ,
*m ) o( a
feu adponebatur in loco fupplicii d). Praelati tituli ex- emplum ejusmodi invenire licet apud Suetonium: Ro-
mae publico epulo fervum, ob detra&am leétis argen-tc
team laminam, carnifici confeftim tradidit (CaliguiaJ,"
ut,manibusabfciflis, atque antepe<ffus e collo penden-cc
tibus, praecedenti titulo, qui cauffam pcenae indicaret
perccetus epulantium circumduceretur e). Simile eft,c£
quod habet Eufebius de Attalo Martyre: Kal πεξίαγ^
ΒεΙς , inquit, κύκλω δ'άμφιΒεάτρχ , πίνακος αυτόν πζοάγοντος, εν ω επεγέγραπτο Ρωμάίςΐ* χτος εςιν 'Αττάλος ο χζίςιανος h.e. circumdu&us per amphithea^
trum, tabella,(Tive ut Rufinus πίνακα vertit, titulo)
prseeunte, in quaLatine fcriptum: Hic eil Attalus Chri-
ftianusf). Adpoiitos vero, vel adpenfosfuiffe titulos,
claris item probatur documentis. Praecipuum eft,quod
Dion Caffius de fervi cujusdam, quiherum prodiderat, crucifixione memorat, hunc in modum: Δία τε της α¬
γοράς μέσης , μετά γραμμάτων την άιτίαν της θα¬
νατώσεως άυτ9 δηλέντων, διαγάγοντος, καϊ μετά ταύ¬
τα άναςαυρώσαντος h. e. per medium forum traduétiis
cumtabula (titulo), cauffam fupplicii indicante, ac poft-
ea in crucem fublatus eil g). Hujus generis judicamus eiTe, quoe de patre quodam familias, qui Threcem.mir-
milloni purem, immerario imparem, dixerat, habet Sue-
tonius? quod videlicet Domitianus eundem, hanc ob cauffam, e fpetffaculis detrahi jufferit in arenam, cani- busque obiici, cum hoc titulo: Impie locutus Parmula-
riiis h). Nee male ad hunc, circa fupplicia fervatum,
morem referimus, quod, Neronisinignominiam, vulgus
ftatuis ejus ad Collum adpofuerit titulum, quo tanquam parricida ad fupplicium pofcebatur, de quo itaSuetonius:
collo & afcopera äeligaui, ßmulque titulus: Ego quid potui? fed Tu culeum merwfii i). Certe voluit plebs i-
B 2 * magi-
Ιί 4^ ) o (
maginem C&faris cadaveribus fceleratorum , fub tiftilis
Janguentibus, adfimilare.
a) Brifonius de Formal. Roman. Hb. V.p. 4ßß. h)
in Severo c.z. c) Lampridius in vit. Alexandra Severi.
tfr. Urßfii analecr.facr. V. I.p. m. jj. d) ibid. cfir.Pol-
letus de Foro Romano L V.fubfin. e) Vita Catigula c~
32. fi) Rift. Eccl. Lib. V. c. /. g) Lib.LIV. ρ.
b) Vit. Domitians c. 10. ϊ) Vit. Neronis c. 43.
§. V.
Non prasterit, nec prceterrre quemquam poteif ,
quid fibi velit titulits crucis Dominica , qui ear quaer
de tituli apud Romanos aeeeptione & ufuattulimus, te¬
ilet Ejusmodi, ut§.III:a declarat, λεύκωμα, feutabel-
lam dealbatam, breve infcriptum elogium continentem,
fuiife titulum hunc noftrum, eominus in dubium voca-
fcitur, quod & reinaturoe id maxime convenit, & plu~
rimis ftabilitur teftimoniis. Maxime enim eit credibile,
Pentium Pilatum , Procuratorem in Judsea Romanum y
morem ac legem Latialem obfervaile, EundemveroPi- iatum·, expoitulanteidturba Judaica, innoxiumnoftrum
Salvatorem teterrimi & crudeliftimi fupplicii damnalTe,
miro confenfu inculcant Sacri Hiftoriographi, Evangeli-
ftse. Neque borrendum ac immane hoc facinus profanis
latuifte y fubeft ratioy cur adfirmemus. Unicum nomi-
nare Iubet jCornelium Tacitum, qui hsec de Salvatore
noftro habet: Auélor nominis eorum, quos, per fla-
„gitia invifosvulgus Chriftianos appellabat, Chriftus,
„qui, Tiberio imperante, perProcuratorem Pontium Pila¬
tum fupplicioadfeéluseratd). Romanos diximus', prout ratumfuit, in manifeftand'is fuppliciis ufurpaiTe vefprse-
eonis cujusdam elogium, vel titulum fcriptum. Juaseos
autemper praeconem, qui reum, cum educeretury an-
tecedebat, cauiTam proclamare fupplicii fveviiTe, com- mejnorat quidem MofesMaimonides: titulo quodam vel
tabu-
) o ( NIF 13
tabulajfcripta eosid fecifle, non itemby. Hinc intelli-
gitur, cur infcriptionem feutitulum, quem Lucas &Jo-
hannes heic adhibitum fuifle docent, ejusdem fuifle qua-
litatis, ac Graecorum λεύκωμα, Latinorum tabulam
dealbatam, literis nigrisinfcriptam, judicarint Suicerus,
Kippingus, alii c). Scriptum, inquam, fuifle crucisti-
tulum , non fculptum , non caslatum feu eo caelaturas
genere , quod anaglyphicum vocatur, quo exftantes o-
flenduntur literoe , exaratum , exornatum. Etenim hu-
jus veritatisfatis fuperque convincimur exmiraEvange-
iiflarum, inhoc enarrandomomento, confeniione. Mat¬
thäus namque ώτίαν γεγ^αμμένψ cauflam fcriptam
Marcus& Lucashτιγξκφήνγεγζάμμενψ infcriptionem
fcriptam, & Jobannes ιΗλονγεγ-ξαμμενον titulumferi-
ptum nominat. Confentiuntetjam nobiscum Salmaflus,
Valaeus, Clafenus &c. Unus Daniel Heinfius diflentit,
titulum buncnon fcriptum,. féd fculptumfuifle,. feu,, ut
Grseci dicunt, γ^χφίδος εκτετνπωμένον exiftimans d).
Verumtarnen nec ratio fuppetitvalida, Cur a veraci'fli-
morum teftium difcedamus fententia, nec eas, quibus,
eonfimilemhanc noflramdiximus, tabulas, Romanisufr-
tatas , σανίδες εκτετυπωμένας, fculptas, fed γραπτώς:
fcriptas,· plerumque nuncüpari conftat. Pari etjam ra-
tione hanc tabulam, crucis titulo adornatam, ligneam
fuifle, non cbartaceam, ad veritätem propjius accedere
ducimus. Videlicet e ligno confe&as ejusmodi tabulas
fuifle,. fupra obiter indicavimus; hanc autem noftram
ligneam fuifle, & qüidem e buxo efformafam,refert Be¬
da e). Nec ea de ligni genere conjecflura videtur in-
conveniens. Etenimbuxus, arbor naturafolida&rdura,
ut topiariis operibus, vel ad perpetuitatem, conftru&is
adcommodata5 itaveteresdeeademfabellasfecifle, atque iis, cera inductis, quié memoria confecrarentur pofte-
uitatis, infcripfiffe äccepimus. Hinc Propertii illud:
14 ·«* ) o (
Vulgari buxofordida cerafuit. j).
Ideoque vitio nobis vertinon poiTe fperamus , quod ad-
latasBedae conje&urae fidem habeamus majorem, quam
Perfae, dum Johannis locum: 'iyfaipt τίτλον, explica-
turus, titulum huncChartas infcriptum fuiffe autumat. . a) Änfial. Lib. XV. c. 44. b) in Lib.pfudaic. cjr.
Stijfer. Jefum Patient, p. 873· c) Svicer.Loc. cit. Kip ping. antiq. Rom. p. m. 473. d) Ibd. p. 430. e) cjr,
cit. Stijferi loc. f) de tabulis deperditis lib.3. bieg. 21.
g) in paff. Cajfani Martyris cfr. Urßni arboret. Eibl,
c. ß. p. m. 134.
§. VI.
Quid autem in tabella crucis fcriptum ? Diximus da-
mnatorumλξυχώματα exhibuiffe cauiTamfuppljcii, quod
de titulo idem valet. Quamobrem, quod Johannes Ti-
Τλον , Lucas επίγ^αφήν, Matthasus iignanter nominat άΐτιαν i. e. cauffam. Quippe quod τίτλος, hτιγ^αφη
ΤYjg αιτίας titulus cauiTae, infcriptio eiTet. Unde Theo-
. phylaélus in locum citatum Johannis τίτλον exponit per
αιτίανt $πlygaCpyjv, δήλωριν, cauiTam, infcriptionem ,
manifeßationem, α) liquidem infcriptione illa manife- ftaretur fupplicii cauiTa. Quae autem hic eiTet cauiTa?
Apud Romanos crucis pcena multabantur crimina haud levia, Ted graviilima. Etenim crux infauita, infamis arbor, ut pailim audit apud fcriptores, ceu fupplicium
maxime deteftabile, in facinorofos primas magnitudinis,
ut ita dicam, adhibebatur. Sic fervi ob delaturam do-
mini , vel quamvis in ejus perniciem intentionem , ob fugam faepius repetitam, alia^ue id genus fcelera enor-
mia, cruce punitos; unde Tervus ille Plautinus:
- Seio crucemfuturam mihifepulcrum,
IbimeimajoresJuntfiti,ibipater, avos^proavos,abavosb)',
liberos autem , oblatrocinium, ficariatum, crimenfal- ίϊ&
