t
n e g o t i a ,
I N T E R
H E N R I C U M I V , G A L L I C N A V A R R 2 E Q U E ,
C A R O L U M I X , s v e c i a: r e g e s,
A CT A .
D I S S E R T A T I O A C A D E M I C A ,
Q UA M V E N I A A M P L . F A C U L T . P H I L . U P S A E .
P. P.
M a c s. V I I . H F L M I S E H B I O M )
a d Ar c h i v u m r e g n i a m a n u e n s i s e. o.
ET
P . A G A T H O N P E T T E R S S O N , U P L A N D O R O S L A G I .
IN A U D IT O R IO G U ST AVIA NO v. x j u n i i m d c c c x l .
II. P . M . S.
P. II.
“ V
H O L M I M ,
T YPIS N O R D S T R Ö M I A N 1 S , 1 8 - 1 0 .
KOISUNGENS T R O T J E N A R E ,
ÖF VE RST E-LÖJTNANTEN OCH R ID D A R E N a f K. M. SVÄRDS
O R D E N ,
HÖGVÄLBORNE F R IH E R R E,
H e r r
J O H A N G lIS T . B A N E R
T IL L SJÖÖ,
S AM T
HÖGVALBORNA F R IH E R R IN N A N ,
F r u
M A R IA N A B A N E R ,
FÖDD
B Å Å T Ift,
I D JU P AS TE ÖD M JU K H ET AF
V. A G A T H O N P R T T K R S S O R .
B R U K S P A TR O N E S S A N ,
VÄLBORNA,
F r u
M A I t l 1 C Ö I R A D I ,
lö n u 1 4 1 'S F I i 5
I STÖRST A Ö D M J U K H E T AF
V. A G A T H O N P E T T E R S S O N ,
ok m i.oAKTi: FöalumiR
H E L G A D T
AF A G A T H O H .
17
p h a n o tie St. Catharina vcro testim oniu m e Can- ce llaria regia 3 0 ) , a P h ilip p o S ch ed ing 3 1 ) et E r ic o Elai 3 2 ) s u b s i g n a t u m , quod ille litteras r e g is Galliae rite m andasset, redditum est.
C ond itiones a S tc ph ano de St. Catharina actac, deliberandae et dijudicandae deinde fuerunt, p r o positae. Ad Senatores regni primum relatae, ab
30) Q u o d ad C a n cella ria m regiam hu jus tem poris atti
n e t , diligentissim am Caroli curam liu jus ordinandae si
len tio praeterire n on p o ssu m u s. l)u x Suderm anniae, jam 1 5 9 2 , C ancellariam suam ita d is p o s u it, ut eam in adm inistrationes definitas (h is tem p orib us = expeditio
n e r , departem enter) d iv id e r e t, quarum quaeque Secre
tario suo esset m andata. Haec vero et a lia , a C arolo in c h o a ta , perficere m agno G ustavo A d olp h o in fatis fuit.
31) P h ilip p u s S c h e d in g ; D om in u s ad A rnö et S c h e d v i, 1578 Arbogiae natus , patre C h ristop horo von S c h e i- din g , qui ex M eissnia in Su eciam transmigraverat. A d A cadem ias externas litteris artil»usque elegantissim e in stitu tu s atque e r u d itu s, in patriam reversus est. In aula e t cancellaria Caroli IX e x c e p tu s , m ox ad E lec to rem R h e n a n u m , L an d G ravium Ilassiae et J a c o b u m , Anglia: r e g e m , m issu s e s t , m axim is quidem rebus sibi m andatis. Aula; regiae pra:fectus (IIof-M arskalk) 1606.
Su p rem u s ad exercitum in L ivon ia C om m issarius (G e - neral-K om m issarie) 1607. G ub ernator Narvae a. e. G u
bernator Estoniae 1628. Praeses T ribunalis D orpatensis 1634. f 1646.
C fr . G ezelii Biogr. L ex ico n T . 3. p. 12. von S tie m - m a n , H öfdingam inne , T . 2. p . 198. E ju s d e m , A d e ls - M a trik el, T . 1. p . 237. U g g la , Svea R ikes R ådslängd, lle g istr . 1606. P. 2. fol. 49 e. a.
3a) Secretarius ad C ancellariam regiam .
Ji
illis , d. 2 8 N o v e m b r is , verbis c a u t i s s i m i s , rejectae fuerunt 3 3 ). Ad Academiam q uoq u e U p sa lie n se m , a Carolo denuo restitutam 3 4 ) , Johannes Georgii
7 O
(R o s en h a n e) 3 5 ) , su prem us regni S ecretarius ( ”R ik -
33) R ådslag i Kon. Sigism u n d s ocli Carl IX': s tid. F o l.
76. V id e A p p en d . L ilt. F .
34) C fr ' Privilegia Academiae U psal. a C a r o lo , d. 15 Martii 1595 , dala 5 quae , in originali p e r sc rip ta , cx obscuris liu in idisqu e A rchivi regni cellis nuperrim e sunt protracta. Sigillum Caroli ex h isce est su b la tu m , et sigilla C onsiliariorum tantum m odo restant. Hacc enim privilegia p ostea ipse irrita d ecla ra v it, de qu ibus haec ex In str u c tio n e, D :n is L u d b ert C aw er et Joh. S k y tte , d. 14 N ovem br. 1606 d a ta , adferre n ob is lic e a t: —
— *— »T ill thet tridie theres (P rofessor.) b eg e rin g s- p u n c t , att A cadem ien m ed h d h ess p ersoner m åtte o - hehin drat niuthe och b eh o lle dhe P rivilegier ocli F ri
h e t e r , som dhem afl' oss äre gifne. D er sk ole w åre uth sk ick ed e sw are t i l l , och förfråge hw ad för P rivile
gier the m e n e : A r ih e t dhe som w ij m ed R ih ze n s R a d /i h a ft re u n d erskr i f w i t , då wele w ij dem in ih e t hestå , u th a n dhe skole g ifw e d h em iillb a k a s f r å n sig h ig e n , S edh en w e e le w ij w ä l latlie gifw e dh em sndane Privilegier och fr ih ete r, att the sk ole w are b e
låtne m ed och som i andre E van gelisk e A cadem ier är b r u k e lig e d t, D o c h effter detta L andz lägen h eett.» R e - gistrat. 1606. P. 2 : a , fol. 106.
35) Jo h a n n es G eorgii ( R o sen h a n e) ad T o r p a m , filius G eorgii J o h a n n is , qui nom en R osen h an e excep it. S u prem us regni Secretarius 1599. L egatus ad G erm aniam et D aniam p lu ries m issu s. M unus C a n ce lla r ii, sibi o b la tu m , detrectavit. Tostea C on siliariu s C h ristinae, reginae C a r o li, et G ubernator arcis N yco p en sis. N atus 1562, -j- 1624. A u ctor op u scu li c u ju s d a m , qu od in scribitur »C h ron ologisk t D iarium öfvcr d et som i S v c -
19
sens Qfverste S ecreterare”) 3 6 ) , et Johannes S k y t t e , praeceptor Gustavi A dolplii prin cip is 3 r ) , missi s u n t , u t litteras Caroli r e g is , cl. 1 7 N ovem bris
rige hän d t i början af ar 1597 , m ed ett företal för år 1001.» — F ilii tres Barones facti.
C f r . G ezelii Biogr. L ex. T . II. p . 380. v. S tiern - m a n , Matrikel T . I. p . 85. E ju sd . H öfdingam inne.
R egistr. 1599. P. 2. fol. 91. e. a.
3 6) Iisd em fere officiis fu n ctu ru s, quae postea fuerunt m andata A rchivario r e g n i; lioc vero nom en tem poribus G ustavi A d olp lii prim um exstat. Quantam auctoritatem tem p orib us Caroli IX m unus hoc h a b u e rit, ex A p p en d . L itt. L . satis elu cet. D e fatis A rchivi regni vide »T ill K ongl. M aj:t U nderdånigst B etänkande angående K ongl.
R ik s-A rch ivets skick och anstalter till dess upprätthål
la n d e ; afgifvet den 20 O ctob er 1837» ab lllu str. Hans Järta. Stockh olm 1840.
sr ) Jo h a n n e s S k y l l e , antea Schroderus. Nat. 1577.
S u m tib u s et im pensis C a r o li, X1Y tantum annos natus , in terras exteras profectus e s t , et XV annos natus Marburgiae laudatissim am »de prim is Sueciae habitatori
bus» orationem liab uit. In G erm ania versatus , pluri
m as ed id it D issertation es in M ath em atice, P h ilo so p h ia , E lo q u e n tia , H istoria. A nno 1599 in Sueciam r ev e rs u s, in G ancellaria regia Secretarius exceptu s est. 1600 ad L an d G ravium Hassiae legatus m issu s. 1602, »ordini
b u s regni auctoribus» praeceptor G ustavi A d olp lii con
stitutu s (C fr. R egistrat. 1602 d. 10 J u lii; fol. 33). J o - h an n is q u o q u e , D u cis O stro G othiae, praeceptor. 1603 n o b il. nom ine Skytte (d. 4 Julii 1603 , nom ine Schroderi exstat. R egistr. fol. 153). 1608 legatus ad A ngliam de
signatu s , ut principissam E lisab eth am G ustavo A d olp ho in m atrim onium p e te re t; qua in legatione quoque ac
cession em Caroli ad foedus Ila llen se , ab Henrico cum q u ibusdam Germaniae p rincip ib us ju n c tu m , huic offer
ret. 1617 C onsiliarius regni. 1620 Praises rerum C a-
20
1 6 0 5 d atas, Professorib us mandarent eorum q ue sententiam de con d itionib us Stephani de St. C a- tharinae accip erent 3 *Q. Htc ab illis q uoq u e rejectoe f u e r u n t , q uip p e quoe 1 ) pactis antea co nstitutis contrariae es sen t; 2 ) religionem veram funditus everter en t; 3 ) familiam regiam m axim o quidem damno afficerent.” Q u o resp onso a c c e p t o , Axelius Oxenstierna 3 9) e t , quem n om in a v im u s, Johannes G e o r g ii, d. 9 D ecem bris anni e ju sd e m , Upsaliam
m eralium (P resident i R aknekainm aren). A liis qu oqu e m axim is rebus sibi m andatis, -j- 1C45.
(J '} ' M inne al R iks—R ad et Herr F riherre Jolian b k y tte , a f h . M. b ra n z e n : Svenska A k adem iens H andl.
D el. 6. Ä rem in ne öfver R iksR . Joh. S k y tte , af C laes Gartz. Svenska Y itterh ets-A k ad em ien s H andl. D e l. 5.
v. S tiern m a n , H öfdingam inne e. a.
38) Litterae Caroli ad Professores inter alia haec h ab en t v e r b a : - —■ »O ch eflter udi alie landh och K o n u n - garijke pläger w are bruk elig att m ann rådfrågar sig i H öglärde A cadem ier om R åd h både i wTärdzlige och andehge sak er; D erfore bafw e w ij icke h elle w e e le t late gaa forbij , att gifw e ider här om tillkienne o ch begiere ederlt radhsam m e betenckiande h w a d h wrij udi sådant förslagh skole giöre.» R egistr. 1605. P. 2. fol. 239.
Quae verba Caroli observanda e x istim a n u s, q u ip p e quae sig n ifica n t, apud nos qu oqu e in usu fu is s e , in re
bu s m ajoris m om enti sententias virorum doctorum vel R e sp o n sa p r u d e n tu m , quae d ic u n t, e x cip e re ; qui m os his quoque tem poribus apu d quosdam fuit observatus (ex. gr. de P rofessoribu s G oettin gen sib u s , a rege E r n e - stio e xp u lsis). D e quibus resp on sis cfr. »E ich h orn s D eu tsch e P riv a trech t, p . .»
30) 1‘ ata illustr. hujus viii magis nota sunt , quam quae Jieic exponantur.
m issi s u n t , ut ex Professorib us quaererent, n u m , co n d itio n ib u s pacis rejectis, ad bellu m gerendum q u i d d a m , uti alii Uplandiae c i v e s , conferre v e l le n t : legati q u o q u e conditiones quasdam pacis concilian
dae , a Carolo ipso propositas et cum S tephano de St.
Catharina c o m m u n ic a t a s , iis praelegerent et senten
tiam e o r u m de hisce accip erent; quas si Professores r e jice re n t, remedium quoddam aliud a Carolo p r o p o s i t u m , legati iis mandarent 4 0 ).
Cond itiones pacis jungendae, a Stephano de S t. Catharina propositae, quu m Senatoribus regni et P rofessorib us Academiae Upsal. displicu issent, in c o m itiis Oerebrogiac, mense Aprili 1 6 0 6 c o n v o c a t is , actae, in his q u o q u e , S enatorib us a u c to r ib u s , rejectae fu e r u n t , q u ip p e quae ”origin em Papae R o m a n o , c on sor tio hujus Suecisq ue exsulibu s d eb e
r e n t ” 4 1 ). Jam ante comitia Oerebrogensia litterae H enric i r e g i s , d. 1 0 Februarii 1 6 0 6 datae, Carolo traditae fu e ru nt; in q uib us ille ab hoc p e t i t , ut ip se con d itiones pacis cu m rege P o lo n o co n sti
tuendae p r o p o n a t ; ad quae Carolu s in lit t e r is , d.
1 6 Martii d a t i s 4 2 ) , resp on d it: ”se con ditionib us p e r S te p h a n u m de St. Catharina lle n r ic o p ro p o sitis adhuc adhaerentem, ab im perio Sueciae, ordi
n ib u s regni in vitis, minime desistere posse.” Prae-
40) R egistr. 1605. P. 2. fol. 257.
41) R iksdagshand lin gar 1606.
4*) In »W arhafltiger A bdruck der M issiv en , etc.a
tcrca nefandas quasdam in sid ias, Barthio J e s u it a , familiarissimo Sigism undi confessionatore 4 3 ) , au cto
r e , a P etro P e t r o s a 4 4 ) , Laurentio B orla n gio 4 5 ) et Carolo Nicolai 4 5 ) , ob bancce rem jam in vin cula c o n je c tis , vitae suae s t r u c t a s , uti d o cu m enta animi Sigism undi in festissim i, exp on it.
O rdin ib us regni con d itiones p r o p o s it a s , ut antea d ixim us rejicientib us, negotia haec baud u l terius p rocesseru nt 4 6 ) ; ne vero bona H enric i opera hac in re omissa vel m inim e respecta v id e r e t u r , litterae quaedam, d. 3 0 Aprilis 1 6 0 6 datae 4 r ) , in
43) Id em s a n e , quem W arm holtz auctorem lib elli c u ju s- dam calum niis nefand is c o n fe r ti, 1603 B r u n sb e rg , sub titulo »Jesuiter Sjiiegel» e d iti, m em o ra t, n om in e Fridr.
Bartsch.
44) P e liu s P etro sa vel Petrus E rici R o m a n o w ilz. A d A cadem ias externas litteris e ru d itu s, in Italia J. U . D . creatus est et in religionem C ath olicam transversus.
In patriam reversus et in C ancellaria regia e x c e p tu s , anno 1 6 0 4 , ad Im peratorem R om anum legatu s m issus est (V id e »O bligation d. 29 Sept. 1604.» R eg . fob 340).
O b negotia clandestina cum Sigism undo acta deind e in carcerem co n je ctu s , confessione su b torm entis fa cta , in com itiis O erebr. 1606 poen as capitis d ed il.
C fr. W erving , Sigism u nds och Cari d e n IX :s Hi
storia. D . 2. p. 117 et 134.
45) S tu d io si, in Suecia n a ti, exteris in terris litteris eru
d it i, religioni Catholicae d e d iti, qui P . Petrosam in Sueciam com itati sunt. W e r v in g , II. 134.
46) H enricum IV tam en p ostea quoque paci in ter C a ro - lum et Sigism undum c o n c ilia n d a e deditum in ven im u s.
4T) Acta Historica 1605 — 11. R iksdagshand lin gar 1606.
23
Polo n ia m tnissoe s u n t , in q uib us ordines regni Sueciae, litter is, ut ipsi d ic u n t , H c n r ici, Galliae regis c o n n n o t i, conditiones quasdam pacis con sti
tuendae (propositis tamen Stephani de St. Catha
rina contraria s) p rop on u n t. Hae v e r o , tamquam plu rim i ejusmodi co n d itio n e s, antea et postea pro
positae, nullum habuerunt eventum.
In dolem ipsam finemque prop riu m negotii h u j u s, per Steph anu m de St. Catharina a c t i , d i
ligenter p ersp ic ie n tes, non p ossum u s q u i n , sen
tentiae ordin um senatusq ue regni adhaerentes, c o n siliis Catholicorum et S uecorum e x s u l u m , partibus Sigism undi fa v en tiu m , id tribuamus. Q u oru m illi ad potestatem suam in regnis septentrio nalibus re
stituendam om nem dederunt operam ; cujus rei perficiendae in his paratissimos habuerunt socios.
In ter h osce Laurentius N o r v e g u s , quem ”Ivloster- L asse” vu lgo d ix e r u n t, vir nefandae in rebus Sueciae m emoriae, praecipuus em in et; qui tem porib us ip sis, q uib us n e g o t ia , quae e x p o s u i m u s , quam maxime acta s u n t , cum Jesuitis intime co n j u n c t u s , consilia s t r u x i t , ut terras septentrionales sub Papam R o m anum redigeret 4 8 ). H unc sociosque hujus sane sp ectan t verba ordin um senatorum que r e g n i, antea
48) W e r v in g , T . II. p . 118.
Jesuitas tem pore h o c in plurim is Europre terris consiliis suis vastissim is quam m axim e deditos inveni
m us , quorum docum enta praebent, praeter S u ec ia m , D a n ia , Anglia et Gallia.
24
citata. Negotia haec ex Henrico p rim ario liaud e s se o r t a , sed a S tepbano de St. Catharina quasi sp on te incepta, e verbis quib usdam Caroli regis praeterea elucet 4 9 ).
Ardens vero Henrici hac in re perficienda studium magna hujus c o n s ilia , in q uib us praepa
randis tunc quam maxime est v e r s a t u s , p r o b a r e videntur. Controversias enim o m n e s, inter p o p u lo s Europae exortas, dirimendas su sce p it; u t aliq u and o socii foederis d esign ati, studio desid erioque e o d em m o ti, viribus eo majoribus con cor d iaq u e e tia m firmioribus domui Ilabsburgicae resisterent. H c n - ricum vero haec con silia, Carolo tam adversa p r o m ovisse, multis tamen mirandum forsan v id e a t u r , praesertim animo r e p e t e n tib u s , illum huic praeci
puum inter duces foederis m agni loc u m d esig nasse.
Hujus vero rei rationem tu m in studio H e n r ic i Papam 'Romanum sibi o b strin gen di p a rticip c m q u e societatis magnae conciliandi tum in o p in i o n e
49) Litterae Caroli a«l R enatum de V e r te la y , jam citatae , in quibus Hernicus Steplianu m d e St. Catharina com m endate (»comm entere» = rekom m endera) dicitur.
60) Hoc quoque profectum e s t , uti significant verba i i * c Sully : »L e Pape lu i-m em e , qui d evoit passer p ou r l e plus difficile å gagner n ’y paroissoit pas in se n sib le.
Lorsque j’eus dit un jour au n o n c e , que je son geois äi laire son rnaitre r o i , il m e rem ercia de cctle parole „ comme de la m eilleure n ou velle , qu’il pu t jam ais, d i- soit-il, apprendre ä sa sainteté.» Mem. de S u lly , V II. 357
CJr. Hisloire de Henri le G ra n d , par H ardouiu — Pcrefixe. Paris 1 8 2 2 , p. 351*.
25
eju s, quod P o l o n i a , uti p r o p u g n a c u lu m Europae, q uam m axim e esset firmanda j l ) , liabemus.
C a r o lu m , Suecise r e g e m , con d itiones has acci
p ere u m q u a m in anim o h abu isse, m inime quidem p rob ari p o t e s t ; ei vero exop tatissim am anim os se
n a to r u m ord in u m q u e regni exp lorand i o cc a sio n em praebuerunt. H i e n i m , con d itionib us pacis rejicien
d i s , b ellum cum Polonc> rege necessariu m p rofi- t e n t e s , onera atque im pensas belli quasi sp onte sua h oc m o d o ipsi susceperunt.
N ullas majoris quiidem m om enti res inter H e r n ic u m e t C a r o lu m , per a n n o s , p roxim e se
q u e n t e s , a c t a s , in v e n im u s , nisi quae Jacobo v o n D i j k 5 2 ) , J- bJ. D . , ad Galliam a C arolo m isso ,
» L ’on auro.it augm ento ses forces en lui appliquant toutes les con q u etes sur les in iid e le s , et en term inant å so n avantage les d isp utes , qu’elle a avec ses voisin s.»
M em . d e S u lly , T . V I I I , p . 202.
5 2) Jacobus yon D i j k , J. U . D . et p o stea C on siliariu s aulae regia: (H of-R& d). V ir e x H ollandia o r t u s , in mi
nisterio Caroli e x c e p t u s , plurim a eaque maxim a n eg o t i a , n om in e illiu s , e g it; qu ibus dexterrim e p e r fe c tis , m agnam auctoritatem gloriam que est assecu tu s et inter prim os h u ju s tem p oris legatos locu m obtinu it. D . 26 A p r ilis 1609 a C a r o lo c o n s t i t u t u s — » fu r e in e m H o ffr a th in n a lle n n F r a n tz ö s isc b e n n u u d N ie d la n d isc h e n S a c h e n z u g e b r a u c h e n , o d e r a u c h a u s s e r h a l b d e ss e m fu r e in a b g e sa u d t an a n d . K ö n ig e , C h u r u n d F u r s t e n , lle r r e n u n d S t ä t t e n , in u n n sc r n a n g e le g e n c n n g e s c h a l -
26
m a n d a t e fuerunt. C arolu s, p ostq uam rev coronatus e s t , litteras, d. 2 6 Aug. 1 6 0 7 d a ta s, ad Hernicum misit,• quibus in litteris lo e d u s , inter Gustavum I et Franciscuni II, r e g e s , p a c t u m , se con firm atu rum d en uo obtu lit Qua legatione excep ta,
len-)> Praeter viaticum victum que ei designan - tur T hai. 1000.
C fr. »Bestiillung fiir D o cto r Jacob von D ijk» die Clt* ( Q s k Registr. 16 0 9 , fol. 113* quae Registratura p m im a praebet de negotiis Caroli cum civitatibus aliis et praecipue cum H ollandia). A n n o eodem in H ollan - diam a b le g a tu s: Instr. dat. d . 4 Maji j 1. c . Litterae laudatissim i liu jus v iri, ex H olland ia m issae, in Archivo regni servantur.
53) R egistr. 1607. T T. fol. 150.
lh rc legatio praecursoria quodam m odo est h a b en d a ; quam m ox su bseq ueretur a lia , quas, a Cardlo m is s a ’ cum lle n r ico ageret. — Jacob u s von D ij k , initio armi 1608, ad legatos H er n ic i, D :n os Jeannin et de R u s s y , m H ollandia v ersa n tes, ab illo m is s u s , cum bis de foedere inter Galliam et Sueciam ju n g e n d o , egit. Cui foederi H o lla n d i, ut H ernicus d ic it, o b stiteru n t: — —
— )>L on dit aussi qu e ceu x des Provinces U n ies ne desireront pas que n o u s contractions avec lu y (C h ar
les) une p lu s estroile in te llig e n c e , å cause de la jalousie du c o m m e r c e , que nou s p o u v o n s establir par le m oyen d ic e lle en nostre R o y a u m e, dou t ils retirent d e p resen t le profit.» L ettres de H enry IV ä Mss. Jeannin el de R ussy le 8 Avril 1608. E x litteris D :n i Y illeroy ad J e a n n in , die eodem d a tis , haec adferre liceat: »11 est certain que n ou s ne p o u v o n s faire grand estat de l ’a - nntié du R o y de P ologn e — a cause de son alliance avee la m aison d ’Autriche.»
( Jr . »L es N egotiations d u M:r P resident J e a n n in ;»
Paris 1 6 5 6 , f o b , p. 301 — 302. A p p en d . Litt. M.
27
n u lla q u i d e m e x s t a n t i n t e r h os p r i n c i p e s n e g o t i a , a n t e q u a m qua? ad H e n r i c i c o n s i li a Europa? r e f o r manda? p r o x i m e s p e c t a r e n t , s e r io ag i c o e p t a s u n t : ista v e r o r e f e r i m u s ad p a r t i c u l a m o p u s c u l i n o s t r i
I I I .
N eg o tia inter C arolum et H enricum de fo ed ere magno co n tra domum Ilabs- bu rg ica m , et pairtes Suecue in rep u - blica Christiana >ab Ilen rico design ata.
Jam m atu re et E l i s a b e t h a , A ngliae, c t H e n - r i c u s , Galliae p r i n c i p e s , res Dania? e t Suecioe r e s p i c i e n t e s , et e m i n e n t i s s i m i s C h ristia n i IV e t C aroli I X v i r t u t i b u s c o m m o t i , in his m a x i m a m s p e m p o s u e r u n t 5 4 ). C a r o l u s , q u i a c e r r i m u s P r o t e s t a n t i s m i v i n d e x p lu ries jam p r o c e s s e r a t , i p s e , b e l l o p r o p a t r i a et r e li g io n e a d h u c f l a g r a n t e , de fo e d e r e q u o d a m E v a n g e l i c o i n t e r G a l l i a m , A n g l i a m , I I o l - l a n d i a m e t p r i n c i p e s q u o s d a m Germania? e g i t ° 5 );
54) E lisab eth a d icere solita est: nil qu idem e s s e , qu od fo e d e r i, inter reges G alliae, A ngliac, Daniae, et SueciiB c o n s titu to , resistere p osset. C fr. Mera, d e S u lly . T . IV . p. 411.
55) V id e »Instruction for G refve Johan at N ederlän der
na» d. 14 Aug. 1 6 0 2 . --- • »T h er th e m ed h K onu n
gen i F ra n k r ijk e , D rottn in gen i E n gelan d h och andre C h ur o ch Furstar i T y sla n d , liade lu st att ingå någett förb u n d h m ed H . F . N. , så är H . F . N. thertill icke o b en ägen . O ch w ill II. F . N. liafue them sjelfve h e m - stellt hvad h som them kan syn es herutinnan till att
28
id em q u e om nibus fere legatis, ad principes ct ci
vitates Europae m is s is , mandavit. Pluries eum atren- tem in ven im us de foedere quodam * ’co n tra isu
p e rstitio n e m P c ip istic a m e t am bitionem H isp a n ica m j quae verba Caroli d uplicem foederis hujus i i n e m , et relig io su m et p o litic u m j abunde signi
ficant. Domus en im H a b s b u r g i c a , infestissima q uid em Sueciae boatis e x s t i t i t , non tantum quip pe qua? Sigism undo societate et affinitate esset intime c o n j u n c t a , sed e t ia u quae ipsa regnis septen trion a
libus avidissima in lia re t 5 6 ).
Carol us gure. Men C on d tion ern a tillkom m e th erp å H. F. N.
SJ'nes att att samme fö rb u n d h kunde b lifve o p r ä ttet, th em hafver H. F. N . gifvit W älrte G refve Jolian n å- gorlunda till att första.» R egistr. 1002, fol. 122.
Ille »G refve Johan» J o h a n n e s , C om es N assovien sis , in m inisterio Caroli e x c e p tu s , verisim ile fuit.
) L itteris d. 25 O cto b r. 1C07 ad G ub ernatorem arcis E lfsb u r g e n s is, SöfFringh J ö n s s o n , m is s is , C arolus d ic it, notitias L ub eca sib i e sse adlatas , regem Hispaniae classem q u an d am , quae in Sueciam im petum fa c e r e t, instruxisse ; qua de causa milittes E lfsbu rgam et G ullbergam contra
h en d o s gub ernatori im perat. R egistr. fol. 135. I). 4 N ovem br. a. e. ad eu n d em Carolus sc r ib it, regem Hispaniae classem »centum et quinquaginta navium (»100 S k ep p och 50 Gialejor») arm a sse, denu oqu e igitur ea
d em praecipit, qiuia incertum e s s e t , quo haec specta
r e n t , --- »ty f a r l i g lie p r a c h lile r älire förhanden eln iru wij dem föirstå kunne.» Registr. fol. 143. D . 6 N ovem br. litterae Caroli de iisdem rebus datae. Quae q u id em litterae taim crebrae m etum Caroli hau d exigu u m testantur. D e com siliis Hispaniae, h oc tem p ore structis , H elsingburgam o b itin e n d i: cfr. C ei. G e ije r , Svenska S ven sk a Folkets H listo ria , D . 3, p. 113.
%
