De indifferentismo theologico-dogmatico observationes. Dissertatio academica. Quam ex speciali s:æ reg. maj:tis gratia et ven. max. ven. fac. theol. Upsaliens. p. p. mag. Jacobus Borelius ... et Gustavus Sandahl Smolandus. In aud. Gustav. die IV Junii MDC

D. D. DE

INDIFFERENTISMO

THEOLOGICO-DOGMATICO

OBSERVATIONES. D1SS ER T A TIO ACADEMICA. QUAM

EX SPECIALI S:JE REG. MAJ:TIS GRATIA

ET

VEN. MAX, VEN. FAC. THEOL. UPSALIENS.

P. P.

MAG.

JACOBUS

BORELIUS

PHILOS. THEOR. ET PRACT. ADJUNCTUS

ET

GUSTAVUS SANDAHL

SMOLANDUS.

IN AUD. GUSTAV. DIE IV JUNI1 MDCCCXIII.

Η. A. M. S.

UPSALIiE

SXCUDEBANT STENHAMMAR ET PALMBLAD

VfRO MAXIME REVERENDO ATQUE CELEBERRIMO

S, S. THE9L.DOCTORI} ECCLES. RYDAHOLM ET GALLARYD

PASTORI,

DISTRICTUS _{ADJACENTIS PRiEFOSlTO}

DOMINO MAGlSTRO

PETB.O

STARCK

i

PATRONO OPTIMO

VENERABUNDA ANIMI PIETATE

S A C R υ Μ

velult debuit

DE INDIFFERENT ISMO THEOLOGICÜ-DOGMATICO

OBSERVATION ES.

(s^uaridoquidem,

pofl labores bene tnulros, inftitutioni

Juveututis Academicae iropenfos, iingulari quddam fati in«

duftria ad facras litteras tra&andas animum _{adpellere η}ο¬ ίοts jam licet; obfervationes quasdam de Indifferentismo

Theoiogico Dogmatico publici facere juris nobis

propo-fuimus. Nobih huic _{srgumenropertra£lando decorn band,}

defiüsfe _{ingenia probe novimus, Kechtium enim&}

Werns-dorfium quis ignorat? Ted digoum tarnen nobis eil: vifum,

quod denuo fub examen revocaretur, noflris potisiimum

temporibus, quibus ratio humana, propriis viribus nimium

fidens & fuo _{quaii exfultans imperio, juftos transgresfa} limites, facta profanis, hurnanis divina mifcere & ipfum

caelum, more _gigantum facile dixeris, invadere libi reli¬ gioηi non ducir»

Neque

vero

id nobis asfumimus,

ut

in

re gravisfima novi

quidpiam, five

ingenio perfe&i,

feil

induftria elaborati _{praeftare valeamus;}

_Ted

_{quae circa}

prae-fentem materiam fuimus meditati, eo tantum confilio in

medium voluirnus prolata, ut, ex qua videndi itatione

fan&isfimam _{Religionem Chriftianam dijudicandam}

cen-femusj quodammodo parerer. Sententia noftra fine ullo

dubio haud _{paucis, qui fe meliora fapere fibi libenter}

blandiuntur, _{jamdudum explofa videbirur; Ted} neque illis

umquam nos placituros fperavimus, nec, fi sequi

aeftima-tores & judices esfe voluerint, eandem, _quam iibimet ipfis

pofcunt, cogitandi

fentiendique

libertatem nobis

) 2 C

bunt. _{Qiii vero do£lrinam cseleflem, qualem in Scriptura} Sacra divinitus nobis traditam veneramur, fartam tedlam-que optant; eos certe, fi vires, quod quidem ingenui fa¬ remur, non volunrafem in nobis deiideraturös, fperare

audemus. _{Quoniam vero omnis de aliqua re inflitutio} debet a definitione _{proficifci & a ratione fufcipi, ut &}

incelligatur, quid fit id, de quo disputetur, & _prioribus

fequentia recle anne£lantur; ante, quid fit ifte, de quo

dispurabimus, Indifrerentismus, definire, ejusdem deinde

oftendere fontes & _{causfas, tum, quibus fuperilrui}

asfo-let, argumenta exhibere atque examinare ipiumque & vera:

pietafis indoli & evidentisfimis Scripturae Sacrae diftis pla¬

ne contrarium filtere conabimur. _{Quum vero adeo vailas}

fic rnoiis _{argumentum, ut ne volumen quidem recufaret;}

non nifi, _{per fumma eundo, prsecipua ejusdem momenta}

attingere licer.

IndifFerentismus _{in genere & quidem vi vocis eil ea}

rem _{quandam coniiderandi ratio, qua, fi finem iilius} re-fpexeris, ftatuitur» nihil difFerre, quae de eadem

judice-mus aut fentiamus. _{Ejusdem plures concipi posfe fpecies}

pro ipfa rcrum, de quibus judicarur, diveriitate, ipfum vero non nifi refpe£lu gravisfimarum _{adhiberi ac} enun-riari, vel nobis non monentibus, per fe facile _{intelligitur.} Hinc, qui vel religionem vel honcftatem, praecipuas mor-taiium curas, fusque deque habent &, quid de illis fenti¬

amus, _{perinde esfe judicant, in primis Indifferentiftarum} nomine _{infigniri folent eorumque videndi ratio IndifFe¬} rentismus _{appellari. Nos itaque, reliquis Indifferentismi}

divifionibus _{prsetermisfis, ad eam tantum adtendimus,qua}

in _{dogmatisum & moralem commode difpefci posfe nobis}

videtur, quorurn ille credendorum, hic agendorum

difFe-rentiam omnem _{negat. Ex ipfa vero inftituti noftri ratio¬}

ne heic non nifi de _{Theologico-dogmatico quacrerur, quam»} quam

) 3 ί

quam & hunc cum morali ar&isfimo nexu coba^rere

con-ilac _{a). indifferentisrnus Theologico-dogmaticus eil, ex}

folira fubdiviiione, vel universalis vel panicularis. Qui

illi addicli _{funt, & inde univerfalißce appellati, fingunt}

Deurn _{qualibet rite coli posfe religione, qui huic,~ &}

itaqus particularißa■, non quidem omnes, fed eas tarnen,

quce a Chrifto nomen habent, _{religiones eodem} loco

ponunt b). Cum iis, fi qui fuerint, non _conrendimus,

qui religionem quamlibct aut ex metu derivant aut ut in-llrumentum _{imperii tantummodo confiderant vel etiam}

non esfe nifi _{farraginem opinionum fuperflitiofarum,} ru-di _{plebi a callidis hominibus commodorum gratiå}

propi-naiam, asfeverare haud _{erubefcunt c), Neque illos} mo-ramur, _{qui, praecifa fpe vitae futurte, omnia hominis inrra} mortalis includunt cancellos _{d). Hujusmodi hominum}

ge-neri, fint licet profesii religionis conremtores, Atheismi

potius, quam Indifferentismi notam merito inusferis. Nil

fine Numine _{agi ejusque fenfurn quendam pe&ori}

huma-no esfe _{ingeneraturn, quem fi furca expellas,}

tarnen usque recurret, _{hominemque ad altiores fpes vocatum,}

quam quae hujus vitae terminis finiuntur, _{quemque, nifi} turpis-fimum, ultro nobis daturum arbitramur. Illos foium

ad-gredi & pro modulo virium erroris convincere eil

ani-mus, qui, etfi Deum & viram pofl hanc futuram

admit-tant, dele£lum ramen omnem _{difcrimenque religionum} aut omnium aut _{quarundam removere, & hinc}

religionis,

A 2

quam

λ) Atque hie quidem Indifferentismus dogmaticus prseeipue adtenditur;

etfi _{prafticus non excludatur, cum ratio morum naturam dogmatum}

imitetur, nec fieri _{posfit, ut hi fan&e vivant, qui de Deo rebusque} divinis non rtttt_{Jentiunt. Wernsdorfii Disfert. Acad. vol.II.}

ρ.1116.

b) Cel. Almquift Comment. p. 33.

e) Ibidem.

ä) Cel. Almquift Comment. p. 79. obf. IV& not. Dcederleinii Ioftifc

> 4 C

quam docuit Chriilus, praeilantiam tollere divinairnque

convellere adriituntur _oiiginem.

Quoniam vero jtm in eo fumus, ur ipfos IndifF ren-tismi Fontes _{videamus*; ex noftra ille fenrentia .Forum} qüättuor oritur ex aliquo. Qui enim in hoc deisbuntur

Vitium', am hujus vitae deliciis curisque tenentur tori^ rcc cåco 8 _{cpPcv8vT?<r, aut, qtwe} de Deo rebusque divinis cre-dänt, dubii haerenr, nihil certi heic adfirmari posfe

pu-tantes, aur etiam di vina de noilra falute coniilia ad huma-ni _{captus exigunt menfuram, ηil admittentes, nifi, quod}

manu _{quafi quear prehendi, aut denique omnem religionis}

vim in iniito _{quodam lumine ac myilica eaque}

exrra-ordinaria, nefeio qua, cum Deo unione ponunt, nos ne¬ que vsrbo externo neque facramentis opus habere,

fomni-arires. Sententiam vero noilram _{paullo fufius explicare} e re haud erit alienum. Fieri _{nequit, quin hämo, ad fui}

conicientiam ubi _{excitatus, haec problemata* quid? ecctir?} unde? _{reTpectu fui fibi iolvenda proponat, quoniam sb} illortim foiutione omnem fuam _{dignitatem fpemque fururi}

pendere facile intelligir. Sub ipfo vero eadem iolvendi nifu necesfitetem _{religionis, ferius, dcyus, intime} peifen-tiet, unde enam, teile Cicerone ej, nulla gens, neque tam

immanfveta, neque tamfera* qudb non, etfi ignoret, qualem

Deum habere deceat, tamen habendum fciat. Pone vero

plures ei offerri easque inter fe magis rninusve

difcrepan-tes _{religiones, quarum quaeliber quamdam, necesie eil,}

alla-tarum _{problema tum Fohitionem contineat, ipfurn vero}

sk T8 _{κοσμκ T8T8 stsoq'y επηνωσιν rr\s ccTvfåsiocs I Thimoih.} II, 4. parum curat, Sc quum ramen omni religione carere

nequit, illam ore eultuque externo profitetur,, in qua a

v

) s C

reneris fuir inftirutas _{aar, quam iibi commodlsiimam ju.}

dicar, de cujusrnodi hominum genere Deus per

Prophe-tarn _{queritur: Efai.} XXIX. _{13. von rnrr Qvn νήο -»Spr*}

>^■2ό pm Sffv "qpnsä ιιϊΐΒψϊι.

Primiim"

huncce eumque

ubernnium Indifferéntismi fontem Evdccmonismum haud.

inepte dici posfe credimus. Sed vero accidere etiam

por-eft, ur homo, quamqusm ra av a. ζητών, eadem tarnen,

deficientibus certis _{atque indubiis vericatis Cieleilts} princi-piis, fe ulla rarione cognoicere Se adfequi posie

defperet,

Sc fic, _{refpe£Ui rerum cadeffium, in dubitationem}

addu-catur, in IndiiierenrisrrfUm facile defituraru, quem fecun-dum fndifferentfsmi fontem _{Scepticismum re&e vocsveris.}

cO; oe ufi=;a<rctv. Math.< XXVill, 17.

Ea

_porro

efl indoles

ac natura talionis hiunömg, ut ejusrooöi judiciorum

fuo-rum _{quoerét prihcipia,} quibus _tuto adquicicere posiit, Sc

in eo _{quoque fapienti&rn} Crearoris pia admiratione grati

agnoflimus, quoniam hac unice via errorss colli vel prae-caveri _{posfunt· fed fieri poreft, Sc muitis etiam accidisie} novrmns, ut in reiigioms veritatibus dijudicandis, id?

quod eil; inftnitum, ae tern um, divinum, inträ iphacram inrelle&us humani cogere allaborent, hinc omnia

religio-nis _{myileria rejiciant Sc non ηiß re'igioni, ur ajunt,. na¬} tural! feie _{profiteantur add:£tos, Hie fons}

Indifferentis-mi dici _{poceft Naturalismus, qui quidem nulio non tem¬} pore fub fpecie multiform! apparuit Sc eccLefiam Chiiftt

infeilavir. _{Ήμειε κηξυσσομεν Χξι^ον εςαυςαμενον, 1% denοφ}

μεν σκανόαλβν, Ελληα $ε μοοξίαν. i Cor. Ι, 23. Quartum

denique Indifferentismi fontem Myßicismum conftituimus,

Stulti mortales dum vitia vitant, quam facile, in contra¬

ria currunt_{] fic fcopulos jam memoratos Scin primis}

Na-turalismum evitaturi, in _{Myfricisrnum feepenuraero in ei¬} tlere folent. !>ivina _{ejusdem fernina}, quamvis in venenuna

faepe converfa, in mente humana agnofeimus. Scilicet riil

offert heee brevi _{peritura rerum feena* quo tuto}

fcere _{poteft" animüs immortaüs, hinc unionem cum De©}

fectatur, fed non femper ea, qua voiuit Deus, rarione, non _{per fidem in Chriftum, de Se Ipfo proficenrem: Eyca}

ειμι jι oüos κχι ή otXrjSstcc κχι γ\ ζωη, &éειε _{εξχετχι 7ics rev} ττχτεξχ, ει μη όι εμ8. Joh. XIV, 6. verum per commer¬ cium _{quoddam cum Deo immediarum vel etiam animi ad}

reminifeentiam _{quandam idearum revocationem, quibus}

non tantum necesfitatem revelationis divinae, in _Scriptura

Sacra nobis traditse, verum etiam omnem ufum fanas Ta¬

lionis in iis, quae ad falutem feitu Tunt necesfaria, tolli &

campum nuliis circumfcriptum limitibus phancafias infani·

enti _{apperiri conftat. Quos jam indieavimus}

Indifferen-tismi _{Fontes, in Novo Teftamento ad unum eundemque}

referuntur, qui ibidem fub nomine ctni^ixs venit fj. Ad

Indifferentismum _{vero, particularem praefertirn,} excitan-dum _{alendumque plures quoque externas causfas haud}

pa-rum contulére. Sic ex. _{gr. quunr, poft coeptam a} Luthe-ro _{reformationem, non folum cum Romano-Catholicis ve¬} rum etiam inter fe de _{praeeipuis fidei chriftianas}

momen-tis _{difeeptare oeeeperant iic dicti Proteflantes; in ipfo fer·}

vore _{disputationis, qiii tarnen in ifto rerum articulo} aii-quid habet exeufationis, illius moderationis obliti, qua: veritatis, cseleftis _{praeeipue propugnatorem apprime decer,}

Sc _{cujus fummum exemplum dedir ipfe ChriiUis, tanto} animi _{impetu ac vehementia contenderunt haud pauci,}

ut _{quemque a fe disienrientem, haereticum aeternis}

ma-ftandum _{fupplieiis pronuntiaverint &, Orthodoxiam}

de-feniuri, in ejusmodi abrepti fuerint fententias, quae Sc

fa-nae rationi Sc indoli _{Religionis Chriftianae aperte}

repu-gnant, quid? quod ex ipfo facro fuggeftu theologicae

pas-fim

f) Videfis Math. XIII, 58. XVII, 20. Marc. VI, 6. IX, 24, XVI, 14, Rom. III, 3. IV, 20. XI, 20. 23» Hebr. III, 12. 19.

) 7 (

fim controverfiae _{refonabant, haur exiguo acerbitatis viro}

interdum adrnifto. _{Ejusraodi praepoftera ftudia non}

po-tuére, quin multis taedium ac naufeam crearent eorumque

animos ab ea avertereni _{dodrina, quas η.ηγνωσιν Τ8 0e<?} kcu Irjtrx _{τ8 Kυξ/8 ημών 2} Petr. _{I, 2. continet & id}

qui-dem tanto _{facilius, quanro certius conftat, ingenium hu¬}

manuni ad _{ipfam rem cum eandem defendendi modo re?}

jiciendam, esfe pronum.

Quamquam, quo valeanr, quibus

indifferentiftae

fenten-tiam fuatn _{fuperftruere folent, argumenta, ipfius} IndifFe-rentismi fontibus _{indicaris, quodammodo patet, ad eadem}

tarnen _{generatim recenfenda & propius infpicienda}

gres-fum _{järn promovemus. Praecipuam vero, quam fure}

opi-nioni obtendunt, rationem in eo iitam _{conftat, quod} o-mnera _{reiigionis vim in pectoris morumque fanditate}

po-iiram _{contendant, hinc, non quaeri, colligant, quid de} Deo _{rebusque divinis cogitemus, fed tantum,quoin Deum}

aliosque affedi fimus animo, plura quoque _Scripturse

Sa-cree loca, e. _g. Ad. _{X, 34. 35. Joh. XIII, 35. 1}

Cor. XIII, i. 2., in rei iuse defeniionem

detorquen-tes. _Quum vero hocce argumentum, quod ut ipfam

In-difterentismi _{quaii ar cem & praciidium, neque ideo fatis}

firmum, rede confideraveris, tanta veritatis _{fpecie fefe}

commendar, ut multis imponere queat, & fine ullo

du-bio revera _{impofuerir; ut idem primum inquiramus,}

ipfa

rei ratio _{poftulat. Heic vero & cum Univerfaliftis &}

Par-ticulariftis nobis esfe _{agendum per fe paret; cum illis ta¬}

rnen haud _{gravem pugnam nobis futuram fperamus. Ve¬}

ra _{religio, G quid nos videmus, ex his}

dignofcitur

crite-riis: ii notiones de _{Deo, Enre perfedisiimo dignas,} con-tineat: ii viam _{perfedionibus divinis confentaneam mon·}

ftrer, qua inftnitae Dei juftitiae ab homine peccatore fatis-fieri _{posiit: ii cum principiis rationis amice confpirantia}

tra-) 8 (

tradat honefli praecepta : fi denique

imbecill« humanas

na¬

tur« _apta praebeat iancbitatis

adminicula

arque

fubiidia. Si

vero haec principia _vera funt,

Univerfalismurn

nominas-fe, eih refutasiej quis enirn umquam, ad

eadern

diveria

opiniontim religiofarum

fyftemata

exigens,

haec eodem

ioco habere 6c iic omne inter religionen) oc

fuperftirio-nena discrimen negare fuftineat? Illa vero pectoris

ino-rumque fanclitas, quam tantopere pr«

fe

ferunt

Indiffe-rentiitée 6c quam nos quoque vehementer urgemus, o ya% καρπός τα πνεύματος εν πάση αγαΒωσυνη και οικαιοσυνη και

αλήθεια Epheh V, 9· a noftris

de

Deo notionibus

ma-ximam _{partem utique}

_pendet,

_{Cui hoc}

_ftatim

_ex

ipfa

rei

indole non liquet, experientiam, velimus, adeat _morura· que conferat

habitum

ante

6t

poil

pera£tam

a

Luthero

reformationem

vel etiam

apud Protcftantes

6c

Romavo-Caiho-licos _{g). Et denique haec, qua}

fe

Indifferentift«

invol-vunt, virtus qualis eft? quales esfe nos

oportet? 6c

qna-les fumus? quis coram Sanclisiimo Numine, propria

i'ub-nixus virtute, confiftere poterit? quis non cum Propheta

confiteatur? Jef. LXIV, 5. nrns» tnii

i)3Unpix~t?D, 6c cum

Apoftolo?

Ta

expoovia

της αμαξτιας^

Βανατος' το δε χαξίσμα τα &εα, ζωη αιώνιος εν Χξίςω

Iησα

τω

Ktΐξιω ημών, Rom.

VI,

23. c

V

εγενηΒη

ημιν

σοφία

απο 0ε&, δικαιοσύνη τε και αγιασμός και απο?\υτςωσις. I Cor, I,

30. De fingulis &

cun&is, hinc etiam

de optimo

quoque valet

illud

Apoftoli:

Πάντες

ημαξτον και νϊεςανται

της δόξης _τα ®εα,

δικαιαμενοι'

δωςεαν

τη αυτα χαξίτι,

δια

της

απολυτξωσεως της εν Χςιζω Ιησα.

Rom.

III:

23* 24·

Nul-la _{igitur Deo}

_placens

_mentis

_vitaeque

_fan&itas

niii

δια

πι^εως

g) Schroecks Utk. t. ehr. Rel. o.

Forf. Hift.

ofverf. af Dokt.

S.

Ödmarr.

p, 2gi— 4g. 2go — 96. Mosb. Inft. Hift. Chriftian. recent.

Charles

Villers Forf. öfver Luth. Reform, nat. o. verkn. i äff. på det polit. tillft. o. _uplysn. fortgång i Europa, of?» efJoh.

Åftröm.

_,

) 9 C

Ήι^εως Ivj(Tö λ' wycLTiys ενεξγΒμενης. Galat. V, 6, h). Si vero _{fides, h.} e. univerfa doctrina _{chrUtiana, firma pla¬}

que perfvaiione comprehenfa i), unicum coniiituit verae

virtutis & hinc quoque falutis fundamentum, quare etiam

in novo Teflamento dicitur _{επηνωσις ty\s αλήθειας τν\ς} κ&Β" ευσεβειαν Tit. ι, ι. & γνκσις της σωτηςιας Luc. ι,77ί

ejusdem notitiam omnino esfe necesfariam, _{adeoque, quid} de Deo _{rebusque divinis cogitemus, nequaquam periride}

esfe, dilucide apparet: Πλ^ ουν εστιχαλεσονται εις ον αχ επι-ςευσαν, Πως de πιςευσχσιν ύ ουκ _{ηκ&σαν; Πίοί} de _{ακβσΰσι}

χωξιε κηρύσσοντος; Rom. Χ, Ι4·

Sed vero _{opponunt Indifferentiilae:}

quot non fuére

gentiles, ii quis aiius, iapientes, fan&i atque feveri, e. g, Socates, _{Cicero, quid igitur? illine} aeternis condemnandi

iuppliciis^ hoc cum _juititia & bonitare divina conciiiari

nequit. _{TEternae itaque falutis participes; quo vero quid}

aliud _{efficitur, quam ut Deus voluntatis, non}

intelligen¬

tia: _{refpiciat indolem? Quseftionem de falute}

gentihum

Deo _{juftisfimo refervandam credimus: T; yaq}

μοι και τ8ς εξωκξίνειν, T8s de εξω c Θεος χξίνει I Cor. V, 12. _13. Con-cedimus quoque illa S. S. loca,quae fidem falutis

conditio-netn _{llatuunt, eos tantum}

fpedtare,

_{quibus innotuit;}

inde

vero _{pro Indifferentismo petere}

argumentum &

capiti-bus _{religionis theoreticis omne derogare}

velie pretium,

id _{quidem in mirutn revelationis beneficium adeo}

contu-meliofum nobis _{videtur, ut nihil magis. Άυτ»i de}

εςιν rj

αιώνιος ζωη, _{ίνα yινωσχωσι}

σε τον μονον αληΒινον Θεον και ον

απε^ειλας Ιησ&ν _{Χξ&ον. Joh. XVII, 3» & qui ita}

ratiod-nantur, fi libi conientanei funt, omnem _{, necesfe elf}

fci-entiam humanam ut futilem & _{iiipervacaneani refpuant}

B _{& pro}

h) Comment. Cel. _{Almquift p. 34, obf. 4»}

5 .o C

& _{pro nihilo purem.}

Sed

_neque

fic

vi£tas

dant

manus

IndifFerentiftae. Quaelibet fcilicet

religio

poiitiva

fua

ha¬

bet _{dogmaca, fua}

tnyfteriai, in

his

quid

_verum,

quid

fal-fum, difcerni non poteft, illorum

icaque

refpe&u

alrera

religio alteri non

praeftat:

non

ni ii

unus

fidei

articulus

tenendus, nimirum, esfe Deurn ,

mali

moralis

vindicem

bopique remuneiatorem,

honefte

vivenduni,

reliqua

cun-£la onofa k). Hac

argumentandi ratione

ipfam

divinam

originem,

au£toritatem

ac

praeitantiam

religionis

chriftia-nae _ρ ti, darum.

Aft

_non

eft,

quod

ir.yfteriis

ofFenda-mur, quum , ut

re&e

obfervarunt

veteres, non

Tunt

con¬

tra , licet fupra. rationem,

&,

ut

optimi hac in

re

judi-cis verbis utamur, quum daniur quoque natura

myfleria

plarirna, qua exercent

ingenia

neque

tamen

ojfendunt,

Of

in

quibus ftuhus

&

ridiculus

reäe

habeatur

ille, qui

rem

auri-bus _Juls perceptam vel aliorum

jenfu cognitam,

propterea

infi-ti et ur,quod modum Qf

eausfam ejus

ignoret

omninoque

aliquid

incredibile in illa reperire fibi videatur

Of

quum

alienum

non

eß a religione, cujus

fumma

fidem Deo

debiiam

commendat

&

exercet, 'traderc notitias rerum, qua nec

Jub

afpeffium cadant

nec intelligentia noflra in his

infamia

angußiis

posftnt

Com-prehendi IJ.

Ceterum

Ψυχικός

3e

αν^ξωπος

a

οεχεται

τα

τα

πνεύματος ra ®εα, μχξΐχ yxg ctvrx ε=;ι, και ου

Αιναται

yvoovcci,

οτι _{πνευματικές} ανακξινεται I

Cor.

II,

>4

Haee

denique

myller ia quum

in

S.

S.

nobis

rraduntur,

quas

divina?

fuae

orminis_° tot afFert teftimonia

finnisfima,

gravisfima mj;

eadem

k) Oeuvres de Voltaire MDCCLVII, Torne

IV.

p,

248

—49·

Emile

par Rouifeau Leipfic 1799

Tome

III.

p.

67.

Ibid.

Tome

IV.

p. 93 — 97. Theod. Ludv. Law Medit.

Philof. de

Deo,

Mur

do,

Homine, p, 7, 14, 16, 17. Spinoza Traft.

Theol.

Polit.

C.

XIV.

p. 164.

i) Dcederl. Tri>. Theol. Chrift. pars I. p. 54.

obf.

3.

tn) Videfis Almqu. Comment. p. 30.

Dcederl.

Inft.

Th.

Chr.

pars.

I.

) II (

eadern _{potius revereri ac grato animo firjnaque}

perfva-iione _{arnpkcfi, quam fpernere 8i rejicere nos decer:}

Ταύτα dg _{γεγξαπται, Iva πιςευσητε ort o ir^Hs ες tv c Χςιςοσ}

o ύοε T8 ®S8 και Iva 7>ιςευονres ζωην _{εχητε εν τω ονοματι αυτ&.}

JoX XX, ;t, credere autem _nequimus, quorum nnllani

habemus _{cognitioném.}

Sed vero, ut ad Indifferentiilas _{parriculares ros}

quo-que vertamus: Myfferia religionis eujuslibqt & hinc etiam chriitianae a diverfis hominibus _{dlverfisiime, necesfe eft,}

intelligmrur, & quis verum fenfuui adfecutus fuerir, diri-mi noi poreft, _{ncque, utcunque iηte11e a fucrint, in}

pie-tatem & mores _{influunt, de Ulis iraque non anxie}

disqui-rendum aut _{disputaadum, άίξετικοποιι#,, cujus funeftos}

effe-£lus trifiis _{omniurn rernporum abunde joquitur}

experien-tia, cane pejus & angve iugienda, pauciifima fidei chrl-ftianae capita ad falutem icitu crediruque necesfaria n). Ad momenta _{hujus argumenri quod attinet, primum}

experi-enria firmatum, & hinc diverfarum, _{quae a Chrifto nomen}

fortitae funt, religionum difcrimina orta facilss

concedi-musj fed inde tarnen non fequirur, ut S. S., quam uni-cam credendorurn & agendorum _{normam ifatuimus,}

eul-lum firmum _{fibique conftantem admitrat fenfum, contra}

inter fummi nominis _{Theologos de ejusdem perfpicuitate}

fatis _{fuperque convenit, praecipue in iis, quae fidei} mo-rumque rationem cognofcendam fpe&ant, licet etiam plu-rima δυσνόητα ocurrere _{fateantur o). Qui vero inter fidei} chrißianae _{myfteria & veram pietatem nexum omnem}

ne-gantj obliti nobis videntur χωξις ττιςεως

αδύνατον

ευαξεςψαι

Β 2 τω

η) Emile par Rousfeau Tome III. psg. 183 — 87* Wtrnsdorfli D;sp. Acad, Vol. II.p. 1116. Oeuvres de Voltaire, Laufanne 1780. Tom.

I. p. 302.

0) Dcederl. Inft. Theol. Chr. Pars I. pag. 156— 59. Almquift Cor»,

) I* (

τω 0?w Hebr. XI. 6. _{ocyvosvrss yaq την Τ8 Θε8} δικαιοσυνην,

και την ι$ιαν §ικαιοσυνην ζητ8ντες ςησαι, τη δικαιοσύνη τ8 Θ?&

8χ ύττεταγησαν. Rom. Χ, §. ούτοι δε εν δις αγνο8σι βλασφη-μ8ντεσ, εν τη φΒοξα αυτών καταφΒαξησονται, κομι8μενοι μισΒον αδικίας 11 Peil". _Ii, 12. 13. εαν ya^ μη Ύΐι^ευσητε δτι εyω ειμι, ατίοΒανεισΒε εν ταις _{άμαςτιαις} υμών. joh, VIII, 24.

Ne-que posfumus animo concipere, quid valeat magis ad

ίιη-cerum & numquam _{interruptum virtutis iludium} excitan-dum, alendum _fovendumque, quam religio, quae fiftit Deum _{genens humani parentem, ούτω αγαπησαντατον} κοσ-μον, ώςε τον ύον αυτ8 τον μονογενή εδωκεν, ha Tias ο τίι^ευων

εις _{αυτόν, μη αποληται,} αλλ' _εχη ζωην _{αιωνιον joh. Iii, i6j}

quae ex mera Dei gratia nobis offert αφεσιν των αμαρτιών,

ii modo hane _{ipfam religionem firma perfvaiione} ample-£lamur _{vitåque exprimere ftudeamus; quse divinum in} hoe ftudio nobis _{pollicetur auxilium: ωσαύτως δε και το}

σίνευμα συναντιλαμβάνεται tuis ασΒενειαις η μ ων. Rom. VIII,

26; quee nobis adfert pacem & tranquillitatem

confcien-tiae: ΑικαιωΒεντες ουν εκ πιςεως, _{εΐξψην εχομεν 7τξος τον ®εον}

δια Τ8 _{Κυξΐ8 ημων Iησ8 Xqis8· Rom. V, ij & quae denique}

nobis _{fpem facit cerrisiimam aeternae cum Chriilo} felici-tatis : οταν δ _Χξΐ^ος φανεξωΒη_{■, η} ζωη _{ημων,τοτε και ύμεις}

συν

αυτω _{φανεξωΒησεσΒε εν} δοξη. _{Collosf. III,}

4· Nos quo-que eam intolera-ntiam, quae odia Sc finiulrates in ahter

de Deo _{rebusque divinis fenrientes, ut indoli religionis} chriiiianae Sc Chriiti _{ejusque difeipulorum exemplis plane} contrariam, vehementer _vituperamus: Δ8λον δε Κυςΐ8 ου δει

μαχεσΒαι, αλλ' ηπιον είναι τΐξος τιαντας, διδακτικον,

ανεζικα-κον, εν πξαοτητι 7ταιόευοντα T8s αντιδιατιΒεμεν8σ' Il Timoth. II, 24» 2Sj i deο vero rejicere omnem fere Sacrarum

Littera-rum _{disquifitionem, id qukffm nihil aliud eil,}

quam ini-quisiime judicare Sc de benefkio ufuque rationis Sc de

itudiis eorum, _{qui doffrinam caeleftem ex facro fuo fönte}

puram ad nos derivare eamdemque Sc νηπιοις εν _Χςιςω &

) O C

πνευματικοί I Cor. III, i. koj τελειοις Hebr. V, 14.

ad-commodatam _{proponere laudåbili adnitunrur coniilio p).}

Ερευνάτε Tas yραφας, οτι ύμεις ΰοκειτε εν αυταις ζωην αιωνιον εγειν' και εκειναι εισιν cli μαρτυξασαι περί εμ.8. Joh. V, 39·

Quum denique de eo quaeftio moverur, quid & quantum

Chriiiiano _{cuique fcitu credituque fit necesiarium, ld velle} definire difficile nedum temerarium esfe _ftatuimus, aucto-ritate fubnixi Dcederleinii aft iniimul cum eodem

con-tendimus, esfe fidei chriftianae momenta, quorum qui ul-lum _{negat vel ignorat, fruftra iibi vindicec nomen μα$ητ8} Χξΐ$8ι unde confiitutivos redte appelles r). De eerero

no-itrum non fuit coniilium certum _{quoddarn definire μετρον}

παιίειας, quae pro Errate, ingenio Sl conditione diverfos,

necesfe _{eil, gradus admittat: πασα γραφή ^εοπνευ^ος, και}

ωφέλιμος προς Μ,'ασκαλιαν, προς ελεγγγον, προς επανορ$ωσιν,

πρχς

παιζειαν

την εν όικαιοσυνη. Ii Tbimth. III, 165 id

tan-tum oitendere voluimus Indifferentismo

Theologico-do-gmatico nihil magis a vera pierate abhorrere. Μετα φο@8

και _{τρομ8 την εαυτών σατηριαν} κατεργάζεστε' _Philipp. II, _12.

omni contra virium contentione in id _{cuique esfe eniten«}

dum, ut indies fcientia rerum divinarum _{augeatur /),} quae fola poteft σοφισαι εις σωτηριαν

ζια

πιςεως της εν Χριςω \ησ8\

φ) Bättre är det åndå, att disputera ofver Religionen, ån att i fred

komma ofverens att icke hafva _{någon; bättre att tvifta om fåttet,} att _{dyrka Gud, ån att alldeles icke tro på honom och makligt} of-verlemna _{lig åt likgiltighet} och ljumhet angående det, fom rorer.vå¬

ra förhållanden till _{Gudomligheten. Foriok ofver Luth. Reform,} natur och _{verkningar i affeende på det Ρo1 itiOca tillfiåndet och}

upp-lysningens fortgång i Europa af Charles Villers. ofverfåttning af

Joh. Åftroro. Pag. 243.

q) Doederl Infi:. Theol. Chr. Pars I. pag. 53, Obf. 6,1

r) Ibidem pag. 5r.

Ιησ·8' II Thimorh. ΠΙ, 15. cO Λoyca τα Χζΐτ& ενοικειτω εν

υμιν πλασιχς, sv πάση σοφία,

Colosi. Iii,

16 ΑKr^svcvrss ås

sv aya7!Y\, αυξησωμεν eis αυτόν τα παντα, os ετιν rj κεφαλή, c

Χ<μςοε· EpheE IV, 15.

Quae

a nobis

jarn

non

niii

leviter

disputata funr, quemque in genese

i'ed

Eccleiise

Do&ores

& MiaiiltOS _{fpeciatirn fpe&are nemo non videt:}

_'Gurojs,

crvi _{χλιας-os ει, και ατε}

\pu%gos

_ars

{s-ros,

μέλλω _{σε εμεσαι εκ} τα τοματ οs μα' Apoc. HI, 16. Ύμε is ετε το dhas της yfls· εαν 3ε το αλα5 _{μωξαν^η,} εν τινι αλισΒασεται; sis αόεν ισ-χυει ετι ει

μη βλη^ψαι εζω και

καταπατεισ&αι

ύτΐο

τοον

αν^ζωπων

Μ

ar

h.

V, 13. Sunt quoque muita aiia, quibus adaroatar

fuae

upi-nionis commentum _tegere itudenr indifferentiihr, _{e. g.}

fidem coniiilere in mutatione

cordis, in

dominio

affeciuurn,

non niii Εcdeii& minillris, S. S. lirreram esfe reoituam, quae vero ad jasn

allata

redeunt

Sc

ex

iisdem

facile

re-futantur. Nos non fugit quod γ^αμμα αποκτεινει, το σε

πνεύμα ζωοποιέι: Ii Cor. III, C,

Sc

quod

Deus

fit colendus

εν _{πνευματι;} verendum _vero nobis maxime videtur, γη:, contemto _{<γξαμματε,} etiam ipiurn _πνεύμα amittamus, _eoque

tandem, ut nuUa fuperiit religio, deveniatur. Ku^/e, 7tqcs