Q_ B. V.
DISSERTAT10 ACADEMICA
HYPERBOLICA
R A T I O Ν Ε
DICENDI,
QU A Μ,
CONSENT. AMPLISS. FACULTAT. PHILOS-
IN REGIA ACADEMIA UPSALIENSI,
Ρ R Ρ É ΕS I
VI RO CELEBE
Mag. Ρ
ETRO
EKERMAN,
ELOQ. PROFESSORΕ REG. & ORD.
BUBLICO BONORUM EXAMINI MODESTE SUEMITTIT
ANDREAS DRANGEL,
OSTRO-GOTHUS.
IN AUD-IT. CAROL. MAJORI
DIE IV MAJ. ANNO MDCCLI
HORIS, ANTE MERIDIEM , CONSVETIS.
UPSALIiE.
Kongl. Maj^s Tromati och 0FVERSTE, farrit RID¬
DARE afK. M.Sverdsorden, (VÄLBORNE
HERR ÅKE HAMMARSKÖLD,
Herre till Miftcrhult &c.
Kongl. MajitsTrotjänare cch MAJOR Välborne
Herr LARS HAMMARSKÖLD
Herre till Virbo &c.
NÅDIGE HERRAR,
NarHerrar,jag Tillβådfeden »gemenapvnflplagen omfatta> meddem,kvilkcn.i'om medI, Nådigeahöga, vp&jffrafin ridpå nyttiga vetenfk per iagaer^den maka-
lo/a nåd, hvarmed min Faders hus, frånflera årtiIIbakars blrfvet åfverhopadt, upyåckes hos mig den fkaliga om/or-
gen att kunna vifa min ödmjukefia erkånfla. Men Jom
detta ei kanfke på det fått,/omjag önfkaroohEdergunfi fordrar$ hålfiförmåganieke Jvarar emot mitt öfverfiödi-
ga nit> och vördnadsfulla finne, (omjag emot Eder hy/er , iNådige Herrar, blifver min fkuld likaflor, få framtmig
icke én nygunfivederfares, att min oinfkrånkta vårdnad mifes for verkclig betalning. Vptagen emedlertid, Nå*
digeHerrar, defja blader, dennaJbrftling afmitt^ Acade- tnifka arbete, ja'om ettprof af minvårdnad. Jillåten,att
jag dierfves pryda dem med Edra namn,fam genom man·
dom ock vitterlek hågt årc-frägdadei vårt Mannheim De¬
ras vårde fortjanar ej enlådan förman, men jufl derjöre
blir minerkånfla fördubblad, om de gunftigt emottagas.
Lefven, Nådige Herrar, långa tider förnögde, till Yfver¬
boars beder, höga anhörigas hugnad, famt deras båtnad,
bvilkas val beror af Eder fålla lefnad. Urnen ock mig förhfvigt dennåden , attfå vara innrfluten i Edarthägn?
och vaknasbland dem, fomfkatta fårenfor förmanoch lyc¬
ka att medonMrfig vördnad kfva
VÄLBORNA HERRARMAS,
MINA HÖGGUNSTIG A GYNNARES,
ödmjukafte tjånare ANDREAS DRANGEL·
Ådmoäum RevePendo & Prxctariff. VIRO
Mag. PETRO SCHENBERG;
Phil. Mor. LECTORI in Gymn. Linköpienfi vigilan«
tiilimo, PASTORI in Landeryd digoiffimo, Promotori o«
mnijqua par eil, reverentia öeternum colenclo.
VIRO Plurim. Rever.atque Chiriffimo
D:no O L Δ O ROSVALL ,
PA STORfinHcegerftad meritiifimo, Avunculi loco feni-
per ve η era ηdo.
Ρlur. Rev. atque tlariJJImo VIRO
Mag. ZACHARiß JURINGIO,
PASTORi in Eneby & Kifa vigiiantiflimo, Patrono mul-
tum fufpiciendo.
Admod. Rev. atque Przclariffimo
Mag JOHAN ARENT GRAPE,
PASTORiIn Hojursdahla adcuratiflimo, EvergetceAvun·
culi nomine ionge seitumatiflimo, amantiffimo.
Admod. Rev. atque Clarifflmo VIRO
D:n PETRO MEURLING,
PASTORI in Krigsdahla meritiffimo, Fautori ad cinercs
venerando.
Infignis illeamicitiae acbenevolentigeadfe&us, quoParentem
. Cariffimum ampleélimini, nec non favörAngularis mi·«
hi femper pritTtitus, funtrationes, cur leviifimum hoc ti-
rocinium Nominibus Veilris confecrare haud dubitaverlcn.
Sufcipiatis igitur hanegratiiiimee mentisteiTeram ea, quafo-
letis, benign tat^ & prolixam voluntatem non ipfomunu-
fculometiamini.De ceteroDeumprecor,vivatis diuconilan- tiqueflpreatisrerumfucceiTu inEcclefise emolumentum lon-
gemaximum, pign-orumq; eariifirnorum mirificum gaudium
ac (olatium. Mihivero,Evergetce exoptatiflimi,ut ccepiftis,
favere pergatis, dum ad tirnam usque vixero
Admod. Reverend. Prxclar.NOMIN.VESTRORUM
eultorobfervanti/ltmus
ANDREAS DRANGEL
Aåmocl Rever.& RraclariJJjmo
D:n DANIELI DRANGEL,
Ccclef. Tunenfis PASTORI meritiflirno & proximi diftri*
dus Prxpoiito adcuratiilirno, Parenti Iadulgcntiffimo.
pluraomnino funtinmeatquemajoraabs Te, Parensopti-
me,colIatabeneficiaquamutillis recenfendis» meaqualis-
cunquefufficiat fvada. Ne igitur mireris, Patercarilfime,quod
laudibus Tuis imparem meproriusjudicem,quodquevene-»
rabundoeaprietereamfilentio»qua: dignofatisel-oquioexpri-
mere nequeam. Scilicetjam experiundoperdifco,quam ve*
rumfit, officia parentum afiliisgrata, utipareft, veneratione agnofcipofTe, verbis celebrari non pofTe. Si vero tanta
cxftantTua: in me benevolentiae indicia, nec fieri poteft,
ut vicem rependere meque ex sere tuo exfolvere unquam
liceat. Sed non ho® ago, utremunerari paterna videar bc-
neficia : fuffecerit mihi,fi modo chartaceum hoc munus venerationisgratseque mentis, ad urnam usque duraturse»
permittas eile indicium. Quod utfacia», eodemftudioani-
mique contentione rogo» quo hane pietatil teftificandfle
aniam meisjam diu expetivi precibus. Interea fervet Te benigniflimum Numen viresque Tuas clementer corrobo·
ret» ut quam diutiflime (alvus atque incolumis ecclefiaeTu- isque fvaviilimo gaudio (is atque folatio. Sic vovet
OPTIMI PARENTIS
filius obedieutiffimus
ANDREAS DRANGEL
ι Ν. c
§ I.
loquentiac, perantiqua fi fpeéhve-
ris tempora, nataleveluti folum
& domefticam federn fuifle A-
thenas, illas omnium äoftrina-
narum, ut cum Tullio α) lo-
quar, inventrices, neminemfa- ciie, in annalibus veterum niii peregrinus piane fuerit & ho- fpes, prasterire poteft. Quarc nec miramur nos lar-
gam vocabulorum meiTem ab Hellade in Latium, cum hac fandi magiftra, immigrantem, non fine lepore ac JFeilivitafc jam diu frequentari. Quid, quod non no-
men folum fplendidiflimae artis Rbetorices, fed tropi, fchematis,utplusquam fexcenta taceam, Graeciie,tan·
quamalm» matri, fuam debere originem , haud ob-
fcure quidem patet. Inter lumina vero Rethorum,
tantopere in omni orationisgenere, cum foluto, tum
numerusdevin&o,quaecommendari folent,ultimumnon obtinet locumHyperbohca ratio dkendi, cujusexpres- farn imaginem dunvproponere meditor, Te B. L. et- jasnatque etjam rogo, velis memet, curtae in tarn arduo argumento fupelledhlis probe confcium, folita excipere exceptumque dignari humanitate.
a) de Oratm e ^ A §. IL
»* —
% <pe$> ) q c
s- "·
Mentionem Hyperboles fimul atquc injicio^ re-»
currere mihi flatim id videtur, quod fupra monui,
vocabuia nempe in Gr^corum ichoiis inculcata, civi-
tatem non modo Latinam eile fbrtita , fed in lingvas cognatas aliasve, nefcio quo adfinhatis nexu, tranfiiiTe» Etenim Hyperbole, ex ύπες & βάλλω de«
fcendens, unde eompofiium ύπεφάλλω fuperfero & fu·
perjicio, atque vi vocis » idem ac νηεςβεβλημεναν,
poftquam ab Ariiiotele , Demetrio Phalereo > Diony-
iio Longino ac reliquis Oratoriae proceribus erat de- ferlpta, & qua naturam ufumque iiluilratay Romanis
adeo per-placere ccepit,ut nunc Grseca , nunc Roma¬
na flexioire enuntiaretur» Cicercnem,SvadseLatialis coryphseum adpeiio, 8t fcrupulus dubitanti evelietur
cmnis. Verba ejus ad Volumnium hsec leguntur : puqna, fi me arms , wfi acuta αμφιβολία, niβ elegans
ύπεξβολίι - niβ cetera, λ me (iifputatα, εντεχνα &
fitguta adparebmt b)· In Topicis vero fequentia ha¬
beti -Oratoribus conceßum cft, ut muta etjam lequan«
tur5 ut mortui ab inferis cxcitentur% aut atiquid, quod fieri nullo modopofftt, arnendne ret gratia dicatur, aut minuenåtz, qux Hyperbck dicitur c), Idem ille, fuam
in provinda Afiatica juftitiam, abitinenriam, faeilita-
tfir & henehcia ubi memorat, fic concludit, non w-
mißetotitw (i. e. fuprafirlem & modum ), fed veriffmt
ktfuor äx Alibi: mdlum in imperio meo fumtrmjoBunk effe cum duo; milum , inqmmy ne termitium quidemt
non [loquorύτΐεφολκώς e). Denique ad Qy. Fr. eadem
utitur formulärnonduo ύπειβελικωςf). ha tamen Tul-
Hus, & Rbetores Infequrnri «täte, Graeca non ufuF-
^avrre vtrba , ut f iHna plarne omiferirt, quibus ex-
eret ;.r Hyperbole. Nam, mgdidi mmuendivecaus·
fa> icritatis (upctLtio atque trajMto gj vocitaturj
item
;o( j item oratiofuperms veritatem, dicujus angendimnu- endke cavjja b) imrno ementiem fnperjeffi&> cujus
virtus ex diver-Jo par äugendi atque mntienéi i)s ex-
éejjusac eminentia k). Piura coaceryare non vacaf, b) Fanv.l Fil epjz. c) C, 10 d) Attic:·F. ep.
2.1. e) Ibm.Vkep-2♦ f) Ii. ep.i^. g)IIldeOra-
torec. 5f. h) Ad Hereim i V, c.jj i) QuintiL Infi,
örat. VIlL c d k) Voß. Partit, örat. p.jjj.
§. ΪΪΓ,
Ut doétrinam Hyperboles di&m&e atque expiica-
te magis traderent, funt, qui novem potrffimum fan¬
tes aperiitnt, undeil!a iitliaurienda» i:moab ipfa re, quum res pro perfona ufurpatur e, g. pro homine fce-
leratofrelus, pro carcere dignoj earcer. 2:0 a rebus
fimiltbus: melle dulcior, in Horn. μέ-λίτοσ-γλυκί®ν,iit- vecandiiior, λευγ,ότεξοσ χιόνοσ ibid» pluma levior 3:0 ab animantibus: vulpe frauduientior, talpa cceeior,lc«
pore timidior. 4:0 a Diis & Deabus: Mercurio faeun-
dior, Venereforrnofror. 5:0 a perfonis fabulobs: Sten*
torc clamoftor. 6:0 a perfonis comcediarumThrafone glorioiior, Davo verfutior. 7,0 a perfonis hiftoriarum:
Crsefo ditior, Zoilo maledicentior. gfvo a genribus:
Pceno perfidior, Cretenii mendacior. ρ.·ηο ab officiis:
Tyraiauo violentior, carnifrce immanior *).. Sunt fl¬
in, iique plurimi, qui fontes jam modo enumeratos
non tam attendunt, quamin diviiione Hyperboles bi- partita adquiefcere malunt, dum , qua res per
tropum exaggeratur, & μείωση, qua imminuitur, tu-
entur & inculcant Hxemplis^ ex bonis Au&oribus petitis, ha;c optime illuftraripoiTunt, ergo in iis ad»
ducendis operolius päulo verfabimur. Ad Exaggeratio-
nem jure referas iilud Ciceroiiis: de- Verre.* verfabatur
Α ι iu
4 ) o ( t**®
in Sicilia»;longo intervallo, alter tion Dionyfius ilie,
nec Pbalaris, feä quoddam novum monflrum ex vetere illa hnmanitate,qu<e in iisdetn locis verfata effedicitur.
Non enimCbarybdim tam infeflam, neque Scyllamηau*
tis, quam iftum in eoåem freto fiiffe arkitrav: omnia
ante damnatorum fcelera,facla,flagitia, β in unum locum conferantur, cum bujus parvaparteeequari ion- ferriqttenonpcffunt l)\; de M. Antonio: Oceanus, medi*
us fidtus, u/x viaetur totres äifftpatas, ta?;/ diflanti-
bus inlocis poßtas,absorbere potuiffe mß de Pompejo:
fcepius cum hoße conflixit, quam quisquam cum inimi-
ro co.ncertavit, p///r« bella ge(fit,quam ceterilegerunt, plures prorincias confecit, quam aIii concupiverutitη)j
de Caefare: dijjunäi(fimeeterra} dtiuspafithus nonpot-
uere peragrari, quam tuis, C. Cosfar, non dieamcur-
fibus, fed victoriis lußratee [mitp); de feipfo: quibusy
tamqiiam gradibus, mihi videor in coelum adfeendiffe 9
tionin patriam revertifjeq);de Catilina: nulluni unquam fußte monftrum in terris puto, tamex contrariis ätver- fisque iuterfe puqnantibusnaturetftudiiscupiditatibusqß conflatum. Quis clarioribus viris jueundior? quistur-
picribus conj nclior? quis civis meliorum partium tili-
quando? quis tetrior boßis buic civitati ? quis invo- luptatibus inquinatior? quis in laboribus patientior?
/«rapacitäteavarior?quis in largitioneeffufior rf, Exaggeratione hac nihil apud Pcetas frequentius,,
Plautus;
- quaärigas β nunc inßceticlas ffovis, Atqihincfugiasjta viχpoteriseßugeremjortuniums)
Et alibi:
Cujus tu legtones dffflavifii fpiritu,
Quaß ventuifoliaf) -
In Virgilio hacc denavibus Cleopatrse inuiitatje magni- dinishabentur:
) O ( *
Ψ - - pelago ercdas innare rev.nl'fas
Cycladcs , aul montes commtttere montibus altos (fl)
Item de Niio:
- et ventis e> fulminis oci&r alis t) Alibi;
- geminique minantur
In caeluutfcopuli - - tt)
Camilla vero, ob: pernicitatem pedurr, ita defcribitur5
llfavelintaéLt flehetis per fumrm valaret
Gramina, nec teneras curfuUfifjet ari(tas:
Vel mare per mediumfluItuflujpen/atumenti
Ferret iter , ccleres nec tingeret xquoreplantas. ιi)
Nec Diminutionis & Extenuaribqis vettigia paucioca
occurrent. Etenim, ii eundem coXfuIamusVirgilium9
cxftat illud Menaica^ de ovibus fals:
vix o/fbus haerent x).
Alibi pro mari adhibuit gurgitem:
Apparent rarinantes ingurgitevaßo y).
Alibi;
Nusquam tutafides * - z)
Quo fpt&at illud Plauti:y.
Qui offa atquepellis totusefl, ita cura matet
Quin exta infpiceretnfole etjamvivo licet,
Itaispellucet quafi laternaFunka a).
.Obiter tarnen heic monendt:m exempla reperiri Hy»
perboles, quse cum ad Auxeiin, tum ad Mejoiinpos-
iint referri, at diverfoquidem refpe&u , ut loquuntur Philofopfeiy fubje&inempe & prjedicati b).
"yConfr. Erafm. Roterod. de Paroewitrum pra-
frietate p.m- 5· l) örat. in Verrem V.e.j*6. ni)ibid\
«,27. n) Pro Lege Maml.c. 10. p) Pro Marcello c. 2.
i)
6 <5*3? ) o (
q) Pro domo fun. r) Orat. pro CotHo, r. 5 & 6. s) Ampbitr. AB. i.fc.i. w. 2^4/) M7. Glor. AB.i /c.i. υ.
17./) /Eneid. VIII, v. dpi. i) /Endel. V. v. 3iß it)
/Eneid. r. v. /d£ z/) JEieid. Vli v. κ) Ed. Ill v 102. jy) /Eneid. 1. υ. 112 ζ) /Enejd. IV. v.
373. a) Aulular. ii#. IIIfe 6. v. 23.b) Cfr. Rbet&ric.
Marcbic. p.146.
§. IV.
Ad Pande&as facras tranfitum fi feeerimus, i- dem, quod paganis fcriptoribus viridicarum ivirnus*
heic erit ftatuendum.' Licet enlra fint , qui hoc ge¬
nus dicendi facris auftoribus indignum judicent, fuam
tarnen omnibus probate iententiam noudum potue-
runt ; inter eos e Theoiogis noftratibus eminet Docrt. Val. Ern. Loefcherus, qui5 integra dirtertatio-
ne, quam ανυττεξβολον nominat, edita in ejusdern
Stromateo Vittemberg# A. 1724 oftendere conatur
Hyperbolas in verbis Dei nullas contineri, atque id-
eo loca, Hyperbolice ab aliis expofita, fub examen revocat c), eidem Lcefchero (ocias junxlt manus
Theologus Reformatus Dan, Gerdefius in Diatrib.
de Hyperboiis ex S. S. eliminandis; Traj. ad Rhen.
1718', at Celeb. Chr. Aug. Heumannus in feripto ,
quoi bigae huic Lheologorum oppofuit& in Ejus Pcö-
cili Tom. Iii. p» 144 Ann. 1730legitur,tarn parado-
xam, nti vocat, iententiam virorum, ingenio & do-
éfrina pnepolientium, moderte ac perfpicue refellen·
do, rede obiervat d) non de Hyperbolica ra-
tionedicendi idem fenfiffe Lcefcherum& Gerdertum,at¬
que iilos,quosfibi furnfere adverfarios. Qyotquotenim
ex Theologis tum noftri, tum antiquioris^ aevi Hy¬
perbolas in iacro codice agnoverunt, non'mendacem
a@
) ο C ®Χ2> 7
ac futilem vaniloquentiam, qualem aptid profanos fsepe occurrere ultro concedimus, fed certam exiol-
lendi vel minuendi rationern t ufu loquendi firmatarn, omnisque vanitatis ac turpitudinis expertens neque
enim ex eo, quo;! Cicero in verbis fupra citatis Hy- perbobri veritati opponere videtur, cum dicit: non υπεξβολιχως, fed verisfime loquor, concludere licet in Hyperbolis femper latere notionem rnendacii. Ut e-
nim taceam nere dicere, inicrdum efle idem, ac
proprie & fine figurato Joquendi genere rem prcpo-
nere, qui fignificatus jn hunc locum optime quadratj
notiflimum eft veritati, quam Ethicam dicunt, quse- que in harmonia cordis & oris ponitur, non men- fkcium immediate, fed falfiloquium in genere, ubi cogitata mentis teguntur, eile opponendum. Sic
omne mendacium falfo fermone exprimitur, non fer-
mo quilibet, a mente alienus, mendacium continet;
cum non femper veritatem occuitando nos vel alios bedamus, quod tarnenin mendacio proprie fic dido
eft prieeipuum; etfi non ignorem apud^Scriptores La¬
tinos rnendacii seque, ac mentisndi, voeabulo quam- cunque interdum notari fimulationem & difTimulatio-
nem: ita Cicero boneßum ac mifericvrs mendacium vocat, ubi faluti civis calsmrofi quis coiftruItum eile
velit e)', idem Milonem nientiri pojfe gloriofe dicitf)\
immo: concejjum eil, inquit, Khetoribus ementiri in hißoriis , ut nliquid dicere poffint argutins g). Atque
hinc patet Kyperboien honeii m efTe loquendi ratio-
nem & a turpiiBmo mendacii vitio liberam , fl vel
maxlme veritafem ibi fslfiloquro tedam diceres. Di-
grms eft, qui hac de re audiatur Seneca: quoties,
inquit, purum fiäiiciz eß in bis, quibus imperas , a#iplius eß exigeiidufn% quam fatis efl, ut prkftetuf
qu htumJ tis eß. In boc omnis Hyperboie extemittur,
ut aa verum mtndacio v n.at. haque, qui dixit.*
a ) O r
Hisimmobilior fcopulis, violentior amne, Zw quidemfe perfvafurum putavit, aliquem tam immobilem eße, fcopiilum. Niinquam tantwn fperat Hyperbola, quantum audet: fed incredihilia
ajjinnat, ut ad credilfilia perveniat b).
c) Seih I. d) Tom. III. L. III. e) Orat
pro Z/^· f. /. /) Pro MHone c. 27. ^ ) //; 2/γ«λ
c. //. Z) Zte berufe. L. VII. c. ij.
§. V.
Ergo niTtla erit ratio, cur Hyperboiicam dicen-
di rationem inter falfiloquia proprie fic diéta nume-
remus. Licet enim Hyperboie oratio d/catur fupe-
rans veritatem, & ementiens fuperje&io, υε nuper
vidimusj in ea tarnen non alia dieimus, atque aiia fentimus, fed mentis noftrse fententiam improprio quidem^, et perfpicuo, & neminem, nifi ignariifi-
mum fallente, fermonis genere declaramus , quod longe aliter in falfiloquio fit,· diferepant ergo in 0+
ratione Hyperbolica* ut etjam in tropis quibusvis,
voces a proprietate Grammatica, atque eo nomine
veritatem rei fuperat oratio, neque diffentit ab ufu loquendi fermo , nec fenfum, a mente dicentis aiie-
num, sudienti proponit. Hyperboie igitur» in fe fpe&ata, ad vera & falfa proferenda eil indifferens.
Mendacium dicentis eil Vitium, non diétionis. Hinc
verbis uti Hyperbolicis non minus poterit vir gra¬
vis & veriratis fimplicis amator, quam Thrafo, aut alius mentiendi libidine vel nimium diu adfvefaftus,
vel adfeéluum impetu judieiique defe&u pnepeditus ;
quibus tarnen folis Hyperbolen effe relinquendam
Gel. Lcefcherus exiilimavit, cujus argumenta I. c. aut pro nobis militant, quando emphaticas in föcris lite-
(ESS? β® ϊ
ds locuiiones concedit, aut, fuppofito, quod nos
refpuimus, vitio mendacii, noftram non tangunt
fententiam.
§. Vi.
Quare non eft, quod Hyperbolas, quse in u- troque Teftamento fepius occurrant & oculis legen-
ttum fefe offerant, profcribamus. Exemplorum co-
pia tametfi abundamus in Eraimo, Glaffio, Clerico, ToiTano, Milio, Voffio & eodem Leefchero, tamen bina tantummodo , eaque manifeftifiima, adducere
fufficiat loea. Alteruin ex II. Sam. I. v* 2}. ubi de
Saule & Jonathane adfirmatur, quod pre aquilis ve- loces & pr<e leontbus validi fuerint: id fane aliter
iron exponi poteft, quam quod velociflimi atque for-
ttffimi fuerint, Sc ne diffitente quidem Ven. Lcefche-
ro, licet, fuas ierviens hypothefi, nullam heic Hy- perbolen agnofcat. Sed annon Hyperbole dicitur o- ratio fuperans fidem? Quis autem crederet homines proprie veloci curfu aquilam anteire, robore leonem?
Eft igitur inhac laude inftgnis augendi modus, quem
Hyperbolicum eile vel ipia hujus notio indicat. Al¬
terum verbis abiblvitur fan&isfimi Salvatoris Luc;
XIX.V. 44. 8%άφησχσιν (έγβ-ξοΐv. 43)ev σο; hiSev s7Tiλ/-
3ω. Hanccomminationem,quseuniverfam urbem ever·
tendam pra^dixit, ad verbum a Romanis expletam , quis crederet? Qui ne in templo quidem deitruendo
tam vanam impendiiTe operam cenfendi funt, quse ta¬
men Grotii fuit fententia a Ven. Leefchero I. c ad- optata, contextui tamen, hoc loco, minus conve- niens. Planisfima autem funt omnia , ii dicamus, ex fundamentis fa&am demolitionem emphatica illa di-
élione fignificari. Qua» cum fidem & veritatem rei,
non fermonis, fuperet; ad Hyperbolicam dicendi ra-
tionem merito refertur. Paria occurrunt 1. Sam. 5: 12.
Johi 2i.v.25,& alibipasfim. B
β» ) « ( «Λ2>
$. VII
Cum vero non folutn apud fcriptores pro«
fanos, fed in ipGs etjam libris , Divina au&oritate
munitis , deprehendantur formae loquendi fidem fuperantes, negabit, opinor, nemo, adcuratam Hy-
perbolicifermonis cognitionem multo effe utiliffimam»
Hxc enim fi negledta fuerit, permultafcriptorum lo-
ca viderentur abfona, &plus quam Cimmeriisfinvolu-
Ca tenebris. Sed nec minus in oratione conficienda,
quam dijudicanda> juvat Hyperbolica» locutionis in-
dolem habere perfpe&am. Hoc enim dicendi genus
non folum variandi facuitatem & copiam fubminiftr t ,
fed ornatum etjam atque elegantiam fermoni conciliat.
Quis enim argutis comparationibus facetisquc prover- biis, Hyperbolica didione propoiitis,nullam putaret
inefTegratiam? Neque eil, quod exiilimemus ullam,
ex tali fuperjectione, perfpicuitati remoram eiTe me- tuendam, dummodo prudenter, utifas eil, nec fine
deleélu, Hyperbolas adhibeamus. Tum vero redte
utimur hoc augendi minuendique adminiculo,Γι cave-
mus, ne proverbium orationi inferatur, auditoribus plane ignotum, nec fimilitudo ab iisducatur, quaemi¬
nusTunt cognita atque familiaria. Sic adagia Grasco-
rum ab iis non facile percipiuntur,qui rerum, ad iftam
gentem fpeélantium, fuerint ignari5 neque quäle fit 0-
nus, quodJEtna qravius dicitur /), judicabit, qui no-
men hoc inontis eiTe ignoraverit.
i) Cic. Senett. c. 2.
S VIIL
Illud etjam in Hyperbolica loquendi ratfönemo- nendum erit, ne vel juito longius a veritate rei defle-
£lat oratio, vel ad fidem propius accedat, quam ut a
quovispoilit obfervari exceiTus. Longius petita eiTet fuper-
«SS» ) o C (£β> sr fbperlatioy ii quis diceretequum parvum, mu/ca mino¬
rem. Viχautem Hyperbolamcognofceres,Γι pernicita»
tatemhominis laudaturus, eum boveceteriorem dicerem..
Ad retn itaque adpofite Quintilianus: quamvisomnts Hyperbole ultra fidem; non tamen ejje debet ultra me*
dum, nec alla via matris in κακοξηλϊανitur. Monere
Jatisefl menriri Hyperbolen,nec ha, ut mendaciofalle»
re. Eß Hyperboleinu/u (f inter eruditos, & apudru- flicosy videlicetlquia natura efl: omnibus augendi res
velminuendi cupiäitas injtta > nee quisquam vero con-
tentus efl. Conceditur cnim amplius dicere, quia di¬
tt, quantum efl, non potefl: meliusque ultra, quam titra,flat oratiok). Quid, quodnon omni ftylocon»
veniunt Hyperbolee. Sic quie per licentiam a Poétis
ufurpantur, Hiftoricis, utpote a quibus perfpicua&
fimplex dieendi ratioadhibenda,vitioverti folent. Tel·
lurem extra fidera , extra annifolisque vias jacereVir·
gilio Iicuit,& quidemvenufte, dicere t); atmaletamen
eum imitatus efl Curtius m),cum Alexandrum, in /E- gyptum profedlumextra terminos fofis erraffe fcribit
«tut excufandus videtur Rufus, quod Hyperbolam
duriorem, interje&ovocabulopene,mollire voluerit»)·
Apud Fiorum HypeTboIas, iatis frigidas> easque per·
inultas, notarunt eloquentiee doélores. Nimiscerte
poétice finxerat näves M. Anton», coßellorum tf
urbium fpecie, nonfine gernitu maris éf labore vento~
torum,ferri o).Piures addi poffent, fateor, cautiones
in fermone Hyperbolico, fed cunélas hmc regulam compleäiarbitror: ufuiloquendiprobate, tapiuiau-
ditorwn inomni rationedieendi, atqueinprimis Hypcr-
lolica,(it coirformisoratio. Felicem de cetero rr e jndi-
cabo, ii quie in hoc argument©addu&a fbnt pauciora,
Benevolo Le&orinon prorfus incommoda fuerint vifa.
In*
*1 tSSifV ) o C
k) Inftit.örat. VIII. c 6. l)JEneiä. VIv.Jßf. m) IV.
-f.I §j. n) Heinec. Fundament.(IiIip.32.123.14g. o)Hiß.
IV v. 11. Cfr. Buchner de commutat. rat. dicendip. 2$.
Ffo, GeorgGr^vii pr&fat. adFlorunU
SOLI DEO GLORIA..
Preilantiffimo D:no AUCTORI,
Amico Svavifiimo.
F\o&us dödaparas dum fcandere pylpita, Drangel,
Et celeras facri montis adire jugum; Dum pulcros animi nuncoccipis edere fcetus,
Prodis & ingenii vimque decusque Tui:
Ccepta Minerva probatpiaudens & dicit: AIumno>
Cui colimur,gnavonumina noftra favent.
Hinc erit aeterno noifer mihijun&us amore;
Etcapiet ftudii praemia digna Sui.
Dixerat. adfenfumque novem dant, ecce, forores,
Adnuit atque movens mitis Apollo caput.
A. L»
Till Herr AUCl OREN.
jMår quickhet år iorcnt med flitoch redligtfinne,
Så plår det alfiras frana iom tjenaren och hvar>
Hvarpå vi åfven nuettklart exempel finne
I Er, min Herre, fom hår iifiigt fkildrat har,
Hur mani prydligt tal må fiundom oroflbd bruka,
Samt huru det år ikilldt från fåfängt ordprångs fjuka«
Så haf då tack, minVån, fom ickefpart Ermöda,
Men for ett allmänt gagnvåndtanfåvackerflit.
Sjelf Himlen Iåte ftåds den heder til Erflöda,
Som fvarar mot Ert vett, Er dygd och Edart nit
Er lyckan vare blid: ej eller lagrendröje
Att värdigt fira Er, tillEdra vänners nöje.
OLOF EKMAtf,
