'Ül iLSTRL.,

nuH3

Q^jåM

Cum Auxtho

_{Supremi Numinis}

# & veniåAmpliff.Ord.

Pbilofi

iélUufiri

Acad. _Upjalitnfiy

PR

JESIDÉ

P7iroÄmphsfimo aiq)Celeberrimoy

DN.Mag. E

'Ül

iLSTRL.,

Log.

ßrMetaph.

Prof» R.&

ÖrA

PRO _GRADU,

PubliCcE JoJy

_{ffVfltpiXoavtydvfafr}

Cen(ur<£ inAudit. Guß.Maj. adIII.

Cal.

f^ovemb.AbJNi ctabccxxv> Horisantemeridiem_confvetis,

_tdy

_qua

pär cft, modeftiä, jubmittil

MICHAEL

M.

_KOCH,

GOTHOBURGENSlS.

S:E R:v£ M:TIS

MAGNA; F1DEI _VIRO,

TertHufiri Generoßsfimoqttc

B A R ON _1,

D*.

AX

EL.10

GYLLENKROK,

GENERALIS PRAJFECTi

Lö-CUMTENENTI,

nec nonCivi-tatis

_{Gothoburgenfis}

_{& Provincis}

Bahufienfis _GUBERNATORI, DOMINO ac _MJECENATl

meo

_{Gratiofißimo}

Sempiternam

Feiicitatem!

TEntanien

phicum,

hocce

non mea

Philofö-

qui-dem _{traftatione, at}

ar-gumenti

tarnen

nobilitate

com-mendabile,

_Tibi,MacenasMa¬

xime,

fubmifle

dicatum&corP fecratum efle volo.

Adhocau-dendum

_impulit

_me

_fumtnüs

ille &

_{benignifllmus}

_favor,quo

Paren-Parentem meum

profequinun-quam nones

dignatus,

&

maxi-ma illa _{gratia, qua}

bonarum

literarum &

_pietatis

_purioris

cultores omnes recreare foles*

Accipe

igitur

ferena fronte

exi-guum

munufculum

humilli-miclientis,

_quinunquam

defi-net

_Supremum

_orare

_Numen,

velit Te, Ai&cenas

_{Gratioßsfime,}

Gothoburgenfium dulce

decus

&

_prxfidium

_{exoptatisfimum,}

lalvum ac

_iofpitem,

omnique

felicitate_florentem,in

reipubli-cx emolumentum maximum,

omniumque

bonorum

folati-um, _quam

diutiflime

confer-vare,

_tandemque,

poftdepofi-tammortalitatem,

_gloria

_&

ho-nore coelefti coronarel

\ Perillußris ac

Generofijßmi

NOMINIS TUt

Cultordevotiffimus

vi Maxime_Reverendis,

_tAmpltJfi

Dtf. DANIELI

_LUNDIO,

S. Th. _DOGTORI,

_ejusdemque

fROFESSORI in AcacE-UpfaL

Confi-ftorii Ecclef. ADSESSORI

Gravitfi-mo , nec rioti PASTORI _{in ©cmilct}

tfpfala i atque adjäcéntis Diftriftus PRAiPÖSITO _{longe digniflimo,} PAIRONO meo _{Üptimo3 reverent'U}

omnicultit

_jujptciendo.

£)n.

_{martinohegardt,}

S

_{Th.DOCTORIat<$}

PROFESSO-RI in Acad. _{Gothönim Carolina,}

Con-fiftorii _ADSESSORt

aequiftimo, PA¬

STOR! in _{Upakra& Fläckerup,}

PRjE-POSITÖqj

Bahr, _{vigilantiflfimo,}

PAJ RONO muha venerationecolendö.

dit. m. gar. _schulten»

L L O.O in_{Acaderhia Lundenfi PROF.}

Publ. PASTÖRI & _{PR^POSITO itl}

Lackalénge & Stefie meritisfimo 5

PATRONO _{fumma pietate colendö.}

tjXiguum

_{hüncingeniimei}

_im,

cacidne, meidue ulteHdri

cotti-tiflimä mente _{recolö, patefnainiiid}

Maxime _{ftcvercndorum, Ampliflimorum atqüe}

Lultor M«

ris

mk _atque

_CeleberrimU,

dn. er ico

_benzelto»

S.Th. DOCTORI ScPROFESSOR!

in Acad. _{Upfal. CpnfiftoniEcclef.}

AD-SESSORt _{Graviffimo, nec non}

PA-STORIin _{Dannemarck, & adjacentis}

diftriétus PRjEPÖSITO _{Laudatiffimo,} PATRONO meo _{Optimo,fumma animi}

veneratione_{projequendo»}

Pn.

_{jacobo benzelio;}

S.Th, DOCTORI ac

FROFESSO-RI in Acad. _{CaroIin35Confiftarji}

AD-SESSORI _{folprtiftimo, PASTORI in} Walck^ St. _{PRjEPQSITQque Torn.}

maxime induftrio,

PATRONO venerAbundamente_fufpiciendoi

Dn.M. _ISAACO

_LITHQVip,

Dicecefeos $othob. ARCHI-BRjEPO-S1TO _{meritiflimo, Civitatis} PASTO-RI &Connftorii_{ADSESSORipnriiano,}

PATRONO _Exoftat$wr

adjeåa

_{otnnigen^feliciratis}

adpre-mendatione, ob _plurima, qu^

gra-c0 _{lata beneficia humillimed.}

d.,d®

Cc_eberrimorum

NOMINUMVESTRORUM

jidntoä» Revor. _{atque PrtcfariffimoVlRQy}

Dn. michaeli _koch,

_\

PRASPOSITO per Elvefysliam meritis<_j

jfimo , Ecclefiarumque Tiörnenfium

PASTORI _{vigilantisfimo, PARENTI} Optimo, Carisfimo*

VIROAdmod. Reverendo & _{PrtclariffimQ)}

Dn. Mag» zach. _esbergio,

PASTORI & PR^EPOSITO Uddewal-denfiumMeritisfimo_{Fidelisfimoque,}

F,autorimeo ut _{certiffimo,ita quoque}

Ktaxme_honorAndo.

jidmodumReverendoac_{Pr<eclari{JimoVIRQ->}

Dn. Mag. _{JONIE M.}

_MONTIN,1

_v

S. Th. in _{Gymn. Gothob.}

LECTO-]RI _{dexterrimo, Confift. ADSESSORl} Adcuratisfimo,PASTORIin _{Lundby &} Jufve vigilantisfimo, Fautoriftngulm

bonore_profequend9.

Prvdentiffimo Spettatiffmoque VIRO, Dn. _{joanni koch,}

Senatori_{apud Uddewallenfes acquitatc}

fconfpicuo,Officin* Ferre* in Kolleröd

Pofleffori> _{plurimum induftrio,} Fratri _{longe dilettijfima.}

Praefentem _Difp.cumvoto

peren-^

nisfelicitatis, facram efTevolui

Monfieur

le CANI) ID Al

MICHEL

_KOCH,

Surfafavante

diflfertation*

Qif ily

& _que

att

_Dieu

une ver

_att

ité

_domw

dans

le monde,

_{ä V ejfirit} de _phomme la _{force & le pouvoir}

_de

la _{rechercher, feßuneveritéfi evi} -dente _{queperfinne ne la fauroit nier d}

'

molns que dP avoir perdu le fens

com-mun _{& de vouloirpriver l"homme de}

la _{prerogative qu ila par de/fits les} autres creatures: de la s1 _enjmt

indi-fienfahlementque cetteforce , &cette

tntelligencepour decouvrirpar la

rai-fon la verité, ne mus ontpas ete don-nées _{envain, mais pour otivrir}

Ve-firit,

& le conduire d la conmißance

de Diett & de la Nature, mats _afm

que quelcun ne sy aille _magmerqu

il _efl

_impojjible

_{dxa profondir la}

ye-tit}par les Jeuleslumieres de la rat_fan,

m _{qu* il ne tombe dans p abfurdité de}

croire _{que la raifon, & laparole de}

Dien _{font diredement opufées, Vous}

montrez, Monfieurl^Candida, &

prouvez par vos, javantes thefes , que

les

_plus

_{excellentesverités de Dieu de} ia vraie

_religion

_{peuvmt etre}

compri-(es par les lumieresde la _{raifon, &} par laconclurre que les dtvines verités

femées dans lesecritures, & ceües

_qui

ont ete _{commumquées ä lanature ne} font aucunement tncompatibles, &par confequent elles doivent etre toutesi'

objet de notre veneration & de notre

eßtme. Bnfin vous faites voir

_dequel

prix

eß V

ejprit de lykomme &lejuße meprisque /'ondoitfaire deceux>

_qui

abufent defeslumieres, quifont leplus

beau &■ le _{plus noble ornement, que} nous_{ayons re$u de V autenrde la natu¬}

re, Vous avezfans_{contreditaquispar}

ce bei ouvrage _des

_loitanges

_{<& des} a-phtudifjemens $ autant _{plus grands}

j queJonmerkeefl extraordinaire, J*

yprends lapartquejedois,

&fouhai-te _{que le Gel propice}

vous

fa/Je

bientot Hjfentirjes faveur <&*vous conduijeok

Volterare merke Vous_apeüe. DeVo-tre cöié_{faites moi, s* ü Vousplatt, la}

pflice üe cro'ite _{queperjonne ne peilt}

etre avec _{plus de zele & de rentable}

ejhmeque moi,

Monfieür

Potre tres humble tres

obhgé Serviteur Francois de Köpfen.

MONSIEUR,

T _{Örsque vous étes fur le point de}

mettre au _jour Vötre favante

Dis-fertationfur_{laPhilofophieTheoIogique}

enne> dans fon etendue avectousfes

åvantages, pardonnez moi5 Monfieur fi par 1' honneur, quej' ai> il nJ y a

long tems, d' étreen vötre

connois-fancei je _me trouve parmi ceux, qui

admirent & _{qui vous felicitent fur.vos}

rares talens & progrés dans _cet åge ci

& queje viensvous en temoignermoii

extreme _{joie. J' auoue quecette ma*}

tiere _{furpaffe mes Forces pour en.dire}

beaucoup , auf! n'y^a-uelle pas befoin

d'eloges, puisque vdtre excellentW

vrage en parle fuffifamment. Mals å

mon tour, _{je fouhaite & prie} Dieu qu1 il veuille faire reü'tfir

tousvosdes-fcins å la _{gloire defon Nom, å} Pavan-täge de P Eglife, au contentement de

vötre famille & å vötre _propre fatis-fadion; å fin qöe vous receviez une

recompenfe digne de vötre diligence

& de vos trauaux. Ce font les voeux

4c celui) qui eft avec plaifir>

MONSIEUR

aStockh.le_7, Vötretresaffeélionné

d'_{Oft.iyzf. ferviteur}

SIR,

i

£

Töat

deal further

you

have proceeded

in _{good books,}

a

great

than _{in years, rhis preient and}

fe-cond _{proof of Your Learning will} make _{evident. Its fubjeét is very} noble, _{concerning the}

divinePhi-lofophy,

and the _advantagesofour Reafon. _{Undoubtedly this is a} condu&er to the revealed_Religion

y4

fet

forth

in the holy - Writ. More-over _{, this noble endowment ,} this _{heavenly gift, when rightly}

improved, will _{prepare us for the}

better _{underftanding and}

expoun-dingthe

faid DivineOracles, and ^ill _afford us förrieaid

andafliften-ce _{for the better}

defending our

tnoft excellent ar>d _{holy Religion,}

againftall _{ilsgainfayers. Thisand} much more, _{relating to the fame}

\s

katter,

_{Idonotqueftion,}

_butYou

bave _treated on in Your fine

fertation, and alfo declared, with

What care and endeavour _you

have _{employed YourTalents,}

_for

coming to the

knowledge

of arts and Wifedom. But Icanin nomam

ner take _{Upon me to}

recommend

fo _{accomplish'd a perfon. I only}

add _{my hearty Wishes, that You}

may behielt in Your

undertakings

and _{abundantly refyarded for}

_all

Your _{päins, fo that i may find ä}

more _important

occafion

_{to cofi'} gratulate with You, and to

tefti-Se with what contentment lam

SI

_R,

§tockh. the7: Your

hunible

and

må

ofO&ob.1725, obligedfervant

//

. noa

Prooemium.

C

Um

_{Philologicam in}

fuperiori

anno

_Propb.

commentatiofiem

_Michacap.

V. v.l.LundtniScan orumederem}_pro*

tattarn equidemfuiteandem materiarh

conti?wäre, uberimqueexplanareatque vindtcare- ceterumutctmAcademia ei•

iamanimümutarem, &adquaftioném

Phtlofopbicam

meconverterem

.audores

tandem_{fitere> quibusomnegenus}

obje-quiorum debeo, quibusquetion Worein

gerere mihi réligioni

efi.

Sic igiturcurh

in_{Philofophia (cribendumeffet mihi}

_ali*

quod boc tempore , iiludmaximeargu¬

mentum _{eltgerevolui^quod}

_<&

_atattmedi

mgenioquejimpliciföret

adcoimiiodatis

-fimum, <irfiudto, cmme devovi,

apiis-ftmum utilifjimumque. Qrcun

jpicrenti

autem_campos

_{Phtlofophornm varia}

_fe

_fe

obtulerunt_{dtsquijitione}

_longe

_{dtgritjfimä,}

verum_{qua majorem laboran magisqué}

profundus meäitationes, quamqutbus

ob

ingenii imbeciüitatem curtamque

fiipeU

ledHem_par

_{effempofiulare in}

_t

_eilige

_bdm,

Pofiremo cum antmadverterem , dis*

putathvetnfilenamcovceriationumwfti*

tuimternofirijecuh_quosdam

hommés

_dé

tiigmtate

Pbilofophi#

ejusqueveropretio,

incefin anilrnumcvpuio, ommbus

obda-culisremotis _{paucabaC de reproratio}

-veten_{purisinchurtacömiciendi Splen}

-didum vides_{titulnm,humamjfime}

_L.Jed

ut _{ip(a tradatio eadew dignitaté et}

re-ondeai\ valdevereor. Sicuti enim

quid

hilojophia

nes de DEOdoceat,

eXponé-renemo_{perjedepoteß} nifi finulfit}

per-fedus Philo/ophus; ita etiam me, quo

longiusa_confummata

Philojophia

_abjuni^ eoinfeliciusin haccau_(averjaturum fa-cile

_colligére

_{potes. Seepe ergo d/xicuni} Theocrito; dg_{y,év ßüÄöpLxi,} oV ovvzjJLXi, dog J? _fojvotpLoti , ov ßdXofjLcti. dt

per-pendens ötnnem noßram _cogmtwiwn

efje

imperjedam,

grattas tarnenmeti¬

gereDeo credebam pro concejjo

talen-to ,fi td, quantum potero, excolerem.

Dabo_{igitur cperctm, ut breviier}

ofien-dam^qttomodoratioreda &Jahaprbcé-deredebeat_{Jirite velit SsoXoysu.}

_Qucd

dum_{freius auxiliojummi numinii}

ad-gredior,Tuam_{Jtmul Ledor,}

_ejfiagitu

_beg

vevolentiam

_benigmmqiie

4 ° §&

_i

Svvo^ig

Tractationis.

f. Data_{definittonephilofopbia,}

primum-ejus abufum amolitur 15 rcpellit. §. //. Secundum_{profcribit•}

///• Tertium _refellit.

§*IV. P_{bilofophi<e veritatem trihuit♦} Exponitf quid, hoc toco vox©soAoyk

dcnotety (5 _{quarit> ut rum ex ratione}

liceat _S'eoÄoysiv.

§ VI. Theologie naturalUpr<ecipüa capttd

memorat, _{adjecla breviexplicarione.} §. VII. Ejusdem imperfetlionem ddcufatf

15revelationü_{inquißtionemcommcndat.}

§,VUl. Religionis revelata adfecliönet na'

tura notas _{delincat, applicationemque}

adomnes _{religionés fierijubet.}

5. /X. _{Objetüioni cuidam occUrrit.}

§. X. _{Scriptum Sacra explicationen? öpe*}

rationüyfedfobri&^inßitui dehere

urget-§.XLPhilofophiatarnenimperiureftuitßed

§. XII, _{Ejusminifieriumrequirit& laudat>}

oflenditque qua potiffimüm in re

con-fifiat; tandemque addito voto> finetti

delineatiéni _imponit.

4 ° §»

5. i.

P.

Rincipio ut pra?cidamus

otiofis de verbis rixandi 8c

caviilandi occafionem,

pau-cis, pi*o roorein Academiis

recepto, nomina, qua?öpella?

pra?-fixiffius, _{explicandafunt. Öranis}

enim j utait Tuliius, _qua? a

rati-one _{fufcipitur de aliqua re}

inflitu-tio, debet a definitione proficifci*

ut _{intelligatur, quid fit id}

* dequö difputetur. Philofophia? igiturnon

plane reiicimus definitionem

vete-rum, qua yvutrtg-Béityv ^

dvSgwxL-v(»v _{npctyfJLdlM nuncupatur, fedquia}

nop

eft ada?quatå,

hä?c

e

Buddeo

adjicienda cenfemus : _prout duftit

red# ratiom _{cognojcipofjunt, adve¬}

rum hominum_{fehcitatemaut}

acquiren-dam, aut _{conjervanåam comparata.}

Pofita hac_{definitione,qqatuorfunt} adcurate obfervanda. I. _quod

nul-lo modo _{probat queat illorurru}

€§ o _fü»

faéfoyaogSc dSoxifMjg vär, qui in.

me-dio Chriftianifmi _{philofophantes,} adeo extollunt _{phiiofop'niam, ut}

(horrendum di$u)vel folo rationis

lumine , negle&a ulteriori in

reve-'

lationepa _{inquifitione, ad (alutem}

asternam homines _{pervenire pofiTe,} fibi _{aliisqj perfvadere conentur.}

_Ab«

fit enim tale _{quid per omnem rao«} dum! Amamus fane

_{philofophiams}

fed curantes ne _{quia infit amari,}

non _{ultra, quam decet,}

deperi-r' mus, _{ideoquejuftis cancelhs}

limi-tibusque

eam circumfcribimus» Seimus ex _ea, omnibus noftris

a-ftionibus & _{cogitationibus DEi}

gloriam effe _{quasrendam; novimus} honefte _{vivendurn, ategita ut} viva-mus, npfeis etiam _proponere pof-iumus. Nih.ilo tarnen minus

fen-timus in nexbismet nunquam fatis

deplorandam irnperfe&ionem &

ifta oronia _{wStyMvln per«}

\ fieiendi. Corruptionem gravem-.

Baturae _agnolcimus ,

cauffam

8c

8 9

modum, quo

contraéfca

fit,non,ni-ii adrnodum _generaliter,

cognofci-mus;mqItoadhuc

minusnobisper-fpeétum habemus, qua rafione.» Deurn, peccatis noftris irritatum,

nobis reconciliare _queamus.

#) videatur modo Johan. Mufaeus

b. m. de lumiuis naturalis & ei

inni^ae theologiae naturalis

ififuf-ficientia ad falutem, ubi _elegan¬

ter & nervofe , _quac ad hane

materiam _{fpeftant, pértradlantur»}

%n,

Secundo _{neque admitti}

_poteftih

lorum _{fententia, qui in}

extenuan-da& minuenda _{philofophia, ut}

_rri*

nuti _{philofophi evadant} , inepti,

dieunt nihil de attributis divinis planum, de creatione mundi

cer-tum , de exfpe&anda alia vita,

de

immaterialitate 6c immortalitate-» mentis _{humana, aliisque}

ejusmo-di veritatibus ex fola ratione

«i O I* 7

ftare, Hi enirn faris _{produnt,cjnartt} parum ipfis curae fit

confulere

ra-tionem , aut confultae fidem habe¬

re. Arque hifce

impetratis,

faci-le _{putant (e fcripturam}

_S.

explo-dere _{pofte; unde tot}

_Afhei

_,

Dei-fiae, Sceptici,

Indifferentifte,

quo-rum _prolixum catalogum

vides

apud Val. Ern.Lcefcherum in

Pras-not. _Theologie.

Sed

quid

Phiiofo-phia de hifce doceat, aliquo mo¬ do patere furcafiis

poteft exiis,quse

infra adducentur. Verum enirn-»

vero _{quod ad}

_{immortalitatem}

ani-ma? adtinet , controverfiam

jam

non faciomeam,

_pofli

_tne

_illa

_a -podiftice, an vero tantum

proba-biliter ex ratione defendi. Nam

illam _quidern

_{controverfiam}

_etiam

inter bonos viros agitari

poflepu-taverim , cum fint ex

Theologis,

qui mentis noftras

immorcalicatem

ta tum _{probabiliter per}

lumen

ra-tioniscognofci,exfacris

tabulis

pro»

bare velinc. Hoc fufficiat dixifie:

g _{Ho ^}

fi atwibutal _divina, rationi non mi¬ nus, quam Bei ipfius exfiftentia _,

cognita atque perlpeéfca, _utpofe^

juftitia, fapientia, bonitas,

nonde-fendi _{poffunt, fuppofita}

deftruétio-ne _{animarum; manifeftum utique}

fit, perennitatem illarum ex

ratiq-nefatis _{apodiåice conftare.}

ß) Legatur Difputatio hab. Lundini Gothorum fub _{praefidio Max.}

Re-ver.

atque Celeberrimi Domini

Prof. _{Andrea Rydelii>de anima¬}

rum _{humanarum vita immortali} a. gid Idcgxix. Sunt , qui du¬

obus _argumentis

pugnant pro

aeviternitate noftrarum

menti-um , altero dudo. ex confenfu moratiorum_{gentilium , altero ex} defe&u _{partium in anima,}

un-de inferre _{volunt ilJam nonpofle} mori, cum mors _{disjediorietTU}

& _{difiolutionem}

partium

invol-vat; _{quar fane argumenta, fi quid}

judico, perfe non fufficiunt. Dan¬ tur alia forte _{majoris momenti.} Sunt autem omnia

jundimfumen-da, fi qusrenti fatisfiet,

#S o 9 $. HL

Tertianecilli laudari merentur,

qui docentes philofophiam ex nierum _{ftrepiturfi inaniqm verbo¬}

rum efficiunt, illiusque faftigiuor

poiiunt in notitia

terminarumquo-rumdam _{Scholaftico-MetaphyficQ»}

rum, _{faepe vel aperte}

_falforum

vei

inutilium. Definitio aucem dicic

rr.ihi_{realia, utvocant; ergo}

abe-runt _{qutsquiliae. Itaque}

_exiftimq

abftinendum efTe _ejusmodi

termi-ttis, ubi res clarius & commodius

fme illis _{exprimi poteft, wa}

_ivcry*

fwy Aoyov fäpsv x. Cor.

XIV.

v. q.

cum non tantum _{imo ti}

animallo-quem, (ed etiam \r~lO ti ariimalpo-liticum _civile, creatus fit homo,

utdebeatapte loqui,

potlulante hoc

fine fermonis. _{Ecquis non}

(to-machatur _{legens veterum} Logieo-rum & _{Metaphylicorum}

_infiniras

fere controverfias, quarum nullum

ufum _{pftenduut, Hinc videbjs}

IO _{«8$ o}

jam integra volumina veterü

Scha-Jafticorum _{plena inanibus verbis &,}

rixis, Nobis vero _{(emper in anb}

mo fit effatum Salvatoris

gravil]t-mum: Xéy&j $s _{o]i irotvfäptctaf}

yov oloivÅotÅrjcrucriv 01. hfymoi, <hra*

obicmak ite_{fl clvtx Xoyov sv yjAscct}

v.4-ereu; Matth. XII. v, _36*

y) vid. Difput. Carolina Tub praefh

d.Jo Ceb A. _{Rydefii de} Logq,-machiis _{philofophantium, annat}

eb bccxvi. nec non _{joan. Clerici}

Logica in opp, ejus phUofopnicis.

Cum autem _{inremperantem ac}

imniodicurn terminorum Schola*

ftjcarum ufurr» _reprehendo, non idei.reo o.mnes _{proferiptos velim,}

Eft.ubiut!11teradbi.beantur.Nec 0^

mnibusfacile _{jam carerepoilumus*}

Stulttim _{ejfet, inquit ipfeOerieus,}

in praef. ad Philof _Or. Stanleii _>

quod un/t voce Scholaßica perfpicue pofjis1 longa & obfeura circumlocu•

tione _exprimere%

«t O iü II 5. IV

Quartotandem ex

detinitione

in-telligitur, philolbphiam

elfe

nobis

fcientiam veram, oinnemque adeo cognitionem fallam non pertinere

adphilofophiarn. Deum

efTe caufam

&3u&orem rationis, noneflinter homines, qui dubitet, nifi qui an

detur verum, velfaltirn facultas in

nobis illud _cognofcendi,

veiitam-bigere. Jam igiturcum

aliquid

ex rationis _{principns legitime}

dedu-cimus _{, non pateft non illud}

_eile

verum, adeo ut 1> quis hoctieget,

contra eum yaleat illud R Ahen_»,

Efrae: rr&on rhy ronp tfpncrn

Vide-mus fåne rationerr. variis iaborare morbis , qu^re a

grpca#ti

illi

adhi-benda medicamentalunt,

deponen-das _{prarjudicatae opiniones.,}

con-temRenda au&oritas lecuii,aliaque

ejusmodi obftacula removenda-^,

quo ratione dernum

polita

prom-tius ratiocinari difcamus.

i; Et talis quidem facillime

** i o _i»

tatur. Videatur folurn Chriftias nus Wolfius in benen fcerntmfti$eti

gebancfcn üon 0j>tt/ ber£Belt/ unb

ber ©eetc be£ $?enfcf)en §. I.

feqq. item §. 50. 144.145:.

adhi-bita _{quadam cara & cautione}

le-gendus. Si vero, ut fit, noru

adrendat_{Scepticusad rationes,}

va-pulans tarnen non poteft

abnu-ere fe vere fentire _dolorem,

eo-que ipfoverum conccdit, ut

pru-denter _{judicat Generof. Domi¬}

nus Ehrn. Waith, a

Tfchirnhaij-fen in Medicina Mentis.

Hane Stainßitutam _philoiophiam exiftimoefte _{pofle QsoXoyoy. V}

o-cern _{theologi non hic accipio pra}

dolore facrarum Jirerarurn, ut

cuivis fatis eft rnaniteftum; fed eo

fenfu, quo apud fcriptores

profa-nos occurrit, denotateß (impliciter

docentem &dißerentem de _Deo^). Inconfeßo enim eft _apudomnes, haud _{pauca de Dep, divinis}

attri-butis

#'O §9i SJ

butis _{acoperibus, ex}

_folo

_rationis

lumine, adeoque ex ^philofophia hobfs innotefcere. _{Qvuiti autem}

per furnrnatnDeibenignit3tem,

fu-pernaturali revelationis lumine (i-mus colluftrati, cujus _{ope multo}

perfeåius 6c clarius Deum 6c res divinas _{cognofcimus; oritur}

_hic

quarftio, utrumopusfitphilölophia

ésöÅoysj?

quam quatuor

indu&us

rationibus adfirmare non dubito.

Iut_{propriogladio}

_poffimus

jugula-fe éxratione contra nos difputan-tes, eisqueosobturare, utdifcant l*rj_{(3å; II.} uc oftendarnus

adverlariisnos eflein

utrumqUepa-ratos, _{pofle 6c ex ratione 6c}

Scri-ptura

_difputare

_atque

_triumphare;

III. ut _{ipfi magis magisque}

confir-memur in veritate,

gratiasquea-gamus Deo etiam proluminenatu¬ ralis IV. üt cum infirmi in fide

vi-deant noftram vi&oriam ab omni parte, 6cipfi fuftententur 6cerigan-Quam vero utilitatem Philo«

14 _#o|»

fophia QsoÅoyog iliis

adferre poffit*

quiextra cceturn

Chriftianorum

de-gunti

infra

videbimus.

Secunda

\

eft _{qüceßio, utrum liceat ratione} fana _{femper &ubique üti? de}

_cujus

adfirmatione fubdubitans inter ,

Chriftianos eft _prorfus

_dirccthufö^

8c admonendus, Deurn nihil nobis

contuliffefruftra* neqüe creatoses-fe homines, ut interdum naturam

brutam induant. _{Qu$ öpponi}

_ab

idiotis folentdi&ä _Scripturse

_Sacfaej

prselertim i. Cor: III. v. 19.

Colli

j, IL v. g- nihil _{prorfus obftant, ut ]}

düdum ollen(um eft _aTheologis. Breviter: _{ufus habet laudeni, crinwi}

abufus

habet.

SJ Vid. Cef joan. Franc. Buddeum} f

in inffcit. Theol, _{Dogrn. Tom L}

Üb. L c» I. S.XXXVII. p.m.66.67'

§• VI.

_j

Terdoj quia igitur de Deö

phi'

men-$§ o £$> if

toqinrrirur, quid di'cat ergo fana

ratiode Deo ? _{Resp. Ellintegra fei*}

entiaspud philofophos, qinedicitur

Theolögia naturalis, cujus

offici¬

um _{expofitum vides in Cel. A.}

Ry-delii Exercitat Rational, _{p. II. §.7,}

folercp a nonnullis tra&ari in

Pneu-matica. Illa nos inftituit de Deo.

Egregia? difeiplina? fi furnma_# quafi _{capita actingam,}

_dicit

_Sc

do-cetomnium _{prirno Deum exiftere,}

^yYjV 7rjjyßy, uti re<Se hoc

ipfoZ*o-roaftres

_t)\

_{Deum illum eile unum}

)■> extt itdie ab aeterno, efTe ^ 5c

futurum efle _{&); crealTemundum} in _{tempore1); elfe fapientilfimUm}

*

ätque _{proinde pia admiratione}

fu-[piciendum

;i)\ optimum, atqüe pro¬

inde _{colendum,5cut fumumbonurri}

ämandum _{A); Juftiffimum, atque} proinde _{poft hanc vitam}

jüdicatü-rum

pios 5c _{impios, ideoque ma*} Xirtiopefetimendurtlfx); providurrt

gubernatorem 5c re&oremomnium ^rum _creatarumv)j incoropre-

htn-i6 *J o §»

henfibilem _{5), fpiritüm 0),}

_llberuift

fr), infinitum, immenhim acomni-jpraefentem, veracerh,

imtniitabi-lem* _{independetitem, omnifdum*}

etiam _{contingentiump),}

omnipo-tentemj bearum5 omneque,

quod

virtus aut _praftantia dicitur _in

ho-minibus, modo _longe

etninentiffi-mö, perfe&ifTimo

c■xcellehtiffiriioi

que pöfiidere; atqtie h^C ömnia

Deo vere ac_proprie

eompeteredo*

cet _&y.

g)

Exfiftere quoddam Numen* tarti

firmiter _{imprefTum eft cordibus} cun&orum hominum _, utnonpd-fit _{aliquis, nifi cüm maxima}

coh-ftienfciä: _{obluéiatione, iftud} in du-bium vocare; nam omnes, uti

ait _{Äuguftinus , latin* lingu*foti'} öx, cum dåneteorum ßnut //?<?(nont;

Dei) tct'tgeriti movet ad

cogttdn-dum _{cxcellentiflimam quandatti}

tm-fnortalemque haturam} adeoqüeilOC

fenfu_{propofitio : Deut tft, fuppo*}

ni _{poteft , tanquam nulla egens}

argunien-tif O fr

, if

tä _{Phitofophorum, quibus Deum} efie euincitur , triplicis _getieris:

vel _{Metaphyßcä, vel Phyfica}

y vel

Hijioric/ij addunt alii Moraliä.

Le-guntur in hoc generé fcribendi

non fine _{ihfigni fru&u}

acutilita-te _{Richardus Bentleius, Jöan.Fr«}

Buddeus* Frantifcusde_Salignacde

laMothe-Fenelon, Samuel

Clarki-üs* Samuel _{Parkerus, joårrri.}

Ra-ius, Ifaäcus _{JaquelotiUJ , ahique} plurimi. _Cürhquene minima'

qui-dem _{particüla fit in mundo}

, de

qua non dici _{queat illüd}

mago-rum^gyptiacorum i _föVfi*

Hin} multi etiam _{pra?ftanhffimi}

Viriexrebus_{particülaribüsDei}

exi-ftentiarri lucufenter

commonfträ-runt.

*)) Plures Uno _{Deosftatuere,} mani-feftam involvit

contradi&ionem;

idea enim Dei _{requirit,ut fit}

in-dependens_{perfe&ifiimusque. Si}

vero_{plures eflent äquales}

,

obfta-fet _{(poilet faltim obftare)} unu$

alten » adeoquö nullus _abfolute

cffet _{perfedusjfi plures}

indepena dentes* haberent extra fe

*8 o SP

dam bonum & verum, _cujusttoa

eflfent cauffa _{&origo* quodever*}

ieret illas _{perfeftiones, quas ra¬}

tio Deo tribuit. _{Itaque qui}

plu-res Deos _{credunt aut colunt,} re

vera _{nulluadmittunt,quareetiam}

fapientiores ex ethnicis

unumSu-premum Numen Tunt profetfi Et qui plures Deos admiferunt,

reli-quos uni tarnen, _{tanquamregi 8c}

patri, fubje&os elTe

credebantjun-de Maximus _{Tyrius: 'evatiotg} ait, evTräet]_{IqyijopoCpuvovvop v koI}

, ert S'eogstg é=rt 7rdvroöV (iatrt*

Asvg Kat_{7rcCJr,^, KatSeotiroÅAoi, Setf}

?rdt$&g. _{evvetg%of]eg , javra at}

o _{thXvjV Aéyst, Kat o}

ßagßapog As*

ytt, Kat o _{7]7reifia]tjg,} Ka) o BaÅar*

*]tog, Ka\ o co<pog Kat _{oaeoQog. Plura} teltimoniafunt_{apudHenichium de}

Verit.Relig Chrift. pag. 157. Ne*

fcio _{igitur, quid moverit}

Hugo-nem _{Grotium, ut hancnotionem}

de Deouno diceret non _seque

e-videntem ac lllam de exiftentia

ejus, in L. II. de _{JureB.ac P*cap.}

XX $.XLVLXLVII. _{Ipfe tamen} wnitatemDei _{probatL. I. $.111«de}

i o _i»

Verit.Rel. Chrift. & facilevidere

potuiffet effé aeqüe evidentem ac heceflariam* _{Qui enim hac in ro} hacfitat> dubitåt, an fit Deus,

hi-hilque afterit, fiunitatemdemat. Namque oportet, ut Deus fit

ori-go & caüfia prima omniiim (vid.

LeibnitiiTheodicée§. VII.) quoi aperte negatur> fiplures

ftatuan-tür. _{Quam ob rem fåpiénterR.,}

Jehudah Lebh in principiofeex

Mofe Maimonide _{epitomes i-iid1}

w _{yrb nmnn nojn rimrrt} nn** ött!?**

B Deiim _{femper fuifie, efie & fu¬}

turum efie,itidémexidea ejus då¬

re_{fequitur. Definit aeterriitaterri}

SeverinusBoéthtus, _quod fit/»^r-minabilis vitte tota _{fimul& perfecta}

pbffefftov in Gonfof. Phil; t». V* pröfa VI. p. ny* Etenirti fi

con-tipiarriusaliqued velminutilfimunt

pun&urn, quo Deus nonexftitit* fequeretur neque Deum, neque

aliud _{quidpiam exiftere potuiffe>} ilam nihil _{poteft oriri ex fuo con*}

trario, ex fui defeftu &caréntia*

tfiailtem _{fingamus vw, quo Deus} Bi not*

*o _{ii of»}

non _{futuruseft, eflet terrpori*}

quod creavit (bnoxius?

&con-fequenterttun Deus.

i) Mundum non fuifle ab aeternoi

fed _{tcEpide aliquando, probo I} ex

materia? _{cofltingentia h. m.}

quod-cunque nullam involvit

contra-didionem , five exiftat five>

non i illud eft _{contingenS: qüod}

ContingenS & non neceftarium*

illud _{perle nonexfiftit, fed} ne-ceflario _{exfiftentiam fuam habet}

alitnde : _{quöd porfo habet ex¬}

fiftentiam fuam ab aho > illud ab

ipfo vel emanavit, vel alio modo produ&um eft; atqui hac omnia

vere _{praedicåntur de materia Non}

potuitäutem materia émanareubi nulla _{eratj ergo ex} nihilopero-mnipotentiam divinam creataeft.

Q. F. D. II Probo ek dependen-tiah. _{m.quodcunque eft palfivum*}

dependet ab alio* at mundus ta¬

lis. _{Ergo. Major ex tefminis patet»}

minor _{probatur ex conftanti mo*}

tus _{ordine fervato inomnibus}

cor-poribusi in _{quem argre} omnia-.

Coufentirentj fi libertate

•8 0 & 21

rent. _{Quodcunque dependet in}

minori,utpote accidentibus,mo¬

tu,&c.multo _{magis in majori,}

vi-deiicetratione eftentia:&

exfiften-tiar, _{dependens eft,v atqui materia}

tali$. _{Érgo. Implicat} sutem

con-tradidionem e0e _{dependens, &}

tarnen arterrmm. III. indireéte h.

m. fi mundus eft _»ternqs, after-num _{eft tempus} antecedens,»ter-num _{confeqqens, nam}

materiaa-perte tempus.involvir, _atq&* fic

»ternum acftu eft audum. Te

reo-7cg mavvI V.Difput. Cel. A Ryoei de Creatione wateri* ex ntbilo anno

cb Iccxxi.

#) Manifeftata eft _{ftupenda hare}

fa-prentja Divina in öperibus natu«

rae,_{quorum quodlibet fuofini}

de-ftinatum eft, tamque eximie

fa-bricatqm, ut _{qtiafi manu übivis}

fapientiam architedi

palparequc-amus, Si vero_aliquod reperiåmus,

cujus ufus non ftatim nobis

inno-tefcit, id velie pro inutili repu-tare, fummae ftoiiditatis eftet

do-cumentum.

Peum efte amandum> rede

*8§ ö föl

ligitur 1. Propter ejus abfohitiffy

roam ac illimitatam _eminentiam

excellentiamque naturac; II. ob

creationis & confervationis

benc-ficiumj III. quia fine ejus

gra-tia in aeternum fumus _{infelices \} IV. ex infinita illa_{tendentia, qua}

in amore_{noftro,nullo finitobona}

fatiabili)_{confpiciturjea enim infi-.}

nitum _{requirit amoris obje&um.} Verum in amore Dei ne confufus;

& _{inordinatus fit, obfervandunit}

eftr debereEumamari _primopro¬

pterfumas illas _{perfeåiones/quas} in _{gradueminentifiimopoflidet, &} quia noftri idofficii ratio _exigit^

tumvero_{quia noftramin illo}

lnve-nimusbeatitudinem. Sunt _quipo<

ftériorem modum _rejedlum

ve-Jint, Ted cum fit _plane

inevitabi--list regi _non pelli debet. Hoc

tarnen certum eft, enm,qui amat

Deum tantummodo _propter

divi-tias_{voluptaresque-corporales,}

non tarn_{Deum* quam id quod}

a Deo accipit, amare. _Legatur Cele¬

ber, _{Rydelii Tentamen} Pneuma-dco-Prai&icuJB _{de Amore} Boni

*9 o fr %%

edit. ä/cb bccxxi. ubi omnis a-mor_{diftingvitur in paflivum,}

a&i-, vum, & mixtum, ex quo

funda-meqto controverfiae, quae hicoc*

curriiftt, deciduntur*

p) Cum videamus improbiffimos

mortalium _{faepe in hoc aevo feli*}

citate florentes, contra vero _{pios '}

fubinde adflidos. & quidem per

totam vitam_{j red:e concludimus,}

jufhtiae Dvina? e(Te,& horum

&il-iorum fortem in altera vita

im-mutare. _{Quod vero fimulcorpora}

mortuornm refürredura fint, id

nondum mihi licuit ex folo

rati-onis luminecertoconcludere. Vi¬

deaturtarnenb.rruJoan.Fechtfus in

Sylloge Controverf. difp.XLIIX.

ad th. XII. p. j/8Jeqq.& _cit. ibi

difiertatione.

9) Pcena effe adficiendos, qui

pro-videntiam _{divinam, utpote tam}

manifeftam, _{negant aut in}

dubi-um vocant,exiftimat Clemens

A-lexandrinus: eq-iv $, ait, <£xai

SfcoAetrtus _{eistet o7rotovéfilt}

to _ciijiiv

_{cC7roSéi^eis}

_ét

wpoyoicb fVt.

Re-étp.Sed deberit etiamrcf'elü argu-B _{4 men*}

tfii o §5*

^

menfis, & iis sA_{ey%X(tS,4i.fyi&}

yyiuivuitiv. Deum _cpru

protiten-tur, & creata ab _{ipto e(te omnia}

coqcedunt, non poflfunr arpplius

de _{ejus fapientiadubitare.Hanc}

au-temqegant» nifi dicant

(imulpro-vidum _{5 quamqdo enirq gloriam?} finem creationis> _{confequi poffet}

£)eus> nifi _Providentia fua cuncfo

regcret ? Quomodo Creatorem

colerent _{homines* ab} eo nec boni nec _{malj aliquid exfpedarv}

dum_{haberent, Ipfa etiam rerum} creatarum _{indigentia nos docet}

.

providentlam Dei ( ne _{quid jam}

de _{quotidianis ejus documentis}

dieam),nam quemadmodum mun»

dus non _{potint fe ipfum produce«} re , ita _{quoque non poteft fe}

i-pfijm confervare. Si dicat _aliquis, cpndaprocedere fecundum _legem femel aDeo _{pofitam i quaero,}

u-trum lex

_illa3gua:

_{tarnenfruftra} adeo immutabilis

fingitur,confifte-re_{iterumpoffit (ineconfervatione}

legisIatoris?Sed multa funt, quae hic _{ftudio breyitatis omittimus.^}

%) &e&e Joann. Damafcenus_faj

«i® ° * r

'

%v éft >?> ™ ^ ZtZl'

xcti «fltxä _{^üjjy, cwcccjuå7j7rjov txtv}

t&v)z\wg xcti ciyvazov. Verum enim

veroy cum negatur nos pofie

De-«m _{cornprehenderf ? non fimul}

abquitur _{quod pofiimus illum} ad-prehendere. JSfonctyojpvts ftlov,fec|

4>cctfaty7rm tantum ? verumenim

eft, h fano fenfu_{aeeipiatur,axioma}

^hllofuphorum ;finitym non

efica-'

pax infinitf Peccataqtem hoc in

lo-co _{Jacobus Bcehmius, Deum per} «ßternwn nihil definiens atemas- _#

que tenebras, ouod fane norb

tam videtur Svtrvc^v, _{quam pror«?}

r ' t \ " 1 lUS cti'otjvn KC&I OiTvmy .

e) Cum nulluni corpus poffit cogi« tare, adeoque anima humana7

utpote fubftantia cogitans, fit

im-materialisfive _{fpiritus, fequstqrfua} fponte , ipfum mentis

nofirascon-ditorem _{efieSpirjtum longe}

fim-plicifiimum.

5T) Ubi Deum liberum pronuntio, quid mihi fit libercas, explicare primum debeo. Per eam _igituF

intelligo vim 8c potentiam fe

i-pfiim ad certum agendi modum

de-o

determinandi.- Et talem

liberta-tem Deo maxirrie _{competere vcl} inde _{conftat, quod hon agnofcat}

fuperiorem,a quocogi &

im|>edi-ri _{poflit, quod immunis fit}

abo-mni _{principioneceflitantealieno.} Kon _{igitur ita hoc capiendum,ut}

juftitiae,fapientia?, reliquorumque attributorum_{divinorii,ratio mjlla}

habeatur. Eth enim Deus non

pof-(it agere contra juftum & bonum» quaccunque tamen facit, libenter facit, rede _{explicante Wolfio}

L. c.

987-g) Nota eft Scholafticorum fcfentiae Pivioae , _qua difpefcunt

Cam in _{fcientiamvifionis, fimplicüfa«}

telltgentU Scmetliam. Uti autem

De-umornnia intueri necelTarianemo

negaverit ,itaetiam _{quominus ea,}

quae contingentia dicuntur ,

pracfci-re _{potuerit, obftare ipfam}

natu-ram _{contingentium}

plurimi

arbi-trantur, Dicunt non _{pofTe certo}

pratfciri, quod non

neceflarioe-venit; & (i _praefcitum eft,nonam-pliusefle contingenspropter

prae-fcientiam Dei infaHibilerrw Ve*

•Ü ° & 17

rum facilis eft _{refponfio ,}

praefci-entiamDei non efficere eventum

rei> fed rem ipfam facere prarfcr.

entiam. Si _{quasris fimile, fateor}

non omnino commodum dari ir*

tota rerurn univerfitate ? res ta¬

rnen _{ipfa ideo neganda non eft.}

Dari _{contingentia, ex Jibertate}

hominismanifeftum_eft;negans

au-temDeumifta_{prxcognofcere,}

im-perfecftionis eum accufat, nam

quando fiunt,Deum illa tandem

(cire, negare non poteftjquarefe*

queretur id abfurdum, fcientiam Dei _{fuifte fepenumero audamj}

adeoque ipfum tempus ac

incre-mentum cum illo non _refpuere.

Sed Deum non effe in tempore*

concedit _{ipfeChr. Wolfius}

inme-taph. lib. fupra cit, 1074*faen leque,fiopus eflet, poftet demon*

ftrari.

r) Hacc _{umVerfä.quae inpra?fenti}c-xt* ctygcttpDcas tantum& üg w

avnij/et

edifteruntur , argumentis firum

atque indubitatis demonftrari

pof-funt. Nobis nön _{omniaprofequi,}

-*8

_ i8§ ° #>

(ItilFuitautemcontroverfia _recens

i _orta inter

quosdam eruditos, u-trum _cun&aha;c,

quar de Deoe-jusque adtributisex ratione

condi-(cimus, illi _{proprie verequecom*}

petant, etfi, ut omnes fatenrur,

non _plene

perfedfeque Divinam noftris ideis naturam_{hftant; quam}

quaeftionem _{diftingvendo inrer}

propnerater« GrammAticamfU Phi¬ lofopbica#*,excunt Cel. A. _Rydelius in _{Collegio fuo Pneumatico Ma»}

pufcripto cap.IV. §. /.g,

Hifce _{cognitis, tftultum tamen.}

adhuc reftat ad fqtnmarn felicita-tem

_{confequendam.}

_{Modus, quo}

Deo uniri _{queamus, pacemque}

cum _{illo habere, a Philofopho} pror-fus _{ignoratur. Hinc illa}

_profunda

miferia, hinc illa?

trifteslacri-mse. _{Qua?ritur ergo}

, quousque.»

Philofopjhia

Sso^éyog;

Refp.jam

vi-am ad revelationem munP« _Cum conftet, nos in fummam conjeftos

<ft] ° §& t9

effe _{miferiam, propendere ad ma¬} la _{quccvis, & deficere in bonis^} atque ha?c non fine difBcultate

in-telligere, cognitaque cum

irfiperfe-öione _{magna prolequi}

* quod et-jam _{gentilium Philo(ophi obferva=}

Jruntr)j Ariftotele id malum

diceri-te _{avyyevsg connatum;}

nec eredibile

fitj Deum creafTe tam imbecilles 6c ad malum _{procliVes animas* fed}

potius ipfas eile in caufTa fuas

cor-ruptionis : fufpicari _poflumüs

,'{bo-fciratem Divinarrt _{profpexifle nobis} de mediiS ad _{perfeétiorem ftätum}

perveniendi,& in_{gratiam ejus}

red-eundi * atque hane certiorem

tu-tioremque

ad felicitatem viam efle ålicubi revelatarm

_{Ergo folhcite}

itlquirenda eft

_ejusmodi

revelatio*

inventa vero confideranda 6c

ex-pendenda*

t) Gentium _{Philofophi agnoverunt} fubinde _{aliquami humanae n3turae} Jabem; fed_{quomodo»qua de}

cauf-fa> cujus potiflimum opera con¬ traria

tråda _fit5 non _{potuefuht noh}

i-gnorare,cum de hoc tantummodö

ex facris annalibus certiores fia*

mus» llnde fadum, ut varia fin«1

xerint de _{ofigine mali. Quidarti}

freTi^ixuiriv

arripientes»

ftatue-runt animas _{peccafie* antequärrt}

incorporä veniflent; al ii Deo$ äccufarurit. V. ßuddei _Theolog«

Dogm. p. gg*, item 8%. ubi ad*

fert illud _{Euripidis :}

av^äd7rökrt

ål

åtåoitTuv itkos é^etjAetglaMit.

alii _{duplex principmm iudepen4}

dens, alterum boni alterum mali?

afleruerunt, _quibus

_accenfendi

funtStoici, _qui omnerrt mali

öri-giném tribuebant materiaé 5 Epi-cUrei dicebant mala _fponte pro-Venii-é. vid. Buddei Theol. Mor.

p*m. 118. Sed hujuscemodi

quid

excogitarunt, aut

excogitatumab

aliis _{amplexati funt gentiles, non}

quod certo efient perfvafi > rcrrl

ita fe habere , fed ut haberent

quod dicerentj viderunt

enimfi"

bi hoc loco _{aquam hxrere?}

_quod

illos ad revelationem

tndägan-damexcitare debuiflet.

»i O §g» 31

§. VIIL

Videmus _{porro tot inorbe} reli-giones, qua? divinam quandamre* velationem _{pro principio (uo} ven-ditant, & tamen interfefe toto _*

quod ajunt, ctelo difcrepant» Non

poteftautemnon unaefie_vera,ce¬ tera? omnes abfurda? _{, falfae 5c im*}

piee; nam utreéte vet. Ebrad difce*

runt: _{^ 1« oiKJ -ta. Hic i»}

terum _{nobispra?fto eft Philofophia,}

^ 1 acdocet, quibus chara&eribus 5c »

kpirygfoig infignita efTe debeatea re¬

velatio, qua? proDivinarede

habe-atur. _{Nimirumjure meritoque}

requiritur , ut qns vera: &Divinae

revelationis nomen tueri _{velit, (it} Deo _{digna, 5t ubique Bsloy quidac}

I _{divinum fpiret* i. e. ut non folum}

nihil _{contineat, quod manifeftis}

* & evidentibus _religionis

naturalis principiisfit contrarius fedetiam il*

jh

lius

yj'fltjpaTa

plene

5c accurate

fup-f pleat; utfit _univerfalis,

31 $1 o

mnes fe exfendat _homines;

_éauffk

enim cur Deus _{quosdam falvos * f}

alios infeiices _{velit, dari nequit;}

uiide etiam_{confequitur* revelatio*} nein divinam oportere _{eile ftatui}

humani _{generis corrupticrvyxgow} atque adeo antiquitate fefe

com-mendare: _{porroutncntantüm uni- ,}

verlis hominibus fit _{promulgata $}

fed etiam _{SsoTrgexoog confervata ac}

propagata:& dtniqüeüt

Viqüadam

& efficacia _{fingulari polleat* qua?} deDivina _{ejusdem origine teftetur. I} His addi omnes _revelationis cir-ciimftantias _{pofiunt &}

_pecuhariä

mömenta. Tum vero

confidera-tis ac rite examinatis diverfis

reli-gionibüs, qux revelatione

nitürt-tur , haud difficulter patefcet _>

re-liquas omnes efie faifas, fpurias j |

ac mere _{impofturas; Chriftianam}

vero _reiigionem,

qua? divinis

lite-ris Veteris & Novi Teftamenti fu-perftrudlaeft, Deumhabere

aü&o-rem,

_adeoque

_{folam efle} , qua?

ad

«3 o

gt

j} veram folidam ac iummärrt

felici-tarem hominem _perducat.

Poflef

hoc _{pluribus öftendi,}

_quia

_autem

breVitati lito, BeneVölum Ledö*

fem femitto ad eos, _qui

höc

_argu*

rretitum_JntegriS

Völuminibus

_tra*

ftarunt

ü)Legat> qtiiplurä

defiderat,

Hügö*

ném _{Grotium* Jacobüm Abba*}

diurft i PhilippumMornäeüm>

alt-osqüe. LortaiTis qtioque dignumi quod confideretur,eft

Chrift.Wol-fii Cöhfiliüm deveritate_religion!*

Chrtftian# firmiter derhonftfarlda 6c aflererida in A<fbis Efuditofum

Lipf. a. 1707 p. 107* feqq4

i iX

Sed dicet

_{aliquis, veritatem}

_ild* fifse_{religioriis longe meliusac com*} toodius ex _{ipfis Scriptura? Sacfee}

teftimoniis evitici

poffei

_Fateorj

fi_{adverfarius Scriptura?}

_Sacra

& infaliibilitaCem credd:*

34

_

'4

o

g»

Jam nécefTe eft, ut illam

probest

Unde vero? nonex II.Tim. III., v.

16. II. Petr. i. v. 21. _aliisque di&is

huc _{pertinencibus; efletenim}

peti-tio _{principii: fed ex Scriptum}

cri-teriis& effe&u in animis _legentium vel audientium. _{Poftquam vero} dtmonftrafti veritatem librorum

Novi _{Foederis, quod fieri lolet ex}

fmpletione vaticiniorum Vet.Teft,

veritate hiftorias _{Evangelicae, ip(o?}

rum Chrifti _{hoftium teftimoniis}

confirmata, (quorum min

con-fefjio, ut ipfi Rabbini adverfarii tioftri _{pronuntiant, eft cny ntfDD} inflar centum _teflium) necnon

dog-maturo mirabili propagatione,Mar-tyrum conftantia & magnanimitate

&,c.tunc concedo _{,refteadhiberiilla} di<fta ad _{probandam divinam ori¬}

ginell] Vet. Teftamenti, de

quaet-iam _{praecipue & dire<fte agunt_».}

Quidquid autem,ut ingenue

profi-teamLr,exratione_proferturaa

_vin*

dicandarndivinitatem horumomni*

c _{3 ?}

um librorum tam V. _{quam Novi}

Teftamenti, ejusmodi tarnen eft,

ut non omni _{prorfus modo}

fit#7r<?-feiKjixov, etfi prope a

demonftrati-one abfir. Sola fides divina

apo-dixin _{plenam habet. Legant modo} infideles _{fcripturam abjedlis}

prae-judiciis, & _agnofcent nobiscum-.

Spiritum_{tefiari,quod fpiritus fit}

ve-ritaSjquadereconfulätur Theologi.

§• x.

Vidimus ha&enus ,

Philofophi-am manu _{quafi ducere ad}

inquiren-dam revelationem* Vidimus etiam

eam _docere,

qua ratione vera re¬

velatio a _fpuria dignofeenda fit_n

Jam _{reftat, ut difpiciamus, annon} ufum etiam _aliquem

_{nobisprüftet,}

cum eo ventum _{fit, ut verum} Di¬

vin« _{Revelationis, (eu facrarumli¬} terarum fenfum eruamus. Hic in anteceflum aperte

profitemur,

nos

tota mente abhorrere aSocinianiét

itemque

a Medico illo

%6 t$$ o im

menfi Ludovico _Mejero,

_auéloréj

ur _putatur, tra$atus, _dé Pbilojo-/to Scr/ptur£ interprete; utpote qui ömnes clarrlitant, nihil effe cre«

dendurrt,

_quod

ratio nori capiafc

Abhorrerhus , inquam$ tota

men-te ä tam _{profana &impia fentefttia?}

probe

fcientes,

Philofophiam non

effe _{principiüm fundamentale,unde}

häuriendalit folida

Scriptur^expo-fltio* tlec _{regulam illam}

infallibi-lem 5 ad quam interpretatio

Scri-ptufse(it exigenda$ ritmis emmperU

culofumföret ( verbis uror Oftorodi

V) fed évuXrßsioi,non

7tgotpdrét

_aut

cum fuco , ut forte ipfe) rem tanti

tnoménti, 'hominis vitam , immo

falu-tern (ßfalu-ternam Corteementern humaiu

rattom & _\udicto committete. Sane nihil eft abfurdius aut

indignius

bono _{interprete^ quam inquirere*}

quid au&or explicandus dicere

de-beaf, antequam exploretur ,

quid

dicat* Si accedens ad _legendunu

jam

ante fcio* quomodo res fe fe-» habeat

O _{fa J7}

habeat , quid opus eft leflione ?

Sufficit_ergo , fi conftet mihi quid

auétor Tibi velit. Ucrum autem

quae dicuntur, principiis ratio» nis videanturconfentanea nec ne»

de eo _{parum follicitus} eftfidusScr»

facr# _{juterpres, dum in eo eft,} ut

verum

_ejusdem

_{fenfum indaget«,.}

Quare _{neque limitare audet difta} Divina,ni(i ratioevidens prasftofu-eric, cur hoc vel illud limitandurn

fit , ne fenlui aliquid ex fuo

cere-brq inferat, fed fenfum integrum

ac _{genuinum proferat ex}

_fan&is

Scripturis.

Accedit quodreligiore»

velata non efte poftitfinemyfteriis,

(juippe cum requirathoc Dej ma¬

jeftas» & notitjse naturalisdefe<ftus,

unde _{graviter Buddeus; Refle}

qui-dem _{colligitur, qu#}

_naturalium

_rerum

fphara comprehenduntur, it_aJe habe¬

re, ut ceu vera con/ißere nequeant,

qua_{principüs verisrepugnant, at qu$}

füpra hanccefphgram conßituta funt%

(t

qukadeandern normam exigere vel-C ₅

38 »8§ o

let, , quam f#

iw/ci-/» _{fuam ignorantiamque maximum}

in Dtvinis _{panter ac bumanis rebus}

proderet <jb). Sed rationem efle Or¬

ganum & inftrumentum

explican-di _{Scripturam, nemo fanus} abnue-rit; quare neque Philofophia, quas

rationem excolit &a ruditate fua li¬

beral",refpui debet, dummodointrä fuos limites & cancelloscoérceatur. Alienis _{potius quam meis verbis} boc iterum efferam: _%ir Itiant)hi'

let4 @ubé orb _{fot' tljet twßefta/ in*}

tet _{mdftrar eller uttpber tljet efter}

förnuftet: utan efter fomftclfwa or* Den _{gifroa meningen / ocfr brufat}

Q3()tlofopöien

tftet bo£ mätteliga

/

til at _{tbeß Harare btldggaC&ubeorb}

i tbcé ratta _mening/

_bltfroer

_man

_af

93bilofopbten intet _{bebragen/ Wart} till ®ut>£ortté_{fulfomeltgareförftäuö}

mdrfefiga bolpen.

STje*

förutan dr ocf _{^öitofop^ia en dbfa ©utré} aåfm/ ed; intet forfaftanbeé/ nar

pon fåtttti ftttroärDe, närljonbii*

*61 o

twr inom _(titJUmatfe / ittjefata: foin Ijemte egentehga

ttfl^oca / ocl)

icfe ttfXmdtcr (ig något regemente

eUcr _{J&erratodlOe < t&eni?.}

_©Crtft/

t&er bon tcfe någon fru/Manm

6N

mutf ttenarimw toatrafTalx -Frivoli

itaque funt, qui omnem

afpernan-tur_{rationem; ftulti, qui ea}

aba-tuntur,utfaciunr, quotquotillam fu*

pra revelationem evehunt.

w) citat. Buddeo in praefat« ad Sal*

Glaflii _{Philologiam facram.} <p) loc. cit.

X) Glofla Bibliorum Svec. ad Col.

II.v. 8. _{cfr.UnfdjulDtqe fflacbrifyrett} anni i 07- p. 65". feqq. Rydelii

excrcit. Rat. P. IV,c.1. §-4,

Ce-terum adeo infuifi _quidam funt> ut rationis etiam fobrium ufum e

medio fublatum velint. Alii ra¬ tionem inter & revelationem

ve-ram intercedere pugnam

commi-nifcuntur, hinc dicere non ve¬

rentur , quardameflevera in

Phi-lofophia, quae falfa in

Theolo-gia, & viciffim. Audent quoque

4^ #1 o

provocarc ad Lib» noftros Symba*

, Jicos, & quidem ad alterampar-»

tem Formulac Concordiac,ftride (ic dicftae, (ive Declar. Sol art. L

p, m. Ö40. Fallwntur vero turpU

ter, cum Deus, _{qui auftor}

Wtri-usque eft, fecum

pugnareneque-at. _{Legi merentur Mufeus deufu}

princip, rationis &c. Leibmtius ?n diflfertationede Harmoniafidei

& rationis Theodicear _pracmifla}

promifitquoquefaepiusanobis

laö-datus _{Rydelius aliqua hac de re}

dicere in P» V- Exerc. Rat. vid.P« |V. pt 91. Plurima autem fcripta

de hoc argumento exarata reeen«

fet_{Jo. Chriftoph. Wolfiqsin Ma,}

nicbaHfmo ante" Manichaeos fecft. JU. §.XII._{p. i f j.feqq, quoLedo¬}

rem controverfla? _{hujus cogng*}

feend* _{cupidum rernittimus»}

§. XL

Cavendum _{itaque eft, ne}

imperi-um in S. TheologiamadfecftetPhi-lofophia, quod faftum

aliquando