laurentio DISQUISITIO,

rnrr1 Ctt'3

DISQUISITIO,

AN

LEX NATUR®

SIT VEKE ET PROPRIE DICTA

LEX;

QUAM,

specimine academico,

ex CONSENSU AMPL. FAC. PHILOSOPH,

IN REGIA A CAD. UPS.

PRtESIDE

VIRO AMPUSS1MO ET CELEBERRJMO

Dn. Mag. laurentio DAHLMAN,

Moral, et Polit. PROFESSORE Reg. et Ord,

AD DIEM V. APRIL. ANNI MDCCLXII PUBLICE EXAMIN ANDAM SIST1T, IN AUD1T0RI0 _CAROLINO MAJORI,

EL Α. M. S.

Alumnus Regius,

OLAVUS FORNANDER.petri fil.

SMOLANDUS.

U F S A L I £

*

a

MONSIEUR

CLAUDE HENRI

CHAMBELLAN å la Cour de Suedev

SEIGNEUR de Wireilöde Friedrichsdahl, de Hook &c..

Proprletaire: des Miiies de Lindefors, de Bruzaholin &Ce.

Te zele reJpe&iteuX ^y queje· Vous αϊ voueme follicite de·

' prendre la liherte, de mettre la main alaplumey pour a- voir l7 bonneur de Vous prefenter le fruit de ^mes etudes acade->

tniquese & de Vous pr i er en meme temps, ds me permcttre ^y d orner ce petit ouvrage, de Votre ^nom refpe&able, quiy nray:ant par lui méme.aucun Eelap, en recevra un, qui le ren- dra digne de ΐ attentiondu pub lie* Recevez le rje Vous fup«

ptiey Moniieur, fous Votre proteßwn ^y Zf daignez. le regar-

defy non comme wie mar que de ma reconnoiffance aux löntes ^y

dont Vous m avez auparavant fdvorife, mais commec eile de' la veneration, qui ed gravée an fond de mon ame, pour tont

ce, qui Vjus interejfe. S'il eft ajfez heureux de jouir du bon

heur de Vous plaire, jefliiis ^au Comble de mes foubaits ; cf β

la flneerité des voeux, que je ne cejferai dl adrejfer au Tout Puijfant, pour Votre conver fation, Zéf pour la profperité de

Votre noble fanuJie, peuvent meriter la continuation de Vos lontés, <éf de Votre proteclion , je me promet que perfonne·

ne fauroit fe flått er d'y avoirplus de part., jflai t bonneur

d etre avec refpecl

MONSIEUR

V tre tr's hurnble

tres obeijfant ferviteury

Ola ^ve éornander.

VIRO

Admodum Reverendo _atque Preeclarißimo>

D:m Ρ Ε T R O

FORNANDER,

PASTORI anifnarum, _quse Chrifto colliguntur irx

Malmbeck, Öcleftugu & Almesacker, nec non ad- jacentis diftriOrus, Veftra-Hårad Smolan-

dorum, PRiEPOSITO meritiilimo,

PARENTI ΟΓΠΜΟ.

Q ¹⁰ documentis, quis majoribns eo nos iniignior ornavit gratis ^ev.* dt ratio & favoris debitiy

Benehcia ergo, quibus me, Parens Optime> a fafci-

is, ad praefentem iisque horalam, cumulure i've-

viiti, jude quidem aeilimare didici; ^at in {hlvende*

quod plane deficiam, id non poflum non ingenue profiter?. At fufcipias affabili vultu, humillimus quxfo, hoc, quod porrigo, radions ingenii opu- fculum, non ut mercedulam, maxim is Turs refpon-

dentem meritis, fed veluti fubmiffi gratidimique'

animi teiferam. Quod fupereft, mihi prius nihil, antiquius nihil erit, quam· ardentiffima ad DEUM

OPTIMUM MAXIMUM _nuncupare fufpiria, velie Te, Pater Amantifßme, in fene&ute ingravefcen-

te, per annos bene multos, fofpitem & incolumem

fervare, _quo Ecclefise, omniumque Tuorum, me·

um autem in primis, gaudium ac commodum, in-

de redundet exoptatiffimum, Permanfurus

PARENTIS OPTIMI

filiiis obfequentiJJimus\

OLAVUS FORNANDER,

V1R0 Experkntißlmo

DOMINO DOCTORI

ANDRE Μ Ν. FORNANDER,

MEDICO PRACTICO Holm. Dexterrimo, CONSOBRINO & AVÜNCULO DileSiffimo.

T0t _{tantaque Tuay C.} & A. D. in me exßitere

amoris fpecimina, inde a teneris usquey ut ingra*

tijjimus vi der er, occafionem hctnc ^e inanibus Ji di-

jnitterem publice teftificandi, quam in <xre fim

Tuo: igitur accipias rogo ^, C. cf A.D., munufcu.

lum hocce, quäle id cunque eß, ^ea fronte, qua nie

ipfuvi femper excipere foles, hoc eß, ferena. Me-

um de reliquo erity ad Summuni Ν innen pro per.

efini flore Tuo ^y palm as tender e fupplices. Futu.

rus, dwnvixeroy

CONSOBRIN1 & AVUNCULI Dilcaiffimi

fervus humiUimüs,

OLAVUS FORNANDER.

uftuofa admodum experientia edocemur, hominis naturam

deo efle depravatam corru- ptamque, ut Omnibus veluti vi¬

ribus in id feratür, quod in fui perniciem, tandemque tendat

interitum. Cumque fui ipfiuS

tam immemor fr t , mirari non cönvenit, elterum

tam immitem durumque in alterum agere änimum,

ut de hominum falute ac felicitate a£tum diceres, nifi eis data eflet norma, quse inträ limites honefti

illoe contineret atque jufti. Quid ad hoc fäciat lex,

quam civilem vocamus, in aprico eft: pröfpicit illa

fecuritati feiicitatique externas, pcenasque reprä- fentat, ubi malitias fusc convi&i fuerint, immori- geris ftatim infligendas. Hacc iterum ea in lege,

quam omncs & iinguli hominum, in ipfo ilatu na¬

tural! ac libertatis conftituti, agnofcant oportet,

A tunda-

\

S Nffl

fundata ei!; quae, cum rationcm fufficientem Iii

hominis rerumque habeat natura, haut immerita

NATURALIS nun-cupatur. In naturam hujus le¬

gis, omni licet cogitatione curaque, indagandam

viri incubuerint perfpicaciffimi, id tarnen planum

Ita fuperafie diligentiam invenimus, ut disquifitio-

ni aliorum quidquam etjam committere, neceiium

habuerint. Inter illos _vero, qui nee tempori, nec labori, in hoc _opere peragendo ^, peperciiTe videu-

tur, nominari meretuif Celeb. Chriftianus Thoma- iius, cujus induilria ex. Jmisprudentia ejus Divina

jnaxime elucet, in _qua in primis id egit, ut juilos limitesPhilofephiam inter ^ac Theologiam poneret.

moralem,licet hoc labore tion fibimet ipiifatisfecis-

ie videatur, cum alibi, ex mente fua,muka ad hanc difciplinam pertinentia limaverit, immo mutata meliora reddidcrit. Quod & nobis ex obf. XXViL

Tom VI. obf. feleQx Hallens. aniam dedit hujus

ventilandae qu$ilionis, An leges ?iatur<e, fint vere

& proprk diä.ce leges? quam examinandam & pro viri Ii explanandam dum in praefenti conftituimus.»

minorem Tuam, C. L., nobis adprecamur cenfurarau

II.

Ut propofito fatisfiat noilro, primum de lege;

in genere. quaedam monere, deinde legem ^natura

eoniidcrationi noftrs propius fubjicere, lubet. Ma¬

ximus inter morum Dolores, de definitione legis:

in genere, occurrit difTenfus: Alii legem, genera-

tim coniideratam, definiunt, _per regulam actuum

ffloralium, obligantmpadid, quod reit ^{um eft. Gro η}

» ) 3. ( »

J, B. & Ρ, Lib. L c. L §. ^9. Alii legem äecretum fit»

perioris ciicunt, quo fibi fubjettum obligat,

ijtius prdfiriptum actiones fuas componat. Pufen*

dorf. de officio Η. & C. Lib. I. c, I. §. 2. cum qua Thomafiana conientit definitio. Me vcl non mo- nente, in _quo hx definitiones differant, cuivis pa- tet; prior namque, & quidem re&e ponit, praeter

Hierum beneplacitum fuperioris, dari rationem,

cur hoc jubeat, iliud autcm vetet, cum pofterior

foiam voluntatem Legislatoris, ad obligatipnem in-

troducendam fufficientem efTe innuere videatur t

quamquam hujus fententiae Patroni, mentem fuam clarius, hoc fuper negotio aperturi, verbis licet ^a prioribus diftentiant, re ipfa confenfum fuum, in·

icii, immo inviti produnt, prout videre eft ex Pu-

fendorfii Loc. cit. §. j. ubi haec jacent verba : In-

troducitur obligatio in animum hominis proprie a

fiiperiore i. e. ta Ii, cui nonfolum vires funt mcduni aliquod reprcefent an-di contranitentibus; fed if cui

juftiC funt caujfce, quare poflulare queat ex fuo ar- bitrio voluntatis nojirce libertatem circumfcribi feq*

Quod ii hse jufta2 erunt, datur & dari debet aliud fundamentum, cur hasc aftio nobis iit injun&a, il¬

la _yero prohibita, quam fola voluntas fuperioris.

§. III.

Notiffimum eft, neminem mortalium natura eo

gaudere jure, ut dominium in alterum, ipfo non

confcntiente, fibi arrogare queat, cum aequalitas

St libertas jura fint omnibus hominibus connata, qu» cum difpendio etjam vit» defendere homines

Λ ζ tenen-

&.)4.( 58

tenentur. Ünde nec quempiam, in ttatu naturali,

norm am quandam, feu legem alteri prsefcribere

potte, liquet, ad quam a£tiones fuas determinare

teneatur: perfonam itaque legum latio requirit, ce- teris au&oritate 8c poteftate antecellentem. Quam-

öbrem, fi lex erit, a fnperiore proficifcatur, ne- cefle eft, qui non tantum jure gaudebit poilulandi,

ut alii di£to ejus obedientes iint, fed etjain viribus polleat in officio immorigeros continendi. Non

tarnen opinioni Legati Athenienfium apud Thucy-

didem jus ex potentia metientem affcntimur, qui

ita loquitur; Ingenio utimur omnium hominum,

ut quibus prrfvaleant, eis imperent. Sed ad impe-

randum aliis requirimus vel confenfum verum, ubi

haberi poteft, vel talia beneficia in alios collata,

ex quibus ^tuto prsefumere licet, illos, ii confenfus

in alterius imperium declarari pottet, id nun- quam recuiaturos. Quilibet jam re£tam confulens

rationem, haud difficulter inveniet, fe, Auftorem quendam fui rerumque omnium, agnofcere debe-

re. Cumque inter mortales, omniaque exiftentia,

nullnm Ens tanta inftru&um potentia, inveftigare poifit, ^eo ducitur, ut Ens quoddam necettarium

& independens ftatuat & revereatur, quod Omni¬

bus efle fuum largitum fit, quodque ^nos DEI ^no¬

mine infignimus. Et quoniam du&u rationis

convincimur , DEum hominum 8c reliquorum o- mnium ette Creatorem , negare non convenit, na¬

tu ram cuilibet creaturae convenientem, ab eodem Numine clementer concettam ette· Habet autem

- ^

lex

5K ) 5 C &

lex natura rationem fufficientem in ipfa hominis

rerumque natura (§. I.), ergo non poßumus non

pro certo habere, DEum etjam legis natura efTe

au&orem, & legem hanc, ^omnes omnino homi-

nes obligantem, ortum fuum DEO, hominum fupe-

riori, debere. Bß enim vera lex, recta ratio, ria*

tura congruens, diffufa in omnes, conflans, fem·

piterna ^, qua vocet ad officium jubendo, vetando a fraude deterreat: qua tarnen neque probos frußra

jubet, aut vetat, nec improbos jubendo aut vetan

do ?novet. Huic legi nec abrogari fas efl, neque de rogari ex hac aliquid, licet, neque tota abrogari pot efl. Nec ^{vero ,} aut per Senatum aut per popuhitn Jolvi hac lege pejfutnus. Neque eß quarendus ex*

planator, aut interpres ejus alius. Nec erit alia

lex Roma, alia Athenis, alia nunc, alia poßhac) fed otnnes gentes, zf otnni tempore una lex &

fempiterna, zf irnmutabilis continebit, unusque erit

communis quafi magifieri & imperator omnium,

DEus. llle, legis hujus inventor, difceptator, la-

tor, c&z ^zzz flow parebit, ipfefe fugiet, ac naturam hominis adfpernabitur: hoc Jolo luet maxhnas pce-

nas, etjamfi cetera fupplicia, qua putantur, ejfuge*

rit % ut habet Cic. 3. de republ.

§. IV.

Verum enim vero, quam necefiarium fit, le¬

gem ab illo derivari ^, qui fuperior eft, tam certum etjam eft, ad illam ferendam requiri huic fubiectos,

h. e. tales, qui illius jus & potendam agnofcant,

& non poifint non agnofcere. Ut enim aliquem

A 3 fibimet

£ )*(

fibimct ipfi legem ferre dici proprie nequit, cum illam migrare, quando libaerit, pofiit; ita non minus alienum & abfonum eilet, legislatorem fin¬

gere, cui ^nemo iit fubjeftus: quis enim Regam

& populorum, alterum iibi fuperiorem agnofce-

ret, cum iinguli sequales fint? ^et quid expediret,

jlli legem prafcribere, qui imperio ejus non fub-

effet? fubditi itaque legislatoris fint, neceifum eft, quibus lex danda, & quidem ita, ut pro certo ha-

beant, id fuperiori & juris & potentiae effe, ut, nifi mandato illius paruerint, pcenis eos afficere

queat. Hoc ipfo compellentur ad invicem certaa- dum, de incorrupte juffis ejus fervandis. Quisque jam venerabunda mente, ipfum legis natura Au-

ftorem, una cum proprietatibus, quibus fulget, pracellentiifimis ^, confiderans ^, non poteil non continuo fatcri, omnes & fingulos mortalium, im¬

perio illius elfe fubje&os, ne ipfis quidem Impe- rantibus, fupremisquc poteftatibus exceptis.

§. v.

Sed _quum homo plus praftare nequeat, nec ab illo plus cxigi poffit, ^quam quod vires illius ^per-

miferiut, non modo fruftra, led & fumma ^cum iniquitate conjunftum eifet, ejusmodi ferre legem,

quam implere nequiret, fi vires inaplendi, propria

fua culpa, non decoxerit. Quam ob ^rem quemli-

bet legislatorem decet, talem condere legem, quae ab iis, quibus fertur, impleri "poffit, eo fal tern tempore, quo promulgatur. Hoc fi obfervatum fuen*? nec iniquitatis accufandus qft legislator, ii

träns-

# ) 7 C #

transgreftbres, cas pcenas fentire, cogantur, quas

cum violatione ipiius legis conjungere aequum cen»

fuerit. Nam ii quis poftea, fua culpa legis implen-

åx facultatem amiferit, vis ipiius legis nequaquam inde frangi & debiiitari poteft. Qui vera DEI Illiusque perfe&ionum imbutus e(t notitia, ^non poteft, quin illius derideat, vel potius doleat de- mentiam, qui eo audaciae procefterit, ut conten-

dere, vel faltem cogitare haud erubefcat, DEum

id humeris hominum impofuifte oneris, cui iufti-

nendo impares fuerint. Quid enim hoc innueret aliud, _quam quod DEus, omnes poifidens perfe- ftiones, ea fimul laboraret infirmitate, ut perfpe-

8:um non haberet, quid per vires hominum obti-

neri poifet, vel ii hoc noverit, illum felicitatem

creatura fibi cura non habuifle, Ted potius illam,

ad exitium, _omncmque miferiam deftinaife; quod

abfurdum & diftu cogitatuque impium eft. Hinc

patet legem etjam ^{natura hoc} in momento pro-

prie difbs legis induere naturara.

§. VI.

Praterea, fi lex norma a&ionum liberarum ^{e^}

rit, ea illis omnibus manifefta & cognita reddatur,

oportet, qui eandem obfervare ^, aSionesque fuas

ad illam _componere, obligantur* Quo enim fun-

damento Imperans pcenam violatse legis fubditis in»

diget, cujus nulla imbuti fuerint notitia? Unde Pe- ricles apudXcnophontem, Apomnem. L.I. Omnia

qii£ quispiam ^, non perfuafum cpnempiam five in

JcriptiSy five ^non fcriptis mipeUat agere, potius vis

mihi

5K ) 8'( ^«

inihi effe videtur quam lex. Summus ille rerum Stator, qui hominem mirifi.ee admodum finxit, eum Ulis ornavit dotibus, ut voluntatem ejus, tum ex attentione ad _{ea, qua} intra pe&us ipfius aguntur,

tum ex confideratione ^natura , clare admodum pereipere poifet. Atque fic hanc legem ^{, o-}

mnibus hominibus, fana ratione praditis, eflema-

nifeftatam , nemo unquam inficiabitur. Cumque jam quisque hominum , fi modo fua re&e utatur ratione, _{per eam} omnia inveftigare poflit, ^qua le¬

gis naturalis fint, culpa ^non refidet penes legisla-

torem, feu DEum, fed penes fubditos* feu homi-

nes, fi quidquam eorum intermittatur, qua, vi hujus, eis obfervatu injun&a funt. Unde DEus,

fumma ratione, promerita illos afiicit peena, qui

hac facultate clementer fibi concefia, in fui maxi-

me detrimentum aut abutantur, aut abufi fuerint.

Et fic praeipua atque palmaria, proprie fic di£ta legis, requifita perveftigando, eaque cum ipfa lege

naturali conferendo, hanc omni jure, proprie

vere diStx legis nomen tueri, conftat.

§. \IL

Reftat nunc pro ratione inftituti noflri', ut paucis indicemus, qualis fit efFe£tus proprie fic di-

&a legis, & fimul perpendamus,. ^num hic le«

gi naturali conveniat. Propiorem ac immediatum legis effe&um obligationem eile, nemo ignorat,

cum obligatio fit qualitas moralis, qua quis pr<e- flare vel pati aliquid ^tenetur. A morum Doäori-

bus alio _atque alio modo hac difpefeitur; quippe

qua

3K )*( $

quse vel activa vel pnjßva audit. 7/7λ aufcem defi-

nitur /^r connexionem motivornm α fuperiore, c&z«

a&ionibus vel committendis vel omittendis; haec ve- ro priori örtum debet, qua fcilicet intelligimus ne«

cejjitatem morakm agendi vel non agendi. Homi-

nem obligationis capacem eile, inde concfudere li¬

cet, quod intelle£tu gaudeat, juiTa imperantis di- ftin&e iibi reprsefentandi, & voluntate, quse facul¬

tas eil unum pr se altero eligendi, & ad ^normam aliquam libere fefe componendi. Vis harum fa-

culcatum tan-ta eil, ut moleftum licet interdurn nobis videatur, hsec facere, illa ^{v er o} omittere; ^non poßumus tarnen, re rite perpenfa, quin judo Im- perantis mandato di&o audientes fnnus, Obliga¬

tio hsec fefeadomnes, legislatori extendit fubje-

£los, in quos ratio legis quadrat. Quam primum itaque lexponitur, ponamus etjam ftatim, necefle eil, Obligationen!, quatenus fieri nequit, ut haec

a lege fejungi poffit, quae i η (lar inflrumend eil, voluntatem legislatoris fignificans· Pari modo ob¬

ligatio legis naeurse comparata eil, ortum enim fu-

IIm haec lex debet ipii DEO, Creatori ^ac fummo generis humani Moderatori, qui, pro fanBiflimo jure fuo, homines, repradentando praemia & _poe-

nas, ad illam obfervandam adiirinxit; a cujus ob- ligatrone nemo mortalium fe ^exemtum exiilimet,

licet _pcense flatim vio'atoribus legis hujus interduna

non infligantur, cum eas nunquam effa-

gere po flint.

TANTUM,

«t m &&

MIN K BROR,

Hvad lycka ikedde mig, om 'jag

Nu kunde mina tankar ikrifv'ä,

Och lika färdig med Dig blifva

Att fatta fanning i £in dag.

Jag fer, Min "Bror, hur trygg Du går5

Att bland de lårda Dig forfvara.

Din Hurtighet ej löper fara,

Når Dygden fråmft i fpetzen flår.

Den feger, fom Du vantar Dig.

Med fkal kan ingen från Dig rycka.

Hvem ikulle val det lof fortycka,

Som på förtiånir uppbygger fig?

Far Aadig fort i dygd och flit.

Den Högfte fkgll Dig vift belöna;

Vid målet får Du fållhet röna:

Han hjelper fjålf Ät hinna dit.

PETRUS P. FORNANDER.