Analysis aquarum Saetraënsium, qvam cons. exp. Facult. Med. Ups. præside Petro Afzelio ... pro gradu medico p. p. Hugo Herman Böcker ... Gothoburgensis, in audit. Gust. maj. die XXX Apr. MDCCCVI

A N A L Y S I S

AQUARUM SAETRAËNSIUM

QVAM

CONS. EXP. F A C U L T . MED. UPS.

P R Æ S I D E

P E T R O A F Z E L I O

M . D . P H . E T C H . M. R E I C H I R Ü R G I C Æ D I R E C T O R E S U P R E M O E T M E D I C I N Æ T H E O R E T . E T P R A C T . P R O F E S S O R E R E G . E T O R D . R E G G . A C A D D . S C I E N T . E T P R O R E M I L I T . H O L M . S O C I E T T . R E G G . S C I E N T . U P S A L . E T M E D I C . E D I N B . A T Q U E S O C I E T T . H I S T O R , N A T U R . P A R I S ' . E T M E D I C . M O N S P E L . M E M B R O P R O G R A D U M E D I C O P. P.

H U G O H E R M A N B Ö C K E R

S T I P , W RK D . G O T H O B U R G E N S I S

I N A U D I T . GUS T. MAJ DIE XXX A PR . MDCCCVI

H. A , E T P. M . S.

U P S A L I Æ

C o r r i g e n d a :

P*g. 4 , L. 5. exst. 14. Leg. 13.

L . 2 6 ' — 4 * 5 » a )* ^ e S* 3 • 4 »- *)••

C E L E B E R R I M O V I R O

P E T R O A F Z E L I O

A D F O N T E M _{S A L U T A R E M S A E T R A Ö N S E M} V A L E T U D I N I S V I T A E Q U E C U S T O D I ET V I N D I C I P R A E C E P T O R I M A X I M E C O L E N D O H A N C D I S S E R T A T I O N E M D. Di A U C T O R

A N A L Y S I S

A Q J J A R UM

S A E T R A Ë N S Ï Ü M .

5- i .

F ontcs Saetraënses, in paroecia K il a Westmanni ae, tr ium circiter î m l l i a r i u m spatio ab Arosia distantes, e silvoso, plano quam m a ­ x i me et uliginoso solo fere i nn u me ri exsiliunt, q u o r u m , qtvr, valetudinis recuperandae g rat i a, h u c quotannis convenit, frequens a egr ot ant i um c ohors duobus t a n t u m , aqua uberrimis, h oc t e m ­ p o r e u t i t u r , n omi ne T r i n i t a t i s et S p o n s a e celebratissimis

Q Trefaldighetf et B n id k d ll) . Qu a e igitur de natura aq u ar u m

Saetraensium in sequentibus adfcrre licebit, duos hos fontes in primis s p e c t a n t , quippe quos so lu m accuratiori examini subjeci. N o n n u l l a unius ex reliquis alteriusve capta experimenta ne mi ­ n i m u m quidem eorutfdein discrimen p r od id er u nt ; quod q u i d e m , ubique sibi simile, o m n e s ambiens terrae s o l u m , aequalem o- mn i b u s caloris g r a d u m , cet. rite consideranti eo minus praeter op i n i o n e m cecidisse videbitur, quo vero similius censeo, scatu­ r i g i n u m o m n i u m ab e odem l atice, in c o m m u n i aquar um ve n a, r e pe t e nd um esse o r tum. Ulterius id ex sequenti d u o r u m f ont iu m exa mi ne conf ir matum iri s p e r o , p e r ex ig u am , quae ambos i n ­ t er cedi t, di sc r epant i am, duplici . q u a r um a nal ysi, »jamjam m o n ­ straturus.

§.

2

.

F o n s , qui a S. T r i n i t a t e n o m e n d u c i t , tres circiter pedes subter soli superficie, ex arena ea e r umpit v i , ut quavis t x ; m a hor ae parte cantharos 3 9 ^ et per diem integrum 1175 aquae t onnas ejiciat, A q u a , qua c la r it at em, crystalli aemula et

coloris omnis exper s , g r a t u m movet gustum leniter adstringen- t e m , et, infer quassandum, l e v e m , saepius autem par um n o t a b i l e m , spargit halitum hepaticum. In vase aperto , post x x i v h o r a s , aqua pa ui lum o p a l e sc i t , et , post longioris temporis spatium , l ut e um dimittit s e d i m e n t u m , tenero t a n t u m , quo f un d u m vasis t i ngi t , c ol ore c o ns pi s i e n du m, et leves nonnullos aquae i n n a t a n t i s ' C o n ­ fervae iloccuios. Ejusdem oxi do ferri et silice inquinatae Confervae majori copia parietes obt egunt ur lignei illius canal i s, qu e m percurrit copiosior e f ont e defluens aqua. In vase occluso fere easdem claritas aquae subit mut at i one s , n ul l u m vero ad f u n d u m dejicitur ferri oxi dum.

G r a du m ca l or i s , mensibus Julii et Aug. infer per magnas ambientis aëris t empestatumque vicissitudines, in superficie aeque ac ad f u n d u m fontis, s emper e unde m retinuit aqna * ■+ 6,5 . Gravitas ejus specifica = i , o o i .

§■ 3.

C u m Reagentibus chemicis aqua hujus f o nt i s , t am recens e fonte h..usta q u a m cocta a), ho c se habuit m o d o :

1. T i n c t u r a e H e i i o t r o p i i dilutae a ) , post a li q u a m m o r a m , aqua vi x notabilem conciliat r u b o r e m , char t am e a d e m illitam tinctura n e m i n i m um qui dem infectam relinguens; b) in aqua cocta tinetura haud m u t a t u r , et caerulea Hei. c h a r t a , ac e t o rubefacta , pristinum col or em , qua ma x i m a m p a r t e m , recuper at .

2. Char t a F e r n a m b u c o tincta notabiliter caerulescit, per aliquod tempus in aqua d eme r sa , cruda aeque ac c o c t a , p i ­ gme nt o C u r c u m a e plane innocua.

C u m A c i d . S u l p h u r i c o et N i t r i c o ( c o n c e n t r é nulla in recenti aqua fit bullulae elatio vel claritatis turbatio.

4. A q u a a q u a m c o c t a m h e i c e t i n s e q u e n t , e a m i r r t e l l i gi , o b s e r v a n d u m eft > cu? j us v o l u m e n ad v e l I - , e v a p o r a t i o n e f a â » ^ i m m i n u t u m f u i t .

4- A q u a C a l c i s a ) , q u a n i c umque ejus adhibuerim copiam, a- q u a m fontis non t urbavit, visibilem vix linquendo, vitro a dha e­ r e n t e m , pulvisculi albidi c r u s t a m ; b) in v i t r o' c l a u s o calcis so­ l u t i o , aquae coctae instillata, leve secernit album praecipitatum. 5. A c i d . O x a l i c u m ct O x a l a s K a l i pulverem album d e t u r b a n t , post c o ct i onem tardius comparenfem.

6. C a r b o n a s K a l i et C. A m m o ni i a quam cr udam non mu t a n t ; in aqua cocta exigua praebent albida praecipitata.

7. K a l i et A m m o n i u m , in vasculis o c c l u s s , cum aqua recenti albas effieiunt praecipitationes; iu aqua cocta pr or s us s unt inefficacis.

8_. A c i d . G a l l i c u m (pur. erysf») a) aquae, tam nuperri­ m e e fonte haustae quam per x x i v horas aeri expositae, viola­ c e u m p r i m u m impertit c o l o r e m , e nigro postea iu viridem v e r­ g e n t e m ; b j aqua coct a, intacta p r i m u m , post aliquod t e mp u s , c u m h o c acido insigniter virescit.

9. P r u s s i a s K a l i a) aqua fontana sol vi t ù r, sine visibili hujus mu t a t i o ne ; b) instillatis quibusdam acidi muriatici vel ni- trici puri gut t ul i s, viride m o x ho c reagens prodit praecipitatum, c aer ul eum posthac et d i u , ant equam f undum petit, in aqua sus­ p e n s u m haerens ; c ) col ore m aquae coctae n o n mutat.

10. N i t r a s B a r y t a e et M u r i a s B a r y t a c in aqna c ru ­ d a et c o c t a , ubi a l i quantutum adfundi t ur acidi nitr. vel mu r ia­ t i c i , pul ver em dejiciunt a l b u m , in acido nitrico indissolubilem,

11. C u m N i t r a t e

1

. A c e t a t e P l u m b i a) in aqua recenti aeque ac evaporatione coaaetata , pauxillo acidi cujusdam inqui­ n a t a , nulla fit c o n g r u m a t i o ; b) in aqua p u r a , cruda vel c octa, n i v e um dejiciunt s e d i me nt um, quod acido nirrico, c u m efferve­ s c e n t i a , t o t u m q ua nt u m solvitur.

-12. N i t r a s A r g e n t i in a q ua , acido ni t t y saturata, m o x nubecuiam excitat ab initio a l b a m , cito a u t e m , ubi liber patet lucis introi t us, n i g r e s c e n t e m , q u a e , lente in aqua subsidens , pulvisculum exhibet fuscum, in aci do nitr. insolubilem,

14 S u l p h a s M a g n e s i a e in aqua c o c t a , post aliquot horas , leve prodit p r a ec ip i t a tu m, nubeculae instar albae, q uod lente e t , n i s i igni a d m o t u m fuerit v i t r u m , post xii vel xvi h o r a s tandem f u n ­ d u m petit. Calefacta prius aqua q u a m adfundirur r ea g e n s , m o x 111 conspectum veniunt spongiosi hujus praecipitati flocculi.

14 M u r i a s M a g n e s i a e c um aqua recenti pariter atque coeta , aucto prius ipsius caloris g r a d u , similes perhi bet t x i g u . s praecipitationes.

15. Solutioni S a l i s A m m o n i a c i instillata aqua f o n t a n a , in exiguum s pat i um ev. por.itione redacta et leniter c J e f a c t a , v a ­ pores expulit G-.sis A m m o n i a c i , nari quidem vix sensibiles, circa t ubum vitreum a u t e m , acido nitr. h u m c ct a tu m , n u b e m c o n ­ trahentes cons pi cua m.

16. Exc e pt a illa, q u a m , inter c o q u e n d u m , aqua d i mi ser at , exigua pulveris flavi copia t t acido m u r i a t i c o , qua m a x i m a m p a r t e m , soluta a) cum A m m o n i o p u r o , in vasculo o c c l u s o , leve et ex albo flavens, b) c u m A c i d o S u l p b u r i c o , sdfusa Alcoholis p o r t i u n c ul a , gravius a l b u mq u e et c) c u m A c i d o G a l l i c o n i g r u m exhibuit praecipitatum.

E x allatis h i s , pluries repetitis, periculis satis constare a r ­ b i t r o r , aquam hujus f o nt i s , praeter perexiguam liberi A c id i Car-

bonici quantitatem | Ex p . 1, a: 4 : 5 , a), continere A kalt f i x .

(E. i , b : 2 : 8. b : 9, a : 1 1 , b : 13: 14 : 15 . ), Carbonatem Calcis (E. 5 : 16, b. ) , Carbon. Magnesiae ( E . 4 , b : 7 : 1 6 , a),

Carbon. Ferri 1 E. 8> a 9 , b , c : 1 6 , a , c ), Sulphateni q u e m ­ piam (E. 10.) p.irvi mo me n t i ( E . 11 , a} et A cidum M uriaticum

bas: cui dam alkalinae nupt um.

-H y d r o g e n i i Sul phurat i a l i quant ul um quoque hui c fonti inhaerere, lçvis i l l e, qui i nt e r du m t x aqua concussione elici p o t ­ e s t , hepatis^-haliius sat aperte indicare videtur. Interea t a m e n , ubi facilius hujus Gasis o d o r s e n t i t u r , exigua adeo ejusdem a- quae inest copia , ut vel ad m i n i ma ejus vestigia detegenda nihil proficiant validissima a Cheinicis usitata medi a reagentia. In pl uri bus e n i m amplis lagenis vitreis, quas fonti immersas aqua oppl endas e t , subter ejus superficie, subere o mn i n o occludendas c u r a v e r a m , lami na A r g e n t i , p er bene pol i t a, acque ac spl enden­ tes H y d r a r g y r i g l o b u l i , post x l v i i i h o r a s , nihil sui nitoris per di d e r un t j O x i d u m A r s e n i c i al bum retinuit c o l o r e m , et c o p i o s u m , q u o d A c e f a s P l u m b i dejecerat, s e d i me n t u m , nivis i n s t a r , f u n d u m vasis obtexit. N c c m i n i m a m qui dem coloris m u t a t i o ne m subiit sol ut i one hujus salis superillita c h ar t a , qua m vapori bus ex a q u a , leni c a l o r e , expulsis, vel e superficie fontis s pont e adscendentibus, diutius exposui. Q u u m praeterea u n i c u m , q uo d superest, H y d r o g e n i i Sul phur at i i n d i c i u m , foetidus ejus o^- d o r , h a ud r aro desi der at ur , nullius m o me nt i aestimandam esse a r bi tr or hanc, a putredine vegetabilium forte nascentis, Gasis p o r ­ t i u n c u l a m, nec satis d i g n a m , quae inter genuinas aquae partes constituentes referri mereatur.

§•

4

-U t , quae soluta contineat a q n a , melius innotescerent flui­ da elastica, lagena vi t r e a , 1 1 6 , 4 0 poliic. cub. capi ens, in ipso f ont e aqua oppl ebat ur. Orificio ejus curvatus adaptabatur tubus v i t r e u s , a q u a eadem ita i m p l e t u s , ut nulla in eo d e m remanserit aeris vulgaris bullula. Lagena balneo c ommi t t ebat ur a r en a e , altera tubi e xt r e m i t a t e , uti in experimentis pneumaticis c onsue­ t u d o e s t , ad m a g n u m r ec i p u l um vitreum d ucent e, aqua calcis r e p l e t u m et in ampliori a l i o , solutione calcis p l e n o , vase inver­ s u m , supertrata sufficiente pollinis L y c o p o di i c o p i a , quo nullus ad f luidum pateret aëris circumflui accessus. A dm o t a ad i gnem

arena et incalescente sensim superimposita lagena, nonnullae p r i m u m oriebantur aeris bullulae, quae, salva calcis solutione, s u p r e ma m recipuli partem i m p l e b a n t , e t , increscentc aestu, aliud t a n d e m provenit G a s , q u o d , aquam calcis t ra ns e undo, al bum deturbavit pul verem et cito evanuit. Aucto d e mu m calore, usque ad pl enam et p e r quadrantem horae continuatam aquae ebulli­ t i o n e m , cum nihil amplius aeris transire videretur, ab igne sum* move ba t ur apparatus, et e xigua, e calcis solutione deturbata, p u l ­ veris copia caute colligebatur, quae siccata exhibuit 3,5 Carbonatis Calcis grana. H i n c , c um se cundum Bergman aliosque, ad u-n u m Carbou-natis Cale, g r a u-nu m geu-nerau-ndum uu-nico opus sit Acidi Carboidci pollice c u h . , c on f ici tur , adhibitis ad hoc tentamen

I t 6 , 4 o aquae pollicibus cub. 3,5 hujus acidi inhaesisse et q u e m­

vis aquae cant har um ( t o o p. c.) 3 Acidi carbon, pollices cub. c u m aliquantulo continuisse. — Ma n ca m profiteor, e t , ubi de minutissima Gasi um quantitate, sicuti in experimentis eudiome- tricis, quaestio esset, no n satis exactam esse hanc Acidum C a r ­ bon. dimetiendi r a t i o n e m , sed aliam neque permisit perfectioris apparatus defectus, neque scrupulosiorem in hanc mat eri em in­ quisitionem poposcit examinandae a q m e indoles.

Alterum supra calcis solutionem in recipulo remanens G a s , r e mo t o ab igne va s c ul o, d ime ns um i , 8 poli. c. spatium imple­ v i t, 1,54 Onsis pollicib. c. p r o quovis aquae cantharo aequivalens b j,

§ - 5 ' h) C e i , M . D . e t A s s e s s o r B e h z e l i u s , c u j u s t>pe h o c c e C a s i a s e c e r n e n d i t e n ­ t a m e n ad i p s u m f o n t e m i n s t i t u e b a t u r , e x i g u a m i l l a m , q u a m . coi l e g i m u s , G a s i s c o p i a m , u l t e r i o r i e x a m i n i p o s t m o d u m s u b j i c e r e b e n i g n e v o l u i t . S e ­ c u n d u m p a u c a e x p e r i m e n t a , q u a e in e a n d e m i n s t i t u e r e l i c u i t , G a s is A t t i c i p o t i u s q u a m a l i u s c u j u s d a m s p e c i e m p r a e se f e r r e t h o c G a s , q u i p p e q u o d , G a s i O x y g e n i i v e l G a s i H y d r o g e n i i c o m m i x t u m , n u i l a m , o p o e l e c t r i c i t a t i s , m u t a t i o n e m s u b i i t , - Q u u m a u t e m e x e x p e r i m e n t i s c el eb b . v . H u m b o l d t e t G a i - L i i s s a c c o g n i t u m s i t , q u a m c u m q u e l i b e r o a e r i e x p o s i t a m a q u a m , ni si s a l e q u e d a m p r o r s u s sit s a t u r a t a v e l a d - c e r t u m g r a d u m e j us c a l o r a u c t u s , c e r t a m a ë r i s p o r t i o n e m e x a t m o s p h a e r a i m b i b e r e , e t o m n i u m f e r e G a s i u m O x y g e n i i G a s p e r t i n a c i s s i m e r e t i n e r e , p r a e t e r e a q u e t a n t a n o s t r a e a q u a e n o n i n h a e r e a t f e r r i c o p i a , u t , e j u s o x i d a n d i c a u s s a , p e r m a g n a fiat O x y g e n i i j a c t u r a ; v e r o v i d e t u r s i m i l l i m u m , s u p r a d i c t u m a e r e m h a u d a l i u d q u a m , q u a e t e l l u t i s n o str a e a t m o s p h a e r a m c o n s t i t u u n t , G a s i u m O x y g e n i i e t A i o

-§.

5

.

C u m ex praecursoriis iilis e xper i ment i s, q u o r u m in ante­ cedent i bus m e nt i o ne m f e c i , satis i nnot ui sset , salium d i v e r s o r u m , par vi licet m o m e n t i , haud e xi guum aquae inesse n u m e r u m , a u o e o r u m i n d o l e m pr opi us c o g n o s c er e m et s ingul or um quantitates accur at i us e r u e r e m , oct o aquae cantharos ex a mp l o vase porcel- J a n e o , linteo o b d u c t o , super m o d i c u m i gnem sensim evaporare curavi. C u m in s e r m a m circiter prioris voluminis part em t o t a m h a n c aquae c op i a m e v a p o r at i o n e redegissem et sollicite paricti- bu s vasis adhaerescentes sales 3 sub ipsa e v a p o r a t i o ne , cultri acie se p a r a s s e m, in par vum a l i u d , x poll. cub. capiens, v i t r e u m vas,, mi n u t is p o r t i o n i b u s , per vices migrata ad siccum usque e v a p o r a ­ bat ur . R em a ne ns ma s s a , subtilissimi pulveris speciem prae se f e r e n s , ne mi ni ma qui dem internitente cr yst al l i sat i ons m i c a , co­ l o r e erat ci ne r e s e ent e - luteo e t , in temperat ura -+• So° siccata, 4 6 , 7 5 g r a n o r u m ponder i aequi valebat.

H a n c sequentibus subjeci t ent aminibus:

i . T o t i u s pulveris massae sexfuplum affundebatur Aicoholis absol ut e puri pondus et , pe r xi i h o r a s , in frigido l o c o r e po n e ­ b a t u r . Lut eol a solutio caute separata et ad siccitatem evaporata c}

e x i g u a m reliquit massam fusco * l u t e a m , vix dimi di o unius gr a ni a e q u i p o n d e r a m e m , q u a m , c um in aqua soluta acidi mur i at i ci ( Mur t at i s ) indicia haut obscure p r o d i d e r i t , omnesque cet er oqui n subsequent i s solutiohis proprietates exacte r et ul er i t , seorsim exa­ m i n a r i d i g n a m n on censui. 2. R e ­ ti ci f u i s s e m i x t i o n e m , m a j o r i f o r s i t a n G a s i s A r o t i c i c o p i a , a b a e r i s v u l g a r i s n a t u r a p l u s m i n u s a b e r r a n t e m . «J C u m , q u a s e x a m i n a n d a s h a b u i , adteo e x i g u a e f e r e o m n e s f u e r i n t a q u a m i n g r e d i e n t i u m p a r t i u m q u a n t i t a t e s , u t v i x m i n i m a m e a r u m j a c t u r a m p e r ­ m i s e r i t m a t e r i a e e x p l o r a n d a e d e b i t a c u r a , e a m s e m p e r o b s e r v a v i ^ c a u t e l a m , u t ni h i l c o n s u e t i s c h a r t a e f i l t r i s i m m i s e r i m , v e r u m- p a r t i u m o m n i u m s o ! u l ­ t i o n e s , l o t i o n e s e t e x s i c c a t i o n e s , s u p e r n a t a n t e m l i q u o r e m t u b o v-. t reo s uct i v s e p a r a n d o , i n p a r v i s , h u i c S c o p o a p t a t i s , n o t i p o n d e r i s ( g r , c i r c . 1 0 0 ) p a ­ t e l l i s v i t r e i s , p e r f e c e r i m , e t r e s i d u a e x a n u n a n d a u n a c u m v i t r i s b ila m - ci c o m m i s e r i i r , .

2. R e s i d u u m ex Alcoholis puri solutione, pariter atque in pri­ ori experi ment o, Alcohole diluto (Spiritu V. rectificatissimo) im­ mergebatur ; quem processum sexies vel septies iterare c o g e b a r , donec nulla in liquore remanserint Muriatis vestigia. Go n j u n - ctim cum priori (N:o i ) evaporatis omnibus l iquoribus, fusca remans i t , vitro adgl ut i nat a, massa, minutissimis crystallis cubi­ cis usquequaque sparsa ~ gr. 1,875- Al cohol pur us gurtatim instillatus, donec c olor fuscus periisset, post e v a po r at io ne m, me mb ra nu l a m r e l i qu i t, glutinis i nst ar, vitro adhaerescentem, = gr. 0,5, q u ae , supra ignem in c arbonem a be u n d o , o d o r e m sparsit e m p y r e v m a t i c u m , et, i n aqua soluta, cum Mu ri at e Stanni

E xtra cti vegefab. signa monstravit.

3. Remanens crystallina massa, = gr. 1 ,375, ,n *'lClua solve­ batur et s o l u t i o ni , nulla Alkali liberi vestigia i nd icanti , Acetas Argenti instillabatur, quamdi u aliquid ptaecipitabatur. So l ut i o , e praecipitato Muriatis Argenti pulvere separata, vapor ando dedit massam sa l in a m, quae , libero aeri diutius exposita, sicca m a n ­ sit e t , in aqua soluta , nulla c um Acido T a r t a r ico kali vestigia p r o d i d i t , quibus signis, Acetati Natri p r o p r i i s , satis constat ,

supradicta 1,375 salis grana M uriatem N a tr i fuisse.

4. Id q u o d , ex iteratis cum Alcohole dii. lotionibus ( N : o 2 ) , pulveris ilavi intactum s u p e r er a t, aqua frigida Super infusum, per XII h o r a s , Unguebatur. Solutio a q u o s a , colore lutescente i n d u t a , e r emanente pulveris copia secernebatur et , ne mi ni ma quidem Alkali liberi vel Muri at i s vestigia arguens, leni calore lente v a p o r ab at u r, albos dejiciens crystallos s q u a m o s o s , saporis expertes et in aqua difficulter solubiles 22: gr. 0 ,75. E sol ut io ­ ne hujus salis c u m aqua fervida Muri as Barytae et Oxalas Kali albos det urbarunt pulveres, in aqua haud solubiles; et sal i p s e , supra carbonem c a nd e nt em, Sul ph u r e tu m reliquit Calcis, o d o r e , que m s pi r at , foetido satis agnoscibile. Erat igitur Sulphas Calcir.

-5- Reliqua solutio, quae crystallos dimiserat Sulphatis Calcis , ad siccum cog e b a t u r , quo albidam obtinui i n f or me m massam s a li n am, = gr. 2,0, quam ulterius posthac e x ami nandam seposui.

6. Re s i duum ex solutione aquae frigidae ( N:o 4 ) , c u m aqua d e s t il l at a , po n d e r e quadringenties m a j o r i , c o c t u m , liquorem d e d i t , p a l l i di or em si exceperis ipsius c o l o r e m , solutioni N. 4 prorsus s i m i l e m , qui v a por ando Sulpliatis Calcis exhibuit gr. 2,0 et u- n i c um t antum g r a n u m salis c u m pr i o r i ( N . 5) perfecte c o n ­ gruentis.

7. Collecta haec duo granis 3,0 aequiponderantia residua sa­ lina (N. 5, 6) in aqua solvebantur e t , cum ne mi ni ma qui de m in solutione arcessere pot ui ssem Alkali liberi indicia, Acetas Bar yt ae instillabatur, et l i quor e copioso pul ve r e , qui praeceps ad f un d u m r u e r a t , secernebatur. Peracta ejus vapor at i one, m a s ­ sa salina r emansi t , quae aëri exposita lente delicuit, et in parva testa porcellanea usta, elixata carbone mixta superstite salis p o r ­ t i unc ul a, salis Alkalini reliquit gr. 1,5, q u a e , in aquae calidae minutissima copia s o l u t a , c u m Acido T a r t a r i c o exhi buer unt C r y s t a l l o ru m T a r t a r i gr. 1 , 5 ; quo pat e t , supradictam massam alkalinam (gr. 1,5) C r ys ta ll o r um T a r t a r i gr ano uni cum di mi ­ dio sufficientem basin snbministrasse, h. e. Kali gr. o,ç fovisse. R e l i q u u m gr. 1,0 erat Aratrum. Q u o c i r c a , c um salium h o r u m ortus e por tiuncula illa sal i na, q u a m , ope Acetatis Bar yt ae, de- e o m p o s u e r a m , unice sit der i vandus, evidens est, Sulphatis Kali

et Sulphatis Natari eandem fuisse mixtionem.

Qu o r su m autem Alkali liberum vel rectius Carbonas Alkali, cujus in antecedentibus nulla vestigia reperi, qu a mq u a m eum in aqua co r am a d fu i s s e, ant equam in vapores haec tota a b i e r a t , indubia experimenta (§. 3) satis manifestaverant? — Mu l t i p l e x C h e m i c o r u m e xpe r i e nt i a , e or um p r a e c i p u e , qui in a quar um in­ dol e nat uraque indagandis d es udaver unt , nos d o c ui t , sales h a ud ita p a u c o s , q ui , ad consvetas leges affinitatis c he mi c a e, salvo

par-I O

par t i um c o n n u b i o , conj unct i m soluta adesse n e qu eu n t , in coi n- inuni solutione tamen persistere posse, ubi tanta adest me n s t r ui c o p i a , ut m u t u a m hoc s ol ut ar um part i um attractionem m i n u e r e aut prorsus tollere valeat. T a l e s s u n t , plures ut pr aet eream d ),

Mur i as Calcis et Sulphas M a g n e s i a e , M ur . Calcis et S ul pha s Nat ri e t , quos aquae n o s t r a e , d u m in angustiores limites c o a r- ctata n o n e r a t , pr opr i os conjunctosqne addicere vix d u b i t e m , Sulphas Calcis et Carbon. Kali Natrique. Sublata autem v ap o ra ­ tione superfluentis aquae v i , c um nihil amplius i mp e di r e t , q u o ­ m i n u s , legibus aflinitatis convenienter, in se invicem ager ent materiae solutae, h a ud d u bi u m vi det ur , Aci dum Sulphur. Sul pha- ti Calcis i nhaerens, vi fortioris suae ad Al kal i a attractionis, pristinam basin de s e r en d o , portiunculas Kali et N a t r i , Ac i d o Car boni co junctas, arripere debuisse. Quae c u m ita s i n t , et q u u m , in genuinis aquae partibus de t er mi nandi s, talem e a ndem considerari o p o r t e a t , qual em e fonte nobis eam porrexi t ipsa n a t u r a , supradictas censeo Al kal i or um quantitates (Kali gr. 0,5, Natri gr. 1,0) aquae fontanae jure esse adseribendas , & p o r ti o n i Sulphatis Calcis ( g r . 2 , 7 5 ) , in antecedentibus (E. 4 5) dudt i m r e p e r t a e , n o v u m pondus ( 2 , 8 7 1 6 ) a d d e n d u m , basibus alkalinis adhaerescentis Acidi Sulphurici copiae ( g r . 1 , 6 8 9 2 ) aequivalens. Quocirca p at e t , e majori Carbonatis Calcis c o p i a , quam in se­ quentibus jam s u m mo n s tr at ur us , de c ompof l t o Sulphati Calcis debitam part em (gr. 2 , 1 5 0) rite esse subt r ahendam e).

8. Id quod in priori exp. N . 6 aqua c oque ndo solvere n e ­ quiverat, valide s i c c a t u m , ponde r e erat — gr. 3 5 , 3 7 5 . Aci dum

Muri» d ) V i d . A n E s s a y on th e A n a l y s i s o f M in e r a l W a t e r s , b y R . K l R W A N . L o n d . *799' P i *■ C h a p t, 3. e) C u m , t e s t é K i r w a n , 1 0 0 K a l i si cci p a r t e s , a d p l e n a m s a t u r a t i o n e m , 8 2 . 4 8 » e t IOO p. N a t r i 1 2 7 , 6 8 Ac i d i S u l p h u r i c i r e q u i r a n t , p a t e t , 0 , 5 i l l i u s g r a n u r * A c i d i S u l p h . g r . 0 , 4 1 2 4 , e t 1 , 0 g r . N a t r i e j u s d e m a c i d i g r . 1 , 2 7 6 8 c o n ­ t i n u i s s e . D u p l u m h o c Ac i d i S u l p h . p o n d u s ( g r . 1,6 8 9 2) C a l c i s p u r a e g r . 7,1 8 2 4 s a t u r a t u r , q u u m IOO A c i d i p a r t e s , u t i c o n s t a t , 7 0 C a l c i s e x c i p i a n t . D e c o m p o s i t u s e r g o S e l e n i t e s — 2 , 8 7 1 6 g r , - C e n t u m a u t e m C a l c i s p u r a e p» A c i d i C a r b o n i c i g r , g 1 s u s c i p i u n t , q u a p r o p t e r s u p r a d i c t a 7 , 1 8 2 4 C a l c i s g r . C a r b o n a t i s C a l c i s , d a m n o S e l e n i t i s a d f e r i b e n d i , g r a n i s 2 , I J 0 a e q u i v a l e n t .

Mu r ia t . aqua di l ut um m a x i m a m ejus p a r t e m , cum effervescen­ t i a , s ol ve ba t, i nt act um linguens p u l v e r e m a l b i d u m , q ui , tubo f e r ru mi n a t o r i o expolitus , c u m N a t r o veram arguebat Silicis n a ­ t u r am, e t , ad candescendam u s t u l a t u s , p o n d e re aequabat g r 4 , 0 . 9. Acidula solutio muriatica (N. 8 ) , A mm o ni o perfecte satu­ rata , Succinate Ammo n i i praecipitabatur. S p o n g i o s u m , q u o d deci di t , praecipitatum f l a v u m , in patella vitrea u s t u l a t u m , b r u n - n e s c e n t i - n i g r u m perhibuit O xidum Ferri = gr. 2,5.

10. Rel i qua solutio ad siccum v a por abat ur e t , quo i mmi xt us Succinas p e ll e re tu r , ad candescendam usque exsiccabatur. Re s i ­ dua pulveris massa aqua i t erum solvebatur et Solutioni A c i d um Sul ph. i nstillabatur,^ q u a md i u q u i d q u a m praeceps ruere videba­ tur. Adfusa posthac Alcoholis p o r t i u n c u l a , quo n i hi l Sul- phatis Calcis sol ut um r e ma ne re t , solutio clara secernebatur et C a rb o n a t e Natri p ra ec i p i t a ba t u r , quo spongi osum prodi i t a l b um s e d i me n t u m , quod Acido Sulph. di l ut o susceptum amar e sapuit e t , Ca r bona t e Nat ri it erum p r a e ci p i t a t u m, Carbonatis M agne­ siae exhibuit gr. 4,0.

i i . Praecedens Sulphatis Calcis praecipitatum (N. 1 0 ) , ebullienti Carbonatis Natri solutioni i m m i s s u m , per h o r ul a in c o q u e b a t u r , quo Carbonatis Calcis - obtinui pondus gr. 2 2 , 8 7 5 : cui c u m , ut antea m o n u i , grana 2 , 1 5 0 rite s u b t ra hu n tu r , ju­ s t a m, q u a m aqua f ov e t, hujus materiae c opi am indi cant i a su­

persunt gr ana 2 0 , 7 2 5 . N

E x allatis hisce moment i s pat e t , octo aquae fontanae can­ t ha r os continuisse: Carbonatis Kali gr. 0 , 5 , Carbon. N a tri 1 , 0 ,

Carbon. Calcis 2 0 , 7 2 5 , Carbon. Magnesiae 4 , 0 , O xidi F erri 2, 5,

Sulphatis Calcis 5 , 6 2 1 , M uriatis N a tri 1, 375 Sititis 4 , 0.

H u c accedit E xtra cti vegeta-b. portiuncula', q u a m , c u m , in m i ­ nutissimas o mn i n o partes divisa, fere omnes solutiones comitata f ue r i t , seorsim eruere et ad certos calculos vocare nequivi. F o r ­ sitan vix attigit pondus gr. 2.

B 2 $ . 6 .

l ocupletare adnisi sunt indefessi naturae Scrutatores. Qu a n t o p e r e aut e m frustrata sit e o r u m s p e s, indicio sunt diversa illa c o m m e nt a et dissidentes o p i n i o n e s , quae viros diviserunt celebratissimos, de effectu et usu a q u a r um i n t e r ro g a t os , quippe q u o r u m alii Aci do Ca rboni c o tant um vel cuiiibet alii fluido elastico, alii F e rr o ce- terisve aquae inhaerentibus materiis salinis, calori vel frigori a- quae a l i i , mutatae t andem vivendi r at i oni , quin i m m o qualitati­ bus aquae occultis, Electricitati et Galvanismo s u m m a m vel u n a m attribuerint font i um salutarium praest ant i am; u t , quid in aquis s i t , quod divinam ipsis impertiat medendi v im, ne adhuc qui ­ d e m inter Medicos c onvener i t , n e d u m aedificandae t heor i ae, cui inni t eret ur salubrior illas pr opi nandi r a t i o , fundament i loco qui dqua m substerni potuerit. H a u d equidem diffiteor, ad sal u­ t a r e m f ont i um usum p e r mu l t u m saepe c o n f e r r e , quas largiori copia contineant a q u a e , materias solutas, q u u m ad levandos vel tollendos varios mo r bo s h a ud pa r um jam pe r se valeant. De b i ­ t a m vero facienti censuram n u m e r o s a r u m , quae p r o d i e r u n t ,

a qu ar u m mineral, a n a l y s i u m , quibus manifestum est, pe r ­ multis aquis medicatis vix t ant am inesse Gasium vel Salium c o ­ p i a m , quanta majorent p o t u quotidiano sumere consuevimus, ( quid? quod nonn u l l ae , usu et efficacia, post seculum , conspicuae, vix ulla arguer unt h e t er og e n e o r u m vestigia f ) , nemini non m i ­ r u m vi debi t ur , c u r , in explicanda aquarum vi rt ut e, heterogeneis hisce immixtis tam anxii adhaeserint nostri aevi M e d i c i , s i cco, u t aj unt , pede ipsam a q u a m praetereuntes. Q ua m quidem p o t ­ i s s i m u m , ne dicam uni cum, esse, quod plerisque fontibus saluta­ r e m vi m conci l i et , eo confidentius censere a u d e o , quod ad i n ­ fr i ngendam hanc sententiam valentius nihil sent i o, qua m prae- s u mt a m plebis o p i n i o n e m , vulgari m e di o , praeter m o r e m admi ­ n is t ra t o , insolitam vi rtutem tribuere nesciam. Qua vero ratione ad restituendam valetudinem t ant um efficiat a q u a , u t ru m in ventricu­ l u m et t ub um intestinalem p r aeci puam vim e xs er endo, an in r e­ liquas corporis h. partes peculiari quadam virtute pgendo, dubi­ u m est eritque, donec i nnot ue r i t , quid vita sit, quid v al et udo, quid m o r b o r u m constituat n a t u r a m et caussas p r o x i m a s ; quod vero semper forsan h u m a n a m l udet sagacitatem.

f ) V i d . E s s a y on S c ro p h u la a n d G la n d . C o n s u m p tio n , in c lu d in g a b r i e f H i s t o r y

o f th e E ffe c ts o f I l k l e y S p a w , by G . M o s s m a n . L o n d . l$ o o . - T r e a tis e on th e C hem ie. H i s t o r y a n d M e d ic a l P o w e r s o f so m e o f th e m o s t c e le b r a te d M in e r a l • W a t e r s , by ‘W . S a u n d e r s . L o n d , i S o o .