Dissertatio medica de asthmate, quam, consent. exper. facult. medica in regia academia Upsaliensi, præside, Samuele Aurivillio, ... pro gradu doctoris obtinendo, publico submittit examini David Hultman, Upsaliensis. In audit. Carol. maj. d. XXX. April. an

B. C. DISSERTATIO MEDICA

DE

ASTHMATE,

QUAM ,

C O N SE N T . EXPER. EA CULT. MEDICA

IN REGIA ACADEMIA UPSALIFNSI,

PR Æ SIDE,

SAMUELE

A U R I V I L L I O ,

M. D. MED. REG. A N A T . & MED. PRACT. PROFESSORE. REG. E T ORD.

S. R. S. MEMCR.

PRO G R AD U DOCTOR IS O BTINENDO,

PUBLICO

S U B M I T T I T

D A V I D H U L T M A N ,

UPSALIENSIS. IN AU DIT. CAROL. MAJ. D. X A X APRIL.

A N N I MDCCLXIII.

HORIS, A N T E & P O ST MERIDIEM, SOLITIS. U P S A L I Æ .

/. A'. §•

I-d vitam hominis, pariter atqve ani­ mantium aliorum , corporis inter­ na fabrica hom ini fim ilium ’, fpi- randi reqviri perpetuitatem , abun­ de notum eft: & ftruåurcc anim a­ lis aliqvantum gnaro evidens, poffc femel expertam aeris ufuram, fine _ ___________ jufta (piritus alternatione, ideo con-fiftere diu vitam non polVe, qvod illa fublata, fangvini, vitæ proprio liq v o ri, qvem cordis camera anterior ad pulmones projicit, ut per hos ante circumducatur, qvam ad reliqvum corpus dim anet, folita hæc, eademqve uni­ ca, fenfim intercludatur v ia , ad cameram cordis pofte- riorem , indeqvead corporis partes reliqvas, dilabendi, unde tanto magis necellaria m o rs, qvod eodem fangvis tem p o re, prim um ante cordis m odo dictam cameram anteriorem, tum in jugularibus venis, dein in cncephali rhfts venofis, colleâus, hoc com prim at, ac mentis cum corpore impediat tollatqve commercium. Qvocirca

tar Temper minitantur m orbi, qvotqvot fpiritalia organa gravius turbm t; non æqve tamen atrociter omnes, qvum celeriter alii interim ant, alii lentius enecent. Hos inter, qvos communi more chronicos appellant , Aflhma locum habet, per annos fiepe complures hominem v e­ xans; cujus hiftoriam curandæqve rationem breves hæ pa- gellæ com prehendent, pro inftituti m odo, ac tenuitatis m juniore hom ine, cui, minus licet, qvam ad feriben- dum fatis lit, experto, leges tamen & confvetudo feri- ptorem agere injungunt.

§* Jl*

Vocatur A STH M A , diuturna, feu chronica, fpira-

tionis difficultas, usqve eo vehemens, ut fpirare ceger fine, fo72o 6° anhelatione non poffit a). Scilicet moleftis circa

præcordia anguftiis, aut potius pondere pectus qvafi op- plente, coadum fe ægrotus fentit ad nitendum om ni o- pe, ut impedimenta vincat. Hinc partes om nes, qv a­ rum alterno motu fpiratio perficitur, violentius freqven- tiusqve agitat ; non abdomen m odo, qvod per vices tu­ m endo detum endoqve jugiter fpirationem feqvitur, vel placidiffimam; fed reliqvas etjam, qvibus indigere natura non folet, nifi in magnis corporis motibus vel conati­ bus, qvales currentium ,altiore voce dicentium, vel gra­ v i incumbentium labori ; totum nempe pedtus, qvod confpicue levatur, qvin & fcapulas humerosqve, qvibus in altum fublatis, altius qvoqve pedtus levari potefl, un­ de & tumet per vices collum. Atqve hos nifus veloci­ ter excipit fortior, qvam elle foleat, exfpiratio, cum vi & fonitu halitum expellens. F.tjam vero brevis illa eft, hoc eft m o ræ , in placida exfpiratione obfèrvandæ, im ­ patiens, interrupta m ox novi aeris iterata cum labo-

# A 2 re

Q y e tn a d m o d u m d efin it C E L S U S de m e d ic in i L . I V . C. I V . n. t ♦

% Q" is , ^

re infpîratîone. Qvocirca aft lima» brevitfïme fpira- tionem p e c o ri continue diuqve moleftam aptiftfime di-» xeris.

§. n r.

Ex hoc generali & primario charactere facile ab alus; fpirandi moleftiis afthma di (cernitur. Pleuritis ac Pe- ripnevm onia, qvin aliqvo etjam m odo fimplex febris- acuta qvælibet T pulmonibus libertatem adim unt ; fed T edituram , ut foluta febris fuerit. Anginae (peciesr qvæ-

fpiritum im pediunt, five cum febre fu e rin t, five (ecusy non peftus folum male afficiunt, fed præcipue& fiingu- lariter fauces vel colli aliqvam partem. Unde tanto ad~ huc evidentius ab afthmate differunt conftricliones c o lli, fuftbcationem m initantes, foeminarum hyfterica- rum ; qvales qvoqve hypochondriacos interdum (entire -memoratur; qvippe qvæ breves,. & freqventer licet re­

currere foleant, integra? tamen fani tatis intervalla relin- qvunt. Et qvam qvam in fuffocationem abit afthma- tis gradus fum m us,, a plena tamen fpirationis cefiatio- n e , cujus longior m ora cum vita eftè vix poteft, eviden­ ter differt ejus difficultas, & a longo m orbo plurim um di- ftant mala qvælibet, qvæ hominem derepente anguftant, nonnunqvam m om ento interimunt. N eqve magis cum afthmate confundi poteft fpirationis debilitas , om ni­ bus a m orbo aliqvantum gravi labefacitis,, uti & le­ nibus , com m unis, tantum ab Afthmatica difficultate- differens, qvantum a robore, langvor, & a contentio­ ne organorum fbiritalium , eorundem

remiffio.-§. IV.

Sed v ero , qvum late adeo,- ut definitum , afth- matis vocabulum ltimicur ,. magnum eft diferimen , fblitarium ne illud , vel fine comite m orbo alio , (pira- tionem neceftario turbante, pe&us occupaverit; an cum alio ejusmodi m orbo m anifelto, feu peftoris, feu

mi-m inis, conjuffumi-m fuerit. Illud primi-mariumi-m dicimi-m us, hoc

fymptomaticum : fed libenter qvoqve, ad vulgarem ufum,

illud fimpliçi aflhmatis-, nomine indicabimus ; hoc vel dyfpnoeæ feu difficilis fpirationis , vel afthma- tis, nunc phthifici, nunc cardiaci, nunc hydropici, nunc flatulenti, fcorbutici, paralytici & fic porro, variis ut jun- d u r a fuerit affectionibus. Hæc vero mifla facientes, circa prim arium , vel ftriffe ita dictum, Afthma nos hærea- mus.

§. V.

Proclive Judicatu eft, ejusmodi circa pulmones, qvo* rum communis toti corpori ufus, manentem difficulta­ tem , aliarum partium totiusqve machina? non poflenon fecum trahere fymptomata, qvorum complexus, gravitas, periculum , fecundum principis illius ac diagnoltici gra­ dus varient.

Clanculum illud, u t cetera lenta m ala, obrepens, fenfim fenfimqve ad intolerabilem gradum procedit. Ini­ tio non nifi aa motus fortiores, qvos tamen peff us ante bene fuffinuit, in (calarum & acclivium locorum adfcen- fione, in protracto fermone, præfertim fi altiorem po- ftulavit vocem, moleftius hom o, qvam fvevit, fpiritum d u cit, & citius defatigatur, cetera lè bene adhuc habens. D ein ad leviores corporis motus anguftias vel oppreffio- nes pulmones lentiunt j inqve fitu corporis fu p in o , reff a fic extend, ut reliqvo corpore haud pectus altius fit. Pe­ rire tum vocis robur, ac tufficula vexare incipit. Pulfus velox fit, fed parvus. Non facile calorem fuicipiunt m a­ nus pedesqve. Somnus turbatur. N utritionem corpus n o n recipit. Tandem in ipfa qviete cum moleftia tra­ hitur fpiritus, usqve eo, ut continue facies anhelantem referat^ ore nunqvam nifi ex neceffitate claufo, & na­ rium pinnis perpetuo diduffis agitatisqve ; oculis torvis, prominentibus * m adidis} genis pro corporis kabitu

ea-m entibus, iisdeea-mqve ac labiis fxpe rubentibus ea-m ultuea-m , interdum liventibus. Inqvietus tum ægrotus vix com ­ m odum invenit (itum, qvum nifi erectis ped o re & cer­ vice fuffocationem metuat. Calidi fimul aeris & inclufi valde im patiens, anguftiora haud fert hypocaufta , nifi apertis feneftris aliove m odo liberior concedatur aura. Pulfus non raro inæqvalis e f t , interdum intermittens. Nonnunqvam cor palpitat, vel fyncopen patitur. C on­ flans frigus extrema corporis m oledat, & magis hocm a- gisqve extenuatur , ac defetifcitur ad perpetuum usqve tremorem. Caput vertiginofum Ibm num tranqvillum cup it, fed fruftra. Simul alvus folet adftringi, pallen- te urina.

Ad hunc autem vehementiæ gradum rarius æqvis pafïibus adfcendit: ut plurimum enim totum decurfum fuccedentibus fib i, absqve o rd in e , exacerbationibus &c remiflionibus diftingvit. Humido præfèrtim frigidoqve coelo, maxime fi diætæ accedat erro r, vel alia adjuvans cauflà, m alaingravefcunt, nunc longiori, nunc brevio­ ri tempore: Interjectis vero intervallis, dum m anent qvi- dem perpetuo fym ptom ata, mitefcunt tamen , ut latis interdum , in juniori m o rb o , fint tolerabilia, au&a m o ­ do aliqvantum ad leviores cafus, ad fubitaneos affedus, poft paflum, & fere conflanter vefpertinis horis

noctu-qve. #

Q va varietate per annos decurrens, eo crebrius gra- viusqve exafperatur, qvo vetuftius, eoqve minus refi­ cientes brevioresqve habet remiffiones. Unde magis ma- gisqve corpus labefadando, ad m ortem ita plerumqve properat, ut crura maxime pedesqve, interdum manus, brachia , faciem, aqva intercute didendat, nonnunqvam verum afcitem in d u c a t, tandemqve luffocando vitam naifère inter convulfiones, paralyfes,

gvaq alias vero phrhifi pulmones & corpus conPumat; a q vo om ni rerum /latu h e lic a febris nunqvam abefte pot- eft.

§• VI.

Defcriptnm m orbi habitum maxime variat, qvæ u- na plerumqve adeft, tuffis. Sive hare abfuerit penitus, qvod rariftimum ; five aut parcius, aut freqventius, ve­ xaverit, nihil vero, aut parum modo, e pulmonibus traxe­ rit humidi, Afthma ficcum dicitur. Spiratio hoc difcer- nit vel fimpliciter anhelam , vel absqve m urmure fibi- lan s, cum tuffi , fi hæc adfuerit, clangofa. Atqve hoc afthma e f t , qvod interdum continente malorum fe­ rie fenfim ingravefcit, faltem non admodum diftin&as freqventesqve habet intentiones ac remilTiones, nifi qvum manifeftæ caulfæ vim morbi ad breve tempus auxerint. Alias tam en manifeftius per intervalla exafperatur , ac- ceHionibus peripneumonicis, usqve eo nonnunqvam re­ pentinis , & tanto a im fuftbcationis metu , ut convulfivi nom en adeptum fit, qvod omni afthmati licco, ex fup- pofita caulla potius, qvam ex evidenti phœnomeno b)\ vel ftrangulationibus fymptomaticis m orborum fpasmo- dicorum r), minus commode addiderunt alii. Non ra­ ro fpirandi difficultatem flatus augent, ventriculo inclufi, qvi fuipræfentiam & hypochondrîorumdiftentione & ru ­

dibus fàtis demonflxant. Ifta vero pulmonum ficcitas, non im pedit, qvin fæpenumero, in vetuftiori m alo, a- qvoli laticis, per cellulas fubcutaneæ telæ diftiifa,copia has- ce plus fatis humec.et, imminentemqve fuffocationem le­ talem prænuntiet. Accidit etjam, u t, qvod ficcum per aliqvod tempus fuerit, afthma , longius progreflum, ____________________________________fal—

h V id e praeter a lio s ?R . H O F F - R f * . S y f t. T . I V , P . I l l , S . I I . C . I I .

M A N N U M , t o to a p ite de A f tltn a - c ) V id e J U N C K E R C U M on f i . t e convulf. & f in f m o d ic o f a tu i, M e d . T h e ra p . S p o t. T a b . L I I . d t in u (f.

falfarrt acrem pituitam trahat, qvæ, confm ato malo,vias excoriet, & cujus exfpuitio aucta, usqve eo nonnunqvam, ut fluere humorem ciicàs, non tufli ejici, phthifico pror- fus m ore hominem enecet d).

§. VII.

Hum oris autem copia ii cum tufli ejicitur, Afihmâ

bumidum eft, feu pituitofiim. Solet ille vifciclus effe, fpu-

m ofu?, albidus, & enonni fæpe copia adfluere, adjunfto ftepiflime pedum crurumqve œdemate, qvin vero afci- te, unde pulmonum hydropem haud fine ratione hoc a- fthma non nemo dixit e) Huic adfine malum eft, de cujus una fpecie mox fupra mentionem injecimus, qvum

Î

)ituita fertur tenuior, plus minus falfa, interdum puru- enti aliqvid intermixtum offendens: qvod qvidem ad afthma non inepte qvis referat; fed vero qvum ma- nifeftius, phthifis inftar, foleat corpus confum ere, rem e­ diis vix fuperandum, ad hujus genus melius videtur re ­ ferendum. In humido au te m , qvod dixim us, afth- m ate, lpiratio, fub humoris paullo majori adfluxu, bul­ lientis ex flatu per immiffam fiflulam , aqvæ m urm ura imitatur. Et nunqvam non periodicum eft, accefliones j ) habens, peripnevmoniar, qvam notham aliqvi dixerunt, fimiles ; in qvibus cum dyfpnoeæ & anxietatis incremen­ to , h u m o ris, in ficci afthmatis ftm ilitudinem , flfti-tUTj

d ) H æ c fp e cies P h th ife o s i l liu s F L O Y E R A n g l u s , qvi ja m 3 0 a n

-la lin o m u c i d i e ft, d e q v a , n e a lio s n o s h o c m a to -la b o r a v e r a t, q v u m O b fe r v a to r e s c it e m u s , u n iu s adferi- fu s s o b fe r v a tio n e s p u b lic a s fe c it. A * m u s te ftim o n iu m H U X H A M T O b f. lia s d efcrip fit a c c e flio n e s m o r b o ef-

d e aère M o r h . E p id . V o l. 77. p. ) . f e n t in l e s , qvas n u lla cau fiii e x te r n a e ) D O N A L D U S M O N R Q m ip li vifn e ft e x c ita fte ; alias ncciden- elegantifT . lib e llo E jf a y o n th e D r o - t a k s , ex a ?*rts m u ta tio n ib u s & c e te -

vfy P• " f- ris cau ftis e x te r n is ortas, v . T r e a t i f i

f ) H a s p r i c i p u e , in te r cetera o f th e A flh m a to to C ap. I . <5c a fth m a tis h u m id i fy m j )t o m a ta , in C ap. 111.

t a r sx fp » it io , tanto dein copiortor, qtrem ifennt reala. H ujusm odi etiam afbhmadcos perpetui fere moleftant flatus, qvi, imminentibus acceflionibus , in majora in­ com m oda , ventriculo coercentur , unde afthma fla- tulentum peculiariter d'ici qvidam voluit g ) ; qvan- qvam , ut opinam ur, naturæ m ali, qvæ infra explica­ b itu r, haud fatis convenienter. Ä tuffi humida habi- tuali vix nili duradone differt; neqve a Catarrhofuffo- cativo nifi minus fubitanea acceffione, fi modo vocabu­ lo , qvod diverfimode ufurparunt A urores, fixa refpon- derit notio. M orbi v ero , fæpius admodum diuturni, poft indudtum comori hydropicum habitum, & non raro m ateriæ , qvæ exfpuitur, mutationem in acrem illam phthificam, hic fere communis exitus eft, ut fpirationis fenlim fenfimqye imminuatur vis in humorem ejicien­ dum , fie a fuffocatione ille non differat nifi loco> qvo ponitur obftaculum.

§, VIII.

Igitur binas qvum habeamus afihmatis fpecies fu- p re m a s, oportet utriusqve cognituros indolem utram- qve figilladm expendere.

Primum ergo ficci aflhmatis eauffas remotiores ut vi­ deamus, varias illorum, qvi affligi eodem folent, confti- tudones vivendiqve circumfpiciamus rationes. Homi­ nes obefi illa cjvidem fpirandi non gaudent facilitate, qva

alius parcioris pingvitudinis; ad motus qvosvis paullo citatiores fortioresve anhelant &: defatigantur, necfpira- re fupini polfunt: ultra tamen fi nihil acceflerit, fim o- lefliæ, in pulmonibus etjam fub qviete fentiendæ, nihil, vix dixeris afthmaticos.

Nimia vero fang vinis copia gravibus, five ex nu­ trimenti abundantia , five fluxuum neceflariorum defe- &u, pedtus nunqvam fatis liberum eft, & totum inde

cor-B _pus

pus patietis, ut om aitio aß b mate dicendi fint laborare fan-

gvineo, feu pletborico: at iilo vix non breviori, qvippe

qvod cito, aut levabitur & evanefcet , vulgatiflimo ve- pcefefliönis auxilio.; aut alios procreabit morbos , & praecipue qvidem in inflammationes erum pet, vel fangvi- nis exfputionem , fic facile in afthmatis aliam mutancfum ipeciem phthifi proximam.

N em pe pariter , ad tempus haud ita lo n g u m , aflh- maticis annum erandi, qvi a nemoris pulm onum qve in­ flammatione graviore, vel a febre qvacunqve acutiore,

luim onibus fëmper periculofa, perfécfa crifi non conva- uere; au-t qvi langvinis m ultum , prom ta deftitutim ede- a, exfpiicrunt : av i fere omnes m ox certiora folent mon- ftrare indicia coile&i puris , citius tardiusve cum tutfi ejiciendi, q v u m purulento, ut-vocabimus, aflbmati^ qvod hactenus adnigebat, in pauci ffim is fan itas, in nonnullis fuffocatio, in^plurimis phthifts luccedit.

D einde ex illis, qvi hum orum e circulo ad corporis am­ bitum expvilfamjmateriem,vel exanthematicam non febri­ lem , vel arthriticam fcu rheum aticam , repentino frigo­ re, vel inconfulta medicina, in m aflam hum orum retro coe­ geru n t, imprudentiam fiiccoaflhmate aliqvi luerunt : cui info rtu n io limilia acciderunt-, qvum fvetus corporis fu- dor nofturnus , vel partialis fiudatio continua manuum pedum qve, præcipiti m odo ceflàrunt ; aut diu manans ulcus, in fcorbutico vel arthritico corpore, intempeflive fuit claiifum : a qvibus eafibus om nibus flènius qvidem repentini magis & breviores, iidemqve fatales, pecoris m orbi o rti funt; at interdum etiam longiora aftbmatafc- ca, qvæ a morbis cutaneis retrogreflis vocabimus, feu me-

taflatica.

Q vantum vero ex evidentibus & fidis hifloriis con­ flat-, freqventius aliis ficcum &: vere diuturnum afthma contrahunt,, q v i , ut. lapiçidæ, & lapidum in calcena uf

res, caementarii-, molitores, in aerefrnditis pulverulento vitam 'degunt: Tum qv=i in dies, (altem fVeqventius, ae­ rem hauriunt, acidorum mineralium vaporibus & metal­ lorum nocivorum ‘fumis repletum,, ut qvi (pirituum mi­ neralium deftillationes, aut calcem vivam ; vel plumbum, argentum vivum , arfenicum, femimetalla cetera, aut ef­ fodienda, aut e mi ieris extrahenda, aut fubtilius., qva fue­ rit ratione , çomminuenda fblvendave, incautius tradant. Cujus (peciei commoda denominatio propiorem reqvi- rit veræ indolis cognitionem, ex ditledionibus exfpedan- dam.

Ad eadem mala folent etiam illos proclives habere, qvi ex dorfi gibbere,aut in latera fenfim nata curvatura, pectus male conformatum habent. Qvum tamen hosinter freqventer occurant, qvi fpiritum haud difficilius ducant, atqve alius qvicunqve , libenter Celebri Auctori b) fidem habem us, <Sc fpiive dorfi iffiusmodi vitia pulmones non anguftare credimus : qvantum enim uni regioni pedoris detrahant amplitudinis, tantum addunt alteri, atqve id­ circo uti fenfim orta, ita fenfim pulmones novæ pedoris figuræ, hac ex parte impune, aflvefaciunt, neqve coda­ rum medios arcus fno in motu , impediunt, m ulto mi­ nus feptum transverfum : cui tamen effedui contrarium præftare forfitan valebit pedoris in lateribus compreffio, quæ fternum in priora projicit.

N eqve ad peculiarem afthmatis fpeciem condemna­ re volumus fenes, qui jam recenfitas fi effugerint caullas, tantam fpirandi procul dubio retinenti facilitatem,ut do­ cet experientia, qvanta opus labefadato & ad motus o- mnes torpenti ac rigenti corpori ; qvicunque vero m or­

bus hominem ætate vigentem occupaverit, fi vinci non *

potuit, eundem gravius certe vexaturus erit fenem.

B 2

❖ } i î c ❖

Præter ha?c autem verbo repetere juvat, non febri­ bus m odo acutis, fed qvibusdam etjam lentis morbis, qvorum plurimos pulmonibus non infidere ex fympto- matibus primariis indubie fcitur, fpirationem laboriolam ficcam, mfeparabiii m odo junctam elle, ut cordis palpita­ tioni, hydropi afciti, fiatulentiis , & aliis pluribus; qui­ bus etjam motus addamus fpasmodicos hyftericos & ny- pochondriacos; ex qvorum om nium indole, lucis haud parum affulgere poterit, de ficci affhmatis caullis propin- qvis judicaturo..

f. IX.

Sed non defuere , qvos occultis adeo & lentis ag- greffionibus malum hoc, perinde atqve alia folent mala chronica, invafit, ut exqviri nihil in vita ægroti victuqve potuerit, in qvod verteretur culpa. Qvocirca tanto ma­ gis e re fuit, ex dem ortuorum corporum diffectionibus, clifcere partium , qvarum functiones fymptomata indica­ runt læfas, jure accufanda vitia.

In hoc inqvirendi operam qvi non detrectarunt, pul­ m ones, retu le ru n t, læpiffime membranæ collas fuccin- genti ejusqve continuationibus in medialtinum, & in fu- periorem diaphragmatis ac pericardii m em branam , firmi­ ter adhæfiffe: frp e in pectoris cava effufarn fuitle aqvam, vel feri copiam, nonnunqvam puris; etjam in medialtino, vel ad pecloris internos parietes, dillinitis in laccis colr lectos humores: In aliis tumentes & induratas glandulas, qvas bronchiales a fede dicunt, afperæ arteria: portionem pectore conditam, vel majores ramos, com prellife: faîpe tubercula per m inorem majoremve pulmonum partem.,

2

vin interdum ubivis , difperla fediüè, q va; plus minus ura, interdum calculola, (altem tophacea materie reple­ ta fuerunt, fæpius.puris, aut ichoris qvidpiam in m edio continuerunt: In nonnullis tubera ejusmodi fed majora, fcotos obfedillè pulmonum, lobglos : Pariter in tegros

$ y t i ( #

bos pure ichore, aqva exefos repletosqve fuifle, in aliis vero exflccatos iiiduratosqve.

Etiam in corde Sc connexorum vaforum vicinis par­ tibus magnai narrarunt obfervatas flructuræ deformatio­ nes : cor nunc prægrande, nunc collecta in pericardio a- q v a, rariffime pingvedine, oneratum ; aortæ arcum in anevrifma ita dilatatum , ut afperam arteriam compri­ m eret j venas pulmonales ofïèfaff as ; cordis valvulas pa­ riter induratas ; uti & polypos in corde Sc vafis magnis repertos.

Ex his qvædam toties in cadaveribus fpectanda fb offerunt, etjam illorum hom inum , qvi nunqvam in vita de pecoris qvefli funt anguftiis, u t minime afthmatis re­ putari poflînt cauflæ. In plurimis videlicet pulmones de­ prehenduntur pecoris parietibus hic illic annexi; & fpi- ritus difficultate laborantibus fi proprium , firmiter ita ac per totas fuperficies annecti, jure tamen effeclus id mor-r bi jam dudum haberi fvevit, non caufla..'

Lymphæ in pectus effufæ parcior qvantitas, qvurrr pariter toties obfervetur, in moribundis fiepe colligi fa­ cile creditur: major tamen copia non nifi poft pettoris m orbos inveniri folet; fed non rarius procul dubio labo­ rantium organorum effectus fuit, qvam laborum caufla. Atqve extra circulum diffufi laticis abundantiam fi mon- ftraverint pefforis externi, artuum fuperiorum, colli'&. faciei tumores pallidi; fi tumuerint fimul hydropico m o­ do coftarum inferiorum interflitia ; fi pondus fenferit æ* grotus fundum pefforis onerans ; maxime fi fluctuatio­ nem aqvarum & fonitum , qvem & aures Medici, dum*, fe ad pectus ægroti inclinaverit, percepturas dicunt; a - qvas in pectoris cavis adeffe probabiliter judicamus : St' mox fe a malorum initio fi m anifeftaverint, cauflam il­ las jure habemus m orbi, qvem , nfthmn a peSioris bydro*-

dicimus; fecus autem morbi effectum.

Qvæ afperam arteriam prefterint, anento Medico l i n forfitan non dubie ftgnificabunt præfentiam, ipfa dif­

ficultatis in ducendo fpiritu ratione, qvæ aëris ipfius de- fcenfui & expulfioni politum obicem, tum ægroti fenlui, -tum oculis intuendum , declarabit, m orbum qve idcirco ad fuffocationes ftrangulantes potius, qvam ad aftlanata referendum.

Porro cordis qvæcunqve fuêrint vitia, qvum palpi­ tationem aut freqventem fyncopen, fi non prius, fukem æqve cito faciant, atqve cum his incommodis conjun­ ctum afthma; fymptomaticum hoc e rit, cujus illa plera- qve remotæ folum reputentur caudae. Inter eadem qvo- qve fu n t, qvæ éfïeCtüs m orbi m ortisve, non cauflæ ra­ tionem fat manifefte h ab en t, ut polypi qvidem omnes &; cordis* dilatationes pleræqve. Qvod trifte vero maxi­ me eft, fingula qvæ haCtenus recenfuimus, ejusmodi funt, u t vel optime cognita plenæ tamen & certæ medelæ lo­ cum non relinqvant.

Et fatalis æqve conditio eft reliqvarum cauft'arum, qvæ ficco afthmati propriæ, ut fabricæ cellularis èxficca- -tiones & conftriCtiones rigidiores, qvæ a pulverulento aere & fumis metallicis facile oriundæ, aftlma rigidum fa­ ciunt vel conftriSiivum ; tubercula pulm onum m inora m ajorave, qvæ ab iisdem cauftis partim , partim a lentis & occultidimis , enafci poftunt, atqve afthmn fcirrhofum conftituunt; collectiones vetuftiores hum orum , plus m i­ nus corruptorum , unde afibma putridum i & fi qva alia fuerint , qvæ compagem ipfam vifceris adeo neceftarii ita fènfim vitiant, ut conjici m odo ex prxgreftis, m ini­ m e vero diftinCte cognofci poffint; cognita vero protra- hendæ folum miferiæ, parum vero mitigandæ, fpem con­ cedant.

§• X.

Cauflarum qvas expofuimus varietas m ox fliggerit

va-varia ratione ficcum oriri afthma polle, qvod ut dlfiin- £le pro p o n atu r, paullo altius, fed brevifiîme tamen fpi— randi afius & ufiis videtur repetendus,

Coftarufti aliqvo, feptl transverfi autem praecipuo m o tu , pectoris augentur per vices cava, per vices an- guftantur. Cedentes parietes preflls vertigiis a er, pul­ m onum cellulis inclufus, fèqvitur, debilem cellularum

textum conftanter cogendo ad parietum contactum. Et pari m ox partu jnfieqvitur, qvae pulm onum aeri, per afpe- ram arteriam , fauces, os & nares infiflit, aeris columna* tum qvæ cum hac cohaeret oceani athmofphærici proxi­ m a portio. Hæc igitur apertam ad os & nares viam legit, in pulm onesqve defeendit. Pectoris vero partibus iterum fe reflituentibus, contraria fiunt, u t cogatur exire acris portro tanta, qvanta nuper Intravit.

Sic perpetua alternatione ducitur fpiritus & reddi­ tur fàngvinis gratia, qvi a corpore omni redux, & chy- lo nuper au£lus ac lym pha, pulmones, in tenuifTimos rivulos dirtribuendus, trajiciet. Scilicet particulis non divifis fblum , & nova iterum ratione confluentibus, fed concuflis etiam , fub alterna motus incitatione ac retar­ datione, mifcelam recuperabit corporis (ufibus variis ac­ commodatam. Qvi liberius enim fuo infpiratione, in vi- Iceris, aëre magis dirtenti, arterias, invicem d idurias,, ampliatas, extenfas, minus undiqve prertas, irru it, col- labcntibus mox cellulis remoram p atitu r, & vim in con­ traria firas per vices agentem ; letalem eandem partiirus, iterum fi non inflarentur celluiar. Namqve dum retroa­ g itu r, tardius fluere necefle eft, & congeri in p ulm onaliar- teria;in longioreqve mora,contra dextri cordis p ro jetas un­ das fortius niti,ut depleri illud ceri!enequeat;unde&minus cor recipiet ex fur atrii fang vine, perj'ugulares venas refluo; qvi fills item in receptaculis,intra caput usqve& cerebrum, retentus ac congeftus>nonhæc folum dirtendet; fed in cor

fi-m ulrenîtetur fi-magis fi-magisqve: unde fi-m agn# vita1! fcntnrl- gini nafcentur refitientiæ^ anxietatum cauflæ neceflariæ.

Igitur , fi'Vigebit fanitas, copiæ ac celeritati , q v i- - bus ad pulmones ïàngvis projicitur, magnitudo refponde- bit & celeritas reciprocorum m o tu u m q v ib u s in fangyi- nem atiurus aer vifcera eadem intrat & egreditur. Qvam- diu nec copiofius adfluit, neqve celerius, qvam æqva pôtiu- lat fanitas, tranqville fuum natura opus peragit, usqve eo ut illud hom o ne qvidem attendat. Ati: mutua illa fi tur­ betur proportio, fpiritus mox oritur difficultas: turba­ tur vero & a parte fangyinis, & aparte machinæ,qvæ il­ lum ultra propellendum recipit. Si copia fangyinis foli- ta major, præfertim fi majori fimul cum vi & celerita­ te, irru at, ejusmodi, qvod defcripfimus, cordi nafcitur obtiaculum, cujus incommodus fenfus cogit majori, qvam folitum , nifu pecoris ampliare cava, qvom agnum fatis paretur majori fangvinis moli fpatium. Difficilius pro- pterea fpirantnon illi folum, qvi,curfii & incitato mem­ brorum motu , fangvinis circulum ad pauca temporis momenta incitant; tum in qvibus febrili impetu rapitur fàngvis; fed etjam ,in qvibus fenfim crevit fangvinis co­ p ia, vafaqve, ut ceteri corporis, ita & pulmonum, dl- ftendit, qvod fangvineum aftbma facit.

F.tiam vero in fangvinis mole & curfu fi nihil muten­ tur, inepta autem ad fangvinem transmittendum machi­ na reddatur; fi tardiores ad perficiendos motus mufculi,, aut aëri non pervii bene pulm ones, pares defcriptis ori­ ri neceffe eft moletiias. In machinae qvidem partibus ipfis langvidam ponere tarditatem Medicus forte poterit fin­ gendi ingenio indulgens, non ponet vero ex ægrotis ipfis edoctus, faltem non in atihmatico hom ine,qvi violenter peffiis agitat. Ad tritiem exitum qvum morbus properat* tandem poti nimios nifus langvere vires pectus moventes, evidens, eft; led in ipfo m orbi decurfu, inde ab ejus

or-til, nihil unqvam in miifculis langvoris h . N eqve alte­

ram ad afthma facere credimus tarditatis fpeciem , qvas a fpaftica conftriftione proveniet, repentinis propria ays- pnœæ acceflionibus, maxime illis, qvæ ftrangiilando fuf- focationem minitant, qvarum brevis elle foiet duratio , integra poll: redeunte fanitate. Nempe nervis, ut veri- fihiHe e f t, fortior ac jufto diuturnior inditur impetus, fæpius laryngem & fummam afperam arteriam anguftans; interdum förlitan peftoris mufculos & abdominis ita ftrin- gens ac retinens, ut motus recle non reciprocent. ^Ejus­ m odi aliqvid in afthmaticuni incidere, & continuum a- lias malum exafperare poflè non ibimus inficias : Immo afthmatis fummo gradui fupervenire veras convulfiones

C

agno-?>) N o t a flin t R IC H . L O W E R I

e x p e r im e n ta , vid. P hilofi T rnns-

0 I . a. _{i f â j . p . 25/. in q v ib u s}

c a n e s , n ervis d iaphragm aticis re­ f e r s , a fth m a tico eqvo lim iles ita r e d d id it, n t n o n tn m ere n f, filb in- f p ir a tio n e , m u fc u li a b d o m in is, fed p o tiu s in tr o traherentur;fcilicet qvod in te r c o ftales m u f c u li, q v iefcan te d ia p h r a g m a te , i. e. caufla ab dom en a n tr o r liim p ulfura , h oc cu m infi­ m is c o ftis valide traherent. p jtis - m o d i _{a u tem fpirandi m o d u m in} a f th m a tic is neqv-te obfen'are n o b is c o n t i g i t , neqve obfervatum ab u llo a c c e p im u s aut le g im u s ; folet vero i l l i ad v io len tia m usqve Contrarius e f l e . u n ic a forte fi excipiatur afth­ m a tis fym p torfiatici fp ecies, qvam tp o p le x ia r una cu m h em iplegia fuc- ce d iffe f e r u n t , u tp ote in qva p rocu l d u b i o , qvnm vis n o n ita deferiptam r e m l e g i m u s , paralyticum , u t in ca­

nibus _{L o v e r i, ftdtem la n gvid u m , dia­}

p h r a g m a m u fc u lo m m in tercoftalium ta n to fo rtiorem a& ionem ad pe& oris fu ffic ie n tem d ilatation em p oftu lab it.

i ) N o n facile m en te co m p reh en ­

d i t u r , d iap h ragm a fpaftice traclum illa m p r o g ig n e r e aut exafperare p o s - . fe fp ira n d i d iffic u lta tem , qvaeafth­ m a tis ch a ra S erem f a c it , in qva fpi- ra tio n is tota m achina con atus m on- ftra t p e éh is m a g is m agisq ve dilatan­ d i, co n tra& ion is p a u llo lo n g io ris im ­ p a tie n s; qVam p ro in d e trncïum deor- fu m d iap h ragm a m in im e a u g e ret, fe d lev a ret o m n in o , q vod ere& usfi- tu s , a fth m aticis c o m m sd iffim u s, ma* n ife ft e probat; a b d o m in is vero m u­ fc u li , fp a ftico m o d o r e te n ti, d u n i p raecipuum illu m fpirationis m u feu - lu m fatis d efeendere p roh ib en t, nort p o ff u n t p u lm o n e s n o n a n g u fta re'. u t v e l e x d ifficu ltate m ajori afthm a* ti c o r u m in fitu co rp oris fup ino di" f c itu r ; id em q ve erit effe& us flatuum * q v i fe a fth m a tico m a lo ficpius ad

ÿ ) is f . #

agnofcim us, fed a m orbo ipfo diftindas cupimus ejus_ intentiones admodum varias, & a caufta diftingvi effe

dus. Atqve idcirco nullum optamus afthma dici convul" fivum , ut ne mala confundantur indolis diverfillimæ.

Retardare vero partes machinam fpiritalem m oven­ tes dici pofliint impedimenta qvævis, qvæ motibus, alias rite perficiendis, terminos nimium anguftos ponunt, ut qvando fluduantes in abdomine aqvæ, aut vifcera ejus- dem cavi indurata & volum ine a u d a , vel diftenta f l a r

tibus, diaphragma prohibent, jufto, & cui alias fnffice- r e t , defcenfu, pulmonibus amplum fatis fpatium facere, unde a ceteris partibus m ajorem , qvoad fieri poteft, li­ bertatem parare hom o conatur, coftis altius fublatis;qvod qvidem in fymptomatico alciticorum & hypochonaria- corum afthmate locum evidenter habet.

Sed primarium & gravioris difcriminis afthma ut- plurimum facit ipfius aerei vifceris deformata ftrudura, vel circumpofitum obftaculum, pedoris interni

conta-d u m

j u n g u n t , praefertim in h o m in e h y - p o c h o n d r ia c o & h y ft e r ic a fe m in a . N e q v e m e liu s i n t e llig i poteft: illa fe- p ti tra n sv erfi fu o in m o t u im p e d itio , q v a m ip iu m in fe o b fe r v a fle R I C H . F L O Y E R affirm at 1. c . p , 7 . fu r - f u m n e m p e a m e d ia lt in o tr a é tu m fu iflfe , n ec fine d iffic u lta te p o tu ifle m o v e r i d e o r fu m ; q v o d ad c o n ftr i- f t i o n e s , a n e r v o r u m & m e m b r a n a ­ r u m , n e fc io q v a , in fla tio n e o r iu n ­ d a s O b fe rv a to r ip fe p . 6 . refert; q v o a u te m referre n o n p o te r it, c u i no* t u m eft , n e r v o r u m a c tio n e m n n i- f c u lu m e u n d e m d e o r fu m u r g e r e de- b u if le ; m e d ia ftin u m v e r o a n erv is u l l o m o d o c o n u a h i,m e m b r a n e a f tr u ' £turae m in u s c o n v e n ir e . A t p r o n u m i n t e ll e f t u , a u t fla tu s v e n tr ic u li & in - te ffin o r u m fu r fu m u r fifle d ia p h r a g ­ m a , u t p h a e n o m e n o n p r o p r iu m p . 9 . e x p lic a t O b fe r v a to r ; a u t , ' f o b v io le n to d ia p h r a g m a tis in a b d o m e n d e fc e n fu & e x i g u o ad fu p e r io r a m o ­ t u , trahi p lu s f o lit o & m e d ia fiin u m & h y p o c h o n d r ia ; e ju sq v e in c o m m o ­ d ita tis fe n fu m e x h y p o th e fi e x p li- cu ifle V ir n o m in a t u s v id e tu r . C o n - v u lfu m d e n iq v e d ia p h r a g m a n o n a fth m a tica m , fed fu b fu lta n te m i l ­ la m efficeret fp ir a tio n e m , q valis ri- fn m c o m m it a t u r , q v a m q v e in fe m i­ n is h y fte r ic is o b fe r v a r e in te r d u m lic e t, ; y.- ;

Anm prohibens ; qvarum cauflarum utraqve id efficit, ut pulm onum magna parte, vel oppleta, vel compreflà, p e ­ netrare totos, nec fangvis ,nec aer poffit,ac folita idcirco qvæqve ianitati alias conveniret pedoris dilatatio nonfuf- nciat. Tenuis enim & levis cellularum com pages, fi op- pleatur colle&o in vomicam pure, ut in purulento afthma-

te ; vel tuberculis & fenfim occulteqve natis hum orum

colleAionibus, ut in nftbmate fcirrbofo & putrido; aut fi rigidior duriorqve reddatur cellularum ac fubtiliffimo- rum bronchiorum conftrictionibus , ut in aflbmatc con-

RriSlivo , & metaflatico ; refiftentiæ circumdabuntur arte­

riis , comprimentur plure s, anguftabuntur , immo oc­ cludentur penitus; neqve refiftentias tollere aer poterit, ubi penetrare neqvit. Itaqve ingreffu in pulmones pro­ hibita iang vinis, e corde projeffi, portio obftaculum cor­ di , & moleftiam hom ini pariet ; qva fe liberaturus ille, majori conatu peAoris auget am plitudinem , qvo didu- £ta magis pulmonum libera parte, amplientur magis, q v o - ad poffint, libera vafa, & fpatium inveniat fangvis omnis. Atqve eadem , fi non evidentior, ratio eft aqvarum, in alterutrumaut, utrumqve,peftoris effufarum cavum, qvas aliam cbnftituunt afihmatis fpeciem, bydropspeSloris vul­ go dictam; tum aqvæ in pericardii faecum confluentis; tum deniqve^aiiorum, qvæ rarius obfervantur, obitaculorum , intra pectoris cavum enatorum,

§. XI.

Humidi afihmatis evidens adm odum cauffa proxima

eft : ipfa enim fe m onflrat vifeidæ pituitæ copia , qvae cellulas pulmonum o p p lendo, fangvini illas permeaturo, difficilem reddit trajectum. Et præfto funt fontes uberri­ m i, ex qvibus tantum adfluere pofle hum oris, bene in- telligitur. Non tenuior folum vapor jugiter pulmones hum ectât, qvem vafa fangvifera, ut ubivis in corpore,

C 2

perpetim ex fu d an t, 8c oris halitus fatis manifeftat : fed

yifcidus etjam mucus carneam afperæ arteriæ partem , qvacunqve fe hæc in pulmones ex ten d it, lubricam fer­ v a t, ex parvis acinulis, in afperæ arteriæ trunco adm o­ dum confpicuis, expreflus. Variis e caufifib copiofius u- tiiusqve generis fontes fuos exftillare humores poffunt, qvos in ipfo tunc pulmonum textu colligi necefle eft: cujus rei& peripneumonia fæpe exemplum eft; & hum i- da tuflis, afthmatis humidi non raro prodrom us; & aliis in partibus variis, ad oculos præcipue & nares, hum o­ rum , qvos parce natura fecernit, abundans fublto adflu- x u s , qvi diuturnitate fi confvetudinem contraxerit, dif­ ficillime poft inde avertitur. Muci enim exigua licet re ­ ceptacula, femel iterum qve retento humore diftenta, in­ de flaccidiora reddita, levi accedente in vicinia irritatio­ n e , qvæ humores ad eadem magis determ inent, hofce facilius poftea indies recipiunt & transmittunt. Atqvc citius hæc accidunt, fi confimilium hum orum fecretio- nes, aliis in locis perficiendas, cauflæ qvædem um cunqve impedierint. Qvibus incommodis fingulis maxime o b ­ noxia habentur corpora laxa , phlegmatica , id eft , h u ­ moris aqvoli plena, præcipue fi defide vita fuerint labe- faftata. Pulmonibus vero ab hoc malo timeant iidem , qvibus metuendus hydrops eft, qvi certe non tem per la­ xioris habitus funt. Tim eant ergo, qvi qvocunqve diæ- tæ vitæve errore, poft repletum aqvofis potibus corpus, excretiones univerfales aqvofas nimium incitant, præ­ cipue fi una fangvinis circulum & firmas corporis partes debilitant, unde aqvofus multum, nec bene commixtus, fangvis progignitur: cujusmodi mala facillime contra­ hunt, qvi fpirituofis potibus abutuntur. Omnium autem maxime tim eant, qvi cauffis m ododiftis expofiti, inter pulm onum crebra exercitia, calidi frigîdiqve aëris vita­

re

neqveunt ad fauces & afperam arteriam per vices fibi

fibi fuccedentes appulfus, unde primum humida tus- fis, temporis dein traftu humidum afthma k).

§. XII.

Cauflas m orbi cognofcenti fymptomatum , fåltem plurim orum , ultro patet mutuus nexus. Donec tolerabi­ le adhuc malum eft, neqve a caufla adventitia exafpera* tu m , in tranqvillo corpore, minore vi, ergo & mino­ re copia ad pulmones fang vis projicitur; hinc vel nihil, vel m inus, illum rem oratur enatum obftaculum; hinc nulla vel m inor anguftia: agitato corpore, fingula fecus funt. In fitu corporis fupino, tenfi abdominis mufculi, qvod jam fupra verbo indicavimus, fepto transverfo non obediunt; unaqve m agnorum , qva: abdomen continet, vifcerum pondus contra eundem mufculum , cujus in ducendo fpiritu præcipuæ partes funt, determinatur: qvum ereftus tenetur corporis truncus, iftorum nihil eft. Ut libere vero fangvis pulmones permeare neqvit, qvod primus proximæ cauflæ effectus eft, nec facile a cerebro defcendere venofus fangvis potefl, nec bene arteriofus per reliqvum corpus diftribui : inde omnia mala. Sin­ gulis infpirationibus folito minus fangvinis transmitti­ tur: fed crebra exfpiratione crebro cor nniftrum irritatur; ergo parvus, fed freqvens pulfus: Atqve in vehemen- tiori m a lo , qvum facile accidere poflit, ut tantum per aliqvot momenta non transmittatur, qvantum reqviritur ad aortæ ramos remotiores dilatandos, immo ad cor fa­ tis excitandum, facilis erit pulfus intermiflio& fyncope:

C 3 _alia*

O p eræ v ix fo retp ra etiu m L au- fn rfu m trahetur. P rofecto V ir in d a to a n te J O H . F L O Y E R refp on- ob fervando m ôrbi decurfu , m agna dere> q v i afth m atis h u ju s cauflam cum laude d ilig e n s, in ratiocinando in fla tu len ta q vad am fu cci n u tritii _{de eju s ca u flis, co n jecturas veritatum} q v a litate p o n i t , qvae n ervos in fle t, _{lo c o h a b u i t , & fibi expertu* fuifle} p r im u m v e n t r ic u li, d ein d e p u lm o - vifus eft , qvæ n on nifi ab obferva-

alias vero fangvis, in venis jugularibus retentus & cor­ di dextro infiftens, valvulas hujus venoias ita urgere po­ terit, ut perpetim irritando cor palpitare faciat. I-

dem fangvis diutius retentus , hinc congeftus ad partes fuperiores & caput,faciem turgidiorem reddet, rubicun­ dam , lividam ; caput grave & fom nolentum , dum fom- num tarnten pectoris moleftiæ interrum pent. Simul non bene per corpus diftributus, lente, in corpore præfertim ad qvietem dam nato, per extremitates a corde remotas circumferetur; hinc calorem, cujus gradus m om ento fan- gvinis circumducti refpondent, his in partibus fuftinere neqvibit. Et tam iisdem ex cauflis, qvam ex circulo pul- monali turbato, turbabitur chyli ac vitalis liqvidi perpe­ tuo renovanda com m ixtio: qvare turbabuntur fecretio- nes qvælibet, maxime particularum nutrientium , fuis qvæliqet locis apponendarum: & tanto id m agis, q v o d prefla ju g ite r, a laborante diaphragm ate, abdominis of­ ficina, ex cibis male digeftis, cnylum non optim um prae­ paret. Ex qvibus omnibus labefactari fenllm necefle eft vires , tam mufculis infitas , qvam qvæ illos in m otum concitant; tanto magis in graviori m alo, qvod unum in periculum averruncandum nervorum dum infum itur im ­ petus, lentius idem in ceteras partes influat, ex lege, qvam corpori inditam multa probant. A tqve in ejusmodi mali gradu vel accedente intentione, qvum om nia conatur natura, ad peåus, qvam fieri unqvam poteft, dijatandum, ftructas.aeri per os & nares vias, etjam non cogitante ho­ m ine, patulas qvoad fiverit ftructura, continue tenet, ut major fluidi diflendentis copia, prom te irruens, plus valeat ad promte inflandos pulmones.

Deniqve fub vehem enti vel diuturno m alo, qvum ingravefcunt fingula, qvæ recenfuim us, facillime a fan- gvine diutius lente m oto, qvin hic illic ftagnante,aqvea lecedit p o rtio , atqve oedemata hydropem qve faciet. Ft

vix evitari p o te rit, q v in , diu contra refiftentias agitati pulmones m ax im e, qvi tuberculis obliti funt, inflam­ m entur alicubi, dein pure conternantur; aut pituita, fi a m itiori aqvea & mucofa indole , in corpore im ­ puriorum , hum orum hæc reccflcrit, exedantur. D e­ m um non valente natura cordis impedimenta rem o­ v e re , in fumm a anxietate, encephalo hinc preflo a ve- nofo fangvine, illinc collabente ob arteriofi laticis de­ fectum , partim confute nervorum impetus, ruet paftim extingvetur ; u n d e , qvemadmodum fit in moribundis plurim is,nunc convellentur m em bra, nunc refoluta con­ cident. Q vo in rerum flatu, fi defecerit auxilium, tan­ dem m oliminibus fatigatum pectus, obftaculo fuccum- bet ; qvod ipfum aér, non renovatus, ac loci calore m a­ gis magisqve elafticus, augebit, pari fere modo , atqve aér, q v i, gutture conflriao, exitu & ventilatione pro­ hibetur, hom inem præfocat.

Hæc qvidem plana omnia funt: folæ difficiles expli­ catu m anebunt recurrentes accefliones, qvibus malaqvæ- qve intenduntur; fi fides m odo illis, qvi recurre­ re affirmant, nulla diætæ aliarumqve cauflarum adventi- tiarum culpa. Harum vero qvum non celeres temper & manifefti fint effectus, fæpe autem diu lateant; animum libenter inducim us,utnon exafperariitaper vices afthma- ticum m orbum exiftim em us, nifi ex cauffis ilJis, qvas diætæ erro res, excretionum neceflariarum turbæ, animi com m otiones, in primis vero mutationes aeris, conti­ nent. In fangvineo aflhmate non tam accefliones recur­ ru n t, qvam morbus ipfe, renafeente, qvæ temel depul- fa fuit, caufla. E ficci vero aflhmatis fpeciebus ceteris,

â

via plurimæ a caufla pendent minus mobili, teu rem e- . t iis corrigenda, & minus fubito aëris attingenda viciflitu- dinibus ; æqvabilioribus increfcunt gradibus. H um idi autem aflhmatis caufla, pituitæ illa copia, poftqvam pe­

Aoris v i, & rem ediorum auxilio, magnam partem ad tem ­ pus m inuta fuit, repentino aeris vido citifïime iterum reti­ netur in pulmonum cellulis nunc compreflis fangvine ex calore aëris incitato, forte & expanfo, nunc conflriAis frigido aere, qvi cutanea tranlhdatione fimul cohibita, plus humoris ad pulmones determinare valet. Utera v e enim, & fervens aer, & frigidus, aflhmaticis nocet, fed nie tamen m agis, noflris faltem in terris, maxime fi hum i- dus fimul & ventofus fuerit. Qvi ab his ceterisqve caus- fis fib icavent, certiffime & rarius, & levius, fua exa- iperari mala fentiunt.

Q vod ad noAurnas m oleftias, videntur non pofle non feqvi partim ingeflos de die cibos, & corporis pul- m onum qve nunqvam de die evitandos m otus, partim, & præcipue q videm , le Ai calorem, qvem averlàntur m a­ xime arthmatici; ex qvibus forte caulïis in univerfum fe­ bris heAicæ pendent exafperationes noA urnæ , ab afth- tnate paullo adultiori infeparabiles.

§. x n r .

T andem ad curam aflhmatis devoluti, iterum fpe- cies, indole fua maxime diverfàs, figillatim confidera- bimus.

Q vod ficci afthmatis Sp. i. conftituimus, aflhma fa n -

gvineum manifefte fangvinis reqvirit mifïionem : deinde,

ut cauflis obviam eatur, qvæ vitæ liq v o rem , in corpo­ ris onus, auxerunt, iterum qve augere poflime ; q vare m i­ nus alendum corpus eft, magis exercendum motu & la­ b o re , vitanda maxime, qvæ fangvinem exagitant, alvi duAionibus crebrius minuendi hum ores, naturales fan­ gvinis fluxiones ordine prorriovendæ ; qvibus fi finem tam en aflèqvi non licuerit, vel potius, ii fedulo ita, at- qve ad fanitatem tuendam opus, infiftere aegrotus repufa- v e r it, confvetudini (angvinis aliqvoties detrahendi fub* jiciendum corpus eft.

Sp. II. Aflh. purulentum, qvod vomica, aut vomicis,

pus continentibus, fovetur, adeo cum infecutura utpluri- raum phthifi conjunctum eft, ut ab illa, qva curam, com­ m ode non feparatur. Nec fere nifi diæteticis & regimi­ n e -qværi falus poteft: laborandum enim, ut facili dige- ftione optimus generetur chylus, modica per vices co­ pia, ne abundans læfos aggravet pulmones j ex qvo de­ in bonus, facili naturæ negotio, præparetur ïangvis,at- qve ex hoc, qvarn placidillime m oto, bonum pus; cu­ jus citam nec tamen impetuofam exfpuitionem, natu- ræ maximo viribus, adjuvante tamen corporis cauto mo­ tu , inchoandam, remediis promovere oportet iisdem, qvx opponenda phthifi funt. At morbi, cujus incertifuntgra- dus, æqve incertus eft eventus, freqventius tamen,

qvod dolendum , letalis.

Sp. 1 1 1. Aflh. Metaflaticum, qvum a morbis oriatur,

qvorum eam fcimus efie indolem, ut corporis quamdiu occupaverint, vel peripheriam, vel extremitates, vitænon adeo metuendum fit; ea, fi non vetuftius fuerit, indicat auxilia, qvorum vi fua ad loca iterum trahi retrogrelTa arthritis, velrepulfum , qvodcunqve fuerit, exanthema- tum ulcerumve genus potuerit; veficatoria igitur, fon­ ticulos, diaphoretica, cutem emollientia, fulphurea, pro indole mali prægrefli. Si vetuftius autem , quam ut ex- lpecWi veteris morbi falutaris reditus poftlt, ad aliqvan* ex lbeciebus fbqventibus referat, qvi tentare curam vo­ luerit.

$'p. IV. Aflh. ab hydrope pe floris, primarium nempe,

non illud quod ab aliis ortum afthmatis fpeciebus propin- qvam m ortem nuntiat, generalem hydropis curam po- Icit, tere temper incertam, & tanto incertiorem in morr b o , qvi lui non manifeftat præfentiam, nifi confirmatus. Igitur remedia poftulat, quæ fuperfluos humores aut per aly u n fortius ducant, aut per renes; qvorum hæc, dum

fub-❖ ) a* ( #

fubtiliffima vafa fimul penetrant, referare poterunt glan­ dulas, per quas refbrbentia vafcula divifa & convoluta feruntur. Cui fini, ne alia infra commodius dicenda jam adferam us, ceteris præflare Scillam, plurima experimenta docuerunt. Pertinaci autem m orbo fi mox præfentiflî- m um opponere rem edium , fortis ægroti animus, & cer­ ta fimplicis mali cognitio, permiferint ; rationi congruum videri p o terit, Ut educantur flagnantes aqvæ promjta in- cifione inter fextam coftam, medio inter fternum & dorfi fpinam loco, ubi carnium tenuitas, arteriæ ac diaphrag­ matis in tuto religa fedes, locus item fatis commodus a- qvis, dum aere diflentus pulmo continue premit, effluxu- ris, operationem & facilem & difcriminis expertem red­ dunt. Incom m odum vero, in utroqve inftituendam efi

f * les in utroque cavo collectæ aquæ, ut

fæ-Sp. K- Afthma rigidum v d eonfîrïBïvunt, qvod pul­

m onum membranee & cellulae,vel fubtilioribus pulviicu- lis obfitæ, hinc rigidee factæ, vel acribus metallorum &. falium fumis conltrictæ, faciunt , qvum a prægrelfis tan­ tum m odo cauffis externis dignofcatur, qvarum ea v i s , u t majores qvoque indurationes progignere poffint, du­ bie tractatur. Ad pofteriorem tamen effectum, qvum longius requiri videatur tem pus, ex recentiore m orbi æ- tate, & recenfitis m odo cauffis, fpeciem hanc adeffe ju­ dicamus. Requirit evidenter ea, quæ humectent, lubricent* laxiores fibras reddant, & juvent pulmones in excutien­ dis peregrinis, quæ folvi fi poterint, ipfa certe ftimula- bunt ad ejiciendum. Ufum ergo qræftabunt, diluentia, olea exprefla, fperma ceti, lacticinia, balnea pulmonica, quibus adjungi poliunt, quæ expectorationem prom ove­ re creduntur, Liquiritiæ Radix, Benzoes flores, Herba H yfîbpi, Enuke Radix, cetera.

Sp.. VT. Aftbma Jcirrbofum, tuberculis & glandulis.

bron-bronchialibus induratis confiflens, difficilius a præceden- te difcernitu-r, ac difficillime illis in calibus agnofcitur, ubi externas cauflas fupra memoratas, incufare non licet. Q voties vero præfentiam ejus vel eædem cauflæ prægres- fæ ac m orbi vetuftas, vel aliarum ejusdem generis glan­ dularum indurationes ve ri (imi lem reddiderint, Medici erit officium , præter ea , qvæ fpeciei priori opponenda fvafim us, glandularum obftru&a valcula aperire. Qua in re quamquam fucceflinim exigua fpes eft, conandum tamen aliquid efficere incidentibus, etiam acrioribus, Rad. Ire o s, A ri, Raphani, vegetabilibus aliis antifcorbuticis, G ummi ammoniacoA Millepedibus, quæ tamen omnia circumfpecte adhibenda funt, ne obflructa loca inflamma­ tio vexare incipiat ; tum faponibus; falinis; aquis mi- neralibus non nimium ferrugineis, potius falinis alcalinis; & fpecifico glandularum obftruclarum remedio,Mercurio dulci: una cum quibus ufurpari nmul pofliintDecoåa Ra­ dicum & H erbarum , e mundificantium, diureticarum, diaphoreticarum claflibus, quarumea vis ut fubtiliffimos canales penetrent: ut I,. Gvajac.L. Saflafras, Rad. Chinæ, atqve e vulgaribus, Radicum Taraxaci, Graminis, Bar- danæ aliarumque.

Sp. VII. Afibmatts putridi tanto minus in nos fumi- m u s^n ationem proponere, qvo certius, vixiliud pofle cognofci. Scirrhofi aflhmatis vetuftioris, vel cauflarum occultiflimnrum efferius, fatalem femper habet eventum. Q vod ad mitiganda mala, eorum huc pertinere pars po- telt, qvæ in univerfum mox adferemus.

Scilicet primum, qyum foleant aflhmatis fpecies pllirimæ per intervalla exalperari & remittere, aciutra- qve tempora dirigere curandi regulas oportet. Inexafpe- rationfbus, cauflæ confiderentur, qvæ illas excitarunt, & confUtudones ægroti, pro qvarum omnium varietate,

nunc utile, qvin neceTarinm erit, fangvinem , cum cir- cumfpeffione tam en, detrahere ; nunc & fæpilïime c’ys- mata aliquanto fortiora injicere, & continuo pod taxan­ te remedio canalem inteftiuorum {ordibus fortiter libera­ re , quo pectoris externa rem oveantur impedimenta ; nunc cutis perfpirationem redimere diaphoreticorum u- fu , ejusmodi tamen, quæ fangvinem non exagitent, quæ inter principem tenet locum camphora; nunc etiam ano- dvnorum affectuum fedare impetus, ex qvibus afthmati ftipervenire (pasmi poffunt.

2.. Deinde in omnis afthmntis cura inter paroxys-

mos tentanda, maximi momenti funt regulæ circa diæ- ta m , & cetera fupra enumerata, qvæ cauffas remotas ac adventitias m orborum omnium continent, in primis cir­ ca aërem; ad qvas regulas fi vita viffusque inffituatur y & aCceffionum frequentia,. & nova m alorum increm en­ ta feliciter vitabuntur.

3. Denique bene attendere illud oportet, qvod Me- * dicinæ facienda? difficultatem , a facilitate regularum fyftematice propofitarum, maxime diftingvit; nempe u- nâ fæpe morbi fpecies cum altera, & utraque cum alio m orbo, complicatur. Cafus idcirco ffngulares non ad hur jus vel illius fpeciei m ethodum exacde tractari poffunt „ fed combinandae plures & m oderanda:, ut m orbi com ­ potitam indolem follers Medici ingenium extricaverit..

§. XIV.

-Humidi afthmatis m ulto, quam ficci, evidentior eff indoles & fimplicior *, qvare cttam perfpicuæ magis & fimplices illius fanandi regulæ, qvibus fi tolli prorfus m a­

lum non potuerit, at mitigabitur tamen admodum. In paroxysmo regula generalis modo tradita locum habet. Hinc fangvinis miltio alias neceffaria erit, alias m inus, interdum periculofa & noxia j pro cauffæ qvæ exafpera-

v it ratione & g radu, atque xgroti ipfius conftitutione, qui non nunquam , in m orbo non vetuftiori, fangvinis fatis dives eflepoteft. Atque huic faspe adeo violenter ne­ gatur per pulmones tranfitus, ut onere nifi promite libe­ rentur co r atqve pulmones, prius fufFocabitur asgrotus, quam bene quid prasfliterint remedia lentiora. Semper veroclysm ata acriora conducent; & pedum frictiones ac balnea; magis vero veficator ia, aut majora, aut plura, qvi- bus fingu lis, & fangvinis, & humorum aquoforum, a pectore deflecti potëfl portio. Vomitoriorum magna a multis com m endatio, qvod dum ventriculum a ciborum reliqviis- & flatibus ac mucida fàburra liberent, diaphrag­ mati faciliorem concilient defcenfum ; atqve fimul, con- cuflls pulm onibus, & irritata,qvasfaucibus ac œfophago connectitur, afpera arteria, collectas pituitas partem ex pul­ monibus ejiciant. Ipfius autem pituitas lentor, Ii vias,fi- bi prim um , tum aeri fangviniqve claulerit; incidenda eadem efl,exitusqvee pulmonibus juvanda remediis, qvæ m ox dicenda veniunt.

Namqve ut remlferit aliqvantum peripneumonica illa febris , qvas paroxysmos conflituit , & cellularum pulmonis minuta fuerit vel comprefilo, vel conflrictio,ut viam exeundi collecta pituita''inveniat, primum efle pa­ tet officium, hujus rejectionem prom overe, qvo bre- viflima via onëris parte qvam promtiffime leventur pulmones. Huc tendit ipfa tuflis, naturæ falutare opus, cujus minime compefeenda vis eft, fed fiuo ne deflitua- tur fine, dirigenda* Pituita igitur, qvo facilius tra­ hatur, incidenda remediis efl: fatis validis, qvas fi una flimiilationem modice auxerint carneæ illius portionis, qva bronchiorum arcus com plentur, eo erunt prasfen- tiorb ufus. Hanc ob virtutem, pras ceteris celebrantur Scillas Radix & Gummi Ammoniacum, variis apta ex­ hibendi formis, & pulverum, & pilularum, &

rum ; ex qvîbus ultimis laudem adhuc m eretur illa G. am m oniaciin aqvis deflillatis folutio, a ceiebratiflimo Medico BRUNNERO nom en fortita; tum ejusdem re- finæ in aceto fcillitico fo lu tio , magnarum certe virium, faporis licet ingratij tum fimplex & vetudum Oxymel fciiliticum; & denique recentius commendatum vinum, qvod Scillæ vires extraxit. Unica his juncta incom m o­ ditas, qva ventriculum ad vom itum folicitant, in pa- roxysmo qvidem , ut jam indicavimus, haud ita timen­ d a , in intervallis tamen m oleda , cautionem podu- lat, ne majori mox dofi exhibeantur , fed a minori u t fenfim ad audiores f a t progredio; tum ut adjici­ antur aromatica am ara, qvæ vom endi prima irrita­ m enta compefcant. Ad heroica ida proxime accedunt «Ilia cepæ, qvin & varia, antifcorbutica dicla, acri­ oris faporis, qvorum fucci ladis fero vel jufculis im­ mixti , condanti ufu potenter incidunt. N eqve fapo- n u m , lentior licet, ad io contem nenda, acrioribus fi adjungatur. Demulcentia autem & qvæ lubricant, o- leofa ac vifcida, haud commendare fas ed pulmonibus, qvos pituitæ tantus adfluxus cito reddere flaccidos va­ le t, & pituitæ qvidem , fæpius tenacitate fua m oledæ,

3

vam ideo incidendam m ox patet, non vifcidis augen- am.

At temporarium e d auxilium, pituitam ea via du­ cere, ad qvam ex naturæ vitio tendit: hoc ipfum cor­ rigere præcipuus labor erit. Adnitendum propterea,ut vifcidi humores alio v e rta n tu r, & pulmonum textus, qvoad fieri p o ted , ro b o retu r, ita ut inundationi va­ leat reddere. Com m ode qvidem ea, qvæ laudavimus, incidentia haud in folos, qvi pulmonibus includuntur, humores a£unt, fed in reliqvos etiam , ubicunqve fub- d ite rin t, qvos infuper ad renes qvædam idorum de­ terminant, utpræcipue Scilla; eodem qve nomine m ultis

placent M illepedes, qvin laudari pleraqve pofilmt ce-, tera, ad aqvas hydropicorum per renes educendas, u: tilia. Illis vero interponere, maxime fi renum fecretio difficilior oblervatur, vel adjungere oportet remedia al­ vum ducentia; conftantius ea, qvæ leniter folicitando* fenfim naturam obfeqventem reddunt, ut fapones,rha- barbaro, fidibus, amaris m ixti; interdum vero & fortio­ ra , qvæ iftorum vim augeant & deorfum determinent, folicite fimul , ad regulam generalem fupra traditam , cavendum , ne aëris ulla injuria humorum fuperfluorum per cutem , per pulmonesqve, fimam traniudationem coerceat; pariterqve ne victu potuqve abdominis one­ rentur vifcera, generentur flatus, incitetur fangvinismo­ tus; unde non impeditur folum illa, qvt£ expetitur, na- turæ defleftentis correctio, fed novis paroxysmis fup- peditantur eau flæ.

Ad robur cellulis pulmonum conciliandum , nihil præftantius eft, promtius nihil, fereno aëre, particulis balfamicis, exficcantibus, referto, qvalis amoena com­ mendat rura, altiora, pinetis & abietibus obflta, tum campos apricos variis florum odoribus gratos , horis nec calentibus, nec frigentibus, peragrandos. Talem i- mitari arte licet, fi aera conclavium, bene ventilatum, parum calentem , fumis balfamicis, refmofis, grati o- doris, repleamus. Etiam vero & illa proderunt, qvæ per totum corpus vires exierunt, ut Peruvianus cortex, a- mara roborantia alia, immo & martialia, prudenter ufi- tata,ne finibus fupra indicatis contrarientur. Qvare &mali initio,qvodintegræ fa ni tatis firmiorem fee um ferens Ipem,. præcipuam & æ groti& Medici attentionem pofhilat, A- qvas minerales varias conducere plurimi agnofeunt, in inveterato malocertiflimam addufturas perniciem. C o ­ natibus hac in parte prudentiilimis qvum non ceflerit

na-natura, u t faepe accidit, id tarnen o b tin eb itu r, ut refi- ftere diutius vita pollit m itiori naalo, rarius cxafpetan- dot qvo fucceffu meliorem, in multis lentis aegritudini­ bus, exfpectare non perm ittunt, machinae noftræ gravio­ res eaedemqve occultiores turbae , vitae non effugiendi

cafuSjA rtisqve, ut ceterarum rerum omnium, inter mortales fèmper animadvertendi

defectus. S. D. G.