IV
R E M E DIA G U IN E E N SI A,
QUORUM
COLLECTIONKM OCTAVAM ,
CONS. EXP. FAC. MED. UPS.
P R M S ID E
ADAMO AFZEL10,
PHIL. ET MED DOCT., MAT. MED. ET DliET. PROF. R. ET E. O.»
REG. ACAD. SCTENT. STOCKH. . REG. SOG. SCJENT. UPS., CAESAR.
A C A D. NAT. CURIOS. ERLANG., REG. SOC. LOND., ET REG, SOC. LINN. LOND. MEM.BKO,
P. P.
C AR O LUS HJOKTH,
SUDERMANNO - NERICIUS.
IN AUDIT. BOTANICO DIE XIV JUNII MDCCCXV.
U P S A L I A F,
EXCUDKBANT ZEIPEL ET PALMBLAD.
GROSS II AN DI. AKEN
HÖGADLg
hekr CiiI ÖSTJ&JEM&
SAMT
VÄl-BORNA
"s" CJLH'QII, ö3 TB JEM. &
född T H A M
Min vördade Morbror ocb Moster.
af tacksamhet och högaktning tillegnadt.
Carl Hiorth.
RÅDMANNEN OCH FABRIKÖREN
hogadle
JOHAN MICH.
SAMT
HÖGADLA
HELENA CHRIST
född ÖSTBERG
Huldaste Föräldrar!
Af barnslig kärlek vördnad. och tacksamhet helgar jag
Eder dessa blad. Den ömhet, hvarrned J omfattat mig, er¬
sattes ej genom detta ringa offer; inen att åt Eder frambära
det, såsom en tolk af min tacksamhet Och erkänsla, är i när¬
varande stund ett behof för mitt hjerfa. Fåfängt är mitt be¬
mödande alt vedergälla huldhetens beständiga omvårdnad ;
men då min förmåga brister, känner jag med förtröstan, att
det gifves en Högre Magt, som ej lemnar mina böner ohör¬
da, som godtgör min skuld, och Hvars vishet förbehållit sig
den högre rätt, att fullkomligen vedergälla mina största väl¬
görare.
Eder
, ' Lydige Son
Carl.
REM EDI ORUM GUINEENS1UM
COLLECTIO OCTAVA
2 2. ciSSuS cir/tufy foliis cordatis fubangulofs fetaceo- dentatis kabris, farmentis teretibus, iloribus pcnduiis.
Timmenenjtbur Ncfs, Biillonienfibus Tambulla, Sufuenjtbus Lac-
kafS.
Crefcit in montibusnibus Sierra? Leone, planitie Bullomenfi &. regio- Sujiwnßum, frequens.
Frntcx magnus farmentofus fcandens,
Samunta- iongisfima,teretia.Ylriatacacruleo vel plerumquenifiglabraprimoinania, inc»fio,enata »tätecompresfiufeula,nodis& fragilia,fridioue eevanido,fempercolore
quafi nebulofa.
Cirrhi longi oppofitifolii dichotomi glabri, ad divifiones bibra-
deaji, initio redi fed deinde & dextrorfum & finiftror- fum volubiles.
Fulia petiolata alterna cordata, ut plurimum fubangulofa, rarius ilnuata vel folum repanda, dentafa; deniibus minutis remotis fetiformibus, apice & rotundara & obrufa fed
plerumque acuta, urrimque rugofa fcabra, fuper ato- mis variis fetisque perparvulis raris confperfa, fubtus
venofo-nervofa: interfiitiis nervorum fubtilnfime ve- luti cinereo - tomentofis. — Petioli pilis brevibus tor- tis birti, ut etiam folioruin nervi. — Stipulce breves
lat» appresfx cordat» apice rotundatac teuuisfim» gla¬
bra: e fufco ruf».
G In-
Inßorxfecntia oppofirifolia, in »pice ramu'.orum ereda, compo-
fito - uinbellata: umbella umbellulisque involucro tetia- phylio infiiudis hinis; pedicellis incrasLtis cernuis.
Calyx parvus acetabuliformis iutegenimus pcrfiAens reflexus.
Petala quatuor decidua, Ted membranula germen cingens, cui in.
ferra fuere ftamina, in fiudus ball remanens adnata.
Baccci fubrotunda parte fiyli coronata fueculenta scida.
quum vocabulum Xtaacs apud audores grsecos femper
efi mafuulinum, inde formata vox iatina Cujus cur cum adjedi-
vis generis feminin» confiruatur, ut vulgo fit, non videmus , e-
amq'ue ob causfam primigcniam huic nomini fignificationem re-
Aituere nos debere crediderimus.
dentibus ferpentium aliquo in Guinea Ixfo, vtnenum il-
Ii exfugit alius, poAquam lfgatura appiicata fuit arda fupra vu!-
nus, quod deinde fcarificatur, ut bene Lngvinet, er-cui tandem
ungvenrum illinitur ex oleo Palmar, quae Elcrit guineenßs audir,
compofi'um arque ex partibus a-qualibus foliorum in cinerem ver-
forum Cis/icccßi, Mitmfa incürvatce, Afzel. er arborisuovac, non
dum defcrip'ar , Timmenenfibus Attcir vccatac.
notandum piteterca eftj frudurn hujus fiuticis fucco foa-
tere jucunde acido atque adeo omnibus tsle miré expetitum, «5c
ex illo atian» in Sierra Leone optimum parari aceruin. -
23. qrvza faliua, Linn?
Cr.cfcit an uspinm in Guinea finc fpontis, nobis non fatis con-
Aat, fed culitnr per totam Alucie. parti-m oicidenra-
ten» tam copiofc, ur in pluiimis regronibus leime .u-
nica vel faltim p:arcipua fit atque frequentisfima Gra-
minum cereaiium feges , i^uäe, quod mirum fortaslisvide-
n vidcbitur, non m agns aquofis & rigüis féd in Iocm
aiufis ediri.sque , inamo in ipfis Sierras Leoue montibus l.rre nafcitur, quin etiain iuxutiatur.
Gramen plusquam cubirale gjabrum: culmo fimplici eredo ftria-
ato foliofo: foliis quoque Arians, latitudine 4 linear
rum, acutis, fupremo ipicanj pleruinque fuperante:
fpicis veluri digitalis, fcd porius Jpica 8-10 pollices longa ereda compofira: fpiculh longisfimis proxima-
tis tubfimplicibus multi/loris: ßoribus 6-10 foiitariis
oblongis reniotis appresfis pcdicellatis: pedieellis incur-
vis incrasfatis bafi villoiis apice introrfumemargiriatis:
rachi angulata longe flexuofa.
Glunta (_CaIyx Linn.) uuiflora bivalvis e viridi candicans: val- vults paivis oppolitis trinerviis, raiius fojum carinatis,
inferiore inferius enata paullo longiore.
Catyx (Corolla, Linn.) bivalvis flramineus: valvulis coinpresfis pulcherriine granulato- feriatis obtufis muticis fed tu- berculo terminaris inscqualibns: majort inferiore i.e. ra¬
chi adverfa, bafi inferiore, naviculari, utrimque cofla
five angulo obfolere norata, marginibus involuta;
•minore exieriore i. e. a rachi averla, bafi fuperiore,
convtxa , anguiis feu cofiis- defiituta , marginibus rcvo»
lura, in fundo Petala & Pifiilluin continentc.
Peiala (Nedtarium, Linn.) duo quafi cohterentia minuta tenu- isfima alba, deorfum anguftata oblique truncata, la¬
tus genninis ad iuteriorem Calycis valvulam verfum tegentia.
Stamina non vidimus.
Girmen oblonguni viride. Stijli tres breves eredfi filiformes al-
bidi. Stigmata maxima longitudine Styloruin- plumo-
fa vel potius hifpida atro-purpurea. Se-
5$
Semen magnum oblongum tel lato -lineare compresfum, flriis
deflitutum, tunica fufca induclam, intus album} Sty-
lis coronatum.
in exemplaribus a Sierra Leone dornum apportatis nulla
Stamina & nulla Semina matura detegere potuimus. Multi et-
iam Calyces prorfus vacui reperiebantur. Sed Stylrubi aderant,
feroper tres numerabantur, quorum tarnen unus pleruinque mi¬
nor & quafi abortiens videbatur. An igitur hocce gramen plan¬
ta fit diclinis ? — Quum vero neque ullam Oryram antea nos-
met ipfi dcfcripfimus neque ullam aliam Oiyzx defcriptionem,
quam Generis Linnaanam, nobis hujusque infpicere licuit, pro
eerto dicere nequimus, quanti habend» fint, quas notavimus,
dillferentia, utrum ad novam fpeciem valeant ftatuendam, an fo»
lum varietatem aliquam fpecialem indicent i —• Ut illud cogite-
inus, inter alia fvadere etiain videntur, qua in Libro: Tableau
du Regne Ve'getal, Tom. II. Par. An VII $:o p. 110, habet
Botanicus quöndam Parifienfis Ventenat, verba hacce r "II y tn
a nne antre efpece cotnue fous le, nom eompnratif de Riz lec,
dont la nature n'exige qu'un termin peu humide. Le perisptr-
nie de cette nouve'lle efpece a un volitme conjide'rable♦. Elle croit
natureUcmtnt å la Cochinchine" — Sed e contrario huic potius
credendo rationes fuggerit "Profesfor olfcn Berolinenfis Doct.
Willdenow, quando in Spec. Plant. Tom. II. Berol. 1799. p-
247 fq. fub Oryza expresle drcit: "P'osßdeo 18 varietates hu-
jus graminis, femmibus ovotis, ellipthis, ohlongis, J'ubrotundis,
hrfvihui, fulcatis, albis, nigris, fufcis, muticisi arißatis Ifc. quce
Jen/im una in alteram tranfiunt, ut liniites nülli obferventurJ"
guineam habitantibus Oryza non tantum maxime eil uti-
Iis, fed etiam fummx revcra necesfitatis, quappe quacarere 0111-
nino nequeunt hoinines in piimis nigri seque ac gentes alix, qua
fub calido Jove, prxfertim vero prope & inrra circulos rropicos
fitas regiones incoiunt. Inde a promontoiio Capitis viridis us*
59
<jue ad oram, qux cx auro nominatur, indigenis 6c prxcipuum
eA alimentum et efficacia prxbet remedia pluribus morbis. Dt
•utroque hoc ufu magno, qux ex comi^ientario Cel. Präsidis
haurire nobis licuit, fingula heie infra memornre propofuimus.
priusquam in cibum adhibetur Oryza, in mortario ligneo
Peliin vocato tunditur et deinde a paleis, aceribus fimilibusque
aliis purgata iollicite lavatur. Negotium hpc moleAum a lolis feminis bis de die paullo ante id tempus, quo mane et vcfper»
apud Guineenfes eflur, peragitur, eam in primis propter causfam, quia experientia compertum ert, Oryzam gluma et calyce te- dam melius fervari, ne ab infedis deiodatur,
pauperiores Oryza fxpisfime fola utuntur., ita tarnen, ut
illi oleum Palmie fupra nominal plerumque admifceant. Di-
tiores autem aliquantum carnis non numquam addunt vel caprinx
vel gallinaeex, vel prxterea pifces fed raro venationem. Caro
in genere more folito coquitur vel etiam bene incoquitur juri, quod potens fadum Oryzx adfunditur antea codx, interdum
■vaporibus in- olla claufa, atque tum fapidisfimx.. Pifces in fpecie
ficcantur 6c deinde pulverati in juscuhim cum oleo parantuc
eodem fini pro occafione ferviturum. — Oryza neque in fari-
nam molitur neque ex ea coquitur panis, cujus, talis faitem qualem
in Europa habemus, txdio in calidis regionibus cito capiuntur
ouni indigenx tum advenx, Sc quo etiam carere posfunt in ora Guinex viventes, quum illis funt, qux in ejus locum optimc iubAiruantur, femina Oryzce, frudus Mufce 6c radix Diofco-
re.ee, cet.
UNieus modus, q.uo in panem qualemcumq.ue redigituc Oryza? Mandingenfibus 6c Sufuenfiblis eA frequentatus, quippe
qui eam. prirao coquunt <Sc in pultem deinde contuudunt, cui mel tum admifceut afque hane masfam in globulos formatam
tan-
6o
tandem in lole exponunt {iecandam. Hoc. fic dicflo pane in e*- pedi;ionibus bellicis pro cibo pfojrimum utuntur & tum prarter-
ea, fersne uti nos Lolemus-, pro facramento fumunfv tum in re- ligionibus fuis publicis, prasferiiui fej&o illo magno quod ver*
nali tempore quotannis celebrant, tum aliis quoque occafionibus,
quando quod promisferuut, quafi jurejurando follcmuiter firma-
re volnur.
MQRBi» ad quos removendos adhibetur Oryza aliis rtbus
admixta, funt quidtm permulti, fed pnecipue Hdminthiafis. Dy-
fenteria, Alvi tormina, Phtißs, Morbilli, Fråmbcrfia de Abortus,
de quibus fingulis eorumque curandi modis, ut quse aeeepimus,
maxune neceslaria breviter exponemus, noftri rtquirit iuftiiuti
ratio.
qui a Vermibns, inteftinorum incolis, oriuntur, morbi funt
Africanis bene rioti dt inter eos frequentisfimi, prjefrtim vero apud infantes, qui tarnen Afcaridibus Lumbricoide de vermiculari
xrtaxime infeflaiitur, fed utpiurimum Tainiis homines, econtrario
setate provedfi de cum primis inopes atque tuanetpia, qua; non
raro de male tradhmtur de cibo fuftinentur minimc fufficiente,
quodque illis datur, alimonium pesfima; plerumque eÜ indolis.
Quantum attinet ad Fu-lenfes, quorum terra latflis copia adßuit
de qui illo potisnmum vefeuntur, ipfi credunt, indfr esfe, quod
inter eos tantum non omnes, tininentiores de humiliores,
ditiores de pauperiores, Taeniis crueiantur. — Ad Vennes
quoscutnque depellendos ^thiopes variis abundanf medica-
minibus, qua; in genere funt purgantia de quorum duo Ory-
zani continent ut neceslarium, quod ajunt, ingrediens. — Unuia
ex quatuor vel quinque conflat feminibus Connari Africani,
Cavan., qua pulverata dofin confliruunt cum Oryza codta quoque
mane fumcnd'am, fed alvus inde non movetur. — Alterum eft
cortex arboris cujusdam Timmenenfibus Argol de Bullomenfibus
JCuntang vocatse, ceterum vero adhuc incognir*. Hic cortex in
piilverein fubtiüsfimum redadui cum non nullis Uvaricepiperitcr,
Afzel. lcminibus incoquitur; & exigua dofls hufus decodi, cui admifcerur Oryza, quotidie mane haufti utantheiminticum valen-
tisfimum multum piasdicatur. Hoc autcin inedicainentuni quuru
ob iuporein naufeofum infantibus dari nequir, vc! quando illud
noa fert Aomachus, decodo iflo valde potente fado quotidie la-
vattir abdomen; quod fi prasterea apud infantes animadvertitur
nugnum, atque id a vermibus proficifci causfa fubeft credendi,
idem hic correx Aibtilisfime pulveratus ut caraplasma adplicatur.
de Dyfenteria in ora guineenfi jatn ante p. 14 pauca dixi-
mus ejusque fanandi rafionem expofuimus ibidem vulgarem. Alia Sufuenfibus, qtlorum regio dlumen Pongos attingit, propria in eo
confiHit, quod una cuin Oryza coela iabas non nullas comedunt
Tolå didas, qua; mucilaginoAe funt atque aromaticsc & ftirpis
non dum cogaitse.fed ut videtur legutniuofae.
rOPULOS nigros Alm torminibus quam faepishme esfe adfli-
dos & ad ea levanda in genere iilos uti remediis aniaris, fuprä
p. 5/ paucie inemoravimus. Ifta autem tonninaquando dejtdio-
nibus lociata funt dolorem adferentibus, e radice recente arbu- fcula? pentandra;, quam Pasfaliam nominal Cel. Preses , para-
tur decodum, cujus portionen! bene magnam, Oryza coda ad»
mixtam, mane et vefperi confumere debet tegrotus, usque dum
cfTcdus fcqujitur. —• Contra tormina a1vi cum fymptomati«
bus febriculolls connexa valere etiam diciiur aqua incoda Ory-
Za quotidie comcIla, additis decem ftirpiutn foliis, quas adhuc
iguoramus taututn non omnes, & fi vel fingulie esfent cogairae,
vix mererenrur, ut iIlas heic nomine appellaiemus, liquidem
bsec compofitio fatis ampla , qua; inter paucas tales a Guineenfi-
bus ufitatas numeranda tft öi. fatnofo olim Mirbiidatio aemula, förnufts ad maximam fui parrem non magis poller, qu^m illud,
tun»til ab indigenis multum celebratur.
" "
REGIO-
R«GlONES calldae Fhtifi laborantibus vulgo habantur falutares, nISilo ta¬
rnen fecius hic morbusin Africa non infrequens »It, ex aliis male curatis inter-
dum ortus. Contagiofus non esfe exiftimatur, fed fspe a par^nribus in libe-
ros transferri. Simul etiam infanabilis creditur, & certutn quidem e(t, cum plerumque & citius quam in Europa meiam attingero ultimam. In hoc ta¬
rnen rnorbo maxime follrciti funt incols de tiista rite inftituenda, acibo pin-
gvi fe in prinvis abilinent &medicameniis infuper varii generis uHmtur, inter
qus eminere dicitur eortex arboris incognits, Fulenfibus JJgu & Sufuenfibus
Kamlä vccats, ex cujus decoéto valente & Oryza admifto tres maoipuli quoque
måne funt fumer.di. .... ,
QUI Guinexmhabitant, an timquam Morbillisadficiuntur,nondum fatiscon-
ftat. De marbo tarnen loquuntur exanthematico, quo interdum laborant, qui-
que Ut epidemins apparet. Secundum defcriptionem fenfus frigoris, quod fe-
quitur caior, eum prscedit, et deir.de tusfi humidisque oculis foeiatus eft. Mi«
nime eft periculofus, & inträ paucos dies etiam abit. Interea ut lev:tur, to-
tumcorpus Oryza fricant minutisfime contufa vel in pulveren» fubtilisfimum re¬
datia, & inttrJum melle permixta.
TERRIBILEM illum marbum, Frambafiam, jam ante p. lj copiofe quidem
defcripfimus, fed beic addamus, Aethiopes numquam conari ei ullam facere nje-
delam, priusquam adfummum fermepervenerit, i. e. quando fungofs excrefcen-
tiae debitam adfecuts .funt magnitudinem & plures puftulae non videntur »ruffl-
pere. Inter alia corticem aiborisnondum definits, Timmenenfibus Jujfl appel-
latae, tum aqua plus minusve, pro «täte sgrotancis, incoquunt, Sc parten» hu-
jus decofti Oryza mifti tempore matutino duorum dierum proxime infequentium
accipiunt. Poll moram hebdomadis fimili ratione iterum fumitur hocmedicamen-
tum eccoproticum. Eodem prsterea decoéto fed valentiore alterno die lavantur
ulcera •& eorum crufts poltea caute detrahuntur.
INTER populos nigros quando rr.ulter femel -vel bis Abortum fecit, eidem
bibendum porrigitur decoétum piants incognits, Sufuenfibus Suncbi vocats,, O-
ryza concoftum , valde acerbum atque adftringer.s.
POSTREMO notandum eft, ut fupra p. H diximus, Oculorum morbos »n
ora Guinea: esfe oppido raros, atque adeo eorum causfas ex nociva quadam
Oryzs qualitate non esfe in geilereducendas, quodtarnen auélores, qui de mor¬
bis in India orientali & America vulgaribus fcripferunt, contendere videntur.
Etenjm qupd adferunt, fiverum in utraque India, äc pes in Africa non ita le ha¬
bet, hujus disfimilitudinisratio qusrenda eil in diverfa Oryzae indole vel ina'io
eamdem parandi modo, cet. Hoc faltim eft certum , Oryzam, qus in Japonia,
China multisque aliis Indis orientalis regionib.ts atque in America colitur, in
locis crefcere paluftribus, quin etiam fer.e inundatis, in tunica indudi alba et
minus esfe nutrientem, fed contra ea maximan ejus partem, qus fert Guinea,
aridis in locis & altis, immo in iplis montibus nafci, tunica indutam esfe fufca
& in modum fpeciei fupra nominats cochincincnjis perifpermum habere majus e-
amque ob causfam plus continere nutrimenti. Si his addatur, Oryzam gnineen-
fem, ut omnia femina in folo arjdo enata maturataque, esfe fapidiorem & plu-
ribusetiam botanicis fupra allatis dignofci notis, non defunt fane »ationes, qal¬
bus induceremur credere, hane ipfarn esfe fpeciem dirtinttam, falubriorem &
majoris pretii, quam vulgarem iliam albam, qus ex India orientali atque Ame¬
rica nobis advehitur.
