TOMUS VII.

Det här verket har digitaliserats vid Göteborgs universitetsbibliotek.

Alla tryckta texter är OCR-tolkade till maskinläsbar text. Det betyder att du kan söka och kopiera texten från dokumentet. Vissa äldre dokument med dåligt tryck kan vara svåra att OCR-tolka korrekt vilket medför att den OCR-tolkade texten kan innehålla fel och därför bör man visuellt jämföra med verkets bilder för att avgöra vad som är riktigt.

Th is work has been digitised at Gothenburg University Library.

All printed texts have been OCR-processed and converted to machine readable text.

Th is means that you can search and copy text from the document. Some early printed books are hard to OCR-process correctly and the text may contain errors, so one should always visually compare it with the images to determine what is correct.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

TOMUS VII.

JOHANNIS MESSENII

SCON D I A

ILLUSTRATA,

Sett

CHRONOLOGIA DE REBUS SUECIÆ

Potiflïmùm ;

Deinde Regnorum etiam adjacentium,

in quantum illius conducit cognitioni;

Tam Eccleßaßicis quàm Politicis t

ab Anno C

MDLXVIII. ad MDXCII.

SWQKHOLMIÆ,

Typis OLAVI ENÆI, A

C

M. DGCII.

SERENISSIMO ET POTENTISSIMO MONARCHÆ,

D. GUSTAVO ADOLPHO,

Sueciæ, Gothiæ, V andaliæq; Regi,Magno

Finlandiæ Principi, Duci Eftoniæ, Careliæque,

& Domino Ingermanniæ ,

Quamlibet fortunæ profperitatem, vitæ prolixi ­ tatem , & regiminis felicitatem, &c.

proindè inclyta exciti famd,non tantum Chrißiani Ofe

Emo, quantumvis difertus, Se-

reniffime REX, fat digna potefl oratione, egregias C) prorfus regias JOHANNIS 'virtutes eloqui;^Quarum res, Reges atque Principes illius temporis fermé omnes;

Sed etiam Imperatores Turearum atque Tartarorum , crebro per liter as & legatos, ejus captarunt amicitiam; Pracipuè tamen &

inprimE magnus illePolonorum rex, Sigismundus Augußus,]OHANNlS necdum fceptro donati, propter eadem ‘virtutum ornament a, captus amort) fuam ipfifror em lubens elocavit. Deindè pofi obitum Sigjsmundi, fife fugam Henrici, Ordines Polonia non minus JOHANNIS, nomfe 'virtutum, amantes, illi diadema obtulerunt] Quod fecundum Stepban1 mortem, filio ipfiusregj Sigjsmundo potius etiam, quam candidator^

aliis contulerunt. . -

Quinimb Sueones ipfimet regi

proptereà etiam mdgr

addidi, feptrum Erico, vitiorum magis, quam virtutum, fiudiofo, abw

tum, illi concorditer porrexerunt. Plenum tamen fuit tumultibus

ipfius regimen; Siquidem regno potitus, bellum d fratre in Danos

ceptum, aliquandiu continuaverit, & illo Stetini fedato , novum

Alofcbo , quod hic Eßonia, Cardiaque dominium nullo jure def der a s

inchoaverit; Idque per vita refiduwn f propter intolerabilem hoßts j^f

bi am, iniquijfimas irkntidem pacis conditiones prafcribentis , non infelici­

ter fané prorogavit, Interea quoque temporis tumultuoflas domi ac pericu- lofas ■) cum fratre habuit Carola corrixationes ; has quidem ob caufas, quod illum fifpi caretur Sue ciœ throno inhiare $ Quod nollet cum tantis Ducatum libertatibus fratri permittere 5 quantas ille flagi­

taret j Ac demum quod Liturgia, in patriam inducenda,, eum conflenti- re nequaquam uelle intelligent.

Quippe interim quoque

JOHANNES, cum regni Clero belligera­

bit , cui mediam religionis quandam inter Catholicum & dogma Lu­

ther anum -, fedulo conabatur normam obtrudere. Ultimis pratered bitœ annis, in gratiam cum fratre

reberfus, procellofam fimiliter movit contentionem Senatorum primariis Suecicorum-, Quos ideofluafiffe miffionem regis Sigismundi prius in Poloniam ;

poflea Rcbalia^ il­

lius contumaciter Je rebocationi 3 feu reductioni , oppofuijje -, ut ipfo ita commodius ex Suecia fecluflo 5 & parente , patruoque fine haredibus throni maj'culis aliis, bitdfunitis, gubernaculum illi Suecia invaderent^

ajfeberabit. Quam porro beritati conformiter, non difleutio.

Perum

VESTRAM redeo & fequens opu- ficulum, Hi'floriam procedentium continens rerum omnium-, MAJESTA­

TI

VESTRÆ fubjeiïiffimè offero,ut illo clementer ac diligenter perlelto,

ipflamet de his, aliisque proferat judicium fff) pri flina, fimul gratia Scriptorem refUtuat-, quod etiam humiliter objecro,

MAJESTATEM VESTRAM

fuperna totus jdebotusque comment do proteiïioni. Ex Cajanaburgo XII. Augufii die, Anno AdDCXXAI,

S\ R r. ^{M ajestatis V estræ}

Fidelisfimus

JOHANNES MESSENIUS.

PROGRAMMA.

L ^{E x} ea fortunæ non vituperanda novercæ, Quod det principibus profperiora malis , Deteriora bonis, mandato Numinis ipfo

Sic impulfa, probos quod magis urit heros, Ne mundi rebus nimiùm feduâa fecundis

Mens, æterna minùs quàm peritura colat-,

Bella domi, quoque bella foris movet, hoftibus hoftem Sors addit, foftem non cohibente Deo.

Viri exempla > fequens tibi monftrat multa libellus, Regis JOHANNIS quo inclyta gefta leges.

Quem probitas decoravit herum perplurima^

Attamen adverfis fæpè rotatus erat.

Carcere claufit eum quadrienni frater Ericus, Confortemque tori, pignora bina fimul.

Indè thronum naäus , Mofci per luftra quaterna Impetitur gladio -, Res neque tuta domi : Nam difcors cum fratre fuit, cum parte Senatus,

Datque novæ turbas relligionis opus.

Omnia fed finis placidus, Regemque coronat >

Sic mala commutat per bona quæque Deus !

CHRO

i

C ^hronologiæ S ^condianæ

TOMUS SEPTIMUS.

INno MDLXVIII.Erico Sveo

' num rege, ut præfatus fum, XXIX. Sept.

I die captivato , vidor Princeps Johannes poftridiè cum triumpho Stocholmiam ingreflus, Rex â præfentibus jjtëSveciæ Ordinibus falutatur; & ità Dux Carolus â regimi- nis con for tio excluais, fratri velut padis non flanti, plurimum indignatur. Sed tacitam germani offenfam non magnoperè moratus , collatam acceptat patriæ monarchiam, Johannes ; Atque ut fe- curior SveCiæ dominaretur , in quosdam adverfariorum gladio animad- vertit, fimulque in primarios Procerum Upfaliæ peremptorum ficarios, quos inter fuerat, Petrus Gaddius , & Petrus Vilhelmi ; ficut etiàm Pa­

telles ille , â quo Steno Ericius mortiferum nuper accepiflet vulnus, promeritis afficitur fuppliciis. Steno autem V. Odobris animam exha­

lans , Upfdiæ tumulatur. Et rex Johannes viduam avunculi , Ebbam, pupillosque hujus liberos fibi confobrinos , confolaturus , ac mœro- rem nonnihil mitigaturus , defundo contulit Stenoni Comitis infignia, â fuperftitibus ufurpanda liberis , mafculaque filiorum progenie. Ad majora deindè converfus regni negotia, VI. Odobris Johanni Bafilio , Mofchorum principi, perfcripfit : illi fignificans de regis Erici captiva- cione ; fuâ ad thronum Sveciæ promotione ; pacis cum Dano inftaura- fione ; Et, fi ejusdem ille cupidus effet, quantocius fignificaret, habi- ffique circa regnorum limites per legatos cum Svecis colloquio, pacem roboraret priftinam ; Atque hujus gratia nullam fe illius legatis Stoc- Rolmiæ depræhcnfis, injuriam irrogaffe , licet id jure meritiffimo po- tuiffet, quod in negotio prorfùs inhumano & barbaro hic occüparen- Jur expediundo ; Nimirum ut illuftriffimam , chariffimamque tori con- fortem , fibi per fummum fcelus ereptam, hinc in Mofchoviam abdu­

cerent.

P Inde tamen Mofchus magis efferatus ; ficut etiam quod lui legati

7?rent in tumultuofa Stocholmiæ occupatione, paulo inclementius mul-

cfati ; quod jufto diutius hic detinerentur ; quod fuâ omnino fpe fru-

A ftra-

2 CHRONOLOGIÆ SCONDIA NÆ

ftraretur de Catharina libi transmittenda ; & quôd captivi mifertus re­

gis Erici longe amiciflimi , hujus moliretur liberationem , bellandum potius cum Sueco, quàm pacifcendum exiftimavit. Pacis nihilominus fe cupidum aliquandiu fimulavit, donec incolumes ex Suecia legatos recupe- raffet ; Et tunc primo hoftilem prodidit animum, cruentiflimique cecinit belli claflicum, quod nimis diu cum Sveonibus deinceps minus fortunate gefferat, prout fequens hiftoriæ contextus atteftabitur; Qui potiffimum in belli defcriptione Mofcho vitici, Livonicique, & novi per Johannem regem dogmatis liturgici Suecis obtrufi, declaratione, verfabitur. Porro Catha­

rina regis Johannis conjunx, Stocholmiam in fplendidiffimisappulit liburnis VII. O&obris, Vafteno ex Oftrögothia, ubi tumultus fuit tempore morata, adveniens; Et regina protinus falutata, in dotem propter nuptias, ac pro bonis, ut vocant, vitalitiis, Oelandiam cum Borcholmenfi caftro , & partem Oftrogothiæ, cum arce Stegeburgenli, Sudercopenli &Lincopenfi civitati­

bus , fubje&isque provinciis ac præfe&uris, obtinuit.

Jam vero cum femeftres ad finem properarent induciæ, inter Johan­

nem & Fridericum reges conftitutæ, pro ipfarum prorogatione, velomni- modâ controverfiarum transa&ione cum Danis ineunda, O&obri menfe, Thuronem Bielchium, & Georgium Gyllenfternium , viros genere nobilif- fimosin Daniam ablegavit. Qui Roschildiæcumadverlàriis pofteà collocuti, iniquiflimisfubfcripferuntpacis conditionibus. Nam Danis minus prudenter funt polliciti fumptuum refufionem, quos Fridericus in fuum militem, inducia­

rum tempore in gratiam regis Johannis â bello feriantem, im pendiflet ; Navium in bello Danis ablatarum ;ficut etiam Jemptiæ,Herdaliæ,Oefeliæ,Sonnenburgi, LealiæiHapIaliæ.Lodii & Varbergi, refignationem ; Liberam trium coronarum ufurpationem ; & omnem Sueonum Jurisdiktionen! in Norvegiam, Gotlan- diam, Hallandiam , Blechingiam atque Sconiam. Immo & LubecenfibuS veterum folutionem creditorum, ac quorumlibet damnorum compenfatio- nem , addixerunt, indeque domum redierunt. Quos rex Johannes cum hujusmodi reduces transaktione, minus clementer excepit, quod fuam praeter voluntatem, paktis adeo intolerabilibus fubfcripfiffent ; & fuper iis cum regni Ordinibus deliberaturus, Comitia indicit Stocholmiæ initio fe- quentis anni celebranda, Interea temporis autem, de Eftoniæ non mi­

nus confervatione folicitus, Henrico Claudio mandat provinciam refi- gnare, quöd hujus fidelitatem haberet fulpektam, & illam Gabrieli Chri- ftiernio, à Mœrby Libero Baroni, commendat: Qui X Novembris Re- valiam delatus , ab incolis honorifice fafcipitur, fidam Regi Johanni lubje- ktionem fpondentibus, & novos ipfi honores magnopere gratulan- tibus. Reliquum denique anni exeuntis tempus , Sueciæ Gothiæque novus Rex impenderat oblullrationi, ac Fmlandorum Eftonumque fubjugationi.

Anno MDLXIX ineunte, confluunt Regni Ordines Stocholmiæy quibus cum XXIV Januarii Comes Petrus , Guftavus Olai, Thuro Petri, Nicolaus Gyllenfternius, & Hogenlchildius, collocuti, prolixa oratione com' probarunt, Regem Johannem, quod pius, probus , clemens effet, quod gloriofum & fruûuofum Patriæ matrimonium iniviffet, quodque proximus throni foret hæres; hunc legitime nuper conlcendifle. Ita Ericum, quod im*

pius, improbus ,& infamis effet tyrannus; turpillimamque Regiæ familia?, &

Patriæ , fuo matrimonio afperfiflet maculam, ex Regio juftiflimè deturba' tum effe faftigio. Ipfa deinde Regis Erici fcelera copiofo comprehenfa fcri*

pto, velut æquiflimas depolitionis caulas, Ordinibus prælegerunt. QU,

demum à Proceribus interrogati, an hujusmodi propter caufas , vellent o^

TOMUS SEPTIMUS. 3

mnem Erico fubjedionem, obedientiamqut renunciare, öc ipfamRegi Johan- ni præftare ? Concorditer affenferunt. Ità protinus litteris figilla, quibus fe Ordines Erico priùs obligaiTent, avelluntur, difcerpunturque; & in focum hujusmodi abjiciuntur codicilli. Proteftati quoque font præfati Oratores, non pauca Ericifcelera longe foediora, fe voluntario pertranfi- re filentio , nè illultriffima ejus profapia indè fimul aliquam contraheret labeculam.

Sequenti autem die, qui Divo fuit Paulo folennis, Johannes ipfe- met in Ordinum frequentia comparens , inprimis caufas fuæ cum Erico difcordiæ commemorat : Quarum effent præcipuæ , quod fe omnino in- fontem, cum uxore liberisque captivaifet; Proceres Upfaliæ madaifet;

& Catharinam Mofcho deftinalfet. Deinde ob foam illis defignationem copiofas agit gratias, fande promittens fe ità gubernaturum, ut coram Deo judice omnium poftremo , totoque mundo fecurus poflet refponde- re. Infignia tamen Regia non fufeepturum, antequam Sveonibus domi, forisque, pacem cum hoftium quibuslibet procuravifier. Deinde omnes omnibus condonat offenfas. Hacque Ordines benevolentia & clementia plurimum exhilarati, Erico iterum obedientiam renunciarunt, & illum carceri perpetuo adjudicarunt ; Vehit quoque liberos , omni ad thronum Sueciæ focceffionis jure privarunt. Georgii Petrii omnem fimiliter fobo- lem , nullâ prorfos in Regno fundione publica fruituram , pronuntia­

runt. Damnaruntque pariter quaslibet fententias in vivos aut mor­

tuos ab Erico prolatas ; Et non aliter de cæfis Upfaliæ optimatibus,quàm honorificè loquendum ftatuerunt. Tandem Regi Johanni Rofchildenfem proponenti transadionem, & Ordines fuper ea confulenti, unà refpon- fum ab omnibus acclamatione, quod honeftum potius cura Dano bellum, quàm turpem hujusmodi pacem, optarent. Qua Sueonum Rex Johannes magnanimitate plurimum collaudata , eidem fuffi agatur fententiæ, &

proteftatur, nili Danus de honeftioribus denuo Pollicitatus pacis condi­

tionibus , æqua poftulanti obtemperaret, fe hohes illi fimul alios domi,

forisque objedurum. >

Poftridiè vero, nempe XXVI. Januarii, Ericus m faccllo arcis filti- tur judicio ; ubi cum fratribus diu corrixatus , demum publica , folenni- que Ordinum fententiâ, Regali privatur authoritate ac dignitate; mul­

torumque damnatur criminum, & carceri, honefto tamen, talique per- fonâ digno, adjudicatur. Quando comes Petrus nomine Nobilium ; M.

Laurentius regni Archipræful nomine Cleri ; Confol Stocholmenfiumno-.

mine Civitatum ; &■ quidam alius nomine Agricolarum , graviffimis ra­

tionum momentis ibi produdis, promiifam Erico fidelitatem atque fub­

jedionem , folenniter revocarunt. Culpam porro Ericus fui infortunii omnem ferme Ordini attribuens Equeftri, in hunc vehementi profedo in- Vedus fuit oratione, ipfi luculenter exprobrando , quod cum plus honoris in illum contuliifet, quàm ullus regum Sueticorum , titulis Comitum &

Laronum decoraviffet, tam nefandam , deteftandamque fibi gratiam re­

ferret ! Sed ifta fordis excipitur auribus querela, & in carcerem Ericus Jeducitur, ubi gravibus fuit contumeliis ac ærumnis affedus, filioque ttifoper Guftavo , & filiabus, oculo mage charis , poftmodum fpoliatus, fUam indefinenter luxit orbitatem.

Præfato autem fpedaculo miferabili perado; Dux Carolus eodem die fitis fpondet regi Johanni literis & juramentis , per Chriftianam fidem, honeftatem ducalem, facrofandumque Dei verbum depofitis , quod Meliffimus illi futurus, nec alium ipfo vivo, pro legitimo regni Domino

A

agni-

Jil1

F G,|

j CHRONOLOGIE SCONDIANÆ

agniturus ; Fratri autem mortuo , idem feniori filiorum fuperftiti obfe- quium & homagium præfliturus, fervaturus, ad regiumque promotu­

rus effet folium. Sin vero fine mafculis decederet hæredibus, non femi­

neis , his de convenienti provifurus fuftentatione, ac tanta doratione, ut quælibet illarum C. millia thalerorum ex regno Sueciæ confequeretur ; Nec illo, aliovè cafu, viduas defuturus Catharinæ, quæ citra ullam con- troverfiam bonis fruitura vitalitiis. Verum poflerâ die Ordines fuum re­

gi Johanni fidelitatis juramentum, litteris ac figillis roborarunt ; hilares- que domum remearunt.

Interim litteras regis Johannis naâus Mofchus, ns menfe Februario fraudulenter refpondit ; Falfô perhibens, fe cognito per vanos rumores regis Johannis interitu, eâ Catharinam intentione ab Erico poftulafle, ut ipfam fratri remitteret regi Sigismundo : Nec proptereà Sueco ju- ftam effe caufam, fuos diutius legatos detinendi; hortans ad horum expeditionem, & fimulans fe pacis fludiofum : Litteras falvi condu­

ctus pro legatis Sueonum , illuc quantocius ablegandis , limul

transmittit. .

Calendis porro Martiis, Brigittinæ fiib Revalia moniales , fupphci flagitant libello â regina Catharina , ut Henricus Claudius â Kanchas , fundos fuo ablatos nuper coenobio , reftituere compelleretur. Quarum preces apud Principem, hujusmodi perfonarum amantifnmam , non fuiffe vanas exiftimo : Nam & Nadendalenfes in Finlandia, Schogenfes in Sueciâ, & Vaftenenfes, Vretenfesque in Oftrogothiâ, Veftaliumcon­

ventus , gratia peculiari comple&ebatur.

Atqui captivus Ericus, longé miferabiliorem IV Martii die, ipfi- met regi Johanni fupplicem transmifit libellum: In eo fiquidem lamenta­

bili queritur oratione, de injuriis , opprobriis , contumeliis, frigore, fame, fetore, tenebris,& quotidianis vitæ infidiis, quæ hadenus per XXII fe- ptimanas, ab iis irrogata fuftinuiffet, quibus fui cuflodia effet demandata.

Hos infuper accufans ablatorum fibi violenter & fraudulenter liberorum, librorumque; denegati fæpiùs concionatoris ; fpoliatæ fupelleélilis; quod­

que dedita opera, ex quadam deteftabili malitia, per crebras tumultuatio­

nes & vociferationes, noCturnum, diurnumque fibi fomnum eripuiffent.

Demum obfecrat, ut frater his dignaretur adhibere moleftiis remedium,

& honeftas captivo libertatis conditiones præfcribere: Tantumque effe mundi fpacium, ut hujusmodi fratrum difcordias prolixiori valeret loco­

rum intercapedine haud difficulter impofterùm dirimere. Quid autem Ericus indè confolationis obtinuerit, mihi non confiât : Illud tamen me- cum Sueones fciunt univerfi, quod non multo poll tempore, Olaus Gu- ftavi â Lena Baro , honorariorum unus excubitorum, bombardam in Ericum disploferit ; qui per brachium graviter fauciatus, diu caruerit auxilio chirurgi, & proprio jacuerit cruore , miferabiliter admodum foedatus. Nec Regis arbitror inftinCtu hujusmodi perpetratum fcelus , verum impulfu Olai proprio, cædem vindicare fraternam

defider antis. . .

Cæterùm tyrannus Mofchorum Johannes Bafilius , Livomæ domi nium totius denuô affeélans, primo Revalienfibus defeélionem â regrm Sueciæ decreverat perfuadere. Ideoque binos Livonum fibi pridem jura­

tos, videlicet Johannem Dufve, ac Elardum Krufe, fuper ifto probe in­

formatos negotio expediundo , Vefenbergam ablegat. Qui mandata

commodius exequerentur, vocatis fraudulenter duobus ex Senatu Kev

lienfium Vefenbergam, illa menfe Aprili pandunt , magnopere iuateS}

TOMUS SEPTIMUS/

O&a-

■

'W LJ B‘

:.. /•

K I

tes , ut quandoquidem Erico rege legitimo ipforum Domino jam ca­

ptivato, â fubje&ione, Sueonibus promifla, eflent omnino abfoluti, Ma­

gni Ducis imperio fe quantocius fubderent, priftinam ità recuperaturi dignitatem, & tantis fruituri privilegiis ac immunitatibus , quantis nul­

lum Baltici maris emporium. Sin vero dominium Mofchi recufarent, ar­

mis illos, reliquosque Livoniæ totius inhabitatores, ad fubje&ionem a&utum omnino efle compellendos ; cum magnus Dux & Imperator Rufliæ, nullam prorfus mentionem pacis cum Sueco vel Polono ineun­

das foret admifliirus,nifl univerfam fibi primum Livoniam refignarent.

Sed Revalienfium oratores , refponfo tanti negotii ad fenatus fui arbi­

trium callide prorogato, domum redierunt : Et Revalienfes, licet fæ- pius hac de re â Mofcho follicitarentur, tamen in promifla regno Sue­

ciæ obedientia conftantiflimi, cum maximo etiam rei familiaris detri­

mento , permanferunt.

Ifto autem Suecus tempore talem Mofchi prorfus ignorans molitio­

nem , & magis infidias Dani formidans, legatis ad hunc denuo trans- jniflis, fuadet ut honeftioribus pacem legibus inire non gravaretur.

Simulque Omnem domeftici occafionem tumultus , fapienter præventu- rus , fratri Carolo Ducatum Sudermanniæ , Nericiæ & Vermeiandiæ IX.

Maij confirmavit, promittens , ac permittens, ut illo juxta tenorem pa- ternæ donationis, teltamentique , &. legum Sueticarum vigorem , cum hæredibus mafculis, frueretur : Ità tamen ut incolæ ducatus, ipforum- que Princeps, regem Sueciæ fupremum agno feerent femper dominum.

Hoc itaque paéto rebus domi, forisque ordinatis, rex Johannes fuam diutius inaugurationem prorogandam , haud confultum exiftimans , X.

Julii die, quâ decuit folennitate , cum uxore Catharina» Upfaliæ regia capeflit infignia. Quando Regis inftin&u clerus Sueciæ fequentes ap­

probavit articulos:

Quorum primus, at

poß feßivitatem facrofantta 'Trinitatis , folenniter in univerfis regni Ecclefiis impofie­

ritm celebraretur.

Secundus,

gos militaresque pileos , ac pariter quamlibet in clero levitatem (fi luxum, Regia improbaret Majefias’, Cum deceat ut mores fint dottrina conformes, (fi veßitus offi­

cio , perfimaque confeniens.

Tertius,

plo , poffent Ecclefia Chrifti laudabiliter praejfe.

Quartus ,

Quintus,

no expungendos , aliofe notatos fiagitio enormi , (fi juxta legum patria rigorem, morte multtandos ;

N?

SextUS,

5

, Afo»

Septimus,

ii

6 CHRONOLOGIÆ SCONDIANÆ

OétavUS ,

Nonus,

Decimus ,

cefin vif tantes , & parochorum moret, dodlrinam , vitamque examinantes, Regia, Majeftas officii fidulo admoneret),

UndeciiftUS,

Duodecimus,

res ; Ne' quis illorum ultra facultates fe oneratum conquereretur.

Poliremus,

nore

, ÖT1

Voluit prætereà Rex Johannes ( ità pedetentim præcipua Catho- licæ religionis dogmata, non tamen mox omnia, in Ecclefiam reduce­

re Suecanam moliens, & clerum præfatis modo ftatutis paulifper ve­

hit inefeans) ut folennia quoque corporis Dominici quotannis celebran­

da fufeiperent. Sed Clerus abufum , & idolomaniæ obtendens pericu­

lum , penitus recufavit ; fuumque idcirco Rex propolitum in aliud tem­

pus prorogavit.

Secundum porro coronationis feftivitatem , fubdolis Mofchi pro­

vocatus litteris, pacificum præferentis animum, XXL Julii legatos il­

lius, infigni ornatos viatico , hinc domum expedivit, & unà fuos; nem­

pe M. Paulum Julien , Finlandiæ præfulem ; Broderum â Rifa; Thon- nonem â Tiufterby ; Mathiam Schubertum, Secretarium ; & Engelbcr- tum interpretem. Illi autem in mandatis habuerunt, ut imprimis fa- tagerent pacis impetrare confirmationem & illius per XVI. aut XX. an­

nos prorogationem, firmamquefimul cautionem,quod interea Suecus Efto- niæfecurusefietdominaturus,&RevaIiâ,Vitenfteno,Karchufio Padifo,Hab- falià, Lodio, Leahâ & Sonnenborgo,libere fruiturus. Atque ut hujusmodi pa&um non ofculo crucis per caftellanum faéto Nogardenfem,fed ipfum Rufliæ Principem , roboraretur ; Quod nullo pollet jure averfari, cum aliis Europæ regibus, idem foleret ipfemet præltare officium, prout li­

quido teftaretur nupera cum Erico Sueonum, & Sigismundo Polono- rum, regibus , transaélio , ità per Mofchum approbata. Sin vero ar- rogantiffimus ille , fuperbiffimusque Principum, & hoc & illud fimul recufaret, nè proptereà omnino pax utrinque perturbaretur, & fangvi- nis humani daretur inde occafio effufioni, legati pacem acceptarentjpro- prio Mofchi diplomate, & ofculo Caftellam Nogardenfis, aut Derpa- tenfis, roboratam , fimilemque â fuo promitterent domino pacificatio­

nis confirmationem.

Verùm perfidiffimus Rufiorum tyrannus, fuis cum gaudio legatis

tandem recuperatis, Sueticos ad nullam permifibs hujus negotii a<fii°'

nem, rebus nudatos omnibus , & in ar&iffimam detrufos cuftodiam , m

illa tot annos, menfes, dies, horasque detinet, quot in Suecia fuiflent

TOMUS SEPTIMUS. 7 fui prius detenti ; Longe tamen inhumamus fuerant tra&atf j cum folo pane & aquâ frequentius cibarentur, fmgulasque periclitarentur vita in horas.

Hademis etiam Suecus fruftrà cum Dano fuper honeftioribus pacis conditionibus egit, & hoftis indè magis exacerbatus, quàm placatus, ar­

ma corripit , ac Varbergum initio autumni obfidet. Nec lègnior Rex Johannes, miffis cum fratre Carolo militaribus in Sconiam cohortibus O&obri menfe , tantis eam cladibus muldavit, ut illam provincias vafta- tionem , fcriptores Danici etiam hodiè lamententur. Noftrum in Var- bergo præfidium interea acriter hoftium fe opponit irruptionibus, adeo ut præter aliam illis cladem quotidiè inflidam, ipfum Danici exercitus dudorem, Danielem Ranzovium, XI. Novembris proftraverit. Quam- obrem Dani armis diffili, ad fraudes confugiunt folitas , harumque bene­

ficio adverlàriis prævaluerunt, & IV Decembris , Varbergum dolo fibi proditum obtinuerunt. Deinde cladem Scaniæ vindicaturi, Wefirogo- thiam infeftarunt, quos indè Sueones profligarunt.

Anno MDLXX. Claudius Kurfelius, Polemarcha Sueonum in Livo­

nia , hujusmodi Johannem regem domi bello diftentum haud ignorans, ideoque miniis illum fibi formidans, velut etiam de refiduâ falarii folu- tione, fibi & commilitonibus â Sueco numeranda , magnoperè defpe- rans, inita cum Germanicis & Livonicis equitum turmis confpiratio- ne , fraude quadam Revalienfem ftatuit acropolim occupare. Nec pri­

marius hujus fuerat machinationis fcopus, ut Claudius arce potitus, fa­

cilius â Rege ftipendium extorqueret: Sed ut Mofcho illam, velPolono, aut Dano, vel Carolo Johannis germano, pada fratrem conventa mi­

niis fideliter exequentem, ( ut quidam perhibent ) in ordinem redige­

re clanculum molienti, tandem prodendo , non paucis auri & argenti talentis, præter falarii numerationem, donaretur ; novique domini ob- fequiis, periculi admodum fecurus, pofteà manciparetur. Quamobrem VII.

Januarii fiib dololb nimium prætextu, cum plurimis conjuratorum in ca- ftrum intromiflùs, præfidiariis nihil periculi formidantibus, miniis diffi­

culter fuperatis, prænobilem virum Gabrielern Chrißiernium, â Mcerby Baronem , Revaliæ ac totius Eftôniæ gubernatorem, & hujus uxorem liberosque, in ardam detrudit cuftodiam ; & arcis pofleflionem, atque defenfionem fibi ac fuis fedatoribus arripit.

Poftridiè autem fenatus urbis, de hujusmodi graviter cum ipfo ex- poftulans perfidia, non aliud obtinet refponfum, quàm quöd munitione loco pignoris effet fruiturus , donec promerita flipendia integre fibi &

commilitonibus â Rege Sueonum perfolverentur ; Proinde ciim pro tem­

pore nec gubernator, nec fenatus, eflent folvendo , ità fuit utrinque transadum, quod Gubernatore cum uxore ac liberis foluto, Claudius cum complicibus arce, & provincia Revaliæ fubjedâ, usque feftivitatem Pentecoftes, foret libere gavifurus ; Interea Gubernatorem hoc fu- Per negotio, Regem confulturum , refiduumque falarii ab eo impetra­

turum.

Mochus porro Livonici cupidiflimus dominii , ac inprimis Revaliæ,

^elut urbis ibi potiflimæ & fortiffimæ , de præfato hujus ftatu nec dum

*ddus certior , alio , & quidem hujusmodi, non fatis tamen honefto

^ivoniam ftratagemate fibi totam fubjugare meditatur: Enimvero Pyran­

es probe hadeniis animadvertens , immediato Livones Mofchoviæ im­

perio fe nullatenus fubmifluros ; & reminifeens quo pater Bafilius ante

annos dolo, Smalenfchovienfis inhabitatores provinciæ, Mofcho-

viti-

8 CHRONOLOGIÆ SCONDIANÆ viticum fimiliter jugüm tempore multo detre&antes, demum fubjugaf- fet : Idem Livones nunc fraudulenter decrevit fibi per compendium, fubfternendos. Et proptereà non obfcurè intelligens Livones, Germa- nicæ vel Danicæ Principem nationis haud averfari dominum , callide fimulat folo prote&oris titulo fibi quoad Livoniam refervato , fuam in Livonia poffeffionem, & totam jurisdictionem , fe paratum Magno Holfatiæ Duci, Livoniæ inprimis regi defignato, concedere , ut ità per illum provincias munitionibus potitus quibuslibet , univerfam facilius occuparet Livoniam, & perfonatum feu larvatum deinde regem capti­

varet. Protinus igitur Magnum hac de re compellat fubdolè , qui frau­

dis ignarus, eâ confenfit fpe voto Mofchi, quôd ifto confideret paéto, Livoniam progreflu temporis Daniæ, tanquam veteri dominæ , refti- tutum iri. Plurimi etiàm Livonum, Mofchi dolum minime animad­

vertentes , verum fub Germanico rege aurea patriæ fecula indubiè re­

ditura , fibi ftolidè imaginantes , idem juveni & minus experto fuadent Principi Magno indefînenter. Qui proptereà hinc animatus, & â fratre Danorum rege , Livonicum diu multumque afFeétante dominium, fimul forfitàn inftigatus , hujus anni principio, miffis in Mofchoviam legatis , de conditionibus novæ iftiusmodi regiæ dignitatis, in Livonia prope- diem inftituendæ, ôc fibi primum conferendas, cum Ruthenis fedulo deliberat.

Interim vero Magnus occupatum â Claudio Kurfelio caftrum intel­

ligens Revalienfe, & ilhid hac fibi occafione prodendum confidens, ve- lut nominato , candidatoque Livoniæ regi , falvum , ut vocant, con- du&um , pro eo transmittendis quantocius legatis, â Revalienfibus IV.

Februarii flagitat: Sed non impetrat, quod Kurfelii, non Gubernatoris mentionem in literis feciflet. Ac licet Claudius , velut rerum ftudio- fus novarum, publicam illis fidem folus indulfilfet, tamen in civitatem haud funtintromifli ; proptereaque Claudius foris legatos conveniens, ità cum ipfis negotium transegit, ut CC illi præfidiarios fponponderent in neceflitate ab Holfato fubmittendos. Itaque cum non ingratis Magno refponfis indè â Kurfelio reverfi, oratores Ducis fui prius in Mofcl»o- viam ablegatos , cum haud minus beneplacito eidem transa&ionis decre­

to reduces offendunt. Atque cum negotii totius confummatio, & ipfa, fi diis placeret, inauguratio, candidari omnino requireret in Mofchovia præfentiam, itineri fe feftinus accinxit Magnus, & Derpatum progref- fus, ibi per bimeftre temporis fpacium, cogitur demorari: Nam interea Mofchus factio'os in regno fuo, & Polonicarum, ut ipfemet falfo di' (flitabat, partium ftudiofos profligaturus, ac exterum deinde principem e°

advocaturus, tantam Novogardiæ, Plefcoviæ & Narviæ, fuorum edidit ftragem fideliflimorum fubditorum , quantam vix ullus tyrannorum alib*

terrarum fubditis , etiam infideliflimis, deprehenditur unquam intulit Nec tamen hac ferociflimus hujus tyranni animus mitigatus, & fatiatuS, longé immaniorem æftivo pofteà tempore, in primarios fuorum Con- filiariorum, in ipfa Mofchovienfium civitate, tyrannidem exercuit.

Atqui Danorum rex Fridericus , cladem Scania? nuperam â Succis

infliétam vindicaturus, XXVII. Februarii Gothiam ccepit infeftare aU'

ftralem, & aliquot in ea territoriis crudeliter devaflatis, VII. Martii dic

Vexionenfium urbi flammam fubdidit, quibus fimul Ecclefiaibi cat£e'

dralis conflagravit. Nec Suecus interim â bello feriatus, miflb vicimm

in Norvegiam exercitu, truculentiorem multo vaftitatem , calamitatetn-

que hoftico inflixit. Quamobrem Danus fero nimium fuis compaflus fÇ'

TOMUS SEPTIMUS,

* •' gnicolis , demum confenfit lubens , ut armis utrinque depolitis, quæli-

bet cum Sueco controverfia, legitimis fubmitteretur arbitris , Stetini menfe Julio ventilanda & terminanda.

Ait Sueticus Revaliæ miles, non obfcuris interea comperiens indi­

ciis Kurfelii perfidiam, cum hoflibus clanculum advérfuspada colluden­

tis , etiam ab ipfis difcedere, adverfarioque perfidiflimo caftrum fimi- li aftutiâ eripere, tacitus fecum ftatuit. Itaque Nicolaus primariæ cohor­

tis Centurio , cognomento Doblare, vir ingenuus, & miles admodum ftrenuus, nonnullis hoftilium excubitorum fibi conciliatis, ad filentium obligatis, fubornatis, rogatisque ut commilitonum reliquos condidâ fa­

cinori die plurimum inebriarent, non parcentes argento in hujusmodi fe­

rale fympofium liberaliter aflignatq, node parafceven fubfequente, caftren- fes hoc adoritur fucceffu : Quando Kurfelius,&miles in arcepræfîdiarius, vino, fomnoque erant confepulri, Nicolaus cum fuis pugnatoribus fauto­

rum ope per obfcurum penetrans in arcem foramen, ita hoftium quos­

dam excitabat, ut fomnum momentaneum cum æterno permutarim ; Alios vero donatos vita, quos inter fuit Kurfelius , cum nonnullis equi­

tum Magiftris, in promerita dudum conjicit vincula, & tandem portis caftri patefadis, Gubernatorem cum reliquis Sueonum greffus illuc matu­

rantem , infigni fufcipit triumpho.

Ifta Sueonum vidoria, extemplo perLivoniam divulgata,fautores &

fedatores Mofchi Danique gravi perculit dolore, ac præcipuè Ducem Ma­

gnum ; qui fecundum folennia Pentecoftes, Derpato in Mofchoviam pro- fedus , & inufitatâ ibi benevolentia clementiaque cum Germanis fufce- ptus comitibus, â Mofcho Rex Livoniæ falutatur, & folenni pompa his conditionibus proclamatur : Magnus Cæfar Rufiiæ, folo contentus prote- doris titulo in Livonia, & exiguo quotannis indè tributo, in recognitio­

nem dominii pendendo , integram novo Regi poffefiionem Livoniæ pro­

curaret, & indè Suecis quantocius profligatis , contra hos, aliosque ho­

ftium, vafalli partibus fideliter altarer ; ficut etiam cum Imperatore Ger­

manorum, amicitiam, fcedusque adverfus Tuream renovaret. Immo to­

ti Theutonicæ nationi, non aliter quàm fratrem germanum fe impofte- rum exhiberet, & peculiari benevolentia in fuo imperio foveret. Ma­

gnus prætereà regnum Livoniæ hæreditario poflideret jure,pro fe, hæ- redibusque mafeulis ; Sin autem fine his vitam finiret , fucceflqrem ex Dania vel Holfatia principum haberet aliquem, perpetuô indè, non aliundè petendum: Nec ullus Mofchorum, inferioris vel fuperioris con­

ditionis, aliquod in Livonia obtineret dominium , aut poteftate ibi vel minima unquam gauderet. Atque aliquod fpecimen fimulati Tyrannus favoris præbiturus, plurimos Germanorum in Livonia dudum captos, &

m variis Rufliæ hadenùs ergaftulis miferabiliter detentos, vitâ, opibus dc libertate, modo donavit. Quibus Mofchi blandimentis & figmentis fion pauci Livonum fedudi, modo forrunatiflimum patriæ flatum certo certius expeda verunt.

Verum Revalienfes, ab iftis licet fatuis hominibus crebro follicita- rentur, ut repudiato Sueonum imperio, fe tàm fortunato beatôque Re-

Magni fubderent dominio: Tamen memores beneficii aregnoSue- ciæ hadenùs multipliciter accepti , in obedientia conflantes permanfe- rilnt ; & fraudis non ignari Mofchoviticæ, leviflimum Sueciæ jugum , cum graviflimo Rufliæ aratro, permutare noluerunt. Ipfemet præte-

Magnus, mox â fua in regem promotione, frequentibus Reva- llenfes, & alios Suecis in Livonia modo adhærentes compellans litre-

B ris,

IO CHRONQLOGIÆ SCONDIANÆ

ris, aureos fpondet montes, fe Dominum li agnofcerent ; Qui ver contemnerent, plumbeos 8c ferreos in tela conflandos, illis commina­

tur rebellibus. Per has tamen minas velut ex pelvi jaétas, Magno nil proficiente, Mofchus fuum armis clientem in Livoniam intrufurus, &

indè Suecos expulfurus, ingentem cogit protinus exercitum , quem cum Magno in Livoniam ablegaret.

Hujusmodi porro molitionum Johannes Sueonum Rex non omni­

no gnarus, fuis Mofchum literis IX. Maji hortatus eft iterum, ut Sue- ticos ibi legatos plus æquo contra gentium jura detentos, cum re- fponfo inde quantocius expediret : Simul etiam hoftis lætitiam, ex in­

fortunato noftratium fucceffu Revaliæ fufceptam immodicè, in mcefti- tiam converfurus, in iisdem memorat, fe caftrum recuperafle ,&per­

duelles morti deftinafle ; quod arcem Dano prodere, bellumque Suecos

& Ruthenos inter accendere eflent machinati. Sed juftam Sueci peti­

tionem , tyrannus ille perfidiflimus falfè admodum deridens, legatos nihilominus retinet ; & â Magno perperam informatus fuper Suetici Regis profapiâ , de hac contumeliofos mifcet quotidie fermones. Nam ea fuit Holfati molitio, â fratre Dano ad ipfam pariter inftigati,uthis, aliisque conaretur modis, Mofchum in Suecum inflammare, & femina belli gnaviter talia feminare , qualibus uterque provocatus, mutuis fe conficeret detrimentis; 8c his Suecus in Finlandia, Livoniaque diften- tus armis, Daniam non infeftaret, fed tolerabilioribus Dano conditio­

nibus , in futuro propediem utrinque Stetini colloquio , pacem appro­

baret & firmaret.

Cæterum XXXI. Maji, Claudius Kurfelius judicio Revaliæ præfen- tatus , & morti adjudicatus, ipfam merito fubiit polt triduum, quan­

do cum nonnullis confortum gladio cæfus, occubuit. Complicum vero alii in Sueciam ablegati , vitam, Caroli Ducis interceflione retinue­

runt; indeque fe magis criminis communis oforibus fufpeétum red­

dens patronus , de fuâ polteà innocentia vehementer poteliatus fuit.

Habuit Kurfelius â Johanne rege Lealiam in feudum , quam â præfidio fruftrà Sueci repetentes, milio proindè illuc Nicolao Doblare cum fua cohorte , feptimanis aliquot Lealiam impugnarunt; Sub qua ipfemet corruit Centurio , cum non paucis commilitonum. Reliqui ta­

men continuantes obfîdionem, Lealiâ tandem potiuntur. Ideoque auxi' liares tardius â Mofcho advenientes coniæ, in Vichiam Sueonum ibi provinciam^ effufæ, grandem incolis claaem attulerunt.

Quando Rex Johannes , crebris Erici fratris, captivoque clàm fa­

ventium , variis & nefariis provocatus machinationibus, in ipfa diutius Suecia illum retinere captivum minus confultum duxit; Hac idcirco æflate , illum per mare in Finlandiam fub arétiflimâ cuitodiâ trans- mifTum Abogiæ caftellano tradidit cuftodiendum. Illuc fimul Uxor, h' berique deferuntur, præter Guftavum Erici primogenitum ; qui dein­

ceps in transmarinas expeditus regiones, in Pruffia Brunsbergæ, Tu*

roniæque aliquandiu , 8c poftmodum Vilnæ in Lithuania, artium libe' ralium ftudiis eo fuit imbutus fine, ut progreffu temporis, loco diade- matis Sueçici,infulam auxilio patrui confequeretur in Polonia. Et quam­

vis ob nimiam pufillanimitatem, nec fceptro, nec pedo effet ille ido­

neus , tamen mediocres in litteris fecit progreifus , libris annis ahfluo

indefeffus in tanta rerum omnium penuria adhærens,ut interdiu Sen

las frequentaret, nö&u autem in publicis Turoniæ Vilnæque

foriis, fuam hofpitibus operam in mundandis ocreis ? phaleris, 8c

tlWiS

. ________ ____________________ n randis equis , locando, tenuem victum amiétumque libi compararet.

Tanta funt fallaciflimæ procaciflimæque ludibria fortunæ, â quibus ne inclyta quidem foboles regum eft immunis ; , cum ille tam glo- riofî ac viétoriofi Monarchæ filius, fortunam adeo novercam fit ex­

pertus!__________ ’

Haétenüs porro Imperator Romanorum Maximilianus,Rex Gallorum Carolus, Rex Polonorum Sigismundus, & Dux Saxo num Augultus, arbi­

tri controverfîæ, Suecos, Danos ac Lubecenfes inter flagrantis, defi- gnati 8c rogati, fuos menfe Junio commiffarios feu vicarios Stetinum ablegarunt: Cæfar quidem Johannem Fridericum , PomeraniæDucem ; Joachimum Schlick, Comitem â Paffau ; Chriftopherum Corlovicium, Equitem auratum ; & Cafparum Munchevitium, Cameræ fuæ Confili- arium: Gallus, Carolum Danzæum : Polonus, Martinurn Cromerum , Epifcopæ Varmienfis coadjutorem; Johannem Demetrium Solicovium;

& Juftum Claudium : Eleâor autem, Ludovicum, ab Oberften Comi­

tem ; ac Ericum Volchmar, Thuringiæ Capitaneum. Ab ipfismet ve­

ro litigatoribus, illuc Oratores & caufarum aétores, deftinati advenerant:

Ex Suecia inprimis prænobiles viri, Nicolaus Gyllenitern , regni Can­

cellarius; & Georgius Gere, Barones; Benediftus Gylta ; & Ericiis Gyl- lenftern, Equeftris ordinis Magnates ; Olaus Laurentius ; Hieremias Rhcemer, & M. Petrus Fccftius, Secretarii: Ex Dania deinde gcnerofi etiam Proceres, Petrus Bilde â Suanholm, regni Senator ; Henricus Ranzovius, Holfatiæ Gubernator ; Georgius Rofencrantius, Confiliarius;

Joachimus Hinche D. Juris, & Decanus Bremenfis ; atque Nicolaus Kaas, Secretarius.

Inchoata prôindè hos inter aftio Calendis Juliis, per fequens anni fpacium quinquemeftre , vehementi animorum verborumque conten­

tione identidem utrinque ferbuit, Suecis Sconiam , Hallandiam, Blechin- giam, Gotlandiam & Jemptiam repofcentibus, fuaque urgentibus jura , ratione trium coronarum ; aft Danis pervicaciter contradicentibus , &

temporis præfcriptionem, aliamque obtendentibus jurisdictionem : ità quod pars urraque non parum negotii facefferet Compromiffariis.

Interim vero Mofchus verberibus, non verbis, fuam cum Sueco litem de Livoniâ dirempturus, comparatum haétenus exercitum, Du- Ctore Magno, Livoniam verfus modo transmifit; & primariae hujus provinciæ munitiones, Rcvalia ac Huitenftenum, XXL Augufti, â plu­

ribus hoftium millibus arâiflimâ cinguntur obfidione , XXX. deinceps feptimanis fortiter admodum , & laudabiliter utrobique profeétô tole*

rata. Nam quoad Huitenftenum, Hermannus id Flemingius, infigni cum fortitudinis encomio, propugnavit. Nec minus Revaliam Guber­

nator ; qui fideliflimo civium nixus auxilio, non urbem, arcemque in- ttis folùm ab hoftium crebris defendit impreflionibus, fed eruptione fo- ras aliquoties auda&er faétâ , eminùs, cominusque, plurimis adverfa- rios cumulat detrimentis.

Quamobrem Mofchus, nihil præfenti fub Revalia bellico apparatu affectum iri cognofcens, copiofiorem Narviæ acceptum, horribiliorem- HLle, Magno fuppeditavit ; & fuâ nihilominus fpe fuit uterque fru- ttratus.

Suis etiam Suecus, fold commeatus inopia laborantibus, tempefti- laturus fubfidium, regni Archithalaflb cum inftrutftiflima in Ocea-

*}nrn clafle ablegato, mandat cum eâ in portu fubfiftere Revalienfium,

°nec omnibus horum effet neceffitatibus provifum. Qui proinde re-

B 2 gium

TOMUS SEPTIMUS.

CHRONOLOGIÆ SCONDIANÆ

B ___________________________________ ________ ______

gium executurus mandatum , circa XXIX Septembris diem , in con- tpeéhi civium, hoftiumque, jacit animofus anchoras, & faââ crebro in continentem defcenfione, cum illis viriliter confligit ; intereà plurimis eö confluentibus mercatorum aliundè navigiis, â quibus libéré merces im­

portata?,ac exportatæ cum maximo utrinque lucro. Hoc fimul tempore præfa- tus Sueonum Admiralius, regias ad Mofchum perfcriptas XIL Septembris litteras , in caftra hoftium transmifit ; Quibus Rex Johannes admo­

nuit ferio Tyrannum, ut prioribus fibi legatis domum femiffis, pro novis illuc propediem venturis, nimirum Johanne Laurentio .ab Isnes Finlan- dorum Gubernatore, ac hujus comitibus, fidem daret publicam. Sed MofchuS nimiâ viétoriæ inflatus fiducia, pacificum Regis Suetici ani­

mum ftolidè contempferat.

Quâ Dani etiam occæcati vanâ nimium perfvafione , & tacita cum Ruthenis conlpiratione, plus æquo fe animofos atque contentiofos Stetini medio temporis intervallo præbuerunt. Sueci proptereà fubveriti, nè li bellum cum Danis fimul recrudefceret, armis utriusque obruerentur, cum his miniis æquo conditionum tenore , in gratiam redire compelluntur.

Quamobrem pofthabito corrixationum fervore, Sueci & Dani, ab arbi­

tris fedulö etiam concordia? admoniti, XIII. Decembris die certis legi­

bus amicantur. Quarum prima , ut priftina rediret, vigeret & floreret utrinque impofterum amicitia : Utrobique libelli fupprimerentur femofi , nec amplius conficerentur vel fpargerentur. Secunda , confveta inter Suecos , Danos & Norvegos , renovanda , frequentandaque negotiatio;

ficut etiam ufitata Narviam permittenda omnibus navigatio. Tertia, fundi tempore belli legitimis utrobique poffefforibus ablati , reftitueren- tur. Quarta, profugis ex uno in aliud regnum hac pateret conditione refugium, ut ibi refponderent adverfario, & quodæquitas fvaderet, u- trique adminiftraretur. Quinta, mutua illa accufatio, violatæ transaélio- nis anno MDXLI. inter Scondiæ regna conftitutæ, & mul&æ pro­

ptereà fol vendæ, odiofa haâenüs follicitatio, impofterum omninô in­

termittenda?; nè novutn indè belli exoriretur incendium. Sexta, omni cederentSueones fuâ jurisdi&ione in Norvegiam , Sconiam, Hallandiam, Blechingiam, Gôthlandiam , Herdaliæ præfeduram & lemptiam ; ac fuâ viciffim Dani quoad integrum Sueciæ regnum. Septima , Ecclefiafticam quoque jurisdiftionem Sueones, quam feculis aliquot in lemptiâfibi ufur- parunt, Danis pariter alfignarent. O&ava, partem Livonia? armis fub- aftam, Sueci accepta fumptuum refufione bellicorum, Imperatori, velut legitimo illius domino, reftituerent ; qui pofteà illam Dano, quod vete­

rem ibi haberet quandam jurisdicftionem, & frater ex Livonia reliqua non modicum hodiè poflideret, fub tutela? ac protetftionis modo concederet » prout XXIV. Maji die proximo, Rofchildiæ inter Cæfareos,Sueticos&Dani- cos, porrô effet hac de re tranfigendumGommiffarios.Nona, controverfiade Tribus Coronis, nifi ante Calendas Januarias anni MDLXXII. limitaneis in Scondia colloquiis foret dirempta,novo deinceps fcrutinio Roftochii inftituen- do fubmitteretur, & tandem arbitrio Cæfaris decideretur ; Intereà verb utri' que Regum eas folum, non aliis regni alterius infignibus, liceret ufurpare«

Decima, Sueco Danus refignaretElsburgum: Et ille viciffim huic navig,a VIII. cum omni bellico apparatu, prout in navali prælio forent expp' gnata. Undecima, cum Fridericus anno MDLXVIII. in gratiam Johannis contra fratrem belligeraturi, fuam intermififfet expeditionem , gralJr bus præparatam fumptibus, & tantam neglexiffet rei gerendæ occatio­

nem, æqvum videbatur , ut hujus ergo beneficii hic numeraret m

centum

TOMUS SEPTIMUS. ?

centum quinquaginta thalerorum millia, per iequens triennium totidem levanda terminis. Duodecima, quodvis inter Suecos & Danos obortum pofthac diffidium , limitaneo dirimeretur colloquio , non gladio : tali quidem rigore, ut illi Regum fubditi nullam tantisper exhiberent obe- dientiam , qui contumaciter æquitati effet adverfatus , donec juftitiæ Satisfieret. Decima tertia , captivi fine lytro utrinque liberarentur.

Ultima demum, ut XVI. Februarii die, hujus confirmatio transacftiqnis in regnorum limitibus ab utroque rege invicem præfentaretur : Et tum fimul temporis autographa pa<fti, anno MDLXV1II. Rofchildiæ confti- tuti, reftituerentur ; nè poftmodum indè belligerandi peteretur occafio.

Et nihilominus Suecus ac Danus, Cæfarem & non paucos Europas Reges atque Principes, adhibere cogerentur fidejuflbres , quod hanc nullatenus praevaricaturi tansaftionem ; fed in omnibus eam articulis fideliter exe- cuturi effient. Hisque Stetini confummatis & obiignatis, convivatiombus aliquantulum indulgetur i ac tandem indè certatim catervatimque difceditur.

Anno MDLXXI. In aula conftitutus Mofchovitica, Sueticorum quidam interpretum Joannes nomine,caufam magisErici,quàm Johannis agit, gra- vibusque impellit Tyrannum rationibus , ut illi Ruthenicam propter amici- tiam, regiis honoribus fpoliato,& nunc Abogiæ captivato, fubfidium liberatio­

nis adfer re non gravaretur. Nam Ericus poft fiuum anno priore adventum Abo- giam, intelligens Magni confobrini promotionem,& Re valiæ obfidionem,clam- quenaétus interpretis præfati colloquium, cum Regis Johannis illae litteris ad Mofchum feriptis Ruffiam verfus pertranfeuncis, huic veterum uni fervito- rum non difficulter perfvafit, ut Ducis utriusque amiciffimè falutati, ca­

pto imploraret fibi auxilium , & fantfiè ipfis fuo promitteret nomine, quod ope illorum libertati, ac dignitati reftitutus priftinis, fie , regnum­

que vellet Sueciæ univerfum, imperio fubjicere Mofchovitico. Lubens autem confenlit petitioni Tyrannus: Sed prius Revaliam & Livoniæ re- liqvum, Magno, vel fibimet potius armis fubjugaturus, rnenfe Januario,

&. Februario , illam per fuum exercitum milite bellicisque machinis denub auftum, longé vehementius impugnavit.

Cæterum Johannes SueciæRex, ut pacis negotio quantocyùs cum Danis confummato , totam regni fui potentiam Mofichis objiceret, Stoc- holmiæ XXIV Februarii, fuo, & fratris Caroli, procerumque Sueticorum fi- gillis transaâionemobfignatStetinenfem. Hæc porrô decreti confirmatio, Da­

nis protinus præièntata,&aliaviciffim Suecis inde oblata. Nihilominus vero hoftis utramque continuat obfidionem; Et denique neutiquam fe voti compo­

tem fore animadvertens, indeftatuit difcedere. Ideoqueut fecuriorem haberet abitum, inducias ab adverfariis flagitat: Et his non impetratis, clanculum in diluculo, XVI. Martii, quaquaverfum dilabitur ; ita quidem,ut Germani Harriam, & Mofchi Finlandiam, fufeeperint infeftandas, quas velut tem- peflas fæviflima, nimium afflixerunt , cladem vindicaturi fuorum fub Revalia & Huitenftenio acceptam, ubi plus quara IX. millia hoftium

occubuifle perhibentur. . A

Nec propterea ferociffimus Mofchi animus , tanta noftratium caede placatus , novam Finlandis Livonibusque molitur: Et illis quidem, Ut fimul amicum liberaret Ericum ; Quod huic fincere pollicitus fùiffiet, nuncio Aprili menfe , fiducia hujusmodi pleniffimo, remiilb. Ideoque per eundem fraudulenter Regi Johanni referibens, perhibet fe captos hac de caufa ipfius adhuc tenere Legatos, quod fui fuiffient in Suecia minus humaniter traétati,& Suetici non effient dignati fuam deponere legatio-

B j nem

!4 CHRONOLOGIÆ SCONDIANÆ _

nem apud Novogardiæ Caftellanum ; licet id priorum Regum orato­

res Sueticorum nunquam recufaïfënt, ut ex variis liqueret transactio­

nibus utrinqne olim fancitis : Quas monet ut confulat Rex Johannes ; et fi pacis cupidus foret, novis eo miffis Commiffariis, fide publica gaviluris , nomine Finlandiæ cum Dynafta tranfigeret Novogardenfi, verufn quoad Livoniam cum Magno hujus rege fibi conveniendum effe;

Qpæcunque cum illis légitimé conclufa forent ■> fe rata habiturum , &

grata. Non dignans ipfemet tantum fe humiliare, ut cum Sueco ullos iniret contractus, quod conditionis longé inferioris illum duceret.

Hæc vilifiimus ille omnium in Europa Principum, barbariffimus &

fuperbiflimus, Johannes Bafilius , non alio fcripfit fine Regi Sueonum nobiliflimo , gloriofiflimoque , quàm ut vel invitum protruderet in arenam , & indè Finlandiam invadendi, Ericum liberandi, Careliam , Livoniamque occupandi, acciperet occafionem. Quocirca immaniffimo huic tyranno , bellandi & fangvinis profundendi . tantoperè cupido, alium fimul Deus hollem non minus crudelem objecerat, nempè Tar­

tarum; qui tempore veris, â Polono & Sueco forfitan inftigatus, ipfam Mofchoviæ regiam ferro flammaque ità vaftavit, ut XXX. hominum millia gladio in ea hoftili occubuerint. Quæ quidem incurfio Tartaro­

rum, Mofchos â Livonum & Finnonum impugnatione paulilper do­

mum revocavit, furoremque Tyranni aliquandiu refrænavit. Interea temporis Rex Johannes decretum exequens porro Stetinenfe , XIX.

Aprilis promiflam Dano relignat VIII. navium claffem. Et Fridericus infuper VII. Junii die , LXXV. thalerorum millia primo numeranda termino nactus , Regi Johanni caftrum reftituit Elsborgenfe, cum omni fupellectili, tempore deditionis ante feptennium ibi depræhenfâ.

Prius vero legati Sueonum cum Cæfareis & Daniçis Rofchildiæ congrefiî, quid Livoniæ concluferint nomine, nec dùm comperire po­

teram : Nifi quod Cæfaris legatus, Jonas Offenburger , ex Dania , ut exiftimo, reverfus, Revaliæ XVI. Junii, fenatum eodem fuper negotio compellaverit ; ignoroque fimul cujusmodi relponfum indè reportaverit, quod hujus chronographus urbis illud malevolè fupprelfërit, nec hifto- ria id alia hactenus fuggefferit. Verùm pofteà in colliminio regnorum,' Sueci cum Danis de controverfia trium coronarum, ex veterum mo­

numentis, non tormentis, aliquandiu dimicarunt; Et mutuo tandem confenfii, aliquot annorum filentium, ut arbitror, huic litigio impo­

nendum approbarunt.

In eodem pariter Suecorum &. Danorum congreffu atque confeflu mul- tifariæ funt querelæ, mercatorum nomine de piratarum in utroque oceano excurfionibus propofitæ ; Et cùm Scondiæ Reges fibi maris dominium vicini vendicarent, iisdem quoque prote&ionem Oceani, & hunc obnavi- gantium negotiatorum, merito competere, fuit decretum. Ibi proin- dè fœdus inter Johannem & Fridericum , Reges, de tutela maris fufci- pienda, colluvieque piratarum & latronum, ex Belgio præfertim erum­

pentium, profliganda, & claffe in Oceanum transmittenda, pangitur.

Quo etiam tempore cohortes Livonum equeftres, Mofcho & Hol- fato adhærentes, non minus prædationibus terram Eftoniæ infeftarunt.

In quas proptereà menfe Julio Carolus Henricius âKanchas, cum CCC.

Sueonum peditibus non expe&atus irruens, Georgium Thifenhufium»

cum fua equitum turma ex nobilibus Livonicis confiante, tradidit in­

ternecioni , & infignes â cæfis retulit hoftibus manubias.

Jam vero Suecus firmam cum Dano pacem naétus, & Mofchum ad

eandem

TOMUS SEPTIMUS. 15 eandem, vel certe inducias utrinque prolixiores inclinatum iri ratus^

licet fruftrà; modernæ in regno mutationem religionis, veteri magis Ec­

clefia? aliquantulum conformanda?, ha&ends animo volutatam, decre­

vit viriliter ( fed pedetentim & fubtilirer , nè illa tumultus, ut plerumque fieri folet, aliquos concitaret ) modo aggredi. Itaque cum intelligent M.

Laurentium Sueci« Archiepifcopum, quem præcipuè voti fui fubmetuit adverfarium, Ordinantiam, ut vocant, Ecclefiafticam , feu jus quoddam Ecclefiæ Suecan« Canonicum, & normam religionis Auguftanæ ac Luthe­

ran« , diu compilafie , interque clerum regni ubique locorum publicalfe;

hanc libi prius examinandam,&pofteà typis publicandam, clementer depo- fcit. Libro autem frequenter & diligenter pervoluto, authori protinus accito, callidè perfualit, nonnulla fuo adverfantia magis propofito, expun­

genda , & alia quædam aditum fu« parantia molitioni, paginis elfe infe­

renda; ficut etiam ut libri fateretur Epilogo, plurima in eo adhuc defide- rari opufculo, quæ temporis progrelTu fuccefloribus inferenda relinque­

ret. Porro quæ ArchipræfuI fuafu Regis modo inferuifle videtur, ea in- primis funt, quöd in ipfo confiteatur proloquio, S. Ansgarium fub Berone, annoDCCCXXlX; B.Sigfridum fub Olao,anno MXX; S. Adalvardum fub Stenchillo, anno MLV ; & S. Henricum fub B. Erico, MCL1II. Sueonum re­

gibus , veram patri« noftræ doârinam Chriili annunciaffe ; Licèt hanc fuifleCatholicam, omnes conftanter veterum Scriptores, immb & ipfe- met idem alibi fuislibris M. Laurentius, conteftentur. Alia in ipfo paffim opere deinceps inferit dogmata, Catholica? convenientia fidei: Nimirum quôd feripta SS. Patrum;pagina? Sacra? veraciter intelligenda?,fubfervirent;

Fides cum bonis operibus pro concione auditoribus effet inculcanda;Quôd in baptifmo infantibus adminiftrando, exorcifmuS, velut annis MCCC in Ecclefia ufitatus , fal, lumen, vellis candida & crucis fignatio, non elfent intermittenda, licet adiaphora exifierent; Quod memoria facrificii , â Chrilio in cruce oblati, in Milfa renovaretur , frequentareturque ; Qjjod in illa Anadixis,feu elevatio (aeramenti Euchariltici,& lumen interdiu, non effent antiquanda; Qupd plura quam unum, in Ecclefiis urbanis & Cathe- dralibus , Altaria elfent toleranda; Quod Exomologefis privata, feu con- feflio auricularis, hanc expetentibus haud elfet deneganda, nec fub pœna graviore revelandum ipfius figillum ; Et demum, præter alia non pauca ,

minoris tamen momenti, ut agonizantibus lumen porrigeretur.

Reliqua vero hujus libri materies, communem Protellantium doâri­

nam de fidei articulis , & ceremoniis compræhendebat. Alia etiam controverfia hoc tempore inter Ecclefiafticos Sueonia? viros magnopere fervebat; nimirùm an matrimonia inter patrueles, confobrinos vel amiti­

nos contracta, forent licita? Cui præbuit occafionem difputarioni , præ- Uobilis vir Ericus Gullavius, qui raptam materter« filiam fibi conjugem junxiffet: Et ut facinus, quod plerisque in regno videbatur exeerabile, quodammodo excufaret , ab Evangelicis Germani« Academiis, fententiam fuo patrocinantem connubio, imperralfet. Propter hujus itaque cauf«

ventilationem, & ordinanti« approbationem, provincialis Upfali« convo­

catur modo Synodus. In qua coram toto regni clero, Archiepifcopus hu7 jusmodi prorftis matrimonia femper in Ecclefia Dei fuilfe illicita,firmifli- Uiis adnixus eft probare rationibus. Illuftrium tamen hominum precibus

^.ex & Archiprpeful diu , multumque fatigati, tandemque fuperati, tale approbant hac Iblùm vice conjugium; minaciter prohibentes, ne quis­

piam importerum fimile præfumeret contrahere matrimonium. Sed re­

gius pofteà filius, Johannes Ollrogothi« Princeps, paternum transgrediens

edi-

i6 CHRONOLOGIE SCONDIANÆ

ediftum, non paucos hoc noftro infelici ævo feéïatores, prô dolor, obtinuit.

In præfata deindè Synodo, clerus præle&am Ecclefiæ ordinantiam, tanto animorum confenfu approbavit, ut pro fe, fuccelToribusque fände fponderet, illam in patria, velut certiflîmam religionis amuffim.perpetuo impofterum obfervatum iri, ac typis proptereå quantocius evulgandam.

Quibus præfentes Regis legati, non illubenter fublcripferunt pariter decre­

tis. Ibique prætereà edi&um prodiit, quo aliam quàm hujusmodi religio­

nem profitentibus, regno intra fpacium anni excedere mandaretur. Ipfe- met quoque Archiepifcopus,abiturientem ferio hortatur clerum, nè iftam defereret unquam doftrinæ normam infallibilem ; & ab illo viciflim roga­

tus, ut fuam de omnibus fidei articulis confeffionem, libro comprehendere non gravaretur. Qui lethali quamvis jam morbo foret correptus, tamen petitioni aflentitur. Atque hinc invaluit pôfteà confuetudo apud Sueciæ clerum, ut cum puram putamque velint religionis indicare fynceritatem, ad illam provocent femper dodrinam, quæ ultimis fub Rege Guftavo an­

nis, & primis fub Rege Johanne, in patria floruiflet.

In hanc vero molis partem non fecùs quàm in Babyloniæ turrim , primum, Rege connivente ac forfitàn jubente, faturus impetum Johan­

nes Herbeftus, Catholicus Reginæ condonator,fcriptos divulgat protinus commentarios, quibus probare conatur, veros in Suecanâ non effe Sa­

cerdotes Ecclefiâ, quandoquidem non légitimé vocati vel ordinati eflent;

& proinde nulla ibi vera exiftere Sacramenta , præter baptifmum. E con­

tra plurimis demonftrat teftimoniis. eadem fyncera in Catholica inveniri Ecclefia ; & facramentum quidem Euchariftiæ, tantum fub una, quan­

tum fub duabus , continere fpeciebus. Nec illam proptereà repræhenden- dam, quod Divorum interpellatione in precibus uteretur quotidianis, vel fugiendam. Nec fcriptos hoc de negotio libellos Herbeftus fparfifle con­

tentus; etiàm impreffos alibi terrarum, & huc inve&os, cumulatiminter Sueones diffeminat ; fimulque ore fulminat in fuis identidem concionibus.

Quamobrem novo graviter indignatus adverfario M. Laurentius, re­

gni Archipræful , licet fenio, morboque foret nimium implicitus, tamen in fua ipfemet corporis ægritudine, amarulento ex libris Martini Luthe­

ri ac Martini Kemnitii refponfo concinnato , eum impugnavit. Herbe­

ftus vero , quoad fuperftes fuit Archiepifcopus, nihil quicquam attentavit amplitis, quod tumultus in regno hinc fuborituros non obfcurè profpice­

ret. Intereà Upfalenfes Academici mandato Archipræfulis, Martini Cro- meri Catechifmo, inter fe partito , refpondere fatagunt ; qui ab Herbefto difperfus, â non paucis Sueonum cum aliis libris Catholicorum volvebatur.

Cæterùm XVII. Julii Mofcho Johannes refpondens, demonftrat ex ve- tuftis regni hiftoriis , Reges Sueonum illo fohim tempore cum Nogarden- fium domino, pacis vel belli adiones habuiffe , quando fui effet juris, non alieni, prout modo exifteret; Propterea non cum ifto,fed fupremo tq- tius Rufliæ domino, Johanne Bafilio, fe, velut Sueoniæ Monarcham, transi­

gere vel confligere paratum : Quanquam pacis effet amantior. Ad hanc fimul hortans adverfarium, & demonftransæquam ipfum non habere cau- fam Suecos impugnandi, nec propter legatos malè hic muldatos, cum tu­

multus tempore præter ullam id Principum culpam contigerit ; & tarne11 conveniens damnorum illis fatisfadio deferatur : Nec etiam ob Livonian*»

quod ea in nupero Stetini conventu Cæfari adjudicatâ, non amplius a

Suecos pertineret.'Nec demum propter captivatum regemEricum,cum haud

odio amicitiæ Mofchoviticæ effet ipfe traditus euftodiæ; verùm propter

enormia quæ in patriam commiliffet flagitia. Ideoque his fubmotis, Pr0U^

TOMUS SEPTIMUS. 17 nullius momenti ,~obltaculis,fi «quis cuperet pacem conditionibus inire, priores Sueonum Commiflarios remitteret, & alium pro novis eo legatis nine venturis transmitteret falvum condu&um, intraque diem Michaelis Archangeli fe refolveret, bellumnè mallet, an pacem? Et fi hanc; fub ea fimul compræhenfurus ditiones,munitionesque quas in Livonia modo Sue- ci tenerent, & tenebunt, donec belli fumptus ipfarum defenfioni diu im- penfos, Imperator Romanorum, vel Rex Danorum, fideliter perfolviflent.

Non tamen obfeuro profpexit Rex Johannes oculo, bellum fibi â Mo- fcho inferendum ; Et ut in illo fideliora fratris Caroli fubfidia experire- tur, Calmarniæ XXIX. Augufti, bina Veftrogothiæ territoria, fcilicet VasbogenfeSc Vallenfe, fraterno adjecit Ducatui,concedens ut ipfis juxta paternae donationis , teftamentique^ vigorem , nullis indè militaribus regno faftis fervitiis, frueretur; Ei tamen conditione, ut fuo cederet jure , quod in Oefeliam, & caftrum fibi vendicaret Sonnenburgicum, nec vetera exigeret ulla debita. Sicut etiam, fi Dux Oftrogothiæ,Ma­

gnus, priftinæ mentis redderetur integritati, ut ipfi tanquam legitimo domino , præfatam reftitueret provinciam.

Mofchus autem Sueci necdum na&us literas, iterum ipfi perferi- pfit, afleverans fe Catharinam poftulafle , quod maritum in carcere mortuum falfo intellexiffet, & Polonus illius frater fecum bellaret. Velut etiam denuo exaggerans fiiorum in Suecia Oratorum mulâationem ,

& noftrorum coram Novogardenfi Caftellano arrogantiam , cum ipfo pacis negotium concludere contumaciter detreâantium. Tandemque interminans,utnifiSuecus ante Calendas O&obris,aliis eomiflis Commifla- riis, cum Dynafta Novogardenfi tranfigeret, & ita placaret iratum ho- ftis animum, fe ferro, flammisque infulas populaturum Sueticas, no- ftris fecum legatis fimul adduftis, & â Rege Johanne ipfomet quæfitu- rum, cur alienis in fuo regno Compromiflariis tantum injuri« permi- fifiet irrogari ?

Quo tempore Johannes Tu vius, & Elardus Krufius,nefariasMofchi adverfus nationem Livonicam fa&iones , machinationesque, apertispri- mum oculis contemplati, perfidiam illius fummoperè deteftantur, & datis ad Revalienfes literis , eam detegunt, ipforum laudantes prudentiam, &

fuam vituperantes , excufantesque imprudentiam , quod fallaciis fedu&i Mofchoviticis, Revaliam, & reliqvum patri«, crudeliflimo Tyranni do­

minio fubiicere .toties maximo conatu, irrito tamen per Dei gra­

tiam, laboraviflent! Itaque mutatis, licet fero, animis , Livoniam illi paulatim fubducere ftatuerunt ; & Derpatum inprimis occupaturi, Re- noldo â Rofen, ac hujus equitum turmæ, illud fecreto negotium com­

mittunt. Sed his Rutheni, urbem præfidio tenentes, prævalent, & ad- Verfariis crudeliter ma&atis, in cives defæviunt innocentes. Tuvius vero & Elardus, indè abfentes, formidine merito conceptâ, in Lithu­

anian! profugiunt ; Illumque Proceres Lithuani protinus in Sueciam ab­

legant, infidias Regi Johanni Ruthenicas tempeftivè manifeftatum. Ipfe- met etiam Livoniæ Rex fibi Magnus fubmetuens, licet hujus non effet fa- ètionis focius, ex Ofverpalia, ubi moraretur aliquandiu, Arensbergum feftinus feceflit ; A profugoque ità domino illæ cohortes equitum dere- liftæ , quæ priùs caftrum Sueco Revalienfe, Kurfelii fuafu, eripuiffent, nec in Polonia, nec Suecia, & mitfto minus haberent in Ruflia modo refugium. Harum nihilominus Rex Sueonum clementiflimus deinceps mi- fertus, quando bellum cæpit Mofchoviticum > priftinæ illas grati« refti- tl*it, honoribusque in militia confuetis.

C In-