DISPUTATIO ALLEGORIGA,

Hö

Α. χ

DISPUTATIO ALLEGORIGA,

O R Ε

VIRTUT1S,

Cujus

PARPEM P

Coniénfu AmpIiiT Senatus Philoio- phici in Reg. Acad. Upfal.

Sub PRSSIDIO

CELEBERRIMl VIR!,

Mag. ANDREJ!

Eth.

Polit.

Reg. & Ordin.

Publica Canäiäorum ceufura modefle

fifttt

Gabriel ^Andr.

OSTROB 0TNIÉtfSiS.

Iri

Auditor.

ivläjori d.

Junii,

anni mdccxxxvi.

Horis ante raeridiem folitis»

iiρsaline, Literis Höjerianis.

S.7E R:/E M.tis

MAGN£ FIDEl

VIRO,

llluflmftmo

COMITI

DOMINO,

Dn cardio

FRÖLICH,

Provincia: Oftro

Botnicie GTUBERNAIORI

M£CENATIBUS

EXcelfi

Comites

^,

trefot fyle

^η dida Cm Ii

Prafidio Quorum , genti nova lumina furgunt

Parrbaßa y tellusque viret tam Botnica Ute,

Atque y eventuris bellorum aρtata proc

elits

Ad faciles properat V itros rnea Mufa Penates, ^. ]

jprimitias Iibans _j tenuis quas prabet agellus

lngenii. Spiret placidi, precor, dura favoriti ^{, ....}

Ut Titulis tuntis radians , quod tonfecro ^, linum>

Jam f proprio, fiquidem Jfyoliatum luce ^, nitefcat.

Ulultriffimprum Nomi-

devotißimns

GABRIEL A.

ψ * . ' ^*" . Λ 1 · ·>·*

S:^ R:/E Μ

MAGNA: FIDEI

VißO,

lllußrisßmo

COMITI

DOMINO,

Dn gustavo

creutz,

Legionis Pedeftris Cilro- Botnica;

PRsEFÄL,2

O

MAXIMIS.

. :: - c ' ι

Thur/ferum munus , grati qtiod pectoris arvφ Excutit aura favens , dulcem ßc fund\et odorent,

Fiet & acceptum Veftris fulgentibtu aritf

Hos β primitias capiatis fronte ferena:

Rore favoris erit

Veftri

Donec etit, Veitrx crefcet V1RTUTIS & ARBOR.

llsque precum Numen plena venerabor acerra, 111 ρlures Ρ)lü numeretis Niftorts

annisl

lltque diu Hörens fub tantisr terra

Patronis

Botnica Uta [erat mejfes VIRTUTIS

opimas!

num

VESTßOßUM "

• 1 >'Λ Λ·Λ : ·

eliens

9ί<6φ£@9ί©&,

VIRO Admcdum Reverendo & Pntclarljfimo,

D.v. Mag. CLAUDIO

HEDMAN,

Eccleila?, qu^ Chrifto, W^jas ^, in Maitafaari &

Queflax , colligitur, PASTORI vigilantiilimo, Adja*

centis Diftri&us PRAiPOSITOD»igniflSmo, & Scho~'

lae ibidemTrivialis INSPECTORI accuratiffimo»

IAIU0R1 JETATEM colendo.

Vir

^Venerande,

Non tibi porto:

Namque humilis fors.»

Mufaque ferpens, Digna referre,

Dona negavit,

Attamen illa

Accipe, quaefo, Qualia dantur

Dona , benigne ^t Qax fero grata Mente piaque,

Pro benefiifbis, Meque Meoaque, Queis cumulaftü

Germina prima*

Primitiasque f

Accipe veris, Atque foveto^

Porriget aeftas

Poftea flores,.

Et capientur

Sic meliores

De ARBORE'fruAus.

Tum venerabor Tnure perenni, &

Supplice Numen

Voce movebo: ^ tlt Tibi fiant

Secula fauita*

Usque beata

^t iine fineU

Admod.

Praeclariil. Nominis TUI

nbtervantipmia culter GABRIEL A. iilöpeöiRi£r].

Perquam Reverendo atf3 Doßiffmo VIRO,

Dn. Λ Ν I) K K /E

P©i><5©Dt<$!K/

Wafe,

CQMMiNiSXRQ

Meritisfimo^

PdRENTl OPTIMO & CARlSSlMÖi

QU£

meritis ref

er

Am

pro

tantis

dona Parenti

?

Queis digne ρoffent tot tua faßa cani.

TAm bonus es _, Pater ? ut tua qui veßigia fervaty

Vir pofft dici jure ^, bonmque Parens.

atccipe , cAre Pater , facilis pia munera gnati^y Signa animt grati y qua Tibi parva fero♦

Jfec minimum donum , fed dantem reßice mentem^

Narn grato nullt corde fecundtts ^ero*

O D£'is Omnipotens fubmiffisannue votis!

Da _, pre cor y pro me munera redde Patri!

Da vigeatfelix viridantisque ARBORIS infiarl Pojiquefenex ineat Regna beata Polil

Optimi & Gariffimi PATRIS

obedientiifimus Filius GABRIEL Α.

jganbei^rtiatl t Chriftina

fefaty-

Slrebome οφ ^ogtodlafiab

iecc HANS BERG

€D?ui gunfitge ®pnnare.

f?dtt dfeiv bdfbattf fant)/

^lcif uii fin fidoning grdna /

^111)1» frdgna

J&!£*tjiSmsßt Oft et) öl (πιφί οφ biåmflcr (dna.

0fa( Cj i mit fiöne Då

$ac£fam grdnfla fia^/

r·;:. ΟΦ tf)cn fruebt vpgå/

@om utbreber £ac£ οφ be&tr/

tym 3 tvål fört/ätit ae få.

ty frå fdrfia ungbomd måbr

$il tben tiD / jag nu bar butmit /

2{f

$?ånga/ många prof οφ rdn:

c

ty ocf blir

bdn

j^immelen ci fdn ^?>

£br at bågna £>φ fiidgna

0telfbtgårltg

lön.

jag frambar någravblaD /

0om mm måbr på Pindi dngar ^{. .' v·}

©priber ut/ dnfTdnt tben grab/

Äom i tpittra Idrbomd fångan Sinne-d / tf>e ^et feunnii nar;

£>οφ fdr e^brt befmår /

3 tljem muptt div

$atf οφ beber/ $ben jag Qrber Etteb ^cn rodrbfam banb befia'r.

.

£<5gw4lai!t<»b &eitbelsiittMS

l)itfam(lc tienote

GABR. AND. 21©<μ£@9ίδ9ϊ.

- —

In " f Λ

Arborem Virtutis,

ErudltΛ Commedtatione allegorice adumbratam*

Audore Viro Juvene,

Morum ac literärum cultu Amabtli,

Con/picuo

DN. GABRIELE

2l@P£@fKO,

Amico & Sympatriota in paucis diledo,

Carmen tumultuarium.

QUam

^{non Alcinoi}

norunt fiec

Adonidis horti,

Regnatrice coma , cedro altior, ardua VIRTUS ARBOR in ASPGRENI luxuriatur _agro:

Audaci pulfans pede Tartara, vertice Coelum Immoto tremulum defticit ^{omne ηemus :} Brachiaque extendens occafu imrnania ad ortum

Obfufcat denfo vellere folis equos ; Sudat & eduro praftantem cortice fuccum ,

Lacryma cui Mecca vappa & ^amurca venit.

Heic Paradifiaca mala ^{aurea cerncre} menfa tfi,

Legerat integritas qua fibi prima dapes:

Heic aefudatA _captantfua frigöra mentes _y Fructibus gaudent cum laborque _fuis .♦

Atthide 'pro dulci plaudunt Paana Camocna >

Pramiaque, ignavis non capiunda, canunt.

Hac puta cultores Dis immortnlibus aquat ?

Et potis eft fummi participare Born, Cratulor\ ergo Tibi? cui talis puüulat Hortus

Inge nio ftudio cultttSy Amice? Tuo, Auguror hicce brevi pulchri, conjide, laboris

Depluet ^in, gremium dona fuperba Tuum.

ftolmix d„ XXIV.Mäfi" Tremula ac febricitanti _manu»

A« MDCCXXXIV. fedment·finccrarcliquit

GUSTAVUS L1THOU

Signifer.

Sfa ton

1pW$AVCT0gZtt

mit unt)cifdifd;fcm

<fcc&c{tr.A;

[®jÄ^unÖ bigwetien mit Dem debatten 1

l!η5 mit mäßig €fta{|c^-fet;n /

"

Phoebus fommet un3 ju fiattén:

^lötrD in fur^em Vefta 23rauf/

ISnb gebühret eaaf unb dvrauf.

Q33enn baé Unfraut batb crflicftj 3ti Der QBiege 3>om erflirbet ;

3iÜcnn Sirius ηίφίέ wrrtkff/

^raut unb S3aum Diel .^raft ermirbef.

2Öiö 3Φ Datier ^urge fWn/

SDaß QBi't feilen fruchte fe/fn.

0o / menn ©Oft Die ^ugenD-©iuf^/

3« Der SHftenfc&efl 4?er|e hullet/ Unb De« @egenö

SDWbe-jiufb/

98on Dem Gimmel flrommeiö füllet:

QBenn man Safter flcifjig Dampfet Um Der $ugenb ^ieinoD fempft;

t 9Hu§ gebepen alieg thun /

£Bißenfcbaft fiü) ία'$ίιφ mehren:

ξΟϊαη fan fug unb fülle ruh1« 5

0ίφ in $mtb unb £ufl erne^ren.

£>enn Der $^η(φ/ Die fieine 3®e(f /

©φ nach 2lrt Der (trofén half,

3£r

Unb ti;uf ^nDre

(ί>ίφε£

0ehet!

QBete|eity tfTwifi

3«c|t/

eich ia..©urer Q>rufl vermehren,

Sfcugenb/ feber Veite 0obn/ ^{r ·} 0οίί ©ucj> trugen 5Dancf unD Sohn*

0eht ^Da τειφί Der hefte 83aum iimfo

0φοη Da3 iaub / jur €hren ^- ©rotten; «λ

IltiD Die Suaenb meig ^nun faum S8it fte ©uretft $dctg foü lohnen.

• Γ

£Οοφ fie roill/ unD f;at Die 5Trafi /

£)öß fit £of)tt Den Shren febafit.

At>o d.Ιδ.April 1736. CARL FRIDR,MENNAJNDER,

Pr^fatio.

0η dubito_j quin omni Veritätis amatöri, qul

veterumfiymbola, senigmatä^, fabulas^f ap&»

logos ^y ρarabolas^y inßgnias bieroglypbica^,

emblematäfifi firniles flor^{es ,} emunffis nari-

bus, cfaccuratiori indaginifubjecerit, non tantum imaginum mirifica visy fedctiam fuavijfime v eritas[uboleat, Horum ve-

ro omnium mihi maxime arridetparabola vel allegorin ? qua ceterisfacilepalmam prariperc videtur. Hac enim ^non modo fuavijfimum (piratodorem; fed etiam ad veritätem invefligan-

dam_, detegendam bi^{com mun}icandam efl aptißima. lindenon immerito Låtitillud.deciuM.T.C.eaminomnibusrebus fatie- tatis matrem v o cat a) ;qnodq- fuo exemplo abunde compro·

bavit. rit quid opusefi Tullii velaliorum exemplis? Ohrifiusy cocleflis eloquent ia, nihil nifiper parabolas dixit b). Dupli-

c cm ob caujjam potijjlmum fimilitudine utendum efi. Primum

valetfirnilitudo adconciliandamgratiamy & adparandumfä¬

etHorcm (J benigniorem aditum ad animum. Veritas enim

odiumparit7 dicitComicus. Ut <egroti fanitätem: itu omnes

quidem bomines veritätem defiderant. fijvum autem veritä-

tis propofitio infirmorum palato amara fit, velut medicamen [aporis &fucci acrioris7 hinc nonfapitvelgram efi, nifidul-

ci aliquo liquore adfpergatur. Hunc dulcem liquorem Jim iIi^~

tudinem ejfie merito dixcris. Similitudinem enim veritätis propofitioni immifcendo ^, Propbeta Nathan Regi Davidi, gra-

vijfimo vitiorum morbo laboranti , medicamentum täm acce- ptum quam falubre porrexit , £T eum veritatis agnitioni^y

velutfanitati ^, refiituit: utfiacra pagina teflatur c). Con-

cinne igitur Poeta:

Omne tulit punctum, qui mifcuit utile dulci.

Altera fimilitudinis _vis, in detegenda veritate maxime appa*

A ret.

a) Jnvent. Libr, 7, cap, 41, b) Matth, XI/I, v,34*

t) ^i, Sam. XII.

PRyEFATIO.

ret· Jjjuoniam enim intellethu lumine lufciIfi bebetes fimtis,

opustji adjutomo ö" perjficillis; nam quemadmoium hac ^ocu-

tis caligantihus inferviunt j ita congruafimilitudines menti.

Hinc Seneca eas , adminicula imbecillitatis noftrse , vo~

cat efi lltinam veritatem nudam &_furo iUo intellettu^, ut dicunt ₉ res valeremus perfequi ^, certe tot, quibus nunc la*

boramus _, perverfe idea , ambiguitates (fi errores funditus

tollerentur _, in quos non raro inconvenientes rerum imagines

nos immergunt. At quinam hujus voticompotesperfcRe fieri pofiunt ^j dum noftra anima , ob intimam cum corpore conjun-

(iionem _, vix unam vel alteram ideamßne tnaterialifigura abfolvere _potefi y n&ßr<t rationis lumen denfis corruptionis

rtubibus efl involutum_{, quas} omnis humana falertia haud tatte¬

re poteft 5 ut tot Philofopborum hypothefes &varia jud'uia

abunde teftantur. Prout itaque naturafemper media invenit;

ita hominem pronum ad formandas fibi fimilitudines fecit?

concejja ad intetteplum fuffulciendum imaginandi Ififingendi facultate , qua, non minus quam cetera dotesy divimtus da¬

ta efl. Vix ergo mens nofira aptiori & faciliori modo adju-

vari poteft⁷ quam per hos veritati confentaneasfimilitudines imagines , qua radiorum inftar ad difcutiendam mentis ne- bulamt quatenus fieri poteft ^, facem accendunt, (fi ^, in per-

lufirandis ^rerum adytis ⁷ inteile etui fere eidem funt auxilio? acfilum Ariadneum^? Thefeo Labyrinthum ingredienti.

Vittutis labyrinthicum hortum mihi ingreßuro , idcm

hoc fimilitudinis filum normam ajfiumfi ^{, ,} ut hujusduEtu,

Virtutem ex fuis adytis inveßigarem, luei ßfterem ^, quo

puffern ^, penicillo depingerern ^, mihi propofui. Ex arbore confefto utor penicillo^, quod licet tantafubtilitatis &digni-

tatis.

d) Arift. Met.lib.II.c. I. e) Epiß. jp.

PR^FATIO. _»

tatis materia ^{η o.η}fatis rejfondeaty tarnen meto quidem judU tio, convenienti fujficienti abundat tinftura. Piclore fo-

lum opus efi. jfiuidmolior ? Egone ρingam? Fateor ingenue,

mei ingenii vires huic materia , qua acerrimi &per/picacis Phyfico-Moralifta acumine £T manu indiget , impares e[fe.

Fateor inpingendi arte imperitiam y &juremihi occini pof- fe illud, quod olim pittor Alexand.ro Regi Macedonum: Tace quaefo^, ne pueri, qui melitem terunt, te irrideant lo- qui orfum de rebus ^, quas non didicifti f). Fateor de- nifo exigttosprogreffus in Botanicis ^{, qua} huic materia iliu- ftranda colores Juppeditarent. Verum erigit & incitat ani-

mum Poeta :

Ut deiint vires, ^tarnen eft laudanda voluntas.

Erigit virtutis praftantia , hac enim, qvum nihil amabilitts,

nihildignius & nihil divinius fit, pro ejus adumbratione nul»

Hus laboris mepeenitebit. Ab aliis licet virtus melius depin- gipoffit, non tamen mei ingenii tenuitati denegatum eft ^ten-

tare & vires periclitariin ils ^, qua ^, utut difficilia, ita non

eo minusfunt comparata, ut eorum cognitio& exercitatio cuilibet, in omni vita fprofit, fifuoniamfimilitudines a re~

bus notioribus potijfimum fumi debent, £f ^me in Botanicis ea quofapojjunt nonfugere^, qua vulgo notiora funt ^, (S quotidie fere in fenfus incurrunt ^, his itacf ^, quos habeo ^, coloribus

virtutem depingere , (d ex arboris ac virtutis coUatione, ter- tium illud comparationis ^, Arborem Virtutis , auχiIiante

DEOj (d Te y Candide Lefior , innoxii conaminis beni-

gno interprete , luci apponere conabor,

f) Tribuitur ApeUi Flut, de adul. amici dijjer. fed forfan meliusZeuxi vid, V.H.sElian. L. II, c.z.

) ° (

lä*

Ante-

1. Ν.

J.

I Ntequam

hor

noilram

voli Lecfloris _exponamus, incum- bit nobis, juxta _acceptam philo- fophandi metliodum, paucis fal-

fem infcriptionis, qua; in fronte

differtationis noilra? ed, ονορατο<

λογίΛνScττξβίγματολογίαν evolver e.

Arior, quae etiam arhos apud veteres eil diila, cu¬

jus diminutivum eil arbufcula, in propria fua iignifica-

tione fumta, eftplantet in altumaßurgent} a radice truncum

«raßfum Qf lignofumfundens , cχ quo ramiv ariis foliis ^ornati jrodeunt a). Virtus ? fecundum Ciceronem, a virq no¬

rmen fortita eil: appellata,inquit,ex viro Virtus, viriåu-

"tempropria maximLeeft fortitudo, cujus munera duo

"funt maxima mortis dolorisque contemtio, utendum

^eiligitur his, ii virtutis compotesvel potiusfi viri eile

"volumus y quoniam a viris Virtus notnen mutuata cft k). Varro^ a Ciceronis fententia nihil fere abiens,

α viribus Virtutem deducit. Libr. IV. de Ling,Lat. Grac¬

cis a) SuiceriPhyßc. §.qjr. b) £j>u<eß. Tufc, LihrJI.Cap.t$.

DE ARBORE VIRTUTlS. _r eis α^ετη: vel ab

άξί\<τχω,

άξες-η:

awo,

quaii

qVilm in fpecie forti'tudinem iignificet : quae frequen-

tiilima eil aeeeptio: vel tandem ab«^, congruo, apto,

quaii congrucntia cum reda ratione, vel ad ejus truti-

nam apmm: quem fenfum confirmare videtur Hebraeo-

rum niD a radiceTjQ menfuravit, quaii menfura , pu¬

ta,rationis. Non ^autem mtelligimus per han^c vocem, vim vel proprietatem aliquam naturalem, ^quae vel re¬

bus inanimatis, velplantis, vel animalibus brutis, vel denique angelis ineil j fed Virtutem foli homini compe-

tentem. Haec, ratione partium hominis effcntialium duplex: vel corporis, pro viribus Sc robore fumta^, in

qua fignificatione faepius apud Latinos occurrit, vel a- nimae, _quam iterum, refpedu ad ejus facultateshabito, duplicem faeimus ^, intelledus ^, qua; intcüettualis five

dianoetica _, & voluntatis , quae moralis Sc ilride ethica

dici fuevit, quaeque hoc loco nobis potiflimum erit

delineanda.

Diilinda itaque a ceteris^ quae Virtutis nomine fa-

lutantur, Virtus moralis _, varie a variis PhiloTophis de-

finitur: ab Ariftotele: eVip df^pe. ^η

άξετη

ίViTj εν f.ιεσΌτητι aeret, , tij ήμα,ς ω&κτμενη λόγω, xaiiC

ως civ

φξόνιμ,ος

naturae modo rationi confentaneum d): vel per ratio-4*

nis abfolutionem e). Recentiorum alii, ut ClarifT.Bud- deus, eam deferibunt _per iludium fe & adiones fuas"

ad voluntatem divinam cornponendi /): alii, ut Cele¬

bert.Wolfius, definiunt ^eam perhabitumadiones fuascC

determinandijuxta natura legem g) j nec non Walchi-

A 5 us per

c) adNicom. Libr. II. Cap. 6„ d) Inv. Libr. II.cap.6. e) Zi&r. V. definib. cap. 14. f) Phil. Pr/fff. P. I. cap. IV. §*

SO. g) Wolf.; Mor-§. *4.

6 De ÄRBORE'

us per habitum voluntatishumanae, quo proclives fumus

ad adiones, fecundum rationis praefcriptum dirigen-tÉ

das b). llt taceam plures.

In harum definitionum collatione, _quae daripoteft

controverfia, noftram non facimus. Sufficiat tanturn-

modo easad propofitumnoftrum illuftrandumadduxifTe.

Et,fi quidnoftro judicio trifcuendum fit, Ciceronis ut, licet brevem, tarnen maxime nervofam agnofcimus.

Wolfii & Walchii genuinas eile exifltimamus, _utpote

quae virtutem perfeftam & qualis in fummo gradu eft,

tradunt. Et fatemur quidem, virtutem non male _per ftudium definiri: confer Walchii Lexicon Philofoph.

Sub tit. Ted quoniam & veteres 8c recentiores

Philofophi eam plerumque per habitum, non iine ra-

tione, definitam voluerunt» eandem & nos definitio-

nem retineamus, fufficientem cauflam ab ea difcedendi

non habentes. Sed his jam prasmiflis ad virtutis noftrae allegoricam explicationem properemus, in qua nosAr-

bor _, regni vegetabilis indigena, manuducet , fadis

cum ea collationibus, eisdemque uberioribus dedura- tionibus fubjedis.

COLLATIO I.

QUemadmodum

slrbor,

ⁱⁿ fertili Jaete &

na¬

tatur,

ita & Virm in homine folum,

naturali

loco, feliciter

DECLARATIO.

Experientia, rerum quotidiana magiftra, abunde quemvis docet, quod nulla planta in fterili fundo &

loco vegetationi difconveniente radices _agere & pro

. i - , - crefcerc

b) Walch, Phil, Lib. II, c, V. §, 47,

VIRT UTIS, ₇ erefcere queat; fed quo fertilior terra fuerit, eo quo- que ad proferendas plantas aptior eft: adeo ut omnes

planta?,pro terraefertilitate&aptitudine,naturae fuaecon- venienrer, laete proveniant & necellario quaii ^vegeant,

Confimili fere modo ^Virtus comparata eft. Haec

in animalibus brutis radicari non poteft, quippe quae indole illa, quam Virtus exigit, penitus carer.t. Quod aliquod Virtutis iimile habeant, ^non pernegamus; fed

eil illud velutumbra, quam jtrbor, in fruduofo ftroi-

nario radicata, in fterilem adjacentem terram

diffundit.

Unde tales in b.ftiis Virtutes redefimulacra Virtutumhu*

manarum, a Tullio i), & μψήμαικ της άν&ραπίνηζ

ζωής,

ab Ariilotele dicuntur k).

Homo vero iis facultatibus inftrudus , qurs Virtus excipienda, exercenda & perfruendapoftulat, illius Ho¬

lum particeps vel faltem capax merito cenfetur. Prae-

terimus nunc ftatum integritatis ^, in ^{quo mens} huma¬

na perfediiTimis Virtutibus ultro quaii florebat, & iis

non fecus ornata erat, quam ipfe Paradifus fuis pul-

cherrimis & fvaviiTimis drboribus _, quae iine ulla cura humana progerminabant. Praefentem ftatum coniide-

ramusj in quo menti

noftrae

cjuafi miferiarum

ii Virtutis igniculi nihilominus fuperfunt, utintenfum

illuddepravationis frigus, adhibita diligentia, quodam-

modo animo dispellere ^, virtuofe vivere & felicitatem

faltem in hacvita obtinerepoflimus. Nam ex hoc di-u gnitas hominis _prae brutis maxime elucet, quod iflx<c nobiliftlma iit praeditus anima ^, & infigni lumine, u

circa cognofcendas & dijudicandas res, & exquiii-"

ta mobilitate _, circa easdem adpetendas aut reji (i ciendas _, polleat /). Unde conftat ^, quod amma huma-'

i) Lib*II. de fin. k) Hiß.amm. lib.IX, cAp. γ.I) Pufend.de

I. N. IßG. lib. I. cap.3.§. /.

8 De ARBORE

humana, ceu fertile Virtutis folum Sc ejus ^natu¬

ra conveniens feminarium, his ^naturae donis, quae o- mnium adionum moralium principia dicuntur, intelle-

du Sc voluntate gaudeat, ^non fecus, quam terra fer-

tilis naturali potentia recipiendi ferneny Sc promtitudi-

ne ex eo producendi plantam. Ratio, quae Virtutis fe¬

inen eft, ut inferius conftabit, praprimis hominesab

animantibus brutis diflingvit; iine qua nulluni evidens

Virtutis veftigium homini prae illis in eile videtur. Tria genera hominum heic obfervamus, ut conftet, _quate-

nus homo genuinus Virtutis fundus dici poflit: occaii-

cuiem nobis fuppeditat Chriiiianus Thomaiius, in fuo

"pr&famine Phil. Mpralis. Tria funt hominum _genera

"mquithomines irrationales iive beiliae,homines iive

"fapientes & virtuoii ^, denique Chriftiani. Hi funt, qui revelationis femina recipiendo, fideftipati omnibus Chriftianis Virtujtibitfjlorent, Sc centuplum ferunt fru- dum,unde Sc terra: bonaeab ipfoChrifto ailimilantur^m):

Illi, qui homines ^, qua tales, fapientes Sc virtuoii dicuntur, funt de quibus inpraefentiarum agimus, quos

terrae fertili,in qua Virtutis Areorefflorefcit,ailimila-

mus, & qui ratione duce Virtutem exercent, & felici-

tatis frudum percipiunt. Iiti vero , qui nomineténus

homines funt, re autem beitiis fimiliores, liquidem ra-

tionem fuifocant > ejusque didamini renunciando in beftialitate haerent, & folum fequendo appetitum fen- (itivum, vitam agunt cum beftiis communem , ne di-

cam fcediorem. Namjn illis nihil humani, nihil virtu¬

oii depreliendes, nifi omnis generis vitia alte radicata,

& tanquam in fertiliiTimo fundo procrefcentia. _Qvum

enim homo moralitatis principiis,anatura praeomnibus fublunaribus, Et

inftrudus,

fecus

non poteil, nifi

vel generofam

vel

profetat. ^0 Lhc%j III, COLLA-

VIRTUTIS. ₉

COLLATIO

II.

QUemadmodum

codique Arbor in anabientis μακξοκόσμω, tempe- pro

rie ,

laetius progerminat

ita & Virtus in

χζοκόσμω, ratione melioris temperamenti &

indolis ,

felicius,

interdum quafi fponte,

efflorefcit.

DECLARATIO.

Quantum momenti terrae temperies & eceli clima

acl vegetationem Arborü conferat, nulli non notum eft.

Novimus enim, quod ^, fub hoc climate & in hac terra

& in noftris hortis , plantae & Arbores, ^non niii fumma

adhibita induftria & cura _, confervari & fuam maturi-

tatem attingere poilint, quae tamen alibi, iine ulla hu¬

mana diligentia, fponte & laete afiurgunt. UndePoeta:

Nec vero terra ferre omnes omniajioJJunt:

Hic fegetes illic veniunt felicitts uva^

Arborel fatμ alibi, (5 injujfa virefcunt

Gramina η). -

Ita omnes Arbores fylveftres non modo ultro proveni-

unt, fed & celfiftimarum turrium &montium cacumi-

na aemulantur.

Par fere ratio eft Virtutum in

homineμικξοκίο-μω,

qua?,pro animi indole & feliciori corporis temperamen- to,fponte quafi eminent, virtutes enim nonnullas de- prehendimus huic homini quafi congenitas eile ^, quae

contra aliis diverfi temperamenti ^{, non} nifi

fumma in¬

duftria & longiori temporis

intervallo

Hinc illos, qui fangvinei funt temperamenti, ut

plu*

rimum beneficos, placabiles & urbanos experimur:

B Cole-

n) Virgil, Georg. /.

ιο De ARBORE

Colericos ad fortitudims, fobrietatis & reticentiae ftii-

dium propendere : Melancholicis ^a natura laboriofita-

tem & parcimoniam ine(Te : verbo , pro temperamen¬

torumdiverfitate, animi _quoque indolem variari, vari-

asque provenire inclinationes ^> nec non varias gigni

Virtutes. Sed in campum temperamentorum procurre-

renoilri non eil inilituti, hoc duntaxat obfervamus, quod^uti diverfas animi propenfiones & mores for-

mant _, ita quoque illa non una de cauiTa ^mutantur.

Unde iic Palingenius o) ^:

AliudPuer optat, amatf,

Gpuam natura ata*y ηam qualia corpora tales

Sunt plerumq3 animi ^, & talis plerumq3 voluntus.

Propterea nunc hoc volumusy nunc illud amamus, jEt _j qua grata prius fuerant , mox defficiuntur : Nimirum _, quoniam ^corpus mutabile^y nunc hos^{^}

Nunc illos habitus_, diverfo tempore y fumit, Naturamtfe animi fecum trahit. Hincfitisy hinc &

Macra fames venerisf oritur genetiva cupido.

Atqui ipfum corpus mutant complura, velatas y

Vcl tempus? vel cafus^y item potus, cibus⁷ aery

Syderafe interdum, ut quidam fcripfere periti,

Non igitur folum o'bjeüumy fed corporis ipfa Conditio5 nos velie facit diverfa movetf. &c.

Non autem exiilimabit aliquis ^, me.illas Virtutes, vel

reftius animi mores, qui unice ex tempéråmentis fuam

habent originem^, confundere cum genuinis Virtutibus,

qua* ex emendatas voluntatis habitu proficifcuntur. Nam

inter has majus eil diicrimen, _quam inter Arbores fyl-

veilres _, acerbum &aufterum ferentes fruftum, & ^ex- cultas ac hortulanas , dulci fuavique fru&uum übertä¬

te abundantes. Neque enim Melanchcdicus virtutis iau- 0) In Libr, VII, vitaZodiac. human.

VIRTUTIS. ^II laudem merebitur, quamvis diligentiam & afiiduitatem adhibeat, ii magis animi quadam propenfione, Iabori-

bus reddatur internus, _quam fanae rationis didamine,

aliorum utiiitate & genuinis Virtutis motivis imputfus.

Hoc tarnen contendimus, quod temperamentorum fe-

lix mixtura, utpote quae non minima efl: bonae indolis eaufia, in comparando Virtutü habitu tantum fere effi-

ciat _, quantum ad vegetationem ArborU temperatior

zon a.

COLLATIO III.

QUemadmodum plantarum & Arborn ioliubertas, vegetationem iefe habet ad : ita

öc animi afie&us ad exercitationem ^morum

& VirtUtk.

DECLARATIO.

' Sine fertilitate terrae nullte vel bonae vel mals

plantae procrefcunt: nihilo tarnen minus, quod plantae

tales iint, foli ubertati tribui minime poteft, haec enim promifcue & indifferenter tam bonas,quam malas,; ^tam

nocuas,quam falubres plantas fovet & producit, pro ratione feminum _, radicum & culturae. Rede itaque

terrae foecunditati tam lolii,q.uam bonae Arborü in horto

tuo produetionem adfcribes, fed qualitatem non

item.

Nemo _, quin omnium plantarum vegetationera

tollere

ideo reprimendam effe,

quod

bonam

malam

Mala

femina & noci-

vae radices quocunque modo enervandae,

eruendae &

funditus tollendae funt; utpote ex quibus omnes malae

illae plantae originem fuam ducunt:hae namque

hortum

obducentes, terram, fertilitatem ejus fibi attrahendo,

B i peffi-

1 ζ De ARBORE

peiTimam reddunt : qvum e contrario bona femina &

radices eam efficbmt optimam.

Coniideremus animi afFedus, &apparebit fimili-

tudo. _{Sine bis enim nulli animi mores vel boni vdl} i,maJi exifterent vel fubfifterent. Qaid enim intereii,.

animi motu fublato , non dico inter hominem & _pe-

„cudem , fed hominem inter & faxum, aut truncum,

„aut quidvis ejusdem generis ρ). Certe, ut ager (ine

fertilitate naturali _, ita fine his animus ilerilis & inuti- lis redderetur. Quicquid enim agimus ^, ^fFecfti & mo-

ti agimus. Rejicienda ergo eib Zenonis & afleclarum Stoicorum afFedata amicSsia _{; nam} abfurda efb & irfia-

ginaria qvum neque homini in hac vita, dum _corpo¬

re utitur, contingere _poifit, neque conveniat dicere,

Deum & naturana fruiiraneum vel malum quid egiiTe ,

dum hominem afFedibus inftruerent.. Sed _pone poffi- bilitatem in tollendis, afFedibus, ponatur quoque, ne- ceiFe eil, ^morum omnium everiio & omnis Virtutis

deftrudio. Nam fr nullus timor : quis cautioni & di- ligentiae locus ? Si nihil doleremus _, ubi mifericordia

& placabilitas \ Si ira, amorfui, patriae& libertatis

exularet ^: ubi fortitudo _{, quae} integros exercitus ad

mortem mifit _, & tot fangvifugas tyrannos e medio fuftulit ? verbo : Si amor boni, dehderium felicitatis>

odium peccati, averfatio mali, fpes praemiorum, me- tus pcenae, cetera voluntatem hon inflammarent &

excitarent$ ^nonne langvefcerent omnes honeflae adio-

nes & officia? Nonne Virtus arefreret & penret ? ßene

ltaque_Π **Archytns* f q\\ Tiyve7ui) ν ϊκ τοόν/ d ctpbTtt,* ' Keti

yevvtj&eim. τταλιν σνν αυτα,ις οννιςοίτα,ι. Linde merito

inlirumenta felicitatis noftrae , animi ardores, ftimuli & calcaria _{, nos} ad Virtutis ex.ercit.ium inci- tantia

p) Cicer.Lei,cap.XIII. q) ApudStob£um Serm.I.

-ViRTUTIS.

tantia, flutantur, fi rationem rf;d:ricem & domatri-

Crin habuerint. AfF ftus rruitos ipfo nomine inalitiam involvere, ut invidiam, ςίπΛαίξεχαχίαν,

μισίά&ξώ'πι&ν>

cetera, non ignoro : fed haecvitn. iüht& noniimplices affe&us, qui femptrin fua natura boni ^, & in morum

exercitatione, phyiice coniiderati, indifferentes. Nam;

aeque Virtutem ac vitia in anirno fovere pofTunt, non*

aliter ac fertilitas terrae utriusque generis plantas.

Si

aflfeftus velanimihaec ubertas tantum in vitiorum radi- ces, quae ex irrationalitate ^, beftialitate& _pravisopinio- nibus, c^u fuo femine, funt ortae, influit, afFectusnon

modo nomine _tenus, fed etiam ipfa re mali funt. Pofi>

quam enim hi mali feminis naturam induerunt ^, malis radieibus nequitiae fibras immifcent, & denique, ut to-

tus anirni hortus v.neniferis vitiorum taxis fylvefcat,

efficiunt. Contra,ii rationis furculos ingrediantur,bo-

ni fiunt, & Virtutis Arborem promovent. Vides ita-^,

que,fertilitati terrae fimiles eileafFe&us,quod qvumr.O- biscum videret etiam Laftantius , elicuit ex eo iMa ii- militudohaec verba: AfFedus velut ubertaseft natura-"

Iis. Ad quam cum verus cultor accefierit, ftatim ce-t€

dentibus vitiis, fruges Virtutu oriuntur r)„

GOLLATIO IV.

QVemadmodum hortus,

indefeflo laborc, in quo ab Arior incunte ^pro-

vere, colitur: ita öeammus,

in

Virtus inlinuanda, ab ipiis incunabulis,

lcndus.

DECLA- r) Laclant. Libr. VI. cap. ij.

Η ^{De ARBORE}

DECLARATIO.

Arborés non modo terrae fertilitatc, Ted maxime cultura humana vegetantur, fine qua , licet vel maxi-

me terra, fua natura fertili , gaudeant, ferius ad ma- turitatem proveniunt. Qvumquoqueterra nocua non minus _quam bona femina & radices finu fuo foveat, &

hanc ob cauftam zizania _, Tentes & tribulos ^una cum

praeftantioribus plantis proferat, quae adhuc tenellaeafe

illis vel fuffocari, vel in ipfa herba e'xtingvi poiTunt:

fit, ut ipfa natura adjutrices hominis manus deiiderare videatur, & auribus noilris infufurrare carmen illud:

- Nil fine magno

Vita labore dedit mortalibus /).

Fit etiam hinc , ut ipfo ftatim veris primordio ^, agri hortique cultura incipiat, qvum terra facilius aratro

fubigatur ^, & fterile lolium leviori negotio ^, plantis primas fuas radices vix agentibus ^, exftirpetur, quam

cum jam adulta per uniyerfum hortum fe diffuderunt,

Sc terrae iic inhaerere coeperunt vifceribus, utvelomni

adhibita diligentia, loco vix moveri poifinf.

Sianimum contemplamur, non dubitamus, quin

cum horto vel agro fertili in comparationem veniat*

Sc ejusculturam agriculturaenon eflediiTitnilem. Ευφυία

iive animi indoles primum quidem, Ted ^nonomne vir-

tutis momentum abfolvit. Certe fi homo ⁱⁿ priftinaSc

concreata perfe&ione permanfifiet, nihil ejus naturaii

indole perfedius, Sc nihil praeter hanc ei ad confum-

rnatam felicitatem addi potuiiTet. At, proh dolor! de¬

ficit: Sc moxdefecit omnis natura : Sc moxaudita verba divina haec in mundo : [lsyya yinyn παΐ«Π mn«

'oui rbjw 17 ιτονη ιηπ χιρι τπ w nraNn t) mox non tantuin in paxgQKorpov, Ted etiam in

s) Horatii /♦ Serm, <?, t) Genefi. III.v. 17,18,