D. D.
DISSERTATIO THEOLOGICA
PARTIBUS
NATURiE et GRATIS
in REGENERATIONE,
<=== , . , i .=·
CUJUS
PARTEM PRIOREM
EXSPECIALIS:RJE REG. M.-TIS GRATIA,
ET
CO ΝSENSU MAX. VEN. FACULT. THEOL.
REG. ACAD. UP SAL.
PUBLICA CENSUR.® MODESTE SUBMITTIT
MAG.ILLUSTOLAUS G,
RISS» REGNI MARESCHALLO A SACRIS,
RESPONDENTE
MICHAÉLEΡΕ TRI , HELSINGO.
IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXII. JUNII, A. 0. R. MDCCXCVL
HORIS Α. M. SOLITIS.
Μνημόνευε ττο&εν εκπεπτωχαε, μετανόησον. Apoc. 2: J.
υ Ρ s A L I My
LITTERIS JOH. FRÄDR. EDMAN, REG, ACAD, TYPOGR.
COMMJWI ΙΐΕΚίΤ ÅREFÖRD1GE och HÖGLÅRDE
HERREN
HERR JPMMM JLMZi*
SAMT
DFGDÄDLA FRUN,
FRU MBISJLBMT Jt'EüL*
F0 OD
GRÖNLUND,
MINE HULDASTE FÖRÄLDRAR,
Tillagnås des/a Blad af
DERAS
Lydigfte Son
MICHAeL PETRI AHL
RATIO INSTITUTI.
Hominem,
iolent Theologi,in ordine adpro vitamrationebeatiorem, confiderarediverii ejusdem fla¬tus, integritaris, peccari, gratiae Sc gloriae, nec alium , quod auguramur, in finem, quam uc oftendant peccati gravitatem, & quas*in vita fubeat necesfe eil vices, an-
tequam in priftjnum reftituatur. Etenim ut conftet, quan-
tum deliquerit Adamus per primam praecepti divini mi- grationem, quidve requiratur ad eamdem expiandam, dis- quiri ornnino deber de prsefentis vitas conditione, Sc
quam exiguas remanferint poft defedionem vires ad re¬
generationen! noftram procurandam. Certe prima mali labes, oinnis miferiae Sc calamitatis causfa rite cognofci
non poreft, niii patefcat primaeva & concredita nobis in- tegritas, Sc fciamus congeriem malorum, in quam detrufi iimus, Sc, quod dolendum, non alia, quam divina ope liberari potuerimus. Hinc igitur difcamus, immenfam
Dei venerari bonitatem, qui noftri mifertus, Filium mißt λυτξον omnis noftrae iniquitatis, Sc tanto magis exultemur
ad eum celebrandum, & fide ampledendum, quod fine
illo acternum perituri esfemus. Interea hac via eundo, quod Deo unice debetur, iterum redire posfumus ad fa-
niorem mentem: Hune quoque ordinem ad noftra de-
fcribenda deliquia, item ingresfus eil Mofes, quando me-
morat Adamum, non tantum qua esfentiam, hominem
creatum, fed fuperaddita perfedione, tamquam appendi-
ce fubftanriae hominis, ad ipfam Dei imaginem, quar eum·
dem pro modulo capaciratis repraefentaret in juftitia Sc
fanditate. Quo fado digreditur ad lapfum, quem item emphatiee defcribit in nuditate Sc defedu omnium bene-
A 2 ficio-
) 4 { \JS*
ficiorum, quae non fine lacrimis commemoranda. Proin-
de, ut haec ipfa rite perpendantur," rnonet Bernhardus:
Difcute, quid ßs, quid fueris. quid esfe debueris, quid esfe poteris. Qjjid fueris per naturam, quid modo fis per culpam, quid esfe debueris per induftriam, quid adbuc esfe p.osfls per gratiam a). De cetero, leviora, quo: in hoc argunaento amplisiimo Sc magni ponderis medirati fuimiis3 Tuac,
Ledor, mitiori fubjicimus ceniurae,
§. L
In flatu naturce prcefcntis conßderatus homo\
Juis quidcm excellit dötibus^fed fimul Jeηtiat necesfe
cfi, fe haud exiguis laborarc neevis> ex primitiva inte·
gritate non petendis.
Supremam Nurninls bonitarem atque (apientiam quarr- do coniiderat fanior ratio, haud fallaei conje£lura fufpi-
cari poteft, hominem iis narvis, ea propenfionum varie·
rate Sc pugna, non prodiisfe e Greatoris mana, quibus
in ftatu naturae praefentis jain laborat, ied habuisfe p-rae- ftantiam, Au£lori fuo digoam. Nam oculos q-uorfumeum-
que convertimus in toto hoc univerfitatis ambiru , elu-
cet mirabilisnon modo rerum inter fe harmonia Sc con- centus, Ted quaeque fingulae fplendent fuis pcrfe&iooibuSj
quantum per esfentiarn Sc naturam eartim liceat, ad il-
luftrandam Creatoris gloriam. Sic etim celebrant corpora coeleftia; neque huic fuo muneri defunr, ialtem non de-
esfe debent terreftria, Sc quam mirabilem in brutis ani-
mantibus nobis conremplari licet corporum , organorum
& fenfuum ftrueturarn. Haec fingula in macrocosmo ix
tan-
λ) Miditatt. Cap. LXV. cfr. Joh. Franc. BuddeiInftir, Thcol. Dogm,
Lib.III« C«p» !.$. I. Abr. Calovii Syft. Loc. Thcol. Τ. IV. Art. 2 Cap.I«
*%) $ { Jfr
tanta ubivis iua radiant luce, quanto majori fpe praecipe-
re posfumus, horninem , ut tmcrocosmum, & tamquam compendium atque exemplar opsrum fuorum, perfe&io-
rem, quam nunc confpieitur,Sc Deum ineumdem effudisie
omnes fuae bonitatis Sc fapientias thefauros. Idem quo- que comprobat creationis hiftoria, ubi Mofes, fpiritu plane divino inflatus, depingit Adamum, in exordio re- rum, inftrudlum excellentislimis donis, eaque condecora-
tum Dei imagine, qua proxime ad eum accederet. Ideo
tamen haud exiftimes, hane iimihtudinem fuisfe esfentia- lem, quae amitti non poruit, iine totius fubftanriae deftru·
£tione, neque Deo per omnia refpondentem, (ed quanta
cadere poruit in ens bnitum , & quae Deum repraefenta-
ret in proprietatibus ejus. Unde non ilne causia fubve-
retur Lutherus, nepoftquamimagoDtiperpfccatumamisfa efl,
non fetis eam posfimus intelligeve b), interim nobis aliquo
modo iufficere posfunr argument*, quae petuntur ex con- fideratione artributorum Deo, tamquam prororypo ine- xiftentium, vel ex miferia noftra :n facris defcripta c),
vel ex bencficiis per Chriftum nobis praeftitis dj, vel de-
irium ex indole novi hominis, in quam renovari debe-
mus, quotquot imaginem divinam amiiimus. Et quate·
nus, monente Apoftolo, Col. 3: 10 Eph. 4: 24 reftitui-
mur ad perf< Barn Dei cognitionem,juflitium Janftitatem, fequatur necesie eft, imaginem primavarp in iisdem con-
iiirisfe donis, quae noflrre abfolvunt animae integritatem,
ratione tam intelle&üs, quam voluncatis Sc fenfuum, ut nulla esfet appetirus fenlitivi cum rationali pugna, nulli
affe£hium flim u1i & perturbariones, fed mira omnium
facultatum in homine harmonia. Quoniam cunfta lic
Λ 3 ju-
b) Comment. in Genef. Wirteb, Tor. Tom. VI. Fol. 13. b.
t) Rom. 3· 23 8· S. 6. 7. 8· F-ph. 2: f. 2. 3. 4: ig.
d) i Cor. ζ; 30. Joh, 17: 19. Rom. 8: 3. 4.
<*. ϊ β ( J»
jnfto procedebant ordine, eo minus tum fentire potuit aliquas ad malum tentationes, vel morfus confcientiae, quod totus homo integer adquiefcebat in Deo, ejusque
lartisfimo fruebatur commercio & confortione.
§. II.
Imago divinCt, qua & jußitia originalis piis Confesforibus audit, ut donum naturale ad poßetos fuisfet propagata, β in integritate perßitisfet Adamus.
Quum eximiae illae perfe&iones, quas Adamo e), in
manifeitationem infinitae iuae iapientiae, boniratis Sc po- tenriae hominumque felicitatem, benevole concesierat Deus,
naturales /) fuerint, fequitur inde, quod eriam ad pofte-
ros fuerint propagabiles; nec aliter finis, per creationem hominum intentus obtineri potuit·, ii vel maxime talem imaginem, ut donum aliquod fupernarurale unicuique
homini jam concepro adjicere voluisfet Deus. Quae quum ita fint, integrum Deo non fuit relinquere hominein ex-
legem, qui fine regula Sc virae norma, brutorum more vagaretur, fed menti ejus impresilr legem naturalem, e-
videntisfimum fan&isiimae fuae volunraris exemplar, ad quod fe totus componeret. Huic infuper addere voluit
in majorem obedientise ejus explorationem, interdi&um
de arbore feientite boni Sc mali, Gen. 2: 17. Nec minus atquum fuit Adamo, ut facultatibus concesfisrite utendo,
&
e) Euro, qui ad imaginem Dei conditus eft, Mofes voce Adam de- figriar, qu£ quiciem non pro nomine proprio primi hominir, fed pro toro genere human«, adeoque utroque fexu eccipienda eft. vid. Budd. Theol.
Dogm. p. 505.
-j-) De varia vocabulorum natura δζ naturalis in facris litreris ecce-
ptione uherius disferendi nobis in fequentibus occafio dabirur; heic folum obiervasfe fufficifir, imsginem divinam dici naturalem, quia cum ipfa ho¬
minis natura ineepit, eique intime adhafit.
) 7 (
Sc fe ipfum exercendo, fida fua Deo probaret officia,
quo tandem praemii inftar confirmationem in bono nan»
cifceretur g).
§. III.
Nihilominus, his conccsfis, per aßutiam äiaboli amisfa cfl imago divuia.
Quamdiu in excellenti cum Deo archetypo confor-
mitate manebant proroplafti, vixerunt in eo, ficut pal-
mites in vite, Joh. 15: 5. ficut membra in corpore, Eph.
5: 30. coli. c. i Cor. 6: 15. Sc Deus in ipfis, 1 Joh. 4:
16. coli. c. Eph. 4: ig. ramquam fons Sc fcaturigo o«
mnis boni, fapientiae, ianöitatis Sc potentise, atque ipfi
amore, fide Sc filiali timoie cum Deo conjun£ti, unum
erant in eo, ficut Pater in Filio, Sc Filius in Patre, Joh. 17: 2i. feqq. ά). At vero, quod dolendum, con- creatis liberi arbitrii viribus pofthabiris, poftquam ad ca»
ptiofa verba fatanae attentum aninmm adverrerant pro»
toplafti, menti primum fubrepfit dubitatio de pcenae cer-
titudine, deque interdi&i divini verirste, & dum ea fuc-
crefcit ac nutrirur ex obje£ti fenfibilis grata repreefen- tatione, intelleftus scies eo u*que obtundirur, Sc in vo-
luntate, quse intelieöus imperio fubeft, propenfio in con- trariam partem exciratur, ur interdiurn divinum recita- tura, de fuo addat Eva, quae de non contre£lando fru-
g) Disferr. Theo! Sypod. de Homine Integro, Upf. 1782. p. 3S·
b) Koos Comp. Theo). Prs£l. p. 29· Joh. Pechiii Left. Theol. in Sy'log. Edit. 2. ρ. 2o6. 21a. Agunt eqttidem diöa iithicc de unione
fidelium cum Deo pei fidem, ex iis tarnen , ut ante diflum til, integriti»
primaeva ahquo modo perfpici potell. Quocirca obfervemus, neminem in
hac vita eutn pe«fc£h*oni· giadirn attir&erequin lange fustit major in
flatu innocennae, & in ilatu gloiise maxima iutura fit perfeftio, cfr. B Cor, 13: 9. 1©, 12*
"% ) 8 c JP
£tu profert, ccrto indicio, quod facultates mentis, res dU ftin<åe percipiendi, Sc cum ratione adpetcndi, perceptas
reproducendi Sc recognofcendi, jam dum fuerint laefae.
Unde mirum noneft, quod rem, quae fvadebatur, ad examen rationis non revocantes, de benignitate Creatoris diffide-
re occosperint protoplafti, Sc iub fpe amplioris perfe-
ftionis, majorem fidem diabolo, quam Deo tribuetint.
Quumque tentationibus ulterius refiftere non posfenr ,
manu Sc ore ad vetitum fruftum admotis, in plenam Sc perfe&am <%7Tc$ctalccv proruerunt.
t. §· iv.
Qtios in ipjis protoplaflis lapfus habuerit ejfe-
ålus, ulterius inquiritur.
Poenam, quam transgresfioni legis fubjunxerat Deus,
mortis nomine comple&itur facer Scripror, Gen. 2 : 17.
Rom. 6: 23. quia ut vita, ita etiam oppoiiti ejus mortis triplicis omnino in facris nr mentiö, corporalis, jpiritualis
Scatornce. Quod Adamus, arudira comminatione divina, non niii de totali fua deftru&ioneaut annihilatione cogitaverit,
ut nonnuliis Au&oribus probabile vifum fuit /), nullo
idoneo argumento probari poteft, quin potius ex hiftoria lapfus, quanrumvis' fumma brevitate concinnat*, haud
contemnenda apparent indicia pro perpetua infelicitate
illi extimefcenda; certe metus, quem fvaiioni fatanae ob- jiciebat Eva, de grandiore quodam pericuio loqui vide-
tur, quam aut de difcesfu ex hac vita, aut totali annihi¬
latione. Huc accedit, quod familiare iit facris fcriptori-
:-v / bus
i) Lockius in Traft, in lingv. germ. tronfl. Beweis, dai's die ChHft:-
liche Religion hoch fr billig und reifonnabel fey. Btunfw. 1733. C-ρ I.
citatus a Buddeo in Inftit. Theol. Dogm, p. 455. Tellerus in Lehrbuch
des Chriftlichen Glaubens, Hdraft. 1764. p. 75 & 76.
-χ, ) 9 ( jtr
bus per vitam indicare omnis generis fclicitatern, fiqui-
dem vita non eil, dicente Auguitino k)) ubi non feliciter vivitur, p?r mortem itidem qaamcumque miferiam, in hac
& futura vita duraturam, vid; Deur. 30: 15. 19, Ezech.
3: 18. 21. 8: 4. 9. 13. 17. feqq. Rom. 8·' 6. Eph. 4: ig.
i Joh. 3; 14. Ceterum ea Novi Foederis loca, in quibus
vita illa beatisfima, quam Chriftus cruenta fua morte o- mnibus hominibus promeruir, & Spiritus fan£lus fidelibus confert, ex oppofito iatis fuperque teftantur, poenam ,
quam Adamus conrraxerat, non ram de corporali, quam
fpiriruali & aeterna morre esfe explieandam. Protopla-
ftos quoque per lapfum abalienatos esfe a vita illa felieis- fitna, quam in comrnunione cum Deo vdxerant, Eph. 4;
18. & fpiritualiter mortuos peccatis, cap, 2: 1. atque adeo aeternae damnationi obnoxios, evenrus proh dolor!
oftendir. Etenim/fimulac fruetum vetirum guftarunt, lo-
co perfe£tioris} quam fperabant, cognitionis, infolitos procul dubio fenferunt animi motus & confcientiae ango- res, quibus confufi, quum jam perfpicerent, fe esfe or- batos fplendido illo juititiae originalis ami&u, quo inno-
centes erant ornati, Rom. 3 : 23. infolentiae eos puduif,
& pudori velando idoneam integumentorum materiarn circumfpexerunt. Cogitantes fubinde Judicem, quem
offenderant, ut omnifcium, ita Tantum &juflum, timo-
re funt perculii; dein audito fragore, quo indignationem
fuam iis iignificabat Deus, perterritirtemerario conatu lo-
cum quaeiiverunr, ubi fe maxime tutos a vindi£la futu-
ros credebant, citati, obitupentes culpam, quam depreca·
ri aequum fuerar, in fan&isilmum Crearorem conjecerunt.
Itaque quo die ab amore Dei fuerunt averfi, & ad pra-
vam philavriam converii, eodem ipfo fapientiam & ian-
dlitatem iibi concreditam amiferunt, atque intelle&ui cae-
ß citas,
k) Enchirid. ad Laurent.
) 10 (
citas, volüntati pravitas inducebatur, haud alirer, ac qui
ab igne calorem recipir, Γι difcedit, refrigefcir. .Atque ex
imbecillitate meotis innumeras corpori accesferunt infir-
mitates, morbi, tandemque ipfa mors /).
§. v.
Pari modo ac imago divina, β manfisfet integras juit propagabilis, ita eadem amisfa, tranfiit corruptio
ad omnes pcßeros,
Quum enim per inobedientiam ex fpirituaij carnalis
Rom. 8^ 6. fa&us esfet generis humani parens, quemad-
modum ex vitiaro fcimine nafcuntur deperditi fructus„
Matrb. 7: 17. 18. ita progenies, quam Adamus ad fuam imaginem generasfe dicitur, Gen. 5: 3, non potuit non esfe corrupra, & peccato, quod dicitur, originaii infe&a,
Gen. 6: 3. Job. 14: 4. 15: 14 15. joh, 3: 6. Rom. 7: ig.
i Cor. 3: 3. Gal. 5:. 17. Eph. 2: 3. Qiialis aurem fuent
Adanii imago, ad quam fuarn generavic lbhoiem, expli-
car Paulus 1 Cor. 15: 49. quando eam imagini Chrifti opponit, & praterea oftendit Rom. 5: 12. Adamum o- mnium deli&orum esfe radicem m). Non negamus, A- poitolum heic refpicere ad peccatum Adami proprium
Sc perfonale; Ted de hoc Γ0Ι0 eum loqui, eo minus con- cedi poreft}quo certius illud5 quatenus proprium, non o- mni-
l) Sunt, qui äutumsm, fructuiri prohibitum venenatsc indolis fuisfe.
Hffic fententia , quamquem ex facro Codice non poteft probari, tarnen
nou proiics abiurda nobis videtur, quoniatn effeåus Uli tridisfimi, qui
ex eiu fruöus in del/nquentes eornmque poiteros permanarunt, iis analogi
font, qui ex venenis provenjie folent»
*») Quarnvis Eva, quae etiam in transgresiione fui't» 1 Tim, 2: 13.
ad generandam fobolem concurrerit, tarnen ApolÜolus principalem in gene- rando agentem confert cum Chtifto, ceu Patte noftro fpirituali in re¬
generation?»
MK. ") η t jf*
mnibus imputari posfer, nec mortem & cotidemnationem
univerfo generi humano adferre, vid. 1. c. ad v. ig. cfr.
Ezech. ig: 20. Nec obitat, quod Apoftolus non cxpres- fis.verbis defcribat modum propagationis, quam tarnen per naturalem generationem fa&arn esfe, cernimus ex
contextu. Uti lcilicet Chriftus fua.ni juftitiam in regene- ratione nobis applicat, ita Adamus fuam injuftitiam per generationem nobis communicavit; neque, fi generatio¬
nem tollas, alius dari porerit propagationis modus. Exem¬
plar hujus rei fe fiftit Hiero- Pfalres, ΡΓ. 51: 7. ubi decla-
rat, fe a primo conceptionis momento peccatis infe&uoi esfe; onde etiam Ambrofius ad h. 1. riicit, maculavi in
Davide prms fuisfe} quam vitam. Quibus collatis cum ef-
fato ipfms Chrifti: quidqmd ex carne natutn caro eft, joh.
3: 6 #), firma & inconcusfa manet conclufio, quocl ne
iinus quidem immunis , fed omnes vitio correpn opus habeamtiS nova per fidem generatione, ii ulla nobis fpe·
randa falus,
§· VI.
Ideam peccati originalis tradit.
Prolixurn nimis foret, omnes illos enumerare conce·
ptus, quos de peccaco original! 0), ab Auguüini inde
B 2 tem-
, η) Vox c/irnis fciritui oppofifa not61 ho»r.jhetn Spinrui Ssncto adver-
fum & legi divin« contrariuro, Rom. g: i. 6. 9. Gal. 5: 17·
o) Vocabulum peccati originalis ονγξοιφον quidem eft, res andern,
quam faniores etiam gentilium Philoiophi utcunque agnoverunt, in iacris
Litferis variis nominibus fignificatur·, dicitur enitn fimplicher ptccntum, Rom. 6: 12. peccutum inhabitans, 7: 17. 20. mnlurn adjaceus, v. 21.
lex in memhris, v, 23. peccatum cirtumpatis, Hebr. 12: I. cnro, Job. 3:
6. Rem. 6: 1. 4. 5- 6. 9. 13. Gal. 5*. 16. 17. concupifcentia, Rom. 7:
7. Jac. 1: 14. cor, Matth. 15: 19. hämo vttus, Rom. 6: 6. Fph. 4: 2.2.
natura, 2: 2. Originale dicirur, non ab origine creationis, nec ab origine
Humana natura, quae Inirio integre fuit, nec ab orgine mundi tantum,
fub cujus inirium fuit comniisium; fed fic appellntur, I) refpeflu principii,
i. e, Adami, qui primus peccavit, δζ filium ad fium imaginem genuitt
) 11 ( .je*
temporibus Tibi formarlint Theologi ρ). Ad du£lurn fa-
cro-
peccoto, itac divinx & morti obnoxium, totique geneti humono camali
propagatione corruptionem communicavif, 2) refpeäu effecluum, qui iunt
peccata aöualia; haec enim ex ilto tamquam ex impuro fönte profluunc
iuamque originem trahunt, 3) ratione fubjecli , quia in hoc & cum hoc
vitio tum concipimur, tum nafcimur omnes, atque fic una cum ipfa cu- jusvis hominis origine originem fumir. cfr. Leon, Hutteri Comp. Theo!,
cura Cundifii Edit, 4: Loc. VI11. p. 564·
Ut perantiqtis.eil diftinSio peecori in originale & nclunle, ita prior?s
denominationis natales non inusile eiit paucis inqtrirere. Circa initium
Saeculi V. hcerefibus & Hä:reiiaYchisferacisfimi, Peingins Monarhus Brit'an-
nus, vir ütrerarum icientia & pietate ii.fignis, poftquem gravisfimos de
viribus liberi aibitrii in fpirituaÜbus errores concepeiat, rebcla Porri-a Ro¬
marn acceifir, inde Sicilinm, Rhodum, magnattique portem Afiff & Afri-
CiE peragravir, & totum feime orbein brev i tempore comagione ccirnpit, idque non lingva tantnm, fed & feriptis. Inter asfeclas ejus maxiire
ilrenuos norninandi funt Ccehfims & Julianus. Siquidem in piaejudi.
cium gratis? divina? foii hominis libero arbitrio tribuebot porentiain appe- tendi'bonum & fugicndi malum, etiam in fpii ituaiibus, labevi qunmdnm
bominihus congenitam esfe negnre neees/um habebat, is? qnemlibet endem vo·
luntntis perfectione nafei. qua Adamus erat eremus, tnorttvique non η lapfu
Admni,fednaturali necesfitatevenire jlatnebat. Hieronymus equidem errantein in viatn revocare adnitebauu·, at immoderato Zelo. Itaque fluguftinus, eo tempore Ecclefia lumen, & Hi.pponeniuim in Africa Epifcopus,, piimum
tentavit, quid mitiore feriptiowe efficere posfet, quam ejusfruflraneam ope-
ram dein apertum certamen fubiecqtnm til, Quumqne Pélagius eluderet
omnes vetertim appellationes moli iliius nobiscum nafeentis, Auguilinus, quin non audebar illud naturale vocare, ne in Mflnichstismum Pelagianis-
mo oppofitum prolapfus videretur, peccntum originale id appellare ineepit.
Et quamqu9m neque hxc Auguflini tknominatio, nee,illa, quam osium-
ferunt Reformntoies Ecclefisc Lutheianx, hanc peccati fpeciem becreditarinm
nuneupantes, indolem rei omnitx parteexprimit, retinendsm ramen cenfe-
mus, quum & ulu fit reeepta, & faciilime inteil ig i posfir, nee alia melior
in hunc usqtie diem data fit. vid. Hieronyimi Dialog, adr. Felag, Lib. 3.
oper. Tom. !V. P. 2. Edir. Martionxi, Auguilinus coutia Pelagianum
& Pelagianos. Dikfert. Hiit. Theo!, de Malo Pelagiapismi, Upf. 1760.
D'sfert. Synod, de Peccato. Upf. 1783.
ρ) Qui iuccinöani hu jus rei bifloriam defideraf, ad?at Buddei Infi.
Theo!,. Dogm. p. ^69, ieqq. J. Georg. Waichii Mifcell. S. p. 173.feqq.
^ ) 13 C Jfr
crorum Scriptorum, & concinentibus piis Confesforibus
co πii fl ir in defe&u imaginis divinae% cum concupijcentia aå quodvis malum conjunElo. Ita ur poft lapfum protoplafto-
rum omnes horoines per naturalem generationen) propa-
gati, nafcanrur a-qualirer infe&i peccato, fine metu &
amore Dei, fine fiducia erga Deum; & cum prava con-
cupifcentia, quae adeo intime inhaeret hominum naturae,
ut j quamvis in baptismo , qui eft lavacrum regeneratio-
nis in Spiruu fando, Tit. 3: 5, omnia peccata abluantur,
ut vere de renatis affirmét Paulus, nihil esfe damnationis
in iis, qui fur?t in Cbvifto Jtfu, Rom. 8: 1. reliquum ta¬
rnen in iis manet virium ilthoc numquam otiofum, fed fem-
per operofum & negotiofum, Rom. 6: 12 perpetim Deo adverfum, c. g: 7. nec ante beatam mortem penitus
abolendum q~).
§. VII.
FrocJivitas ad malvm originaria, quoniam in 0«
mnibus eademy non pendet a phyfica corporis con-
ßitutione.
Dupliciter quidem peccatum originale confiderari"
potefl, vel in adu primo, quatenus non ranrum privatio-
nem imaginis divinae dicir, fed & conr;tam propenfio-
nem ad ma'um, vel in adu fecundo, quatenus per motus inordinatos primo primos, quos vocant, fefe exferir, quique connatae pravitatis effedus diei posfunt r;. Ne-
B 3 que
q) Vehementer errant, qui per pietafis exercitia morus pecciiminefos impediti p osfe ctedunt; per hare enim pisviirtim ii clinarionum dominium
tantum infirma'ur, non vero pmvi motus, Ht non oriantur. Ipla enim concityiifcentis originalis nec augeri nec minui poreit.
r) Jo. Ahr. Cromayeri Comment. Didafl. Elencht. in Aug».
Conf. Difp. V. in Append, Cap. 2.
V*, ) «4 { JP
que illud hac occafione praetereundurri efl:, quod non
tantum homines quidam ad certas peccatorum fpecies
prae aliis magis fint propenfi, fed & unus idemque ho¬
rno, diverfo tempore, ad peccara quasdam nunc magis nunc minus propenfus fit, ut getate fenili non tentari ampiifrs illis peccatis videatur, quae olim frequéntisfime & flagranti
ardore patravit; hgec autem mutatio propeniioni acquifi-
tae, non connatse accidit; unde *eriam de nonnuhis di-
cimus, quod non illi peccato,fed peccatum iliis valedixe·
rit. Quando igitur affe&us temperamentum fequi dicun-
tur, id ita inrelligimus: generatim loquendo eoncupifcen·
tia illa originalis, intuitu voltintatis in philavtia prava
confpicitur, fpeciatim autero pro diverfitate obje£ti ali-
quo trium vitiorum, quae vocantur, cardinalium, volupta-
te, avaritia & ambitione, ι Joh. 2: 16. fefe exferit. Du-
bium non eil, quin certa quasdam corporis difpofirio ad aliquod horiim vitiorum in iingulis praedominetur; qui
ex. gr. corpus habet ad libidinem difpoiitum, pravis mo- tibus, qui in illo teque ac in aliis emergunt, locum raci-
lius relinquir; fi eos fovet, iis dele&atur, atque in a£lus
externos erumpere iinit, feu, ut loquiturAp. Jacobus, csp.
i. v. 15. fi concupifcentiam concipere finit, morus illi
inordinati in habitum acquifitum abeunt, ut homo inde libidinofus denca inetur. Ea enim eil motuUm inordina-
torum ratio, quae fcintillularum ignis, fi eas collifione
filicis e chalybe elicias, & diverfam materiam fupponas,
unam ad concipiendam aptam, nempe fomitem, aliam
minus aptam, tunc in urramque quidem aeque incidunt,
fed in hac rtirfus exilingvuntur, in illa vero concipiunt,
& latius ferpunt, ut ignem inde accendere queas. Hinc
vero non fequitur, temperamentum, five connatum iir,
five adfcititium, causfam esfe & fontem concupifcentiae,
vel in a£lu primo confideratae, quippe quce eadem eft
omnibus hominibus, quod de temperamentis minime di-
"Η. ) 15 ( <£*
ci poteft, vel ia a<ftu fecundo, ea enim prior is eft effe-
<ftus,&fic canon Philorophoruiii valet: quod nonpoteft esfe
camfacausfce, nec erit causfa causfati. Eft, ut nobis videtur,
haec obiervatio alicujus momenti in do&rina de conver-
iione; quas Γι falfa esfet, fruftraneae forent leges civiles
seque ac di vinte, fruftraneae quoque forent operationes gratiae fpiritus fancli applicatricis. Hsec contra quosdam
Socb ianos & Arminianos, aliosque noftri avi libertinos, qui a&iones infantum vitiofas a iemperamento derivant,
adferre voluimus, ut & contra Petrum Chauvinum> qui
corpus pro fubjeÄo peccati originalis vcndiravit, hocque
cum illo crefcereac decrefcere nugatus eft, qua in re prae- - euntes habuerunt hi Philofophi Flaronicos, qui animam corporis labe pollui fomniabant s),
§. VIII.
Neque peccatum originale efl ipfa fubflantia hominis,
Probe, ut docent pii Confesfores in Solida Declara-
tione, p. m. 736. 744. difxingvendum eft inter naturam
noftram, qualis a Deo creata eft, hodieque confervatur,
Sc inter ipium peccatum originis, quod in ea habitat.
Habet hasc eorum asiertio expresfum fundamentum in
verbo Dei; aperte enim peccatum diftingvit Paulus ab
humana natura, quando idem regnare dicit in mortali
noftro corpore, Rom. 3 : 9. 6: 12. 7: B· *7· *8· 20. 21.
23. Ratione fute naturte 6c esfentiae humanse etiam cor- rupti homines funt creaturse Dei, Gen. 6: 7. Deut. 32:
7. Ef, 4j: 9. 64: 8· quarum generationem Deus non Tan¬
tum permittit, verum etiam efficaci operatione promo·
vet. Hurnanam noftram naturam Chriftus in pleni'tudi-
ne
/) Vid Gundlingii Ethica, Cnp. 15. 16. Winkleri Politica, ρ. 4,4a ftqq. Kromayevi Comment. in A. C. I, c, Buddei Thcol, Dogm. p. 564»
) Ii ( Jfr
ne temporis asfumfit, quando jam in ceteris omnibus
hominibus esfet corrupta, Joh. i: 14. Phil. 2: 7. Ebr. 2 : 14. eamdem redemit, Matth. 18: 11. 1 Tim. 1: 15. re- generat, Joh. 3: 5. & novjsfimo die refufcitabit, 1 Cor.
15: 53. Ted peccatum, ut non generatur, ita nec regene- rabitur, neque refufcitabitur. £t quemadmodum imago
Dei non fuit ipfa hominis fubftantia, ita nec peccatum *
originale, quod " 1 ^ ; imaginisfuccesfit. Etiam-
Libris tamen noftris fymbolids non dubitamus adferere,
id esfe poiitivum quid. Ita enini dudum illud apellarunt Religionis Chriftianae Doftores antiqui, ne aut cogerentur
asferere id csfe nihil, aut Pelagianizantibus accedere
viderentur t).
t) Balth. Rhiuu. Theol. Polem. cura Grapii, P. III. p. 13°·
ii vero malum hominis fubftantia , cum
§. IX.
