Specimen philologicum, ʻAl hatḥalat u-vaʻal ha-niḳud bi-Khetav ha-ḳodesh seu de origine punctorum s. codicis Hebræi cujus partem priorem, suffragante ampliss. senatu philosoph. in regia acad. Upsaliensi, præside Andrea Boberg ... bonorum examini modest

ii v ΐΛΐ-di &S ■■J #vi

1

||

SPE6IMEN PHILOLOGICUM, Sy

Vym

n?nnn

DN.

1 # 9R

DTIpn

3Π23

Seu de ORIGINE

_PUNCTORUM

S. CODICIS

_HEBR&I,

Cujus Partem Priorem,

Sujfragante Amplijf. Senatu _Philofoph. m

Regia Acad. _llpfalienß,

PRiESIDE

VI RO _CELEBERRIMO,

ANDREA

BOBERG,

L. 1. O. O- Prof. _{Reg. & Ord.}

Bonorum _Examini

modefte fubmittit

Alumnus _Kahraanus,

LAURENTIUS

_GRANDEL,

w. _GOTkas.

In Audit. Guft. _{Maj. ad d. 22.0ftobr,} Anni _MDCCXXXV. Horts ante meridiemfolitis* ^ '■&> '<äö «äs &> UPSALI/E, Per _]οψHöjer , Reg. 4c*d. Typogg,

yiRO Maxime Reverendo atéfc Amplijfitno,

Dn. O

L

A

V

O

CELS10,

S. S.

THeol.

doctori

&

PROFESSORI Celeberfimo , ütriusq;

Coniiftorii _{UpfaL ADSESSORI Gravis«}

(imo , PASTORI in Wakfala, ut &

adjacentiümEcclefiafum PRATOSITO longe meritiiIirao> nec non Reg.

Soc* L. & S. Svec* membro

maxime incluto.

PATRONO OPTlMOi

iipjn

Vsm

tteepsw

ρκρ

xn

ό -πομπ

mf?

tmd

Vru

idi

nwrt

unaV1

htm min nn

rurn mina mar»

mV

ihm

ιμηππ

_ninVn

_{Vi? mpua}

_du

nVrai iipt

nM

panVi

niMiV

m VIRO Maxime Rever endoαΐ%Amplijßme«

j

Dm.

Ρ

Ε

T

R

0

SCHYLLBERG,

&

S. S.

Theol.

DOCTORI &

,a. PROFESSOR! Celeberrimo , utriusqj

£

Coniiftorii Upfal.

ADSESSORI

Gra-viflimo , PASTORI in GamlaUpfala,

"O perquecontradum vicinarumEo cleiiarum PRAiPOSITO lon·«

ge digniflimo. .

PATRON0 0 Ρ TIMO,

II; '' Ί_,^

π

nwn Ό3Π

ηjrb

rmpaf-!

n

tm djsk minn

moa

♦

:n

ώ

ψίϊη

tsbni

onn

onnV

M

jpp

w

ππμnr

naifr

na"pn

η

ojpfe*

mina

powio·

νιιτα

\>

rnn

_{pjy m}

_i"'

_mpn

3 _{Γ ^ .A}

wnb

OaVna

wui

imnfln.

· '

ιχ?ι υο23

Tfann

_ρ

_wi

_·

τύπο?

Π221 μκπ nuro

n^

i

pjm

T»WDV!

b

pist1? ten

_*

om ΝΌ22 OJN 1DW

_ΓΰΒρΠ

_ι

K2 ονοη mti irra

ba

ovoüi 1

bn

_nanpn1?

_{wx Drcn}

_ι

ixn nnw

_irtpi

_\xs~\b

dy&b

_f

an runi icwa

_pi

_w*raτ

ΠΪΠ DVn _{112 D2>12tl? Dl?}

_JW1?1?

_Σ

ranw ion

te?

ain

ni?

_"pura1?

_i

Ώ TWJ III?

"721

O27SJ2

\

piVfn

ww

xniasn

wb

omaran w

oatex

ddi

_\

jpob

oaro

orw

ηηυη

ι

Maxime

Reverendorum

&

'

VESTRO l

Cllens&Cttltof '

m r* ·τιΐη m\jp ό

-b

Nw π»

_p

_by

_">r\b\vsb

_ma

in vnarn

_TiapV

_{n?n 1212}

_dt6n

in _{1JD3 HNTDl TinjD NV1 ΠΝΤ} w *B

Vr

_t|Ki

_{'TION Μ}

_MB"?

□ D2BN NJ TP

VNI

DDMB1?

)7

n'brn

nVn dd^jh

_Dm T IHN

_p21

_{02121? TD}

_ΠΙΟ"·

_DDB

η

drillan

ττν ddnmai

_ddidh

b

NJ ΙΒΌΪΠ nnin

-DB1?

_{ΝΊΠ -ΓΏΠ} O

^2

DUD1 2JRPD TI?

Η

niTlV

h

ππιπ1? nbnn

TBU? _minn

37

pVi? ^n

dVuhi?

_ron

_db1?

τ

οητη

Tirpxnn

_hieb©

_ntm1?

:

i^nt

&

_{Celeberrimorum}

_Nominum

o _RUM

ftfff _bttfniUtmuf

VIROAdmodumReverend,CdPraclarißmo,

mag.

andrej

lugner,

Paflori inBerg

meritiilimo,

&

adjacen-tium_{paroeciarump/v/ö/frtf}

adcura-tiifimo.

VIROAdmodumReverend.CdPracUriflimO)

MAG.

ERICO

SIBERG,

Paßori & Pnefofito

Schedvienfium

Vigi-lantiflimo,_digniflimo.

VIRO PlurimumReverendo Cd CUrißlmo,

Dn.

helgoni

eckberg,

Pafiori in Siogerftad

meritiilimo.

VIRO _{Speffatiflimo} ,

DN.

ANDREß

PIHL,

Civi & Mercatori _{apud Salenfes}

confpicuo.

FAUTORIBLIS Cd Evergetis atatem colendis.

Vobis,

_fafforum,

Fautores

_{favoris Cd}

optimi

_benevolentia

,

in

bene*

_mc

moriam,ut Cdanimigratt

perpetuaföobfer*

vantia _{tejferam, meletema hocce qualicun- t}

que calamo adumbratum, cum

intenßjfimo

omnigena felicitatü acfalutii votoy cort*

fecratum voluit

PraeclariiT, & Plurimum Reverend,atqj C

SpeitatiiT, Nominum Vefirorum a Cultor _{obfervantijßfrtUt}

Caput

Primum.

§. ι.

llltum _{diuque in}

Scholis

Juda?o-rum _{pariter &}

Chriftianorum, de _origine

punffo-rum vo cλIium

accentupm

difpu-tatum fuitj

ne-que dum acerrima haec Iis atque con« tcntio _{componi potuit. Alii enim}

antiquitatem eorum & &eovi>sv<?itti/

in-fallibilem defendunt: aliivero,nefcio

quo novitatis ceftro perciti, _prsecipue

Cappcllus a) ScWaltonus b)9 vocales &

accentw§BibJicosHebrsorijgiηφη pro

&ίβ-Ζ tig _Ο $»

Seoffvwroig habent> Ted ut recens,

in-utile, fcrupulofum atque

fuperftitio*

fum inventum _{quorundam hominutib}

otio abundantium, turpiter fugillant.

Horum autem rationes & argumenta, quibus

utrinque in

latiifimo

hocce

cam-popugnatur,

priusquam

aggrediamur,

a propofito

noftro

iiaud alienum

du*

ximus, in limine tradationis noftr$, varias Dodorum _pandere

_fententias,

ut deinde quid approbandum lit,

quid-ve minus , facilius patefcat.

λ) Are.puntl.Revel.-part.t. c. u.

b)Dtf

[ert. de Ling. Orient,g. ProL

ßib.IIf

§.jS.&fe

§. II.

Ad

_excepto

Judaeos

_{Elia Levita,}

quodattinet,tres

_deprehendi-

eorum?

mus fententias. Nonnulli Ada'

mum , ut ipfius lingvae, ita & puti-dationis inventorem _faciunt;

_quifci'

licettotam _{fcripturam a Deo}

edodus>

eandem _{ad: pofteros}

_{propagaverit»}

Nullo _{namque modo credibile}

_judi·

cant, Adamum, tanta inftrudum

fa--pientia , vocales > quas anima

Tunt

ledionis , & fine quibus nulla

di'

icriben-, ii Ο §Ü ₅

do omifiiTe , & ledoribus divinandas

reliquiiTe. Morem vero

iftumfinepun-, dis fcribendi, _{non ex natura} lingvae,

fed _{poft ufum, ex pundatis codicibus}

, comparatum, invaluiiTe. Ita R.

Afa-i- rias, _{tamEliam, quameos, qui}

pun-r, dorum originem vel _{ad Mofen ^ vel}

j- ad Efram referunt, refutans fcribit;

S« _{nnipw οήοικπ myn dj}

10'

"myn _{wnpn wansk nivnärt}

pb

cnipwi «ny in "ron wrnru

ό _"nyn

_mipV

πνί: i*ra: rn

*6

ί//, ;ποπ bnn h. e. _{Quin etjam fententie} eorum

, ^-«z ajunt, ^zWpunffia vocalia ad

literas _{Ungute noftrafanffa Hebraica}

demum

jrfy addita & inventafint in monte Sinai, aut

1(Jj. temporibus Efr<ej antea vero nec_fuerinty <\z< nec exftiterint, meo_{judicio vanafiunt &}

ull. inanes c). _{Atque hoc ipfum complu*}

fel· ribus probat _{rationibus, quae apud Cl.}

us, Buxtorfium videri _{poiTunt d). Huic}

rit. quoque fententiae accedit ex

Chriilia-tjdl· nis Matth. Flacius _{Illyr. Mea, inquit,} fa- d?_{fententia, vocales·^ feu ut}

vocant,

pun-unt bla una cum _{confonantibusjam olim}

{for-fa' tAjfe adhuc ab i_{ρfornet Adamo ) inventa}

,

)eft' _{omnescpuefacrarum literärwn}

fcrigtores

in-dö _{A Ζ}

4 ·$ 0 $· ^

t_{egre, dilucideque}

fcripßffe

_{, non}

folum

confonantibus,fed & vocalibtis, eosque,

qut contrariafentiunty nonfolum

f

alfa

fen*

tire_{^fed & confcientiis, Ecclefiaque} qu£} tantum certitudine Verbi Dei <edificatur1

pemiciofa e). Idem

fentiunt

Anton.

Rodolph. Cevallerius

in

Rudim.

Ling.

Heb. c._{4. Petrus} Cevallerius ibidem

in

annotationibus. Marcus Marinus in

Praef. Lex. Heb. Poftellus de

origini-bus c. 6. & in Lib. de Hetruriae origi-ne _{p. 113.} Auftor

Margaritae

Philo-foph. p. 115·. Exparte etjam

Joh.

Hen.

Hottingerusj cujus hxc

funtverba:l

tdon_{exifiimo ullumfuiße tempus, quo non}

Hebraa _{lingua expreffas habuerit notai} uocalium1 β nonlin omnibut librisy in iis

faltem, ubinecejfe erat f).

c) in Meor. Enajim c. js>. d) Beoriξ.

antiq.puntt.part.2. c,t. e)Clav.fcript.

part. z. Tratt. 6mp.644* f) Thes.Thilo

t*

lib.i. c._{q. pag. 400.}

§. III.

CEcundo non pauci, pundta

vocalia

& accentus : TDD »TOb robn

traditionem_{Mofisemonte Sinaiejj'e docent.} h. e. Mofen una cum _lege primum _a Deo _{accepiile & edodlum}

_fuiflfe

ratio-nem

«*$ o., _{fp 5} nem _{pundorum in monte Sinai. In}

co tamen audores _difcrepant , quod

alii _{iimpliciter ftatuant , Mofen a} De-o _{legem, expreflis vocalium &}

accen-tuumfiguris, accepiiTe, easque Ifrae-litis traditas _{explicaife: alii vero}

pu-tent,id oretenus _{eifefadum; adeout} tota ratio _{pundationis per traditio¬}

nen! _{oralem, unacum reliqua}

legeo-rali, inde aMofe _{usquead Efram,} or«

dine _{fucceilivo, confervata Sc}

propa-gata fuerit. In hac fententia

funtTal-mudici, Audor Libri _{Zohar, Cofri,}

Tzach _{Sephatajim, ArugatHabbofem,}

Bechai, Kimchi Sc alii. _Quorum

te-ftimoniaCl. Buxtorfius _{paifim adducit}

g). Huc _{etjamex Chriftianis forte}

re-ferendi _{funt, qui Mofen primum li¬}

terarum & _{fcriptionis inyentorem}

fa-ciunt. Vid. Cl. Wolf. _hJ,

g) de orig, &_{Antiq.puntt.part,i.e.} 4. h) Biblioth. _{Heb.ρ.qyy.Part.z.}

§. IV.

QUidam

r dorum

etjarn

Efra

tertio

& viris

originem

fynagoga

pun-

Ma-g»? , Hebraice

ffonn

DDJD m* di-dis, adfcribunt. In his eft R.

Epho-daeus/),

& Don Ifac _{Abarbanel, ita}

6 Ii β Ρ»

fcribens: ncnni kVdh "iDD rro

mninö nrtnö nV?m ηυβρ rrrnw

nmpjn

ηώ

ρ oj *otyi

moin^

οτ^η nint^ _{D'pioön ^oi Geyern}

:my£3l TOP

^DD

Ο^ΓΠ

h. e. guem*

adm-odum Mo_{fes1fraelitis tradiditvocesple*} nas& _defeüivas, literas majusculas&mi¬ nusculas_{^ fettionc-s aper tas} &_clauf_{as :} Sic

Efras docuit Ifraelempuntta & accentus

fines ( i.e.notasdiftinftionisj verfuum,

ficque eosdirexit ^ & ab omniconfußoneIi* beravit _{k), In libro quoque}

_Jomafol.

6p. hxc habentur : jDW &ΊΡ3

&D1?

:njtprSmny

rnnnty

nSrun

no:ow*

h. e. _{Gfuare vocatur nomen eorum}

virify-nagoga magna? So quod reßituerunt co* Yonam ₍ legis fcilicet) _inpriftinum

nito*

vem _fuum. Hanc fententiam

propu-gnant ex Chriftianis Gvilielm.

Schic-kardus in Bechinat

_{Happeruschim,}

_&

alibi} ex Pontiiiciis praeter

alios

Jul.

Bartoloccius in Bib: Rab. Tom. ι. p.

141. _{fqq. citante} Cl. Wolfio /)*

Bux*

torfius nihil certi deiinit. Namqj cum

tres veluti _{antiquitatis gradus}

confti-tuantur_{5 fummut eorum, qui}

ad

«§§ o |H 7

qui ad Efram originem pundorum

re-feruntj fufficere putat, iivel ultimus

obtineatur _{m). Sed hacde} re

aliolo-co dicendum.

i) in Gram,cap.j. γ. k) inpraf. ad

Nachal, avoth. _{i) Biblioth. Heb. T. z.p.} 4~g. m) Traft, de orig. & antiq.punft.

part.z.c.z.p.ji/.conf. Tiber,c.z.p. m. no.

§. V.

ΗJE

Hebraeorum

jara

fuerunt

_{fente-ntise, qui}

varise

Dodorum

anti-quitatem pundorum defendunti nunc

ad eos, quinifu contrario novitatem

eorum exftruere _{fatagunt , eft}

pro-grediendum. Verumnec hi unam

te-nent _{fententiamj fed admodum}

diver-fas. _{Humphredus Prideaux}

verofimi-le putat, a_{Maforethispaulopofl: Efrae}

tempora adinventa fuiiie punda

voca-liaj utpote tunc _{lingva Hebraa} non

ampiius vernacula exiftente; cum ad

textum Hebraeum _{legendum aliosque} docendum , valde eilent neceflaria.

Punda vero hecc Maforethas inftar ar¬

eani _{cujusdam iibi folis}

refervaffe, aitj

nec ante _{editum Talmud in fcholis}

ad-miiiiTe: eamque ob cauiTam nullamje-orum memoriam , vel in Talmudej,

s ·$ o fl»

vel in _{fcriptis Origenis, & Hieronymi}

fadam efle. Poll Talmud autem , cum

Rabbini_{intelligerent, pundaaque} ne-eeflaria fuifle ad ledionem S. Textus

confervandam, ac Mifchnam &

Ge-maram ad Hiftoriam & notitiam ritu-um tuendam _{5 in fcholis demum} vult

admifia, ut norma quadamefientfcri·

pturam ita legendi, quemadmodum

per traditionem oralem, a Mofe pro-fedam, legere didiciilent n). His ίί·

milia ex alio _{ejusdem auctoris übro,}

qui Conneclion ofthe Old And NeXv Tefi. infcribitur, part. 1. p. pyz. & qs8.

ad-ducitCeleb. Wolfius _0).

h) Hifloire des.Juifs&despeuples voifin*

7om._{z.p. 2gg. joo. o) Biblioth. Heb. T»}

2.p. 480.

§. VI.

ALii _{autem, tefhnte B. Gerhardo}

ρ), pundorum inventionem

ad

an. _{i$6. poit excidium templi}

fecundi

referunt. Ad _{quam fententiam}

incli-nat _{Campegius Vitringa}

, in obferv. Sacris L. 1. c. 2.. §. IV. Ubi verba,

citante Cl. Wolfio _{f), ita fere fe} ha-bent: ΡunEtλ illa vocalia

, quabodie

fub

<© Ο β» $

caujfam α Judais diligentioribtis adinventx

funt, ut ver a legendi S. Scriptura ratio

confervaretur, atquc ad pofieritatem

tra-duceretur. Ilii enim, cum defirucium vi¬

derent_{templum, commune quafigentisfu<g}

afylum j in_{fumum ivijje fyes} novas, quas

in_{JEgypto fub Trajano, & in Cananaafub}

Hadriane de _{republ. fua inftauranda conr}

ceperant,· facrafrigere,· Seripturaßudium negiigi, atqueindegraviora etjamfibi me-tuerent mala: omni _{fiudio & induftria in}

id_incubuerunt, ut_{fcriptura facra illibata}

confervaretur, if apofieris fuis fecundum

traditionem _{majorum legeretur. De}

ce-tero autem in Cotrnnentario in Ε

fa-jam fatis vacillat Dodiilimus Vitrin¬

gacirca fententiamCappellidepundis,

folummodo _{legem traditionariam eadena}

VOCans, quafynagoga_{veteri originem de*}

heat. In _{plerisque tarnen ipiis} adhas-ret, & ex defedu conftantis ledionis

frequentiiTimos verfionis LXX* erro<-res deducit: _{eamque ob cauilam huic} των

Τξίων, Aquike, Symmachi&

Theo-dotionis verfiones _{longe anteponitt)·}

p) Loc. Tbeol. Τ.i.c. _{ip.p.ιζγ. qj Eibl,}

blebr.p.qSo. _{~\) llnfchuldige Nachrichten} an.

© _$5*

§. VII.

ALii

_{Jacobum ben}

R. Aaronem

_{Naphtali, qui fec.}

ben

Afcher, & R.

XL _{poft N- S. vixerunt, punctorum} au&ores conftituunt. _Quam fenten-tiam _{amplexus eft Gilb. Genebrardus,} ita fcribens: An. ab _{everfo templo 436.} i. e. Ch. _{476. L 478· Simplicio Pontifice)} Zenone autem _{Orientis,Auguflulo Occideri'}

tia _{imperatore, poft mortemD. Hieronymi}

56. (namobiit Ch. 412. ) Judai

Tiberi-adis _PaUftina

y indifto concilio, adquol

Ba'oylonii confluxerunt 7 prhnariis eorum

R. ben _{Afcher R. ben Naphtali, notu' (}

las, quibus hodie Judai _utuntur vice

vo-c aIium & _{accentuum) ad leciionüfacilt} tatem _{repererunt r). Verum heic vir}

a-lias _{eruditiflimus, ab Elia, forte in}

graef.

111. Mas. Ham. non accuratek'

do, _{deceptus, infignem} committitpa-rachronismum, binos hos Rabbinos

cum Maforethis _{Tiberieniibus, qui}

fexferme feculis ante_{viguerant, com}

jungendo, ut ex chronologia Hebrae-orum oftendit Cl. Buxtorfius _s).

r) _{Chronogj-aph.p.4Ji.(& 181, s) Traft»} de_{punfti*part, i.p,7-feqq.}

·» © $* i x

£. VIII.

R. Λ LiiMaforethas_{Tiberienfes,Hebrads} ec. ^ _D^DC3 , Otros Tiberienfes, JITI miDD Aiittores Mafor<e & ΓΡ"ΟΕΟ Ό3ΓΙ

n- Sapientes TiberiAdis diclo?_{, pUtldla}

V0-js, calia & accentus fec. V. 1. VI. poft N.

^6.

Ch.

adinveniiTe propugnant. Quam

ce% fenteritiamElias LevitaGermanus,

pri-]en> mus & _{folus, in variis fcriptis,}

prae-m[ _{cipue Praef.} III. Mas. Mammaforeth,

ri- _{absque ullo fua? gentis teftimonio &}

uoi _{fufFragio , orbi erudito propinavit.}

um Huncvero inter Chriftianos _proni

fe-tw _ι cuti funt Pontificii fereomnesj quibus v0. haec hypothefis, _ut latam _portam ad ill. fcripturas _{facrx certitudinem &} au&o-r a. ritatem convellendam aperiens, valde in arriiit. Horum in numero funt Bel¬

le,

larminus

t), Gordonus Huntlaeus «),

pa.

Raym.

Martini

x), Pet.

Galatinus

j),

aoS G. Genebrardus ζ), Joh. Morinus a)y

qU{

Jo. Bapt.

Willalpandus,

Alphon.

Sal-3n, rnero,aliique longe plurimi. Ex re-^ centioribus his addi poteft Auguilin.

Calmetordinis Bened. &Abbas S,

Leo-poldi de _{Nancy, in Diclionario fuo}

Critico _{b). Eandem tibiam inflant} ex

Reformatis Mercerus _{c), Druiius d),}

11 _{1$ o} Ü»

qvamvis alibi cautius loqvatur

e^Jof.

Scaliger/), Pet. Cunaeusg),cum

alijs,

quos recenfitos vide» fi placet,

apud

Pfeifferum _h), Wasmuthum/')

&Lce-fcherum _{k). Heic vero eit}

obfervan-dum, quod alii, cum Elia, nihil

peri-culi ex hac _{hypotheii Textui Sacro,}

cum hodiern^ vocaks veterem ledio-nem _{penitus exprimant ,}

_timendum

efle doceantj alii veroveteremledio· nem, inventis pundis, qua maximam

partem interpolatam & corruptam

cenfeant. Vid. Celeb. Wolfius _{l). Inter}

omnes autem novitatis _{pundorum ,}

propugnatores pertinaciiTimi

exftite*

runt Brian. Waltönus m) & Ludovic. Cappellus, Heb. Ling. ProfeiTor

Sal·

murieniis, qui incerta in Hebraifmo

omnia reddere allaboravit> idque in

fcriptis fuis variis. Pra^cipue

id

egit

in ArcanoPundationis

_{Revelato,quod}

per Thomam Erpenium, qui fuam

ei

prsmifit praefationem, LugduniBatav.

an. _{162.4. edendum curavit.} Critica

ejus facra, £ de variis, qua* in V·

T·

libris occurrunt, ledionibus libri VI.

per filium Joh.

Cappellum

,

qui

ad

°. 8» *1

of. _{prodiit, poftquam apud}

_Reformatos,

iis, _{qui per publicam confenfus}

_formulam

)ud _{Cappelli hypothefes, ut maxime} no-oe* xias _{profcripferant, edinonpotueratj} an- _{etii Genevae & Lugduni Bat. ultra}

de-ri- cem_{annos, annitente amico Cappelli}

o, _{Salmaiio, id adurgeretur. Denique}

io- _{praeter Epiftolam Apol. ad facob. Ufte*} um _{rium, Sdmurii ιό)*ι editam, contra} io- refutatores fuos Arnold. _Bootium, am _{Buxtorfium, Wafmuthum aliosque} ad-am ornavit Vindicias ArcAni: _{quae inter}

o-ter _{pera ejus pofthuma, una cum Arcano,} um , Amftelodami.1689 recufo, curantefi¬

lte- l«io _{Jac. Cappello, lucem videre#).Ex} ric. noftratibus non diftitemur Lutherum al- _{ipfutn fententiam antiquitati} punfto-mo 'rum contrariam tulifte > praecipue in in träd. de Schern _{Hamphorafch circa}

fi-git nem :

item

in Com. ad Gen. $<5.Tom.

lod 3. lat. Norimb. & c. _47. Tom. _4. ei _{Quo innegotio, venerabilemPatrem*} av. _propter

_{άηβξακτίαν}

_{iftius temporis,} :ica _{odiumque nugarum Rabbinicarum,} T· facile _{excufamus, certiftlme}

_perfvaii,

VI. eum, ii _{depericulofis illis Cappelli}

a-ad

_liorumque

_{conatibus ipfi conftitiftet,}

κ _{cautius locuturum fuiile.}

Quin & in

iüb

i'4 m o fgi

pofterioribus curis re&ius de vocalibus

diiTeruiiTe, monet Lcefcherus o).

Ad-verfastarnen opinio'nis ejus

feciatores

exftiterunt _{Gefnerus·^),} Leonh.Hut-terus _{f), Mich. Neander r) ,} Nicol.

Oclfchlegelius /), Hackfpanius t)

all-ique. Denique judicia fua fufpendunt

And. Maiius _{«), Sixtin. Amama} quem modo memoravimus, Johannes Drufius.

t) Lib. z.deV.Di c.z.&Infi. Ling.Heb,

u) Efit,Cont,c,8.β. x) in Bug.fid. part,

ß. Difi.ß. c. iß. y) Are. Cath. v erit.L. i>

c.8' z) Cbronogr. p. 181. & 4SI. a) Ex-erc. _{Bibl.p. ißp. b)} vid.UnfchuldigeNach' richten an. _{i/zz.p.SßZ. c~) in Gen. c.} 16. iß. d) DeReff.Leff. Ling.S.c.4, e)£)u*ß*

Heb. L.z. _{Gpusfi. ßß. f)Epifi.zß-ß.adBuxU}

fen. g~) Lib. /.deRep. Heb.c. 18. h)CritS

c.4,p. m. γο. gi.tf Introd inortent.p ßb,

i) Vind.p. m,ß4. k) deCatis.L.H.c,ß.p.zyl> l) Bibi. Heb.ρ.48j.fqq. m)Bröl.Bibi. HL

η) UnfchuldigeNachrichten, αη.ιγζζ.ρ."]4$

o) deCauf. Ling. Heb. L. z.c. β.ρ. ζγ6. ρ)

in _{Bfalm.ρ. zzj. q) in Triumph« de Reg'}

Pontif. Lib.i.e.6. r) in Erotem. ling.Heb.

p.1/8. s) in Traff.depunffiscontraFlaciurn

t) in Not. _Bib.part.ι,ρ. ιγρ. u) Com.

ad

fos% III. 16. χ) deR. L.p.n.

<f§ o ©5» ₁₅

Caput Secundum.

5. i.

REcenfuimus

Dodorummultifarias,.

breviter fententias

Hasin-ter

_{άάχξκτιν}

_{inftituere, &hanc} vel illam eletftam _{propugnare , haud}

adeo eft _{proclive. Ad primam enim} pro antiquitate punttorum fententiam

quodattinet, intanto

hiftoriaeHebra-icae defeftu Adamo _{originem eorum}

adfcribere, nulla urgente necefiitate,

non fuftineo_{5 quamvis ex adverfo}

nec

ulls folidae _{appareant rationes,}

ean-dem illi _{denegandi. Ita quoque fi ad}

Mofen defcendero> dubium non _eft, ante Mofen fcribendi exftitifle _artem,

fatente idern _{Steph. Morino: Revera}

non _{efi verofimile}

, per duo continua an-norum milda nullas _{obfervationes}

fenρto

fu-ijfe mandatas y). _{Quin etjam infacris} litens quoque

_{deprehendimusJobum,}

ipfo Mofe, ut _{plurimi credunt,}

anti-quiorem , fcriptionis

librorumque

fe-ciifementionem _{z)j immo&}

Mofen,

librum fe vetuftiorem citafle _*)$

i-pfumqueDeum,ante editas_{legis tabu¬}

χό ο §8»

las, cxarari juiliiTe literas b).

Quo

concefio, jam tum etjam

figna

voca-liumexftitifle, fatendum videtur. Ter¬

tia _{denique fententia, quas pro}

Efra

ejusquefymmyftis

militat,

multosqui-dem habet _{patronos ,}

_quod

_in

_§.

_IV.6/

oftendimus. Verum,ut eam

accepte-mus, nonomnino perfvadeinur. Nam

quamvis horum

fententia,

fatente

B.

Gerhardo O5 tolerabilior fit, quam

eorum, qui ad tempora

poft

Efram,

vel

natumSalvatorem,pundorumin-ventionem referunt; cum hi fynago-gae magna: viri fpiritu

prophetico

ex*

celluerint. Attamen Efram &

Nehe-miam hoc tam _{infigne fuum opus}

in

fcriptis fuis canonicis

filentio i

η

vol·

viffe , vix ac ne vix credere fas

eft.

Nec, fi id concedamus, ftatim

eft

a-pertum, an proprio

inftituto,

an

dl·

vino inftindu id fecerint. Denique fcripturam facram ante

Efrx

tempora

obfcuram, ambiguam &

imperfedam

hoc _{pado fuiile, dicendum}

_eflfet.

_Vid.

Aug. Pfeifferus d), nec non

Matth.

Wafmuthus, _{qui plurima}

_Dodorum

adducit _{argumenta e)t}

itl ° !B» *7

j>)Exerc.i.de Ling\ Prim.ρ.iji.ζ)cap.ip: 23,24. _{a)Num.zi:i4.b)Exod.17:14. c)Loc%}

Tbeol.Tom.i.c.ij,p.126. d)Crit. S.p.77.

Vind._{Heb. part. i.pag. 33.f?q.}

> IL

HAc igitur

_involucris,

in

re,

_{ut in}

tantis implicita

_{aliis, maxime}

valet _{Arabum iilud:}

_CsKXw

er*

q-«)

tijssd*

ä·'*

incedit_{folo piano duroque, tutus efi} Λ

lapfuf). Ad quod obtinendum, mihi»

metde firmiffima

_{planiffimaque}

_via fö-licite _{circumfpicienti, eorum fenten»}

tia, ut ceteris tutior, fefe

_obtulit,qui

punila vocalia ab _{ipiis viris Ssoirvϊυςνη}

profe&a, adeoque literis coxva eiTe

ftatuunt_{j deinde}vero in ufu _neglefta

ab Efra _{reftaurata, a fequentibus}

Do-doribus _{confervata, & a Maforethis} Tiberienfibus adverfus _corruptelas

temporum _{futurorum praemunita.Quae}

fåne fententia non _{minus honefto au»}

ftorum _{numero, quam illa adverfari»}

orum _militat : vel _{ipfo id largiente}

Cappello , cumdicit, dam tacito omnh

18 «1 o gg»

um_fere confenfu jam ejfe _receptam, ubl~ que inter Reformatos obtinere, (V cjuidem tanta cum _{auttoritate, ut contra} hifcere,

fix cuiquam liceat g). Quin & Joh.

Prideaux>_{antiquitatis pundoruin}

alio-quinhoftis

infeniiffimus,numerum fatis

amplum, tam Rabbinorum,quam

Pon-tificiorum & Reformatorum recenfet

h). Quibus praeterBuxtorfios, antiqui¬

tatis_{pundorumvindices ftrenuiffimos,} merito accenfenturAlftedius _i) ,

Hot-tingerusi), Gerhardüs /), Glafliusi»),

Elacius _n)i Darin hävenis ο),

Chr!-iloph. Schomerus />), Calovius q)>

Chemnitius r) , & Schindlerus s), qui

cap.Jud.11.addudo, de vera τ* rblV

pronunciatione, quam Ephrataebpro

ferre non _{poterant, Ted ejus locoD}

proferebant,

oftendit

pundum jamin,

tunc _temporis

_fuiflTe,

_{&confequenter·}

alia _{quoque punda$ citante Coopero,} noftrae _{quoque fententiae ailertore t)>} Immo , praeter hos jam nominatos>

longe plures eruditionis laude

confpi-cuos enumerat Pfeifferus u) _{; quibus}

addo ex recentioribus Lcefcherum

at-que Woltium , faepius laudatos5

utta-ceam Phil. Oufeel inIntrod. adaccent.

Heb. de _{quo vid.J^Unfchuldige}

_Nach¬

48 °

f)Erp.Gram.p.m. g)Arc<Punft.Rev.c.i.

$./ö. ÅJ Pral.iz.deCap.Rel.p.iöq. i) Thes.

Chronol. cap. qj. k} Thes, Phil.L.1. c. ^

föj. /) Zöi·; Theol. c.ij. m) Phil. Sacr.p.

/4. /j. /02.19z. η) Clav.S. part. ζ.ρ.

6zp.fqq. o) Hodof. Phocn. /. p. jf. p) Coli,

contr. Nov. c. 2. deS.S._§j. q) Crit. S.ρ.

qzd. r) Harm. c.pi. s) Lex.Pentagl.p.1792..

t) Clav.Dom.Mof.c.z.p,14·. u)Crit.S.c. 4*

x) Ani 1714.p. 77di §. in.

Hlfce

jam

praemiffis,

ad

argumenta

$

pro fententia noftra, adverfusno-vitatis _{pundorum defenfores, antea} nominatos j pracipue Cappellum

at-que Waltonum , ftabilienda ,

prope-randum. In anteceffum vero, ne cir¬

ca ftatum _{qucdlionis homonymia} quae-dam & varia rixandi anfa _exiftat, pri-ffium indicemus _{oportet,nos heicnon}

agere de vocalium forma interna, feu

naturalibus _{fonis, quos confonantibus}

coeflentiales _{eile, una nobiscum}

con-ceduot adverfarii _{5 fed de vocalium} /-gnis & figuris , quibus foni vifus

obje-da evadunt. Has _{figuras, negantibus}

adverfariis, literisfacri

ΙΟ _{tff O gQl}

ci coaevas efle _{, & a divinis facrarum}

literarum _{fcriptoribus profeftas,}

fe-quentibus nixi argumentis , quas par¬ tim ex rationibus _{, partim ex hiftoria} & teftimoniis nobis _{fubminiitrantur,}

demonftrare conabimur. 5. IV.

PRima

Hebraicae

itaque

_{dignitas & pr<eflaniiar}

ratio erit ipfa lingvas

_qua

ceteris _{lingvis anteceilit. Ea eriim mä¬} ter omnium aliarum_lingvarum

, non

folumipfa, fine omni dubio, fuas

pri-mitus vocales _{håbtiit, verum etiam} fi-lias fuas non tantum varia _vocabula*

fed _{ipfum quoque' pronunciandi}

1110-dum, _{vocaliumque figuras docuit.}

Se-cus enim filise fua _{genitrice, utpoté}

cujus unaparseffentialisdeficeret,

len-ge eiTent venuftiores, pcrfediores. In quam rem Marcus Marinus in

Praéf·

Lexici fui, citante Cl. Buxt. _y) ,

egre-gie diilerit : Literas Hebraicas , confo-nantes & _{punüa vocalia}

, fimul inventay

& hominibus tradita _{ejfey ßve a Deoy jive}

a _{quovis alio}

y erederein j ηamfecus hac

lingva omnium aliarum ejfet

imperfeeiiß-ma _{5 cum nibilominus}

abfolutijfmam

ejfe

<QYiftet% /in putas tandem ejfe veroßm'ile,

» _{ti§ O}

2,1

fonum vocalium fentiri quidem ? fednon

dcfignari pojfie , quemadmodum

confonan-tium_{fontu , cui etiarnfigura donata efi?}

y} Tratt, dePuntt.part,z, c.r. p.jio,

$. v.

/|

Ltera ratio

, ex natura tam

liteira-**

rum, quamvocalium petitur. Li¬ ters föls _{per fe fonum edere non}

pof-funt; fed mutas & immobiles _{, immo}

mortus_{funt,non aliter ac}

corpus (ine fpiritu mortuum & immobile _jacet.

ideoque ut anima & corpus hominem

; in effe fuo* formad conftituuntj ita li¬

ters& vocales ad _{fyllabas & voces}

per-ficiendas concurrere debent. _{Qua de}

re ita Kimchius : _{yjn1? D1K} blV _tfb : _{myvjnn 'n ΓΤΙΝ Nonpoteß homo}

movereliteram_{fine quinque ifiis vocalibus}

a, e, i, ö,a, z). Et in iibro [Γ7

ΓΓ^

R. Immanuelfilius _Jekuthielis

mipjni

nyun nun 'ώ _{nynn κίpri}

wbh nyunni W nan ηικπ .ό man Tunttum v.ocatstr _{ny UDmotio}

, quia efi

caufifa motionis liter# , fie.u confionantis _;

quia litera fimilis _{efi corpori , & vocalis} anim#. Nec ab bis aliena funt , qus

» v _S* lib. Zohar

, cujus audor R. Ben

il ^ O ^ *

Jochai, adduci folent :

fthK

tå

*13 W1É3D ΝΊΕ20

Wrb

1t?H

ID mbi «Va köu?

inb

pna mpw

:nwp3 rpDK KÖU ΝΠ ΉίρΟ

fW

Non _{eft literis po teftas inclinandi in} hane

vel illam _{partem absque punttis. Liters} otnnesfunt _{ut corpus}fine anima_{: cum}

ad·

veniunt_{punffia, tunc confiituitur corpus}

_i»

ßatura fua. Confentiunt quoque

in

hoc Chriftiani Dodores _fupra

_laudati

omnes _{j ex quibus}

HafenrefFerum,

ita

differentem adduxiife fufficiat: Ipfana¬

tura _{requirit, ut qui} liter_astradit,

fimul

etiam exhibeat vocales. Omnis enim ora¬ tio , cui confignanda omnis literaturain»

fervit, conflat exdittionib.ns, dittionesex

fyllabis , fyllabte , in lingva prafertim

He-braa5 exliteris confonantibus &vocalibus.

Sicut Kulla _{Syllaba fine vocalibus confiare}

poteft , ita quoque nulla oratio.

qtfoå

amplius efl, nulla neque litera,

libus_{proferri poteft a). Immo ipfe}

an-tagonifta Waltonus ultro fatetur , ve*

rijfimum ejfe, nullam lingvamvocalibus ca* rerepoffe b). Cum _{itaque in} aprico

iit>

nullam in toto terrarum orbedari lin¬

gvam, quin fuas habeat vocales > ha- x

bueritque" ab ipiis fuisprimordiis,

* ■ m o ftl

21

ftra omnino funt in eo Adverfarii

o-mnes, quod lingvam Hebraeam, ante

ternpora Maforetharum,vocalibus

di-ftir\d:am

fuiiTe _{negent. Nec eos}

quic-quam juvat _{κξησ-φυγζτον illud} , quod

adverfus teftimonia modo _allata

quae-rtint, _{diftingvendo inter fonum, feu} valorem, & _{tiguram5 non hane , Ted}

illum _{intelligi crepantes. Nam, licet} vocales a _{quibusdam dicantur niytiff} motiones , quod moveant literas}

eam-que

ob cauiTam

hoc nomen proprie,

qua fonum & poteftatem, nulla

habi-4 ta _{ratione figurarum}

, illis competatj

figuras tarnen eos exclufas voluiile,

haud_{liquet. Etenimquodhiperrflyijn»} idem _{alii per nVflpJ ? quod de figuris} folum _{dicitur, expreflferunt^ ut ex his}

R. _{Ephodii verbis fatis}

apparet : OWV

: _niyun

σρηρηηπ nyp _npjfl

Notas_{punttationis quidam Grammatici}

vo-cantmotiones. Hinc_{quoque DO!?D njDtiT}

feptem reges _{appellantur: quia ficut re¬}

ges fuper _fervosjitavocales

fupercon-fonas dominantur :

ni^lp

_{njOT feptem}

voces _{, fecundum vetus illud Cabbali»}

•

ftarum : _{minn njna nt>ip}

nyära

x

cum _{feptem vocibus (vocalibus) data efi} lex%

24 ι| ο I

lex. Huc étiam accommodari fölet il-lud Salomonis: _{ρW2V ΠΉΙΟΫ ΠΉΠ}

Excidit _{ffapientia) feptem columnas ej;}

quia feptem vocales fimt columnae,

jrrby JDJ ΓΓ3Π

bn

fuper quibtu

rette _{confiftit tota fScripturs S.) domiu.}

Plura vid. _{apud Buxt. d).}

ζ) Mich lolfol.iSd. a) inTentploEzech.

f. ipo. b) Prol. III. §. 29. c) Prov.9. v.L

d) Tratt, depuntt. part. ι.p. zoz.feqq.

§. VI.

AD tertiam _{rationenty qus}

antiquita-·*-*■ _tem

pundorum Hebraicorum a

perfpicuitate Scripturs S. probat, jam

properamus. Scripturam autem

Sa-cram eife_{perfpicuam, extra} dubitatio-nis aleam _{poiitum eft. Id enim Spiri¬}

tus S. _ipfe

_cjariiiimis

_{tumV. y tum N.}

Teftamenti didis docet e)$ idena Vet.

Eccleiiae Patres evidentibus confirmant

fuffragiis, nec minus TheologiOrtho-doxi omnes uno ore fatentur. Ab

il-lis vero ii _{qusfiveris, in quonarn hsc}

perfpicuitas ScriptursS.coniiftat?

Re-fponfum

feres , perfpicuitatem in eo

niaxime _{elucere, quod Scriptura S«}

j-es,hominibqs falvandis creduu fadu-que

*§ o -25

que necefiarias , claris & perfpicuis

verbis _{proponat. Quod ii ultra}

qua!-ras,_quidnam praecipue illam

perfpicui-tatemverborum oftendat? _Refponfum

dant nonnulli, _{idipfum, quod dele&a}

fint & _{congruentia cum rebus} iignifi-catis. Sed noii dum _quaeftioni

fatisfa-dum^ remanet enim dubium,

excon-fonis ne folis_{j an ex pundis iimul}

vo-calium & accentuum ? Ex folis literis

minime, repugnante earum indole &

natura, ut §. _{praxed, di&um,} &

Au-dor Libri Zohar etiam teftatur : ΓΡΡ

rnipj-i vrnja -o _ρηκ rrmi nDrp

Non _{efl fubfijientia äutlux literis uUis,}

ni-fi per lucempunctorum f). bi nde non

poteft nonfequi, ii per tot fecula, ut

Engunt adverfarii, Scriptura S. pun-clis caruiilet , neutiquam patuiile

le-éloribus _{ejus perfpicuitatcm , fed}

fen-fum _{f&pius deprehenfum fuiffe} ambi-guum, & valde incertum. Praeterea

conftat> lingvam Hebraeam _non adeo

multis _{gaudere vocibus primitivis 5}

i-deoque varias faepe res

_diverfasque

u-no _{eodemque derivato exprimere}

ne-ceflum habere. _{Qu# fanefignificatio-·}

% ws diveriita§ a folis _{confonis, qure}

_fub

ejuf^

ιό _{éjf o g»}

ejusmodi diverfa _{fignificatione easdem} funt, remotis _punftis , dignofci

ne-quit. Verum tota hxc ratio ex

pun-dtis j tam vocalibus , quam

medianis

dependet3 quorum vel unico tantum

mutato, vox _{aliqua aliam} atque aliam induit naturam _{, & hiric longe}

diver-fiilimam _{generat iignificationem. Com} ilabit res _{exemplis. Si enim}

fcribam

bin, notat _, in pigmis accepit: ii _>

perdidit: fi > corruptionem: ii

bin,

dolorem _{gravißimum : il , pignus}

:

, giibernatorem navisf. nauclerum.

Idem quoque illuilrari potefl ex aliis

lingvis , etii plura in his

terminatio-num _{fubiidia, quam in Hebrasa.}

_Dabo

exemplum latinum. Si fcribantur hae

literas, m η s, _{quis inde certum}

erue-re valeret _{fenfum, anomnis, an amans,} an_{amens, an amnis}

? an emens, an emi*

nu*, aη mones, an manas, manes, ma¬ nus

y munus, menfa, _mons:? mens, minMy

minas, vel minis, _{intelligi debeat?} Ac-cedit _{etiam, quod in Hebraea} conjuga-tionum , temporum & perfonarum,

fatente vel _{ipfo Cappello g), fumma}

exilieret confuiio ₅ ut plurimorum

t$ O gg· 27 affixorum _{pronominum e. g. \} quae inter fe, & cum

forma

nominum

pluralium in confunderentur. Item

affixa ·υ & _{^ , υ}

_&

η·»

&

η" , Τ]

&

Ή

&c.

Nec

eil,

quod urgeat Cappellus h) ,

ambi-guitatem illam intra

orationis feriem

demi. In hoc enim eum falli &

falle-re , plurimis exemplis ex

interpreti-bus , imprimis LXX. Viris, qui

pro-cul dubio _{pun&ato codice} non funt ufi, oftendit B. Wasmuthus i). Quo¬

rum unum alterumve huc translatum volumus > e. _g. Thren. _{3. j 3. o} ruy quid non affligit ex animofuo,

LXX. _{interpretati funt : quia non}

re-fyondet ex animo fuo ; quali legendum

eifet _nip ana _pro H3y innd, fenfu pror-fus abfono& fere_{blasphemo. ItaPfal,} 7: 12. C~P *733 DVT & beusirafcens

omni_{die, LXX: pro}

fubilituen-tes _{, fenfu reddiderunt contrario :} »0» irafcens omni die. Quare _notl iine cauifa heic addit idem

Was-muthus : _{quis hic abfentibus gunttis,}

certi _{quid determinet ? Ita Efa. 17:}

II* SiOl & doloris mortifcri , LXX·

ver-zS t§ o II , >

yerterunt , ficut Väter hominis , quafi

in textu fuij&t 2821 Pari

quo-que modo corruperuntiiluftre illudde

Meilia vaticinium, _quod

_{habetur Efa.}

9: y. oibw iy *0« Pater

<eternitA-tis _{, princepspacis. SubfliitUtO enilll ()}

pro (-.) fub *28 & q in b r2 qy mU'

tato,fenfu plane incongruo exponunt:

adducam pacem_{fuper princip}es , quaii

ükv _by. Sic etiam ex varia

pundatione vocula? &in in

protevan-gelio, ubi chirék loco fehurek

fubihtu-unt Ρ _{picolx , exilititerror iftej»Λζ/t*}

λατξείεΐζpernkiöililimus , quo hono- *

rem Deo debitum homini tribuunt.

Hinc _{itaque fatis apparet,Providentias}

fapientiaeatqueperfedioni divinae

haud

congruum fuiiTe, Deum _{legem atque} verbum _{fuum, quod omnibus}

intelle-dum _{voluit, tam ambiguo}

_fcriptionis

genere tradidiiTe.Abiit, talequidquam ,

de Deo _{optimo & fapientiilimo} ftatua-mus! _{Qui enim Scriptura S. hoc ρ a}

_do

Lydius eilet _{lapis, ad} quem fidei

reih

gionisque noftrae capita examinari

&

probaridebeantj ii ipfa

_{hieroglyphicis}

/Egyptiorum _{fcripturis magis efiet} am- v

biguaj Ci inftarvaginaé omnem

ii.

'ο

|ι

29 tefttis _{gladium , nafique cerei,} cujus-que opinioni, vel potius conjedurae,

fefe accommodaret?

e) Deut.jo: //. Ρ_fal.19:9. 119:ioj.Prov.6:

2j. z.Pet.i:19. f) Meärafcb _{fupcr Cant.} fol.28. g) Crit.S.1.6.p. 439. b)Arc.puntt.

lib. 1. c.19. §.7. i) Vind.part* _{i.p. 126.feq.}

§. VII.

QUrtam

^ ipfa pundorum

järn rationem

άυ&εντΐα.

nobis

probet

Perti-hcnt _{utiquepunda admateriale&for¬} male _{fcripturae facrae , quia}

pars funt ejus matérialis & formalis: ii ratione

figurarum _{coniiderantur, ad} materia-le_{} ii ratione}

muneris, adformale

fpe-dant. _{Quare has pundorum}

figuras

necefiario literis coaevas _{effe oportet,}

utpote per quas, tanquam partem ef*

fentialem matérialis _{fcripturae facr<e,}

formale _{ejusdem, fenfus fciL}

certus &

definitus cxhibetur, illasque adeouna cumliteris ex _{ihfpirationedivina,}

iine

qua nihil libi Λυ&εντίαν heic _vindicaré

poterit, elfe _{profedas. Quod}

ver o

punda Hebraica hac

gaudeantaudori-tate _{, etiam feveriifime affirmat}

S

dva-tor _{nofter Matth. V.}

3o jg§ ö , tägßticL ύ /Liyj

7Τΰίξέλ&%

ctTTO

τΐί

νίμ,Χ

εως aä τγ&λτϊι : Nonjota unum, ätit afex

unus transibit ex lege, donec omniafiant. Hoc vero Chrifti effatum non

pauci

quidetn>

ob varias

ejus

interpretation

nes, in dubiuffivocant,

praccipue

Cap-pellus &

Waltonus

eorurrque

aiTeck,

/ riiu contemtuqueillos,

qui

eo

nitun-tur, excipientes.

Qu

apropter

&

CU

Wolfius Buxtorfium huic argumento

non multum inftitifle _putat kfi At

fiapere fibi hos , quantum

volent,

jubet

Lcefcherus j fibi vero protritum

ridicu-liiwque nihil, quod eS. codice peti

poieß,

judicari /). Pro qua

fententia

etiam

iteteruntTheologiatquePhilologi

haud

infimi _judicii,

_Gerhardus^j,

Chemni-tius»), Calovius o),

GlaiTiusρ)

,

Pfeif-ferus _{^), alii bene}

_multi.

_Cardo

au-fem rei in eo vertitur >

quid

_per Μξ*'

ictv heic lhtelligi debeat.

Cappellus,

cui haec Salvatoris _phraiis

_hyperbolica

videtur, pro

apiculis

five

corniculis,

quibus Judad voluraen

legis,

quod

in

fyriagogis afiervatur , ornatus

gratia

defcribunt , atque [\3fi corollas,

CPJ't

jpicula , vel CD'yip

/pinas nuncupant

>

<9 o _B·

*

guodmirum, eil Leusdenus s)$ quem ali-i etiam _{nonnulli, meliorum licet}

partium, funt fecuti. All cornicula

lila, vel _{fpinas literarum, particulam}

•legis effe , ut in comparatione _cum

jota veniant} vel fenfum _ipfum

ingre-di, _{qui heic a Chriilo praecipue}

atten-ditur, quis unquam crediderit ?

Pof-funt enim_adefle,vel abefle _fine velmi-nimo _{ejus detrimento. Ut}

tacearn,

quod non niii _{fuperilitiofa qusdam}

iint _{Judasorum ailumenta:}

qucrum

χ-ternam coniervationem _{Chriftum pro-*} curaiTe , abfurde omnino colligitur.

r Waltonus _cum Druiio

linearum

du-dus, _{fummasqueearumparticulasheic}

intelligi

vult, e. g* _{apices, quibus} "j & 1 _{difcernuntur, Hieronymi hxc}

verba ad Zach, 12: 10. _{allegando: He~} braic* liter& _"1 & _{"1 fimiles}

funt,

par-νο tantum _{apice difcernuntnr}

t). Verum

verba

_Hieronymi

_{non de}

angulo acuto

& _{obtufo, quo differunt hx}

litern,

eife _{intelligenda,}

monet

_{Loeftherus#)}}

fed _{potius de pundo,}

quod Judaei, et¬

iam _{Palaeilinenfes,}

procul dubio τω η

fupra , τω η infra _{, more}

Syrorum,

differentiie _{caufla, apponere foliti}

fue-' x

V> «§§ ° gp

rint, Deinde , ad notionem

κε&'Μ

quod attinet, non repugnaf

ejus

ufus

apud profanos

fcriptores,

quamvisra-ro occurrens, quinpunda,

qualiafunt

vocales & accentus Hebraeorum,

figni-ficare _{poilit. Legltur}

_enim

_apud

Plu-tarchum _{xz&icu ^ξαρμης},apiceslinea

x).

Syrus κε&ίαν per

vertit,

quod

apicem, inelfuram, v—

el

punttum

_φ

minimum

notat: Arabs _per

quod

non

partem linea , fed iineam integrum dicit. Attendendumvero eil

imprimis

ad _{oppoiitionem, interjota}

_Sc

χεοβίαν,

quae per

diftindivam

particulam

η>

ttut,

infinuatur$ haec fatis indicare videtur,

per

xe&ciav

heic aliquid

minimum

in

le-ge a Chriilo

intelligi,

idque

a

literis

diverfum. Jam autem nihil in

lege,

praeter

vocales &

accentus , a

literis

diverfum _{reperitur. Per jota}

_itaque

non aliud , quam literam jod> qu£

confonantiuinminima eil,

&quicquid

in ea compreliendatur _{, per}

vero non _{aliud, quam} punda

minima

vocalium & accentuum Chriilum

fapien-βΐ ° $· ₅₅

tifiimum _{fupervacuae infimulare vclit}

TOÜ73Äογίας i facilis dabit: eumque^his verbisinfinuare _{voluiffe, duas} hasfcri-pturae S- effentiales partes, ut tunc

temporis exiftentes} ita ieternumnon

elfe interitLras. Porro_perpendas quse-Γο incommoda, _{quaeadverfantium}

fen-tentiam circumftant. Si enim _punda a Maforethis _{Tiberienfibus,}

quantac-cunque dignitatis hominibus, funt

profeda, neceffario utique fequitur, ipfum quoque fenfum, ex pundis, _ut anima _literarum,

emergentem,

au-.doritatem folum habere _humanam,

h. e. fallibilem _{& incertam. Conatur}

quidem _{Cappellus hujus argumenti} vimeludere, dicendoj fatitu _effe con-·

cedendo _{minorem, majoris confeqttentiam}

negare3 quam _{confequentiam illam} conce-dendo_{, minorem}

negare, cum minor ißa

facile _{demonftrai poffit y}. At Tirefia

caecior fit _{oportet, qui nextim} fequen-tis_{argumenti nonviderit;}

Qualis

cauf-ig talis effedus : _{Atqui cauffa}

punda-tionis meri funt _{homines. E. & effe¬}

dus, h. e. _{audoritas, nonnifi hu¬}

mana elfe _{poteft. Unde}

appofite Cl.

v Wasmuthus! Ännon _apertiJfimA

34 «53■ o . θ·· ti io _efl

j fignofattibiliinfallibiliter

quidft-gnari , /?#/·infallibilem remfignatzm con■>

flare cuiquam po/feper fallibile cujtudam

rei_{fignum ζ)? His itaque}

_pofkis

_,

_quis

de _{genuina S. codicis}

_le&ione,

vero-que fenfu, a fpiritu S. intento,

cer-tus elfe _{poterit? Et}

confequenter,

quid folatii effet tentato

h

omini

ex

hocveJ illodido clallico

V.Teftamen-ti, fide illo dubitet, an verus

ibi

fem

fus iit _expreifus?

_Quomodo

_Pontificii,

qui au&oritatem S-

Script

ura?

dene-gant, vel haeretici alii,

Scripturas

S.

teftimonio eflfent

_{conftringendi? Es-<}

fet _fanetunc, ut Cl. Buxtorfii

verbis

litarf in tnntis litibtu judexfuperior nul¬

lit*;_{j acproindeS. Scriptur# V. Tefl} amen-ti eanon _{quoque nullits, qui}

controverfa-rum _{interpretntionum fit} menfura & _ter·

minus _{a). Hinc adtnodum digna}

_funt

Jo. Ligthfooti verba , qux

heic

.ack

fcribantur:_{funt quipunttata}Biblia_S.

cre-dunta_fapientibus Tiberienfibus. Ego

im-pudentiam fud#orum, qui fabulam

inve-nerunt, non miror9 Cbriftianorum

creduli-tatem miror , qui aäplaudunt.

Recog-nofce qutefo3 nomina Tiberienfium, afitl·

illic _{ppimum academia ad eam eχjjiran¬} iern

- O

/<?*»: d?" _{quidnam tandem invenis^nifigenus} hominum_{pra Pharifaümo infanians}

, tra¬

ditionibm _{fafcinans & fafcinatum? cacum,}

v_afrum

, delirümy ig_nofcant, β dieam9

magicum & monßrofum ? Ad opus tumdi¬

vinum _{homines quam ineptos,}

quam

fioii-äos! Ρ_{erlege Talmud Ηierof}

οlymituηum?

d^ _{, qualiter illic fe habeant R.}

Juda?

i?. Chanina , Ä,Judanη R. Chaija Rabba,

Ä. _{Chaija Barbay} R. _Jochanan, R. Jona¬

than_{j reliquique inter Tiberienjes}

gravis-fimi dodlores: quam [er iο nihil agant ?

quampueriliterferia; quanta in ipforum dijputzitionibus vafrities, ßuma^venenum,

fumtis? fl/Å/7: d?" fi pundlata fuijfe Biblia

in _{ejusmodifchola.eredere}

potes, crede iß

omnia Talmudica. _{Opus Spiritus S. Japit}

pundlatio Bibliorum, non opus heminum perditorum7 excacatorum, amentium b).

k) BÜl.Heb.Tom.2.ρ.48%. _{I) DeCauf.}

Ling. Heb.c.3.p. 28/. m)Exeg. I.C.p.131.

n) Harm. Evang. L.3. c.jt-_{p.722, 72^. 0)}

Crit._{f p. 113.}

ρ^ Philol. f. part. /. _ρ. 18.

q) Crit. f c. 4.ρ. γ6. r) Are.pundt.Lib.

2. _{c. 14,}

fj Philol. Heb. Diß\ 8. ρ. m.8p,

t) Pro/.3. §36. u) Loc. modo cit. _{χ) In}

\ Eluma_{p. 6p. yj Are. pundl. Lib. 2.c. 22.}

«Ü o fgi

ζ) Vind.ρt. c. 3. ρ. ι$6. α) Tiber,

c.ρ.p.m. S6. b) Chronogsapbia c,g!.ρ,ι^ζ.

§. VIII.

Qllintam

nem, perfedio &

nobis fuhminiftrat ratio-

integritas fcri-pturze facrie, ut8c

finis

ejus a Deo

e-videnter _{deftgnatus; cuitamen} adver-fariorum fententia e diametro repu^

gnat. Perfedio fåne & integritas

fcrl·

pturas S. tum a

perfedione

audoris,

quiDeuseft> innojtefcit, a quo noll poteft nort perfedum & abfolutum produci effedum, tum ex

difertafcri-pturse appellatione Pfal. ip. g. ΓΠ1Π

ΠΟ'ΌΠ ΠίΓΡ Lex Bei_{perfcäaeft. Etha2C}

ScripturaeS. integritas & perfedio ad-eo eft _{abfoluta, ut nee diminutionem}

nec additionem admittat _ullam, fe-cundum illud Deut. _{4. 1. by töDH}

_Φ

irun D3n« myo OJK ΊΠΠ

•UDD Llon addetis ad _{verbum, quod ego}

praeepero vobis , nec diminuetis ex eo. Hinc Maforethas in hoc Dei interdi-dum, Ii, ad mentem adverfariorum,

punda addiderint,enormiter

_peccafte»

ad oculum _{patet. Narninfert hsec} e-orum _{hypotheiis integras}

vocesTex- v

«β o _{gg» 37}

tui S.aRabbinis efie infertas, quas per fola_{punfta aliquibus in locis} exprimun-tur _{c). Sic quoque Π} demonilrati-vum, cujus abfentia vel prafentia fuo

non deilituitur _{pondere, multoties} per folam pundationem expreflumin-venies. _{Porro, ftante hac} antagoni-ilarum fententia, finis _quoque

S.fcri-pturae elevatur , tollitur. Is autem

generalis eil, ad omnes omnino

ho-luines _{pertinens, cujuscunque (int {la¬} tus _{, conditionis, fexus & apatis d)y}

ut otrinesad falutem _{aeternam, fidein.} Λ Chriilum _{confequendam, erudiat ac} inforniet e_{). Linde Chriilus non} fo-lum _{vult, fed ctjam pracipit, ut o*}

mnes _{homines, nullo}

excepto,

fcci-pturas legant, fcrutenturque Joh. 5:

39. llbi intranscurfu obiter notamus,

nonnullos _{phraiin, ε^έυνατε τας}

γξα*

φας , in indicattvo modo accipere. in-ter _{quos Erafmus}

Schmidius,Ligthfoo-tus, _{alii3 imprimis Pontificii, quibus}

hoc diclum fudes eil in _{oculis3 quia}

decretum _{eorum, quo S. Scriptum} teftio laicis in _{Romana Eccleiia}

in-terdicitur, aperte condemnat. Verum

N

hac _{explicatio eos nihil juvat. Nam}

con-38 «I O m _ k

fi concederemus eile heic indicativumj laudaretur nihilominus fhidium

Judas-orum _{legendi fcripturas;} fubqua laU' de & _{approbatione etjam mandatum}

comprehenditur. Alii in imperAtivo

e-am _{fumunt, utLutherus,} Melanchton

Bugenhagius, Seb. Schmidius, Sal.

Dei-lingius, alii: ex patribus,

Chryfofto-mus , Auguiiinus,

Theophyla&us,

Euthymius; necnon

exPontificiisEm-ferus, Dietenbergerus f). Quae

cer-te _{fententia priori anteferenda}

_eft.

Nam licet _{analogia Grammatica}

indi-cativum _{admittat, exulante pronomi- j} ne νμίϊςΊ _{ut exempla, Joh. 14: 1. Jac.} 4: z. declarantjadeoque _parum valeat

nonnullorum _{argumentum , qui pro¬}

nomen _{hocce, Γι heic eilet indicativus>} addendum fuiile , urgent: At tamen

ex fimilibus hifce _{imperativis, e. g.}

Matth, y: τι. _{χαίξετε και}

dγα,Τ&.ΐΛ&ε7

C. 6' 33.

ζητείτε

_{, c. 7: 1. μη}

_{χξίνετε}}

i.ThefT._{y: 16. πάντοτε χαίοετε, &c.}

fa-tis conftare _{arbitror, το ερευνάτε}

_hic

eile _{imperativum. Quin etjam in} ve-tuftis _{veriionibus> Syriaca,}

_Arabica,

Pcriica & _{Aithiophica ficiredditum}

in-venies. Et _{Syriaca quidem heic prae- v}

«ί! ο Ρ 39

cipue ob antiquitatem fuam

refpicien-da, habet OtO , in imperativo, a

rad. 5 accenfafacealiquidqusre~

$ ··^

re: Arabica ? itidemin

impe-Λ*♦♦

. rativo,cujusradixeit

ditigcn-ter bic _{atqtte illic inquijtvit}

? interrogan-do _{[crutatas efi. llt reliquas omittam.}

Idem totius _{quoque contextus verba,} quas fic melius atque clarius fluunt,

iniinuant. _{Neque enimChriftus heic}

Judeeos laudat, ut _{diligentes in} S. co-dice evolvendo3 fed _potius

negligen-tiamipforum redarguit, hortando

fi-mul & _{imperando, ut majorem} fedu-litatem _{attentionemque adhibeant.}

Hujus vero mandati finis (ut redeam

unde deflexi _{) quomodo obtineri}

po-tuit, ii per tot feculorum decurfus,

ut _{ab adverfariis}

fingitur, facer co¬ dex _{pundis caruifiet? Quomodotum,} ad etfatum _{Davidis, iimplici cuivis &} imperito fapientiam attuliflet t )? Quantumenimhallucinati fintviri do-cti_{atqueperiti,in plurimis, iisdemque}

graviilimis_{locis, ad oculummonftrant}